장음표시 사용
511쪽
bulat post coenam conseruat valetudinem. Haec de, monstratio dicitur per causam finasom, nam medium, scilicet non sirpernatare cibum, est .ratio curifinis, scilicet, conseruatio valetudinis conueniae
deambulanti post coenam. Subiungit autem .Disserentiam inter demonstrationem per causam effi- 'cientem,&demonstrationem per causam finalem,
dicens, Verum mutentur &c. Jidest, differt inter has demonstrationes , quod in priori prima cause efficiens debet accipi in o medio, ut Athenienses prius aggressos fuisse Medos, sed hic prima causis emciens debet accipi pro minori extremitate,& Vltimus finis pro maiori,& proxima ratio illius finis pro medio. in quarta particul. ubi incipit tex. I a. sFieri autem potest. Jaddit Aristot. quod aliquado
contingit ut aliquis effectus & fiat ex necessitate causet efficientis,& pariter ex necessitate finis. Ponit exemplum de lumine transparente per laterna secundum opinionem,quam supra recitauimus eorum, qui opinabantur lumen esse quoddam tenuissimum corpus, vitrum vero,& pariter cornu latemnae habere paruissimos poros, per quos penetrat lumen,hoc enim est falsum, quia nec lumen est compus,nec cornu habet foramina,sed selet Aristo.adducere exempla aliorum. Ait ergo quod lume tras Parere per laternam prouenit ex necessitate causae, efficientis, nam cum lumen suapte natura , ut illi dicebant,sit corpus tenuissimum δε mobil neces se est ipsum per foramina transmeare.Fit etiam ex necessitate finis,nempe ut homines beneficio Iuminis non errent noctu,nec pedem offendant.Subdie secundum exemplum Pythagoricorum qui puta bant tonitruum fieri ex necessitate cause essicientis, quia videlicet ignem extinctum in nube n esse est strepitum facere,de simul ex necessitate finis, quia
512쪽
quia scilicet Iupiter tonitruis,& fulminibus utitur
ad deterrendum eos , qui sunt in tartaris , pratios
homines. In quinta particula, Atque plurima. Jostendit adhuc latius quomodo haec contingant frequentissimὰ,3 in his quae sunt a natura , dein his quae fiunt a proposito,differenter tamen: natura enim nunquam agit a casu , sed semper propter
finem,ut late probat Aristo. z.physic opus nanque naturae est opus intelligentiae Licet. n. dentes anteriores sint acuti , molares obtusi ex necessitate agentis,tame ages mouetur a prima causa propter fine. s. ut anterioribus scindamuς cibit, & molarib. masticemus,unde molares a mole lo dictitur. At Sa dixerat,ea qui fiunt ex necessitate agentis fieria natura,nequis uniuersaliter de omni necessitate
intelligeret,subiungit duplicem esse necessitatem, aliam. s. quae est ab intrinseco, & illa est naturalis ;aliam vero quς est ab extrinseco, quae dicitur vio-Ientia . Lapis enim si dimittatur,necessario descendet,& si sursum proijciatur necessario ascendit, n5
tamen eadem necessitate,descendit enim necessitate naturali, & ascredit necessitate violentiae . In his autem,inquit,quae a mente proficiscutur. i. quae
fiunt a proposito, aliqua quidem semper fiunt ex necessitate finis,ut domus,& statua, & uniuersali- . ter omnia quae fiunt ab arae,alia vero sunt quae fiuta sortuna,puta praeter intentionem agentis,ut 1nitas atque salus.Sanitas est,quae fit ab intrinseco, G. tenim quamuis infirmus sepe sanetur ab arte, nonnunquam tamen sanatur a sortuna, fiunt nanque a fortuna illa quae fiunt praeter intentione agentis,Vt
si infirmus ad extinguendam sitim magnum potu aquae frigidae bibetis febrim prster intentionem ex tinguat , di ita euadat. Salus autem est quς fit ab extrinseco, ut si quis pluviam timens ad domum
513쪽
mod per omne genus cause . cap. XI. 93
sestinet,&ita praeter intentionem manus hostis fugiat,qui iam prope accedebat ipsum occisurus.Cocludit tandem Aristote. quod quando finis est bonus,ea quae fiunt propter ipium,fiunt propter sine, nam intentio naturae, & artis semper sunt ad b
inum:si enim natura corrumpit aquam,non est nisi Vt generet ignem. Illa autem,quae fiunt a fortuna, cum fiant praeter intentionem agentis , possunt de
bona esse & mala. In sexta par. ΓEadem aute causa,Jpostg exepla posuit omnium quatuor generum causarii, pergit illa applicare ad demonstrationes. Vbi notandum est,quod inter causas alii sunt,quae sunt simul cum suis effectibus,videlicet quibus positis ponuntur effeetus,& demptis,demuntur secudu eandem differentiam temporis, ut interpositio terrae est caula eclipsis, aliae sunt quae non sunt tam ut necessario cu suis effectib. ut pater meus fuit causa mei . De istis secundis dicet statim capitulo sequenti. De primis vero ponit hic conclusionem. Per causas quq simul sunt cum suis effectibus uniuersaliter demonstratur effectus secundu exigentiam eiusdem temporis,ut si causa est,esteistus est,si causa fit,effectus fit,si causa fuit,effectus fuit,si causa erit,effect .erit.Vt si interrogetur,cur nuc est eclipsis lunary quia est interpositio terret cur fit eclipsis,quia interponitur terra . Quadiu durat motus
quo luna intrat umbra terras,terra dicitur interponi,& eclipsis fieri,quado ia tota intrauit,eclipsis est Sa interpositio est, pollil vero exivit umbra,si quaeratur cur heri eclipsata fuit luna,quia terra fuit interposita,cur cras eclipsabiturλquia cras interponetur,causam ergo fieri non est potentiam acquirere ad causandum, ut quando aedificitor acquirit arte,
sed est actu incipere applicari ad opus. Subiungit aliud exemplum de glacie quam Boetius transfert
514쪽
crytallum,qui est aqua congelata propter exhalationem caloris,est enim glacies,quia calor est prorsus ab aqua exhalatus,est aute glacies in fieri quando calor est in motu exhalationis, fuit glacies,quia fuit exhalatio,eritque glacies quando erit exhalatio,vnde format hunc syllogismum .Quotiescunq;
calor exhalatur ab aqua,congelatur:nunc calor exhalatus est ab aqua:ergo nunc aqua congelatur .-
C A P. XII. E D in bifice quae simul non sunt, anne continuo in tempore quemadmodum nobis videtur, alia alioru caudi se sunt, ceufactumfacti, fiens fient sed uturumque futuri.At constat in his ab eo ratiocinationem extruenda esse, quod postea uiti principia autem, horum sunt ea, quae prius fuerunt. uuapropter idem, in hisce quae fiunt siem uandus en modus.Sed ab eo quod ante fuit, non extruitur ratiocinatio,vt auoniam hocsuit, hoc quod est ponerius ortum est imiliter er in futuro. Sive nanque determinatum : siue indetermia natum fuerit tempus: non erit νnquam i cum
fuisse verὸ dicatur,' istud verὸ Iuisse dicatur posterius inquam ipsum: In medio enim tempore sum erit profecto, hoc ortum fuisse dicere altero iam orto. Eadem en in suturo penitus ratios
515쪽
De Fieri, 2cto. Cap.XII. 93tis,neq; quoniam hoc fuit,hoc erit. Mediu enim simul Iempcr emergat oportet,visit ictum factorum, futurorumque futurum, oe caeterorum similiter. At id quo uit, id quod erit, fieri nequit vi ortum habeant simul Praeterea fieri non potest,ut aut indeterminatum, aut determinatust ipsum medium tempus. Falsum enim erit, in medio illud dicere tempore.
Text.xiiij FConsiderandum est autem, quid' nam sit quod continet ,ut in rebus pon fictum efΡdit fieri. A n patet facto fiens non harere/nec n. facto factum etiam haeret: sunt enim fines ac indiuidua :nam ut punctum puncto non haeret,sic neq;
facto factum. ambo naque sunt indivisibilia: eigitur ob idipsium factostens haerere poteri :fensenim diuisbile, factum indivisibile constat esse: ut igitur linea fest habet ad punctum,sic siens ad factum:na in eo quod fit,infinita siunt facta .gis autem de his clarius in uuiuersalibus de mo tu libris est dicedum. FEtenim quomodo siese habeat medium, cum deinceps sit generatio, ideo usque sumaturmam ct in ipsis medium, O priamum medio vacare necesse est:velut a. fuit, cumst factum c,νerum c.ponerius, a.antea fuit:atque c.principium est,ex eo, quia propinquims est eo puncto, quod en principium temporis. Item . c. fuit,quoniam d fuit:orto igitur d. necesse en c. fuisse, c.vero orto,necesse en a.prius ortum fui β. A tqu es medium hoc acceperis modo, ad id tandem
516쪽
6 Posteriorum secundus. tandem accesseris, quod medio vacat. FAt ve τonum siemper ob infinitionem medium incidit enon enim factum facto beret , ut diximus, attamen a medio incipiendum est , ct ab eo quod nunc est primum. Idem ct in futuris struandum es,nam si verum en d fore,verum sit prius oporter afore.huius autem causa est ipsum c, etenim
s erit d, prius c. ipsum erit ,σ si c. rursus erit,a.prius erit. Similiter autem, o in his ipsis in nitio diuisionis existit, futurum nanque futuro non haeret,arique principium ct in i s jumend8m est, quod medio Nacet . Nec autem in ipsis operibus ita sese habent, Nidiximus, nam se domus extrusta en , lapides incisios fuisse necesse est. At id quam ob rem ψ quia necesse en fundamenta fuisse, se domus eR facta. Si vero funda menta iacta fuere, necesse e si lapides ante fuisse. Rorsus si domus erit, pari ratione muri prius
erunt, quod quidem per medium modo demons ratur eodem, iacientur enimfundameta prius. IN capite hoc duodecimo silod apud Comm
latorem continet text.tertium decim v,& qua
eumdecimum,&a nobis in quatuor particulas diuisum est,prosequitur Aristo. dicere de causis,quaeno sunt simul cum suis effectibus,t dest, inter quas di effectus non est mutua conuertentia. Capitu- Ium ab omnibus fere cesetur difficillimu;cui sit inde multas ac varias expositiones attribuunt.Existimo tamen non esse adeo difficile. Notandum
emgitur primo, quod dum dicit caustin non esse
517쪽
simul cum suo effectu , non accipitur causa materialiter pro re illa , quq est causa, nullum enim est dubium,quin inter rem illam,quae fuit pater meus di me, nulla sit consequentia, non enim sequitur. I aulus est, ergo Dominicus est, aut fuit vel erit, quia potuit me non generare. Sed accipitur causa formaliter pro eo tempore quo causat. Et adhuc isto modo iunt cauta, quae non sunt simul cum es.sectibus. In illo enim temporis articulo quo pater generat, filius nondum eli usque ad tempus quo animatur scelus. Secundo notandum est . 9, inter has causas, quae no sunt simul cum suis effectibus, aliquae sunt quas consequuntur effectus,non statim sed in tempore determinato a natura, posita nanq; seminatione sequitur animatio *tus post sexagesimum diem .Etposita potione debite secundiana artem, sequitur sanitas in aliquo certo tempore, dumodo sit potio quae possit prquatere morbo,& non impediatur. Sed alis sunt caus* , quas non consequuntur effectus in tempore determinato a natura,Vt cum ciduntur lapides,iam quodammodo incipiunt esse causa domus,&cum ponuntur in fundamento,& tamen stat domum non fore. Petit ergo'statim Arist.qu stionem virum in istis, ut nobis videtur. l.in superioribus sint alis aliorum causis secundum eandem differentiam temporis,Vt . s. prae
terita sit causa prsteriti, & pr sens presentis,& Ω- tura suturi. Vtitur Argyropylus hoc participio ,fita passue,videlicet,virum id quod modo fit, sit causa eius quod etiam modo fit. At vero antequa so maliter respondeat praemittit Arist. hanc confusionem,s videlicet in huiusmodi causis quamuis rerum generatio procedat a causis ad effectus, tam eratiocinatio idest Glogismus necesse est incipiat ab his qui postea sunt.i .st procedat a posteriori ad
518쪽
prius. cdomus est,ergo fundamenta sunt fundameta sunt,ergo lapides scissi sunt. Na a priori, inquit, a posterius consequentia non valet. Hanc secunda
partem probat dupliciter.Primo quia si effectus ponatur fieri in tempore determinato, puta tali die, ut est: in naturalibus. s. seminatio hominis facta est ergo sexagesima die filius est, non sequitur, nam in
tempore medio. f. decimo die,antecedens est veru,& consequens falsum . Quod si quis arguat co tra,quod saltem in consequentia naturali sequitur seminatio est, ergo foetus sexagesima die anim tus erit. Respondetur quod Aristote. hic non intendit negare in naturalibus esse bonas consequentias de materia si causae non impediantur, sequitur.n. sol oritur, ergo occidet, sed solum vult dicere, ς quantum est ex natura ordinis temporis non sequitur per locum intrinsecum in huiusmodi causis, causa actu causat,ergo effectus actu fit. Facta ergo seminatione, antecedens est verum scilicet si causa in genere cauis respectu filij iam est posita,& tamen effectus non est. Nec etiam sequitur in tempore determinato. Fundamentum iactum fuit, e
go domus aliqn erit. Concludit ergo φ hinoi cosequentia mutua non est,nisi ubi medium.& causa simul emergit idest consequitur cum effectu scilicet ut si causa sit praeterita,effectus sit praeteritus , di si effectus est futurus,causa sit futura, ut dictu est in calce superioris capitis . Addit secundam probationem ibi,fPraeterea fieri. JAit enim φ inter illud instans in quo ponatur causa,& illud in quo sequit effectus, non potest signari unum tempus determinatu. LVna hora, aut tempus indeterminatu quoscunque in quo illa consequentia sit bona a cau sa ad effectum. In secunda partrubi incipit tex. sq. C
siderandum est autem. J postquam ostendit in istis
519쪽
De Fieri, facto. Cap. XII. q99
a causa ad effectum non sequitur, reuertitur ad explicandum quomodo a posteriori valeat syllosismus ad prius . Et quia demonstrator si demonstrat, a priori debet incipere a causa immediata,dubitat hic virum in istis possit dari causa immediata effectus. Et dubium oritur ex quadam eius doctrina. 6. physic. tex. .& infra,vbi ostendit, quod in his quetiunt motu successivo, motus ipse ut calefactio diuiditur sicut tempus in quo fit. Et quemadmodum an tempore,quscunque pars temporis est diu sibilis,' uia tempus est ex genere quantitatis, instantia Vero continuantia partes sunt indivisibilia ita & in
motu, lefieri,quia dicit motum, est quid diuisibi I sed calefactum esse est indivisibile, nam in quolibet instanti est aliquod calefactum essecid est,ali-
suis certus gradus caloris acquisitus,qui non erat in alio . Vnde sicut duo instantia non pfit esse immediata , ita neque duo calefacta possunt esse immediata . Non enim possunt signari duo certi oradus caloris,scilicet yt unum,& ut duo qui acquiratur immediate, sed in medio tempore fuit acquisitus gradus cum dimidio,&ante illum gradus cum una quarta &c. Item sicut tempus non continuatur in instanti, nam cotinua sunt quoni ultima sui, unum,& instans non habet ultimum,cum sit indi. misibile, sed per instans continuantur partes temporis, ita nec fieri & factum esse proprie continuantur, sed unum factum esse.s. gradum & unum esse acquisitum , continuat fieri praeteritum cum fieri
futuro. Et hoc est quod ait, sAn patet facto flens
non haerere &c.J. i.factu esse, non continuari huic
quo est, fieri,nec unu factu alteri facio, sed facta esse sunt indiuidua, idest,indiuisitalia sicut pultista Iliaeae,fieri aute, sunt diuisibilia sicut est linea. Rexutut se tamen ad libros Physicorum,puta ad se ii 1 tum
520쪽
isco Toneriorum Secundus. 'tum ubi Iatius haec patent. Igitur in tertia partie. Etenim quomodo.Jex his format dubium,cum in his successuis,fieri,quod est causa ipsius, factum esse,non possit esse illi immediatum , nec unum factum alteri facto, quomodo dabitur in his imm diata causa ultimi effectus Et responsio stat in hoc R instans praesens eis cui principium tam temporis praeteriti quam futuri,quia continuat ambo, &ideo retpectu praeteriti, causa vel effectus simpliciter posterior, censetur prior, quia est propinquior huic instanti,quod est principium.Simus ergo nucinstanti quo domus iam est facta qui est ultimus finis & detur prima causa puta lapides fuisse descissos, quae sit a, & secunda puta parietes fuisse er elos quae sit, c, & domum esse nunc factam , quaest.d: net demonstratio a posteriori,quod est huic
instanti propinquius ad prius, scilicet si domus est facta,parietes sunt erecti,& si parietes sunt erecti lapides fuerunt descissi, ergo de primo ad ultimus domus est erecta, lapides sunt excissi . Quod fisit ad aliud medium inter. c.&. a. s. fundamenta esse
facta fiat alia demonstratio, si parietes sunt erecti, fundamenta sunt iacta,& si fundamenta sunt iacta lapides sunt descissi,ergo &c. Quoadusque inquit Arist. veniatur ad id quod medio vacat idest ad causam immediatam . Sed in quarta particula , Γ At
Vero num Jmouet dubium , cum in istis vi dictum
est videatur esse processus in infinitum, quia inter duo facta esse mediant infinita, sicut inter quscunque duo instantia,videtur quod nunquam sit acuenire ad immediatum . Respondet nihilominus quod in ipsis operibus non ita res se habet sicut in successione motus,nam incipiendum est respectu praeteriti ab instanti praesenti, in quo domus est extructa, & illa: usa quae huic estproxima ,