장음표시 사용
51쪽
putarem. Valde enim utile existimau quo ἡ apug Sca
uolam 'Iulianus secisse dicitur,duob.capitib.commixtis interpretationem facete. Itaque non solum Digesta inter se comparanda, sed & institutiones ad Digesta &ad Constitutionum codicem conserendas curaumn quo mirum in modum Florentinis lib. adiutus sum , quod alio tempore omni b. patefaciam. Nunc illud etiam ex
Constitutioni b. addam , collegisse me quasdam lubdiuersis titulis repetitas. quin q, quidem sub titulo de sa-h o cro sanctis ecclesiis simul. sunt extremis eo dicis alliusti. repetitae. h At trigesima nona' sub titulo de episcopis& clericis est etiam sub titulo de pactis 29. η ex qua illi est dies & consul addendus,qui in Noric: s libris deest.&ex ultima de ossicio diuersor. iudicum constitutioni, 2. de proximis factor. scrinior.' Illud miror, non eandem esse io. de pactis 'm I. de pactis conuentis. Poteris autem ex lib.α. Codicis Theodosiani diem & Coss.addere co stitutioni extremae de incolis ,& I3. dedignatalib. Sunt aliae non paucae, quae ex illo codice locupletari inter 'so pretariq; queant: quod nos aliquando ostendemus. Sed ut ad illam repetitionem reuertamur, nolim quem qua Triboniani consilium Ieprehendere, cur toties bis eadem scripserit.Sunt enim permulta necessatio separatis tractati b. scribenda, sunt alia quae repetitione illa memoriae mandantur. Idque videmus delectationis causat poetas fecisset.
Est locus Hesperiam Graij cognomine dicunt. de alio loco: Littorei ς ingens inuenta siub ilicibuς su .llo in quo Romanus vates Graecum imitatus est. Unde ilia lud nostri Martialis est: Edita ne breuib. pereas mihi charta libellis, Dicatur potius άν η'
g. ille casus. b C. de sacro Onct. eccles. I. ad instructiones t. ab
do.An. libril. l. sacrosancta I. vlt. C. de annonis Ac trit. lib. x. l. qui subprae.1. Vn de collegiatis. lib.xj.l. iubemus nulla.
nullus de cursu piab. lib. . 2.cl. si quis in
52쪽
CAius libro quarto ad L. xij. Tabulat. scribit a: soadales sunt qui eiusdem collegi j sunt, quam Graeci
is επι ρίαν Vocant. His autem potestatem facit, lex pastio, , nem quam velint, sibi fore: dum ne quid ex publica legeri corrumpant. Sed haec lex videtur ex lege Solonis translata esse Nam in luc. ita est, ιαν δe dcc. Haec Caij verba nunquam recte scripta sunt quoniam sine illa inscriptione de qua lege ageretur,vix esset qui suspicaretur' Nunc nihil apertius est quam lege xij. tabular. so dalitates permisias idq; translatilium esse ex Solonis leta Ll 3pψdIR ,,ge.Item apud Pomponium lib. 7. epistular. ita scribi- dei eo liber. Ntur Apud Iulianum ita scriptum est, Si heres rogatus seruum manumittere:& quae sequuntur. Deinde:An hqcia, vera putes Nam ego discendi cupiditate , quam solam, , vivendi rationem optimam in octauum & septuagesin mum annu aetatis duxi memor sum eius sententiae, qui
θων m βουλοhκίω. Nemo est qui non opinetur. haec Pomponij verba suisse. item hanc pi claram sententiam Iuliani. Ego vero omnia eius, qui per epistulam id a Pomponio petierat, Gr cam autem sentetiam veteris alicuius philosophi fuisse arbitror cui similem Lucianus nescio quo libello refert. Pomponi j autem responsum it istud est Bellissime Aristo & Octauenus putabant:& quae postea sunt.In hanc sententiam me &inscriptio & Florentina scriptura ducunt. Sic etiam arbitror ex inscriptione interpretandum este caput ccxvj. 'de ver . signi ficatione, cuius verba sunt haec. ULPIΑNus libro pri-rimo ad legem 2Eliam Sentiam. Verum est eum qui in carcere clusus est non videri neq; vinctum neque in vinis culas esse . nisi corpori eius vincula sint adhibita. Si ser uus ob delimam a domino vinctus suisset, postea manumisius dedititiam libertatem consequebatur ex lege AElia Sentia. st Existimat Vlpianus locum non habere legem. si carcere inclusus sit: cum tame alio loco dicatatur nahil interesse,parietib. quis, an copedib. teneatur 'Huiusmodi multa Digesto. capita interpretari possitiat. ut quae ex libris ad L. Iuliam & Papiam sub illo ipso titulo de verbor. significatione, & sub titulo de ritu nuptiar. scripta sunt. Huc accedit quod non unquam refer
53쪽
ri illos libro ' videas, vi Novella cviij. a Papia ianus libro I9. quaestionum ., & eiusdem resiponsum ς constitutione v nj. ' de institutionibus & lib. xj. respopsor.' apud Marcianum libro singulari ad formulam hypothecariam Marcianuς idem in institutionibus apud Iustinianum sub titulo de l. Aquilia. τ Est autem id quod reseri, apud illud . libro institutionum. h Item
Caius ab Iustin 1acio relatus est in interpretatione legis n. tabularum sub titulo de publicis iudicris, i : b. 1 v. m- leto stitutionum. est libro primo ad L. I 2. Tabularum ut exl. 233. ' capite de verborum significatione , cognoscitur. ex quo totus ille Institutionum locus emendandus est. quod nos aliquando diximus. i Ad eorum quae scripsimus similitudinem, possunt sexcenta atra conscribi. Illud addam, quod non mediocris utilitatis existimari oportet: eius modi inscriptionibus reperiri facile posse in sententiis Pauli,& Caij institutionibus quet hodie extant, veram multoruya locorum interpretatationem. Licuisset utinam pei tam multas multarum lio nationum ferocium & barbararum in Latinum nomen incursioties, ut si opti Ais Sulpit ij, Aquili j , Bruti, atque Muciorum libris caruissemus. item eorum quos hi ex quibus Pandectae constant, in ore semper serunt, Sabinor. Labeonis, Proculi, Celsi utriusque aut Nervae: at his ip11ς frui licuisset, Papiniani, Vlpiani, Pauli,Iulia ni.&Scaruolae. Ex his enim Pauli & Caij reliquiis,quantam iasturam fecerimus, cognoscimus. Sunt autem hi sententiarum & institutionum labri mendo si & muti li, ut non minorem indignitatem quam utilitatem
: quae tamen magna est lector his legendis serat. Quae
vero hinc ob inscriptiones reperimus in libris senten tiarum namque hi minus mendosi sunt, Uno loco collegimus. ex his utiliora sunt haec. Nam licet ad Digestor. emendationem prohibuerit Iustinianus eis libris uti ad interpretationem certe & antiquitatis cognitionem uti licet. ' Et principio caput xiv.' de statu ho minum , quo dicitur non esse eos liberos, qui contra formam humani generis conuerso more procreantur. ex lib. quarto Sententiarum Pauli, titulo de intestator successione, eam accipit interprotationem, ut cum
Treae t. cum Pa ter. g. Vicos.
subst. e l. iij. in pri. Digest. qui
n Vigi. in pri. de testa. O l. non sunt liber t. de M. tu hin
54쪽
a Inst. 3e s. C. Tertyl. in prin.
S.C.Tertylliano, mater ingenua trium laberor. ius habens, aut libertina quatuor, ad fili j bona admittatur: λsi mulier monstro sum aliquid aut prodigiosum eniX-
sit, in eum numerum liberor. id non numeretur. At partus, qui membror . Ossicia ampliauit quia aliquatenus videtur effectum sic enim scribendum est) matri, prodest. Capit.38. k de poenis. quod dicitur: iudices peda- , net, si pecunia cor upti dicantur, plerunq; a praeside aut curia Iummouentum id Pauli interpres lib. v.Sente tiar. titulo ap L. Iuliam repetundar. ita interpretatur, ut pe- Idanei iudices sint, qui ex delegatione causas audiunt. quod Alciatus noster probat li .lo παρερμιν. licet Digestor. locum esse non dixerit: tamen ut rem multis iuris ciuilis locis conuenientem resert. Sed & totum sere illud caput ex eo lib. v. est, qui Florentiae est inscriptus. Nam licet capitis initium non repeterim : quod de auctori b. seditionis dieitur.illie sub titulo de seditiosis est,& quod de abortionis, aut amatorio pocula. sub titulo de sicariis & veneficiis. de eo qui testamentum aperuir, sub tithio ad L. Corneliam testamentariam , & quae de ainstrumentis postea scripta sunt. Emendandum autem est quod illic pro interpretatione ponitur septim et sententiar,& ut Pauli sententia sic rabendum. Similis error est sub titulo de fisci aduocato. Interpretatio en lin tertiae sententiae reperitur in Digestis sub titulo de haere-dib. instituendis cap. 89. - In quo etiam Gratianus magni nominis vir errat,' quem errorem mirandum non est deprehendisse adhuc neminem : est enim nuper hic Sententiar. liber editus,&a Gratiano Theodosianus co-gex appellatur.Cuius appellationis causa est,qubd nus 3 quam hς sententi et extent sine constitutionab. Theodosianis. Itaq;Gratianus non solum in libri nomine errat, seo quod non distinguit verba Pauli ab eius interprete, sed ut aperta Orib. interpretis verbis libentius utitur. Nam quod ab eo scribitur , propter superfluam appellator.sententiam, & cetera: interpretis verba sunt sententiae primi tituli De cautionibus & poenis appellaiationum, libri quanti sententiar. Ex eo autem loco eme- dandum est, ut non apud iudicem appellare, sed iudiri scribaturmeque ad iudicem, ad quem Prouocauerit,
55쪽
sed quem .est enim utrumq; genus loquendi elegantius.
Quρd vero postea dicitur , Habita dinumeratione 2 O. milium diurnor. per singulos dies computetur. aut in vulgarib. sententiis deest, aut Gratianus addidit ex cap.
3 de verbor . sigma ficatione. At illud, ab eo quo appellatum est R& reliqua, sumpta sunt ex titulo de dunt1poriis litteris, & inter Pauli verba illud ex interprete insertum est. Ista iam superius sub titulo de cautionibuς &poenis appellantium interpretata sunt. Indicabat au- 16 tem interpres illum locum ex quo Gratianus priora illa sumpserat: sed in eo deceptus est vir minime malu ς, quod omnia unius esse verba credidit, Interpretis quoque illa verba sunt: Quicunque non confidentia iumecausae,k R cetera. sub titulo de reddendis causis appellationum . in qui b. emendandum est, ut non, Ne abiiciatur appellare voluerit,sed Ne addicatur,ut illi e est, scribatur. de quo verbo alio loco scripturus sum. Ex interprete etiam & Paulo accepit, quae postea scribit A titulo Post prouocationem quid obseruandum sit,& titulo Deio meritis appellationum. Sed ut in his optimi viri &docti temporum culpa errent,facile serendum est. nos ad nostro Digesta reuertamur. Et in Noricis libris emendari etiam debet inscriptio 48.eapitis, ' De minorib. ut non liber 3. sententiar. sed primus scribatur. sic enim Florentiae est, & eius initium eo libro reperitur. Quod vero x fidem liber inscribitur, non arbitror ad totum caput pertinere quippe quod non sententiis constet,cudus item initium solum extat. Eiusmodi sunt, quae ex inscriptioni b.elici possunt:quib.illud etiam cognosce-3o tur, quo ordine edictum perpetuum .cuius optimus interpres Vlpianus est , eonstitutum fuerit: id in libris ad edustum poterit obseruari. In libriς vero disputatio innum de responsorum, respondendi & disputandi ratio nem,in differentiis & delinitionib. de sententiis, quam
apte tractationi rer. respondeant, animaduertes. Quod solum in omnibuς rebus considerandum est , ut constent omnia suis partibus quibus eompactis veluti quς-dam honesti harmonia efficiatur.
56쪽
s Soci. l. 3. vlt. ad i. falc. Theoph. f. plus. depctio,
ob verbor. interpunctiones. VIIII.
CVm omnes libros e plorentinis ortos esse antea scupserimus : illi vero ita scripti sint . ut non orationibus solum, sed ne verbis quidem ipsis d:stincti
sint: quod, ut in antiquis monumentis apparet,Romani homines his punctorum , & spatior iam interuallis non Vterentur : mirandum non est, si in separandis oratio- Isnibus est erratum. Admonuit me huius rei Laelius Taurelius meus, ante Pandectarum illarum lectionem:& duos mihi locos ostendit belle ac ratione emendandos. Alter est Papiniani' sub titulo de nautico tan ore, quem ita Haloander Budaeum secutus edidit. nec pignora vel hypothecae, titulo maioris usiurae teneo un xur, pro os eris serui trale iniciae pecuniae grata a secuti.
Deinde, quod in singulos dies in stipulatum de tu hum
, est, ad finem non vltra duplum centesimae debetur. Est autem ita emendandus, ut separata oratio sit. Pro o- peris serui traiecticiae pecuniae gratia secuti , quod in . singulos dies in stipulatum deductum est ad finem centesimat, non vltra duplum debetur. Sic enim verbor. ordo aBudaro mutatus, restituendus est. Haec ita scribenda esse ex eo apparet, quod nunquam in singulos dies usurae promitterentur, sed in menses, aut in nauigationem. Itaque quod in dies singulos in stipulatum suerat deductum pro operis erat serui creditoris, Qui ut reste Accursius existimat cu debitore nauigabath quod
centesimam excedere non oportebat: hoc est ut cente- 3 csima usura altero tanto amplius sorte non esset. Hoc ita intelligendum est. cum ratio scilicet sortis & usurar. nauticar.& operar. duceretur .Est enim constitutum. visi v surae centesimae sortem aequauerint. nihil amplius soluatur. qua in re prς ceptoris mei opinione in aduersus B uJarum 'sequor. Et Accursius an eo solum errat, quod putat anno centesimam Vsuram irrem a quare, cum centum mensibus id faciat: ex Quo nomen acce
pit Quippe quae centesima pars sortis esset. Illud igitur, quod pro operis serui ex stipulatione debetur, contesimam
57쪽
simam usuram non excedet,& si naut lea usura excede ret eam saepe.' Ita fiet, ut non vltra duplum debeatur. Alter locus est sub titulo de agnoscendis de alendio li- beris capit. I. illis verbis, quae Iniquitatem maximam habere videbantur. Si quis longo tempore abfuerit,&reuersus uxorem praegnantem inuenerit, &Idcirco reiecerit, si quid ex his quae senatusconsulto continentur, omiserit, suum heredem ei nasci. Redhe enim Laelius existimabat, his auae antea scripta sunt coniungen-IO da esse haec. ut dicatur,ceterum si esset, aut ut alijscribunt, si cesset, aut si esse satis iniuriosum ait si quis longo tempore abfuerit, & cetera. Videbiturque haec ι Iuliani sestentia esse, quam Vlpianus alio loco resert his verbis: Sed si fingamus affuisse maritum, verbi gratia per decennium , reuersiam anaticulum inuenisse in re domo sua placet nobis Iuliani sententia, hunc non es-M se mariti filium. & haec conuenientia esse videntur his c quae paulo ante eiusdem Iuliani esse dicuntur. V Sed bH l. i s. Iu haec atque alia vir ille doctissimus explicaturus est lianus.. l. ij. z. quam primum. Interea nos quae illis similia vidimus, scribamus ,& principio id quod Florentiae una solum littera mendosum est cap.2. de eo Quod certo loco ita dicitur. Scaeuola libro is . quaestionum ait, non Vilqu ea quae tacite insunt stipulationibus semper in rei esse potestate, sed quid debeat. esse in eius arbitrio: an de - Deat, non esse: & ideo nec locum esse. Sic enim in Norico libro est : in aliis, & ideo locum . quae verba quid sibi velint igno ro. Florentiae melius. Et ideo cum qui Stichum aut Pamphilum promittit, eligere pos-'3o se quod soluat, quamdiu ambo vivant. quod si eum pro cum scripseris, nihil erit apertiuς, coniuncta ut a me factum est, proxima oratione. Estque haec emenda tio a figura literarum , qua liber ille conscriptus est, non aliena. & hoc audio Laelio etiam meo probari: cui etiam probatur, ut Cum quis Stichum legamus, quod non improbo. Similem emendationem recipit eap. 7. de peculio, illis verbis: Sunt quidam . inquit, qui putant, peculium seruum habere non posse nam-' que ita scribendum est: Viputa si alter ex dominis fu- ' pri n. de re
riosus sit, vel pupilluet. si, ut quidam inquit putat pecu.
58쪽
a l. si debitor . in fi. quibus m O. Pis. Vel hyp. sol.
),,lium seruus habere non potest, nisi concedente domino. Unius literae error est . & similis separatio cap. q. a quibus modis pignus soluitur. quod scribitur: Sed & si non concesserat pignus venundari, sed ratam habuit
venditionem : idem erit probandum, eum velle. De Dinde: Quaeritur si sorte,& caetera. Florentiς est: idem e rit probandum. Belle quaeritur, si sorte venditio, & a-lIa. In eodem verbo erratum est cap. 4. ii de usu & habitatione : non velle inquilinum dici, qui cum eo habitet. in Tusco libro elegantius est Non belle. Sed in eo iquoque erratum est cap. 3.ς de operis noui nuntiatione. Sed illic ea solum littera erratum, in aliis libris separario ne & mutata one verborum quod enim vel in Nori rico tibio legit ut , AEquum est, nos operis noui nuntia olone ius nostrum nobis conseruare velle: scriptum est 'Florentiae, Sed & si in aedes nostras quis immittit, aut ,, in illo loco nostro aedificet aequum est nos operis nouixi nuntiatione ius nostrum nobis conseruare.& velle Sex a, rus pedius definiit triplicem esse caiisam operis nouit, nuntiationis. quod si belle scribas .pulchre illum locum emendaueris. Idem faciendum est cap. 2. sub titulo de suis & legitimis . illis verbis. Vnde vel quaeri potest, quod olim velle fuerat scriptum. Sed scribendum est belle, item ca. 2.ad S. C. Tertyllianum. Tractari inquit belle potest. Qui b. locis quantum Accursus fallatur, ,, scribere nolo Illud videamus quod sub titulo de aedili-
ao edicto cap. I 4. scribitur. & verius est quod Pedius: Man ita scribi debeat, ut illa, Et verius est, ad superiorem 3, orationem pertineant Deinde dicatur. Quod Pedius itidem ait si una alicuius praecisa sit: tollere magis, quam 3 D praestare redhibitionem, quod morbus minuitur: ego is puto, si morbus desinit, non esse redhibitioni loeum. Huc accedit, quod alio loco scripsimus erratum esse cap. 8. de excusationibus. Cum dicitur. & propter hoc neq; ipsi habent priuilegium neq; filii eorum. Scribendum enim est filiis & proximo ut vocant para graphori illa verba eoniungenda sunt. Sic enim ea Graece scii pla
ob hoc inquit neque ipsi priuilegium habent
59쪽
neq; si eor. filiis veterani tutores dentur, obligabuntur. Iam vero quod ca. Iri. 'de legatis, scribitur secundu vulgarem formam iuris, si liberos suos emanet pare rogatus fuerit, non cogitur hoc facere, ex Tusci libri scri- ..ptura separandum est hoc pacto . eatenus sin quit resti- iatuenda est, quatenus haereditas testatoris patitur secun - . . dum vulgarem formam iuris. Sed si liberos suos eman- ..cipare rogatus fuerit, non cogitur hoc facere. Et recte. Eit enim Illud notius non posse defunctum onerare hq-so redem amplius quam in haereditate est: Accursiana vero interpretatio ridicula est, etiam si haec non ita separanda sint. Ea etenim est vulgaris forma, quae in vulgus nota est, ut vulgaris cautio paulo post,h vulgaris quaestio , exceptio, ' formula. Item capite primo ad S.C.Tertyllianum .s Vulgo scriptuna est. poterat ex hoc S.C. admitti, quasi vulgo quaesitus filius. sed non filius scribendum est, sed ut Florentiae est Falio, qui mortis iatempore matris ciuis Romanus suit, si ante aditam hae- . reditatem in seruitutem deducatur, legitima haereditas ia o non desertur. Sic etiam verbor.& interpunctionum er- ..ror est capite 63. y de adquirendo re r. dominio. quae ita scribi debent. Si qua insula in flumine propria tua est, nihil in ea publici est. haec Labeonis verba sunt lib. s.
Pithanon, a Paulo epitomator. ut ex inscriptione cognouimus. Reprehendit eam sententiam Pauluς. Im- .mo inquit in eo genere insularum, rapae flumini, &. littora mari proxima, publica fiunt: non secus atque in . . continenti agro idem iuris est. Hoc autem loco duo puncta Florentiae sunt , & non nihil spatij. Deinde La io beonis verba scribuntur : Si qua insula in flumine pu blico proxima tuo fundo nata est, ea tua est. quae a Paulo reprehenduntur. Alior. libror. scripturam piget scribere. Emendandum etiam est sub titulo ut in flumine. ' quod dicitur : Possunt autem etiam haec publica esse non publica. & scribendum : Possunt autem etiam haec esse publie . Publicano plane qui lacum vel stagnum conduxit, si piscari prohibeatur , utile interdictum competere Sabinus conuentit. Caput Iῖῖ. y de verbor. obligationi b. ad finem ita scribendum est: Aut si sic volumus factam esse stipulationem, neque per te, neque
60쪽
per heredem fieri, ut ad unam vim primam teneat: fi, , vim fecerit, amplius ex heredis committi non poterit. si Ergo si actum sit quasi ex ipsius vi, tota sit consumpta quod non est verum. Si diligenter ammaduertas, hac scriptura nihil apertius est hoc capite , quod maxime obscurum existimatur.Nihil enim aliud agitur toto eo capit. quam ut negetur illa stipulatione, neq; per te, neq, per heredem tuum vim fieri spondes, de uno tantum promisso tis facto agi.Nam & de heredis,& de alia promissoris vi promissum esse credendum est. Quam haec
varie ab Accur fio & ceteris scribantur, nemo ignorat. Nos Florentinam scripturam secuti sumus : nisi quod, ut antea scriptum est, pumsta illic nulla sunt, ne verba quidem separata. Non ita multum Interest cap. a l. si capti' δεχ o. a de captiuis, quo pacto scribatur . Sed tamen sicuus, de L 3pxi- Florentiae Pomponius libro et s. ad Sabinum οῦ Si ca- optiuus, de quo in pace cautum fuerat, Vt redeat, sua ,, Voluntate apud hostes mansit, non est ei postea postli- , minium. Verum est expulsis hostibus ex agris, quos
ceperint. dominia eor. agror. ad priores dominos redire. Alij scribunt. Non ei postea esse non postiam miti ve-b l. ii dicasse- rum est. Sub titulo de vel bor. significatione, I97. ' ca-ς Vςx JygR' ,,put ita scribendum est Vlpianus lib. quinquagesimo ad ,, edictum. Indicasse , est detulisse , arguisse, accusasse, de conujcisse.& ita Alciatus distinguit sed ob libri sui no ras , ut opinor, pro L. libro I. edidit. Sed & multis illiis,
tractatus capitib. non recte libror. numerum aut appellationem adscribit, eadem ni fallor de causa. ut cum ad
φ ι et am S.C pro ad Sabinuim e epis Olar. pro epatomat. ' scri d lip iei i Eb. bit - quod quoniam non multum ad interpretationem
semperiurisconsilior. facit, serendum est. Sed tamen hoc loco inscriptio me docuit, ad S. C. Silanianum illa verba pertinere. Nam ut opinio mea refert, cap. 3. deel. fi quid in '' illo S C. e quod ex eodem illo L. libro Vlpiani acces aut j- V LV ptii in ita scribi oportet: Vtrum aute is solus videa' ' tur indicasse . vel arguisse , qui ad hoc prosilit vltro, an 'etiam is qui cum accusaretur ipse detorsit in alium crimen vulgo vindicasse scribitur, in quo librari j Florentinor. libro r.errorem sequuntur, quod ex illo altero loco sub titulo de verbor .significatione constat. Vtroque enim