장음표시 사용
61쪽
.enim loco, ut arbitror, illius S.C. verba reseruntUr, quae male distin ista in Noricis sunt, ut in ceteris : Alciati libro excepto, cuius interpretatio tamen scripturae non respondet. Addi supra scriptis potest . quod sub titulo de pigneraticia e med animus,a 1 te difficile illucleaput hde vel bor. signi f. de quo alio tempore scripsimus.' Hoc genere emendationis Accursius utitur crebro, ut sub titulo de consulib. illis verbis, apud collegam vero causa probata, potest. & cap. I 3. S de iureiuran)o. Iuliae nus ait , eum qui iurauit fundum suum esse , post longi temporis praescii prionem etiam utilem actionem ha bere debere. Scribi enim poste existimat, qui aurauit fundum suum esse, post longi temporis praescriptionem. & lib. I. Institutionum, β illa stipulatione, si nauis ex Asia venerit hodie dare spondeς an venerit hodie, an hodie dare scribatur dubitat. Theophilus, venerit cras, scribit. ex quo aparet, & ex Iustiniani verbis posteriorem scripturam probandam. Haloander quoq; interpumstiones mutauit capite . ' de officio eius: φ quod ita scribendum est , ut antea scribebatur. Imperatores Seuerus & Antonius Braduae proconsuli Afri cae. Cum propriam iurisdic tionem legatis tuis dederis, consequens est, ut etiam de suspectis tutori b. possint con noscere, ut possessio bonor. detur: vel si cui damni infecti non caueatur, ut is possidere iubeatur: aut ventris nomine in possessionem mulier, vel is cui legatum est legator. seruando r. causa in possessionem mittatur, mandari potest. Item cap. 13. f de tu tota b. & curatori b. datis , separandum non est diuersis sententiis, quod ab Haloandro sit. Sed ita ad finem scribendum : Sed si puella duodecimum annum impleuerit , tutor desinit esse . quoniam tamen minori b. annis desiderant ab .cnratores dari solent, si curator patronus petatur, fides inquisitionis pro vinculo cedet cautionis. Neque enim probo, quod cap. 6o. de re iudicata, scribit: Sonticus autem existimandus est, qui cuique rei agendς impedimento est litigant1. Sed quod in aliis libris est : Litiganti porro quid magis impedimento est, quam motus corporis contra naturam Θ Sed & cuiusque rei scribendum est,non cuiq;. Sic Alciatus noster libro quarto.
troni. g. Iulianus. de iure tu.
s l. si impuberi. de tui. de cura. dat.
de re iud. l. ob aes. C. de praed. mi. Al- ci. lib. 4. c.s
62쪽
Dispunctionum , constitutionem Ιχ. de praediis minorum, ob aes alienum, tantum causa cognita scribes aduersus omnium interpretum sententiam intellige damputat. Sic etiam ex Grςca interpretatione apud Vigliu capitis Ia. v de bonor. possessione contra tabulas scri-b I.si duo b. . bendum est eo capite. Si prius testamen tu extet rure A ,.debon .pos. Factum,quo filius ex hqredatus est sequens impersectum, eon rata is in quo praeteritus sit filius: posteriore testamento praeteritus recte petet bonor. possessionem, si remoto quoq; filio potiores sint in ea haereditate, posteriore testamen 'to scripti haeredes. & ita ius habet, ut cum is, &c. Non vero ex illis verbi ς,Si remoto, alia oratio incipiat. Horum exemplo, quae supra scripta sunt omnibus suadeo, ut siquid aut iniquis, aut minus apte scriptum repererint . quod facile punctis ablati; aut additis restituatur, id facere non dubitent. Habent optimor. libror. notam scripturam, habent maior.& recentium iurisconsultor. exemplum. Seruetur modo is, qui in rebus omni b. desideratur, modus.
Aximos ni fallor fructus, Mai superiori
libro ostendisse visus sum, Tuscar. Pande ctar. scriptura prolata. Quid enim maius diei potest quam permultis locis contrariam veritati ipsi sent etiam maiores nostros desen disse , demonstrare Θ Cui rei accessit, quod ad multa r. partium iuris interpretationem conducere videbatur,
63쪽
videbatur , ut de appellatione librorum , E quib. nostri
sumpti sunt,& de interpunctioni b. verba saceremus. Nunc vero de eo genere erroru tractadum est, quod ob ignoratum dicendi genus infinita loca occupauit. In qui b. explicandis, vereor ne id mihi vitio dent quod nuper non Gul. Budeto solu qui etsi primus nostra memoria elegantiam ad ius ciuile applicare coepit, tame non ille quidem magnos in iure progressus cognoscenda v-triusque linguae antiquitate impeditus fecit: sed etiam γ And.Aleiato familiari tuo meique prςceptori,cuius libris quasi postliminio iuris prudentia redisse visa est iaciuitatem Romanam.Namque ita aiunt ciuilem scientiam totos homines desiderare, qui nihil aliud aganti curent,cogitent, quam ut quid Accursio, Bariolo, Baldo Alexandro & ceteris doctis viris sed alienis ab omni elegantia visum fuerit, defendant, legum verba ignorent licet, tempor. nullam habeant ratione, quibuscussi verbis & libris utantur, rudes deniq; Ω omnium aliar.
o nihilo suisse se Aceursium aut Bariolum ear. re r. periti -
nentur , totos in verbor. interpretatione versari: quasi
vero aliud permultis libris Labeo,Vlpianus Paulus,Scς- uota & ceteri faciant, quam legum, edtinor. testamentor. stipulationum verba interpretari. Sed & hoc ipsum quod criminantur, ex eorum peccato natum est.Neque enim multus hac in re Alciatus, Budaeus, Viglius, Pyrrhus .Zasius,& Haloander essent misi docti illi viri tempor. illor. peccato optimam hanc iuris parte non essents assecuti. Et quod aiunt nolle se Bariolo aut Accursio peritiores esse, agnosco eor. verecundiam. Sed arbitror illum ipsum Accursium S Bart .si reuiuiscerent, aut ceteros quos nominant egregios viros, qui quantum illis temporib elaborari potuit, operam dederui, ut ius ei uile &discerent&docerent e libenter e Graeca & Latina
lingua multar.legum interpretatione accepturos seque& barbaris verbis & interpretationi b. inai ib. exoneraturos. Hane vero ipsam libro r.emendationem quis noni probaturos eos opinetur cum & ipse Bariolus mathe-
matica di Iudaicam si diis placat linguam didicerit
64쪽
& Baldus, atque alij dialecticis e sophistar. scholis, quartum vigebant, lus ciuile iuvasse dicantur Quid vero de
Accursio dicam quo labore & quanta diligentia scriptur varietatem tignificate verbor. origines & significationes ex omnibus omnium generum libris eliciat
quantam denique curam in toto iure ciuili declarando si mi Lb. contra rusique locis asscriptis ostendat ZAd huius tempora, aut de ea, quae consecuta sunt, suspiciant velim hi, qui tantum interpretib. deferunt, ut omnia alia iuris studioso abiicienda esse censeant: quos enim magis profecisse ceteris scimus, die ς nocte 1 que hoc unum agebant, ut ipsos iuris ciuilis libros, quos solos aut cum paucis interpreta b. habebant diligentissime versarent.
Haec una res totos homines habebat, a qua , cum quaestionum disputationumque nouar. Inuentis, posteri discesserunt, dum Ingeniosor.& acutor .nom C captant, iuris interpretum antauerunt. Quanquam haec non ita a me scripta sunt, ut eos reprehendam. per quos pro secerim. Nam & multum Paulo Parisio summo antea iuris nunc etiam religionis antistiti debemus, qui Bart.
Socinum praeceptorem disputando imitabatur, copia vincebat:& Marianum Socinum Patauij aliquot menses audiuimus patrui sui acumine , iudicio clariore disputantem, And. vero Alciatum Iasonis discipulum alia quidem ratione, sed disputantem tamen audiuimus. qui omnes in omni b. interpretum libris declarandas versabantur , quod mihi cum illis operam dabam probabatur. Cum ab eor. Icholis dascesti nescio quomodo nooptime factum videbatur. Nunc video nos harum disputationum laqueis tempor. vitio teneri, sepientissimumque esse existimari fortuna atq; tempori b. uti quibuscunq; optare quidem cer id & curare, ut praestantissima ii possis, sin minus meliora vulgarib. facias. Sed ut ad bona r. litterar. holles reuertar admonendi sunt, nedum elegantiam in iureconsultis persecuntur, optimos 1llos & elegantissimos viros qui Digestor. libros conscripserunt calumnientur, neue dum verbor. interpretes accusant, eisdem consultis, &ioptimis illis Accursij praeceptori b. atque discipulis diem dicant. Rogandi auiatem sunt, ut facile patiamur alios veterum iurisconsul
65쪽
tor. imitatores atque amatores esse: cum ipsos nemo de delicus & amorib. suis barbaror. ingent. volumini b. interpellet. Reprehendique se non moleste ferre debent,si sibi constare volunt, & illam elegantiae & antiquitatis
contemptionem perpetuo seruare. Sed nos nimium multa de non multiq, ut arbitror, ignorationis tenebris,
caecis hominib. Ad ea quae polliciti stimus, venieα- dum est.
Multa in Digenis Graeco dicendi genere
LInguam Latinam multa e Graecia accepisse , nemo est qui nesciat. Cum enim Romani homines necensarium bellum cum omni b. omnium terrarum natio-mb. gessissent, armis quam lingua praestate fatius putabant. Contra Graeci, cum se facile & multitudine &locorum opportunitate ab hostib. de senderent: disciplinas dicendi, quam bellandi magis frequentabant. Itaq; cum haec natio in illius potestate venit: has ipsas cogitationes , & linguae excolendae curam secum tulit. In quo ne v uno res a vi nis vincerentur, cum otium aliquod Romanae ciuitati datum est , dicendi arti usi sunt. Sed cum inops lingua copia illa careret verbor . quae varietate sua amores illos orationis excitat , ut auditores quocunque velit,trahat: a nutrice & altrice sua & verba permulta , & dicendi quaedam genera mutuo accipiebat. Elaborarunt ut hoc ipsum multis exemplis ostenderet, Priscianus, magni nominis Grammaricuς, I maximum nostror. tempor. ornamentum Gul. Budaeus.
Quor . exemplo nos, & si nostrae disciplinae studiis impediti, minorem operam Graecae linguae dederimus, quam ad eiusmodi res tractandas opus esse videbatur, tame hoc qualecunq; est,quod ob eam linguam in notastris libris animaduertimus, non inutile mihi visum est in unum locum collocare. Eiusimodi res perquirendi mihi occasionem Haloander & Politianus dederunt, qui his locis, quos postea scripturus sum, Graecam in terpretationem suis libris addiderunt. Nam principio
66쪽
s d. l. j. f. sed di hoc. l. Vn. C. de latin. li. tol. in pri.
e in proce. Dig. in prin.' illic non est Graeco, ut Politianus adscripsit, di-eendi gene
Iustinianus quadam constitutione, quae & in constituationum Codice a & Florentiae ante Digesta, scripta est.' ait: Cum itaque nihil tam studiosum In om b. reb. in- 'uenitur . quam legum auctoritas, studiosum Haloan- 'der απου l ον Interpretatur , quod est studio & amore curaque dignum. Eodem verbo eadem constitutione utitur, quod non recte scriptum est in Norico libro .Sed is ita scribendum : V Sed & hoc studiosum nobis esse vo , lumus,ut siquid,& cetera. Item sub titulo de Latina libertate scriptum est: studiosissimum nobis visum est, haec quidem omnia & Latinam libertatem resecare, &Nouella constit. 6. barbare versia, neque enim Graeca extat. ideoq; nihil sic erit studiosum Imperato rab. sicut facerdotum honestas. Altera constitutione, ' quam ante Digesta Haloander tertiam scripsit, quod etiam in Tuseo libro est, sed numeris Graecis adscriptis notatum est praepostere scriptam esse: fit enim eius mentio in ea quae secunda scripta fuit. Illac itaque est scriptum.
Quod & in antiquis edicti perpetui commentator ab .s, factum est qui opus moderate consectum huc atque il- ολ luc in diuersas sententias producentes in infinitum de traxerunt, ut pene omnem Romanam sanctionem euisse confusam. Nam verbum Cerneres, quod vulgo ad-oditur , ' cuius apud Budarum mentio fit. in Graeca qui dem constitutione, quae eodem tempore,& eadem sen- istentia scripta est, eadem figura dicitur. οπιρ - ωροιθεν
,, Simile huic est sub titulo de ossicio Quaestoris fHo- s
dieq; obtinuit, ' in ut differenter Quaestores creari. Sic enim est Florentia: Haloander v T illud non scripsit. Nos quoque tertia constitutione, quae vulgo sola ante Pandectas scripta est, Florentiae scri pruna vidimus. gCum oportet prius animas, & postea linguas fieri eruditos. pro quo Haloander scripsit animis 3c linguis. Sed illud Graecum est, quo latini poetae praesertim v-
Nuda nudoq; sinus collecta fluentis. Sub titulo vero de legatas animaduerti Caium,Grae
67쪽
cor more tanti & quanti nominibus uti atque adeo to- at si ita lega tu S ille locus alienus a latinor. usu esse videtur. Sed non tum de leg.j'in ampliores inquit, quam dece qui legati sunt: quod si μminus sunt: m tantos quari inueniantur. Sic Iustinianus atque alis Imperatores multis constitutioni b. scribunt. Cuiusmodi est quod Valla reprehendit, Quanti merce nar ij in domo patris mei sunt. Sed in eo Grςcos imitatur, qui τοσοῦτος pro tot, & tantus Usurpant. Sic in ulter pro uxore libro 3. de legatis. Semproniae mulieri meae, reddi iubeo ab hqredibus mei cetum aureos, me enim nomine &quscunq; mulier S VXOr signisi δ' E 1LT; stur. Sic sin autem pro sin minus, Ut λαν'graeos, quod g.j. de lega.ι
Budaeus notat. Seia testamento ita cauit. Si mihi per co- I.Titia. de auditionem humanam contigerit, ipsa facta Sin autem r .argen .leg.
ab haeredibus meis fieri volo. Sic illud quod Valla non probat, graeco dicendi modo defenditur , Haloander
scripsit Sin minus autem. Adde id, quod Victor insanima cluertit, cap. I. de aqua & aquae plumae arcendae. Idem aiunt, inquit Vlpianus, aquam pluviam in suo retine . re, vel superficiem ex vicini in suam derivare , du opus . p/'' ς' in alieno non fiat,omni b. ius e ste .EX vrcini, pro ex vaci- .eni sun do , quod multi scribunt, dictum est: ut Cicero, ιι per Varronis , per Locustae, in Saturni, ad Concordi ae, grςco dicendi genere usurpat. Sic ad extremum S. capitis, ' si seruitus vindicetur. Nam S in balineis , inquit, d l. siectvaporibus cum Quintilla cuniculum pergentem tu Vr te m. in fine. si Iubi instruxisset, placuit potuisse tales seruitutes imia si ser. Viu. poni. Sic enim fuerat in optimis illis libris scriptur sed emendatum est si emendare corrumpere est Pergente in hortis Iuli j, unde factum in ortos , aut In hortum, in ceteris. Sed illud longe elegantius Hal Oander quoq; in Alexandri constitutione ς scripsit: Et si per principis quodam calore fuerit peieratum, quod alij scribunt per principis venerationem. Sed ego salutem potius , aut genium illic intelligo : ut apud Vlpianum cap. II. t de iureiur Sed & capite altero de origine iuris , cu dicitur. Ad commilitones confugit, qui uniuersi de Algido, ubi s. . . .
tunc belli gere dicausa legiones erant, retustis ducibus ' de ui sui
pristinis signa in Aventinum transtulerunt, utroq; lo-
eo montem intelligo: qtramuis in Algido Nebrissensis
68쪽
noster fallatur. Simile est cum verbum actionis desideramus,ut titulo de tutelς & rati m b. detrahendis. item, de aqua & aquae plumae arcen dae. Et illa, finium regundor .familiae erciscundae, deposita, mandati, locati,& co due hi furti aduersus nautas,arbor. furtim caesar. e Xpllatae haereditatis, stellio natus:& si qua alia quib. De acti O- ne addendum est. Sed cum dicimus, contra tabulas datur,aut Unde vi,b Onor. possessionem, aut interdictum significamu q. Proximum huic generi est, cum verbum Causa aut Gratia, aut Nomine desideratur. De qua re multa e Graecis & Latinis libris exempla Priscianus. Budaeus adserunt. Nos in nostris libris haec reperimus, quoru multa sunt ab Haloandro scripta mendose. Pau- lus libr.3. quaestionum : ' Si legati conditionalis relicti,, filio familaas pater ab herede re propriam eius pigno--ri accepit. Pomponius lib. 3. ex Plautio. V Labeo ait, Sio nemo sit, qui a patre promissoris interpellari traiecti-- tiar pecuniae possit. Ulpianus lib. 28. ad edtinum. ε Nam se eius rei, in quam praepositus est, contractu est. Alfenus , lib. 2 Digestor .a Paulo epitomator. - Topiarium enim ri Ornandi, saltuarium autem tuendi & custodiendi sun - , , di magis, quam colendi paratum esse. Paulus libr. s. o Quaestionum. & posterior magis admonend1 emptoris is & liberadi se eandem legem repetierit. nec poterit, Rc. - Vlpianus lib. II. ad edictum. Nam S Diuus Marcus ino causa Pythodori, qui rogatus erat, quod tibi superfuisseis set ex hqreditate reddere. decreuit: ea quς alienata erat, is noen minuendi fidei comissi, nec pretium in corpus pa--trimoni j redisset, & ex proprio Pythodora patrimori mo,& ex haereditate de cadere.Idem lib. 3 s. ad eductum. -- Si patri propter condemnationem Romae ubi dos pe- Patur esse non liceat filiae latis dotis fieri oportet. Idem, , lib. 73.hSa satis detur alac ut ceris pecuniae, recedere eum is a pignoribuς debere Papinianus lib. 3. responi br. 3Rnteo pretium solutum domina j quaestsone mota, pretium, emptor soluere non cogetur: nisi fideiussores idonei ac venditore eius euiis hioniS Oiserantur. Idem lib. 27. quae- ostionum: λ In proposito enim diem non differendae a-octionis incertum videri. Vlpianus libr.3 i. ad edictum: iis Si proxeneta interuenerit faciendi nominis, ut multi
69쪽
Theo ph. l. vl. s. si procura-
sol et. id em lib. I. ad Sabinum a Verum est,quod pleriq; a l. verum de
probant fundi furti agi non posse. Idem libr. 6 I. ad edi 'xxi - .ctum :b Si sepulcnri violati filius ager, qud inuis he ς' de. in fi. deditarij: quia nihil ex bonis patris capit, non Videtur bo- aeq.her. ni S immisicere. Reperient alij id genus plura , quae facile his exemplis intelligent. Huiusmodi est quod Iustinianus lib. 3. Institutionum ait ' Laudamus quidem Praetores suae humanitatis. quod Theophilus vertit,
ὲπα νῶ μω m1ς-τους πρώτορας. Desideraturo etiam tempus Graeco more , capit. vltim. Quae in fraudem creditor . Nec eum, inquit Venuleius Saturnius
qui hiberno habuerit fundum centum , si sub tempus sum fundus. messi 3 vindemiaeve fructus eius vendere possit decem 'RG - idcirco duas res, id est fundum centum . & fructuq de cem eum habere in teli gendum. & apud Scaevolam lita bro . Responsorum qin Norico est, ut Flotentiae. Et us
que in hoste pnum per Titium non stet, quo manu S Ie- biliquum solueret. alij enim diem addunt. Politianus praeterea antina duertit cap. s. ' qui satri dare cogantur. e l. si veto. Graecum verbum exprelsina esse illis verbi . Quia sane qui satisda. non quael: bet intuma est. duci in iuς eum qui fatis idoneum ii dei uitarern det. non quaelibet et υχῆote inter pretatus est. Haloander agnomi cap. II: sis bro tertio de legatis. Hic enim , inquit Vlpianus , e X tinguitur constanta a deo iti, Budarus quoque eleganter ait, eum a quo peteretur, ea de cauta fugientem in multis constituta omb. appellari, quod a Graeci ς appelletur. in eo tamen errat saepe, quod existimat Iusta mani constitutiones propter dustionis inelegantiam e Graecis versas esse. Una illa excepta, quae sub titulo De religiosis barbare conscriptae X tat, cetera ςΟ-mnes amisimus. Novellarum tamen liber Haloandro debetur, qua ut erat diligenti ilimus vir quae etia in Costitutionum codice deliderentur, significauit Qua de re aliquando verba fac semus: nunc ad rem nostram redea mus. Animaduerti tape iure consultos usos quibus dani participiis sic enim appellantur, quae raro ab aliis usurpentur. qui b. Graeca lingua abundat, i apud Vlpianum h l. si ambo. lib. 63. ad edictum, h Si quis igitur compensare piatens, de compe.
C. de rece. tb.La. C. de iureiur. pr. cal. l. prope
randum. de iussi vit. debo. quae lib. vlti. de pres.s O. Vel 4 O. an.
70쪽
meo. g. si ve-ditorem. de ad J. post
d I. is eui suis s. si ab igno
soluerit, condicere poterit. & apud Celsum lib. 23. Di- gestor.a Si vicinum mihi landum mercato venditor in , mea turre demonstret. Apud Pomponium lib. . adin, Mucium. ν uxore mea stipulata me prohibeas. Ulpia-- nus lib.20. ad edici um: Res venditae non alias desinunt esse meae, quamuis vendidero, nisi aere soluto , vel fide -- iussore dato , vel alias satisfacto. &libr. vj. Disputati O-- num:'An postea ei satisfacto seruus constitutione utiis possit. Illud etiam , qBo saepe Iustinianus utitur, Gra: -- cum est : Reproba pecunia non liberat soluentem , re probis videlicet nummis redde dis,' statim tenuit eum, prius decretum,quali in loco tertiae tutelae quarta sub roganda. f condemnatio autem eius duplum continet, , facienda aestimatione quanti domini intersit non larda .S Item illud, Nisi parata sit mulier pati maritum tollenis sem. Idem dicendum est de usu infinitiuor. Vt gram- matici appellant, Vlpianus cap. I. de in ossicioso testa mento : Cognati enim proprij, qui sunt ultra fratrem, , melius facerent si se sumptib. inamb. non vexarent, cu obtinere spem non haberent. Paulus cap. I 6. manda- λisti: Si quis mihi mandauerit in meo aliquid L cere,& secer O, quaesitum est, an sit mandati ac tio Modestinueto cap.26. de pignorib. Pater Seio emancipato filio facile persuasit, ut quia mutuam quantitatem acciperet a Septitio creditore. chirographum perscriberet sua manu
filius eius , quod apse i m peditus esset scribere . ita quidem Florentiae est: sed fortasse praestaret imperi rus esse set scribere. In edicto quoque quod est sub titulo de priuilegiis creditorum , vel potius de rebus auctoritate iudicis possidendis ille enim Florentiae non est ait Preta 3tor: ' Quod postea contractum erit, quam iς cuius bona venierint, consilium receperit fraudare. Thryphonius cap. L. de re iudicata : Ne liberalitate sua inops fieri periclitetur. Quod vero Iustinianus ait. ' Hoc ipsum velle mulieris ab insidiis nequissimi hominis, qui meditatur rapinam, inducitur: usurpatum a Latinis est. Maxime vero omnium utile illud est, quod Accur-sium non latuit, cum Tantum aut Solum negationi non additum intelligendum est. Supra enim scripta magna