장음표시 사용
31쪽
sio:ut appareat quem ordinem quemque queat Litiones,ut sonorum dc concentidit umec gradum Dialectica seruet inter um harmoniam, sonorum inquam numealia Seientias 5c disciplinas tu, Musica considerat. lam vero Metaph aut, II. si ea est quae disserit non de rebus coi poem otiam maciemia rarandiuisione reis. sed incorporeisu ut de Angelis et invarie quidem adiuersis Scientiae. e At telligentii se iadem de Deo optimo a Metaphysites,multiplicidi diuisione. distinguuntur ximo:atq; ideo naturalis Theologia vidi cacvrThe- Nos autem Aristotelica dii taxat diuisione ximus.vocavit: quod de istis agat, quantum logia dicacotenti erimus,eam tantillam locupleta lumine duntaxat naturali potest cognos tu natur scietia quo do Omnis igitur Sciuntia. hoe est.clarari ci. Diuino aut beneficio 'cestantior log iii, inpdo certa alii uius rei cognitio. ab Arist. et Me Theologia supernaturali lumine huma- Aristotcle taph. e. i.in speculat uam de Practica distin no generi a Deo concessa est cui annecti diuidat uti qui tui. Quae distinctio ex fine desumpta potast Iutis Pontificii prudelia nam ex ea re est. Speculativa enim est .cuius finis in sola prodiit magna ex parte, praeter forensia gveritatis conte platione consisti Practica cum Theologiae decreta ex sacras literas, vero .cuius finis est opus Iguobiliorcset 'Ecclesiediuino lumine deprompta,tum enim cognitiones,dubitae incertas qua ad mores,tum ad Fidem pertinentia, inv-lcssunt opiniones 3 suspiciones,ac fimi nu corpus redacta ad ipsiusmet Ecclesiae foetallii Iesalis) ratione Scientie penitus excludi gubernationem coaluerit t. auis The tie scientiae mur mulativa rursus Scientiam diuidit logia,cum sit omnium primare suprema. sutilite, ride Arist, Me t. c. i. in Physicam siue Na non tam speculativa.quam Supra 'cul Meias hesi turale. Mathematicam,' Metap. Quae viti tua,vocari debet: que eminenter continet ea diuina ma,tum D uina,quia de Deo tractat cla In di Practica&Speculativam;vt attriTho.
scientia. ,clligentii situm naturalis Theologia, seu prima p. q. art. c atque haec de Speculati- prima Philosophia, ab ipso cali in vocari uis. Physi. consueuit. Physica scientia est, quaedem Practica vero cum circa operationes ver Praesti e cibus corporeis di mutationi subiectis tra setur, diuiditur ps in operationi diui enitae diu,
ctat, ut de animalibus, platis, arboribus, si one in Activa. vidcirci ction imma sio in Acti similibus. Sub qua Medicina collocanda nentium 3 Factiva, seu euectrice operum uam xta videtur, quae corpus humanum de eiusas externo tu .ex Arist. G. Met. a. . Operatio ctivam. sectiones considerat Mathematica, quae nes enim aliae sunt Interne.aliae Externae. circa quantitateri eius at Tectiones versa di Internae quidem in eo.qui operatur,ma Mathema tur Quae quidem inquatuor partesdiuisa nent,ut intellectus cognitio,c amor,&si.
iicae scien est, ipsiusmet quatitatis diuisione. Alia. n. miles quae ob id proprie Actiones dicun Actionestiae quantitas est Permanes.alia successiva. Et tur. non Et Tectiones: dci statu quidem,acti metis qu-
manens quidem una Cotinua scilicet abest scientia Sunt autem Interne mentis tu plices m a litudo de qua Geomc tria disserat, cui nostrae Actiones triplicis genetis. Volun sint.' ectii ut Pet spectiva, quae est de linea vi tatis, Intellectus . cla Memori et Cite Volu volunt mali altera Piscreta, scilicet numerus de talis quidem operationes Motalis Philoso tis. Arithme qua agit tithmetiea. Sueccssiua similiter phia versatur; qus quidem definiri potest,tica alia Continua,ut motus crepus; et i scientia recte volendi. Intres autem partes psis caelestibus orbibus maxime perspicua se catur.in Ethicam, ae unius actiones de
cernuntur: dccirca haec Astiologia versa mores recte instituit conomicam.quae
illo qg quit quia Astion omica dicitur: quavis d actu ne domesti eas probe disponit Poliastiorum celorumq; numerum . magnitu ticam,seu ciuile scientia qui publicas actidanem di distantiam.&alia similia, ineae onend Respublicae videlicet gubernatim lis ecastris,ope Geometriae di Arithmeti ne complectitur,sub qua luris ciuilis seiuncae.ipsa quoq: considerat. Tandem alia est tia magna ex parte continetur atq; ex illa Successiva, scilicet Discreta Qualitas, qua sci ortu stabuit. Iam vero circa intes lect Iniellea si successivus quidam numerus,ut harmo operationes dirigendas Dialectica versa nicus sonus .ec oratio longis in breuibus ut quae est recte videlicet, intelligendi stilo liti . LOIulan, lianc quantitate, eius entia Citctu moriae actiones ars tecte hi moliae
32쪽
memorandi versaturqualem tradit Cice erunt Haec nempe sex:Primo An Diale.ro,dc alii Rhetores, per locata imagines, ctica sit ad alias scientias addiscendas, eis, dc alia huiusmodi praecepta cessariat secundo, an sit proprie scientiar operati petationes vero aliae sunt Externae, Tertio, An sit una scientiat Quarto.an sit Cum exter Voeis scilicet,vel Operis: quae in eo, qui scientia practica.an specii latiuat Quinto, narum passi agit. non manent, sed in rem transeunt ex de Dialectu a Subtesto, seu Obiccto circa xitio. uernam: siue post illas. Viis aliquod esse quod versalutifexto de ipsius Dialecticae ctum permaneat ut post aedificationem, diuisione oc partibus.
domus: sue non maneat, sed solus p Ora Esrso I
ctiones transeant:vtvox.cantus, saltatio. N A
caetera huiusmodi. Igmit cite Uoeis imum Dialecticast necessaria adore quidem actiones ad congrue loquendum, ne alias Scientias
Giamatica versatur a domate loquendia, viter alia quae in principio cui limbet Rhetorica: cui annecti merito poterit ad Artis&Scientiae queri solent . illud ptiearmina de poemata coponenda, Poetica: mu est: An ea Ais aut Scientia sit necess&ad historias scribendas, Historica. In ex saria,vel utilis luteius necessitate, de utiliis ternis autem operibus iniciendis caeterae late perspecta, facile animi ad ea capescen Mechanice attes Mechanice cernuturaeluae pro diuersi da accendantur. Cum aut e constet de eius astra tale te iii coperum .in quibus versantur utilitate, nec in ea re ulla sit controueisiae
quaeq; in ipsis efficiunt .distinguuntur ut de eius necessitate nunc quaeramus. Erit Agricultura .rasto ritia. Militaris, Nauti igitur prima quaestio: Virum Dialecti ea sit Tres sintea, Lanifica, Fabrilis .cum aliis, quas ope neccssariae in qua quaestione tria agemus quaestionisiosum nimis hic esset singulatim referre. Primo im tu questionis explicabim . Non huius pacis operum ut inescientiarum quidem dc attiu diuisio enim parum lucis quaestioni definiendae rex si specula sita habet:& que inter has locum Dialecti e solutioni comprehedendae affert,ut, ica teneat. ex ductis constat Aduertendum indubita vertitur, semel intelligatur.Secure autem, etiam optuum esse posse specu do, quid alii senserint. cu eoru rationibus latione, si in sed . per se considerentur. 5 proponem :nd ad modii solliciti omnium non ad opus gendum referantur.(sunt e .cntentia ac serre sed ea duntaxat, quae.nim res quaeda, ut caeterae aliae,quas specu pr ter quari probatorum virorum sunt, lamur esse aute practicam cognitionem, aliquod emolumentu auditoribus ad tre ii , cum ad opus refertur. Existis aut aduer poste vidcatur Tertio,quid certius tenen. iendum est septem Liberiae artes ab an dum sit ostendcinus:ac oppositas rationes VP Vm rum liqui, eon numerati solete. sic dictas vel solvemus nostra sic sententia undiq; corae, ' - quod i tum hominem faciat vel quod roboradosea deq; in disputando methods, liberum deceant hominem: vel quod ma in aliis omnibus Diuina ope freti, temur. gis ratione utantur, qua caeterae artes Me in Titulo ergo quaestionis, duae voces . . .chanicae e seruiles,quae in corporis potius explicanes sunt,ex qua in cognitione eius 'i exercitatione consistunt. Sunt autem hae intellectus pendet. Altera vox est. Dialec a ' lv Liberales Reales quidem quatuor quod ea altera Necessarium Dialectica idem 'in rebus versentur,scilicet, Geometria, A est,quod ratio isserendi, id est .ars,qua verithmetica, Astro gia, Music Sermoci . . rum a falso discernere docemur. Amultis
Treiano nates seu Rationales tres.quia in sermone pars Logicae constituitur. Est enim Logi- sermo i seu tatione consistunt, licet diuerso mo ea,(ut tradit Boet. Ton. ratio disserendi, Quid sito at do: ut postea ostendemus: Dialecti 'Rhe cuius dus sunt partes:vn Topica nocest, Logica. iotica,&Giam alica sed de hi sic benus ars inueniendi: e hanc Philosophus Divi Nunc de Dialcetica nobis iam agendam lectica,qcat alia Analytica i. ars iudican Capri III. i. Et quai uis Aristoteles aliquando par- Dequium rela sordine ab am temTopica. Dialectica vocare visus stilite
Sed antequam ad Aristotclis interere tame de Di Ilietica nocto lulli lut vitatis
ruatione accedamus, quaeda in v λiuersum que coplectitur parie. dc a Logica quae in ad totam Dialecticam spectitia explicada univcitu rationalis dicitur,no diu it. Aux et te ia
33쪽
I cessati aetera vox est, Necessarium. Dupliciter aut perientia, multos discere Mathematicas arduplex. aliquid Necessarium dicitur:ut docet Ari te absq, I ogica. Refer ut enim, Hippocra-stot. l. s. Met. c.s Uno modo. Absolute at te caruisse arte I ogicae qui tam erecte o
Necessiari tero modo, Ex suppositione. Necessarium tinuit Medicina Et Ius ciuile aePontificiuabsolute Absolute illud est .ci ex natura sua. nullo sine Dialectica acquiritur, c quide perfe- ordine ad aliud habito, no potest aliter se te.ut videtur. Secundum. Si Logica esset secundum habete: vi, Deus est necessaria res. Et neces necessaria propter alias scietias,esset, quia Argumen.
satium est. homine esse animal duo&tri a docet Desti et . Diuidere, Sc Argumentari in m.
Ex hypo, bile quinqt Aliud est Necessarium, quod haec enim sunt instrumenta per quae ac. thesi ex se aliter se potest habete, tamen alio ex quiritur cognitio rei: sed quelibet Scientia trinseco posito non potest aliter se habe habet suas Definitiones de Diuisiones.
te: licui.esse calorem, non est necessarium Argumenta, secundu diuersitatem rerum.
tame posito igne, necesse est. si calor Rae quas o siderat argo Logica est superflua. spirare non est secrandum se necessarium, Praeterea Tertio.Si Logica esset necessaria Tertium tamen si animal debet cosistere. respiratio ad acquirendas alias scientias. esset primo Argum. est necessatia Sagittam .no est necessat tu loco addisceda sed hoc fieri no potest,er. sursum tendere, si tamen proiiciatur. id es o non est necessaria. Minor probatur. aficietur necessarium. Et hoe necessarium lectica tractat de his, inon cognoscuntur. dicitur Ex Causa, siue Causa sit Esliciens, nisi rebus aliis cognitis vide argumentavi in exemplis propositis; sive Finalis, ut tione, syllogismo,propositione: haec autecibus dicitur necessarius homini propter non cognoscuntur,nisi cognitis reb xvitam siue sit quaecunq; alia causa. Hoc quibus nunc propter quam causam Aurameessariu autem Necessarium, T A Fine dicitur, si rori. . Metap. comment a Logicam asse-
ex fine dii plex est alterum, id sine quo talis finis ob rit tractare de secundis intelligibilibus:&fri ineri nequit: quod necessariis simpliciter uici Met.esse de secundis in tetionibus. dicitur ut cibus homini simpliciter neces Ataliae Scientiae considerant res ipsas Er- sarius est ad vitam:alterum, Id sine quo fi go potius aliae scierem sunt pes in addicnis commode non potest haberi, quamuis endae, e ita Logicana erit necessaria.
simpliciter possit quo pacto homini ita Quartum. Quaedam pars Logicae videtur Quartum, cessarius est equus adiici peragendum malae reiicienda, scilicet illa, quae docet Atinum. hoe dicitur Necessarium ad bene esse. vel sophismata, o fallacias: qui. n. sophistice utile In praesenti loquimur de Necessario loquitur. odibilis est Eccl. 3 Er ro abso ad fine:&quaerimus: An ista ars differedi lute Logica non est necessaria. s. Quaeri QuintumqLogica dicitur. sit necessaria simpliciteritur si Dialectica esset necessaria ad quam Argum. ad scietias naturales acquirendas,an sol uis scientiam comparandam cu satia, sit utili nita ut sineDialectica post Strissci lectica sit scientia quaeda, erit etia necessa-entias oesalia adipisci. Et haec de Titulo ria ad suimet acquisitionem. Quare ant , opinio. Circa sera dam pari prima opinio est quam Dialectica esset comparata,erat iam Idem etia Ioannis Iandia. a. Meta vi'. qui asserit m acquisitae quod implicat contradictione. dbeeti nam Scientia esse priore alia ordine doctri Pro horum determinatione, sit primit i. Fundam, Meta. q. r. nae dupliciter: Uno mode secundu neces tanda metum. Homo, qua parte intelle tustatem Absolutam .dc simpliciter: Altero praeditus est. omni utilituras cognoscere.. modo, secundiim Necessitatem secundum dc ear causas speculari conatur; nulla ta-Quid dest,bene esse Docet autet Logica mea a natura cognitio insita est, sed solii Consima non esse necessariam simpliciter, sed sol principium a natura habet,quo omnia co-hoopinio ad bene esse, cutilem Pro hac opinione pretiedere missit ei intellect dicitur sicut ni,ptimae iunt liquot argumenta. Primae illud est natura nulla animali visione tribuit sed Piimum a neces arium simpliciter propter fine, sine potentiam vi suam qua obiecta per se vi- tumentu quo finis haberi non potest sed Scientiae dere posse . Vnde Arist. i. Ethice G. Sicut possunt acquiri sine Logica ergo non est rupille inquit,inest visus ita animae intelLogica simpliciter necessaria Maior est lectus: dc utrumq; a natura datu esse absq;ccata Minor probatui. Constat enim ex ullo opere utilio docuit a. de amma. d. Quemad,
34쪽
Quemadmodum aut animal ipsum per
visum a nauuta re plum postea per se res obiectas videt ita Scanima per intellectua natura concessum, res postea intellio traconteptatur. Propterea,s. Et hic. c ii asi et bat,nem ne esse a natura sapiente hoe, a. me inter alia, inter Sensum .d Intellectu
interest: quod sensus facile in suoru cognitionem peruenitu quia eius cognoscendi
modus.vnus 5 facilis.ae certus est,scilicet ab ipso obiecto praesente moum a Intellecti, magna dissicultate rei speculatione consequitur; cu res in comuni intelligat; modo dissicili procedat, scilicet ex o Intellectus ris,eam ignota sunt. indagado. ueniscvr- facile errat sum vocamus. Hic aute modus multis est expositus erroribus, cum quid ex quo ecqualiter sequatur,si obseu tu ne Intelle.
clui, secundu se, peruium . Unde Atast. 3. de
Anima, c. max irria vitae parte sub errore homines ducere aibitratur. Hinc enim Intelleaei multiplices inci Sit deceptiones. r. Fundam. Sit t. fundamentum .Qua uis modus pro .cedendi in rerum cognitione,no sit nobis
statim not', aliquata me ex parte not est; cu solo lumine naturali hiel leo'. aliquos discursus,dc ratiocinationes coet noscam 'ino tamen notitit licit,ut absolutere omncm speculemur, ut optime docet uic. in sua Logicae et Natura . inquit. dc prima inchoatio hominis no fuit sutriciens ad vero cognoscendii sui tergo op aliaua arte.
per oua modum procededi in cognitione haberemus.vitali modo perspecto, potica ad rerii speculationem accederemus. Haecaute ars fuit Logica, seu Dialectica, modum uniuersalem tradit rem quamlibet speculari di: propter quod a Boetio dicitur Dialectica scientia discernens vel a sal. so s.Tho.vero scientia rationalis, actuurationis directiva. Ab Augustino sic deii. nitur: Logica est an Atili, scieti scientia.
ru, qua aperta es aliae aperiuntur,et qua clausa oes aliae clauduntur. Est enim, cusae
ostendit via cognoscedi. Et ab Alber. Magno lib. Pledica b. ea Logica est, quae a Filitas is quae videtur ec nolunt, liberat err res damnat, falsitates ostendit de lume rectum in omni opere contemplati ni prae Dialectica bet. Haec autem Logica acqui titur. Non eis non est L nima natura est. Nam quamuis initium
aliqui Logi eam natur te vocant: e Arist. Rhet ad The. e. i.dicit homines natura
Dialecticose Rhetoricos esse; non is co- summatio tam ea per se caelo a magistris,uel loga obseruatione. sicut alii habitus ex ac
sidua operatione in nobis fisit,acquiritur. Sit tertium funda metum . quo Dialecti . Fundam. cae inuentio explicatur Sepelcmines multa operantur non cognolcentcs modum, quo operantur, sed modulantum natura .
liter tenent de inde multa a casu dicuntur facerent fit in intelligendo. Homo enim Homo na naturaliter modum intelligendi habet. v iura litet homo ablq ullo magisti in multis dis discurren currat,dc ratiocinetur ut dicit Arist. i. E do ratioci lench.e. i. non tame modum hunc semper natu t. intelligit de aduertit.ac propterea nescit talem modii applicare omnibus rebus,quib'
applicari potest. Et ideo non semper eodemodo in multis ratiocinatur. Praeterea cum um cognoscendi non intelligat nescit bonum a malo distinguere. ob hoc
frequenter decipitur imo nec cratam consequitur cognitione. modo ignorato, cucognitio celtitudinis modi no exigua rei cognitae celtitudinem afferat. Fuit igitur Dialectica inuenta Dialectria ex obseruatione cauta visit inuende diligenti huius modi. que homines na in turaliter intelligendo obicitaei. qua obseruatione reb cognitis, homines supra ipsum odum se reflect bant, ipsius natura con siderantes: dc paulatim plurium successio. ne, id quod homo naturaliter, de casu pra,
stabat.ad artem redactum est. de haec est Logica Quod eleganter Aristot docetis. Rhe. Ad Theo c. probans Dialecticam .de Rhetorica posse esse attes ex eo quia id quod
temere dc naturae ductu fit ad rationem recta redactu fit ars, ut sit in ipsis artibus.
His igitur suppositis funda metis sit prima Coclusio Mo pus utilligendi per Dis cursum qui usus I. Quae dici potest est
homini naturalis. nec e illo Scientiam
aliquam potestio sequi. Hae manifesta est, cum naturaliter homo sit discurs uus. sicut risibilis, aut disciplinabilis nec in hoc potest, nee debet dubium cadere e probaui etjam ex iist. i. Rhetor desi
lcnchor. in tertio Fundamento.
Secunda Coelusio Aliqua cognitio mo Q. Conca .
H. est homini naturalis id est sine aliquo
magistro, scd per seipsit absq; ullo labore
35쪽
percepta ex experientia cum lumen natu Ad primi ergo argumentum. Respoae Adirale rationis aliquas consequutiones ad deo, negando minorem nullus enim Scinifestet qualis est illa, quae in modo pero entiam consequitur absq; aliqua Logicae fecto primae figurae fit cognitione vel lumine naturali habita. . Coaesu. Tertia Conclusio. Consummata cogni qualis caecognitio aliquarum rationum lio modi intelligedi, quae Logica dicitur. Mathematicarum.vel propria obseruati non habetur nisi perdoctrinam a magi ne didiligetia acquisita; qualis forsan fuit sitis,vel propria inuentione quae magno Hippocratitavera magistris accepta cum errandi periculo. longo labore fit atq; tamen illa,quae naturaliter habetur non in his non est controuersia aliqua sit sussiciens ad scientia totam,sed ut vel Non i*- Quattacon lusio Cognitio modi in est multo tempore inuenta,vel accepta ab tellio edi siue naturaliter iit nota siue per alio Ideo dicitur,Logicam esse necessaria inuentionem acquisita, siue per doctrina simpliciter ad scientias siue inuenta, sue accepta, est necessaria simpliciter ad alias acquisitam.Ius vero Ciuile: Pontificis. scientias persecte acquirendas rideoque demonstrandi se sciena methodo non est ante illas discendi traditu Non enim resper causas prin-Probatur primo Res non scitur, nisi coe cipia comprobantur sed sola aut horitaternoscaturiqui aliter se habere no potest credunturMt plurimum etiam ad perfecta sed hoc fieri non potest nisi cognoscatur eius cognitionem Dialectica conducit. syllogismi illatio certissima ergo Logica Ada Circa minorem in considerandu, Aristo cuius est syllogismos cognoscere testa quod in syllogismo,argumentatione, di Rhelo ad Scientiam necessaria. Antecedes est Arist. reliquis instrumentis, possumus duo con grum Theo .ca tot Post. c. adcire, inquit,arbitramur,cu cog siderarcsVnu est Foima,alterum Materia. qnx do tunc vehe noscim te ex sua causa saliter se habes ex qua fiunti Quaelibet et go Scientia dat quo menter cre rei pol quod fit,quado necessitatem sy materia arguedi. sed Logicus forma Itaq; - - dimu .cu logismi cognoscimus,ut explicatA A. Ma si forma consideres una potest esse in plu M' i cc demonstrari. Post . tracti Ci. Praeterea .cCgnosceret rib materiis sic et una forma figura Re o ma tum esse possumus.nisi inueniedod iudicado sed iis potest imprimi auroe gento. ecferro; putaueri Ino potest cognosci an aliquid sit inueniti. ita una argumentationi torma variis potuerus vel non inuentu nec similiter,an rei pro reb. aptaru Iraq; co sideratio Forme.est co cesserit ex principiis.v lio Acesse iit, nisi munis, ad Logicu pertinet: consideratio mica Ergo est necessaria simpliciter. Materita particulares scietias fertinet, qsententia ipsus Arist. LMct.c. v tales res considerant:VndeAristis Rhe adbi impedimentu, num ad Scientias cape The est. inquit: Dialectica est eorum.quae scendas docet; non prius tenere modulci omni u quodammodo, d nullius determi endi,que Averroe dc alii vocant Dialecti natae scientiae sunt. Et i. Elench.ca. 8 dicit. ca Elia ex Logicae ignoratione saepissime suplicem esse redargutionem quaeda est in errores Sciati artisentiquos lapsos fuisse rearticularis. i in scieti particulari fit ni-
tradit,i. de Partibus animalui .c. .Preterea mitu incerta materia:quaeda Comunis&Aui in sua Logica.e. r. inquit.esse necessa generalis.&hec est Dialectica.Vnde Auerixiam: Al Ma Pre. cab. c.3 inquit, ne distinguebat duplice modusei edi, Vniuet sciens Logica .etu scite aliquid videatur. salem,ec Particular et in qualibet scietiane scit tamen,curationem sui sciti nesciat per se fit:ex aliis enim principiis costat syldi se habet adscitum' actum sciendi,sicut sonismus Mathematic'. linam Physic sed ignis ad comburendi lignum. Ac propte aedem est forma. Vide Auet. de hoc, a. Merea dicebat Augustinus clausa Dialectica, haed.is.3. Ethic.co. 3. Paraph t. de Parti- omnes clauduntur scientiae: ni mirae quia nus Animalium. Prooemio et Meta. ideignorato modo scitedi, ignoratur res. Quod etiam Albertus in principio sitae Logicae idem manifestat Arist. i. Meta signuici docet.iostat aute, o no posset in ulla sciaentis est posse docere docere vero non iamia definitio,divisimargumetatio in pat . potest.qui rationem sciti ignorat. Haec ta ticulati fieri: nisi praecognosceretur in v dem c lusio est Algaee. uuae Logicae c.r niuei lati a fit in Logica Duplexitam est modus
36쪽
modiis cognoscendi. Universi is omnio. IVS CLO II. secti dii que in qualibet scieti diuersi mo Hrca Tituli declaratione oportet adde proced: tur,ac varia est method'. Vnde .ueriere.sci ui dupliciter sumit V sim cito duplex Logica, niuersalis cognitio ptio nomodo pro ipso Actu scilicet pro siqnii rivris modi Particularis cognitio posterio cognitione. qua cognoscimus, que Scie n. - lemris. De particulari loquitur Mistb. de part tia Actualis dicitur: altero modo .pio Ha diri buua animal tu .c. i. in principio.&vocat peritia. bitud promptitudine, quae ex fiequenti nHee distinctio est ex locis illis Auer. E alicuius cognitione in potentia cogno-Met co r. Et Physico gaeae o scente remanet.Vt enim ex assidua circa a-Ads Ad tertium respodeo cocedendo dicta liquid operatione, quaeda in uobis gigni-
Auer oc Avicennae Dicimus tamen tria. tu facilitas ad operandi possea. quae dici Primum . quod simul cognoscimus rem, tui Habit': ita ex sit queri intellectione aliis 5 utimur modo cognoscedi cum distur cuius . in intellectu superest propritudo adrentes cognoscamus per intellectu Secur cognoscendum,que dicitur Habitus cog do. res possumus intelligere non cognito oscit tuus,&Scientia Habitualis Est au- modo intelligedi no tamen illa cognitio tem discrimen inter utranq;.ectualis non dicet ut Scientia ut ostensum est in coctu est, nisi illo tempore. quo contempla murrsione quarta. Vnde fit, ut quavis in Inueri Habitualis vero etiam nobis non cognotione Dialectice precesserit rerum cogni scentibus adest de peream ad cognoscemtio cognitione modi: nun ita me illa fuit dum actualiter sumus prompti,dc certi. scientia,quousq; ista aduenit,d si e natura oportet praeterea aduertere, Scientia i t. distinae prior fuit qualibet alia scientia potius eo Amaale, qua Habatualem dupliciter utar scient. ingorei cognitio antecessit I.ogica, qua Sci pari.Vno modo Comuniter pro quacuq Comunerentiaret. Cognitio. rei. sine cognitione cognitione: praesertim intellectus, siue sit c Propria rationis,queLogica est noestscieti Ter rei cotingeniis, siue rei necessatiae idq; sitio. post Inuetione aut,eius cognitio ante uecerta, siue incerta ratione sciamus: quo radit via doctr et omnes alias Scientias pacto omnes attracti Mechanicas scien-Ad ad quattum fit cilis est solutio Noem tias vocam'. ex secundi Scientia dicimur traduntur fallaciae sillogismoria in Diale etia scire quecunq; cognoscimus. Alter octiea .uteis utamur, ed ut eas cognoscete modo proprie ae cognitione rei tantun magis recetum syllogi sinum intelligamus cessatimo per I ua causam ac demostrati utque intellectum nostium aberioribu . cui,ut dicemus. quo pacto Arist.considinqui ex ignorantia earum accidere poterat ratu .Post.c.a. Inter hane autem Scientiam liberemus. Actualem Proprie dicta.&Habitualem.est .a, ad quinium respondeo: ad eas tantum discrime. ectualis .n multiplicatur secun- ScientiasDialectica necessariam esse. quas dum numerum proposition cognitatur
antecedereret. o fit, ut cum ante sei p. alia. n. cognitione actuali cognoscitur: h
semesa e non possit, non dicatur ad seipia moestra sibilis. aliae homo est disciplinae necessalia,sed ad alia oes Scietias: quam capaxalia, si digita propositiones,quae diuis,e in ipsa quoqun Dialectica pars una uersis demonstrationib'demostratur. Et cognita alteri prosit ad parte alteram me hoc docet Arist. . Et te. . infinitae, inquit,lius cognoscendam movero id quod est sunt Seientie quia de demonstrationes imnatutae, iuuat ad rudem quadam,o im et finite. At Scieti Habitualis non multipli-fectam primam Dialectice cognition, dc catur secundu numetu conclusiouu imo haec imperfecta rursus facultatem praebet sub una Scieti Habituali cotinetur muli ad pei sectiorem: ocita gradu quodam ' taedem ostrationei: ut sub una Geometria,
laseipsam perficit, usq; ad suin et vllima sub una tuli metica .plures conclusiones, ian
persectioncm. Qua ob rc metiam ad sei' sciuntur. Oaute modo Sercite Habituatam licet diuersis gradibus, estnta et Catia les multiplicetur inferius docebitur. Quse
37쪽
rritet accepta. qu im Proprie Est enim Icnsusquxstionis An Logica sit Scienti api prae dictata comuniter dictari qua uisco.mum ter dicta absolute non est diceda scientia. Quod aut dicitur de Habituali, dici potest etiam de Actuali:cum ab Habituali procedat Actualta. Lopiato. Circa secundum fuit quorundam antiquorum opinio,vt Themist ij, i Post c. et . qua sequitur Egid Roman. i. Ele in principio Maliqui neoterici Logicam no esse Seientiam proprie dictam, Ic d organum&instrumentum, quo scientiae acquirun-Probatio tui Ptolae autem opinione pote multii. Opinio. pliciter duci argumentum. Primo Modus i. Argum. sciendi non est scientia. Logica est modus sciendi ergo non est Scientia Maiotest nota modus enim operadi no est ipsa oper tio: Minor vero chipsi Arist. r. Meta cap. .ubi ait, Absurdum essequitere scientias muli modii sciendi ubi per modia sciisendi Dialecticam intelligit ut D. Thoriri, lii exponunt. Et idem ait a. Metap. ca.2
Auerio.codem a comment te. Praetere a.
a. Argum Scientia versatur circa aliquod obiectum.. i. tractat de aliqua ceria re .at Logica non tractat quicqua determinatu . ergono est Scietia. Maior est Arist. multis in locis pie scit Meta. e. t. xlib. ii Met c. 6. mi. Post c. 23 Minor est ipsus Arist expressa, i. Elen .c. H.in principio, mi Post in ea. infindit. Rheto. adTheod. cci in fine . di
ex/p-tex, s. Tertio argum et Scientia est de rebus necessat iis, at Logica est de syllo
gismis,argumetationib'. quae no sunt res Argum necessatiae: imo aliquado sunt,quando di- opinio sputatio sit:cessante aute disputatione, novi dede hac sunt ergono est scientia. Maior est Arist.re, latex G. Post c. .Vltimo. Vna pars Logice est de
.PDor in ceptoria dc potius est ad errores. quam ad
prologo scientias concipiendas ergo Logica non ibi de Phi, est, laltem secundu eam partem Scientia. lo p. di Al At opposita sentetia est communis, ne- pharana dii Logicam esse proprie Scientiam qua se Nro qui equitur Th, Met lectu rescot. q. t. sui id dispu petit aedis ab .d Alberi Mag suae Logicaerant e. t. Aui .ca, i. suae Logicae . Solet aute ista
Themisti quaestio ab antiquis sub ista forma exprii. Post Cp, ni Vtium Logica sit pars Philosophis ut
ad eam ne videte est apud Boet. in prologo super Porgat essesti , he Albet. cap. a. Logicae di Auicen.&entiam. Alpharab. ia principio lux Logic T.
Pro huius quastionis dc terminationesto Tirida. primum fundamentum. Scientia prosilie Quid sit scidim,est habitus certus: euides rei neces entia satiae persuam propria causam.In qua definitione tres Scientiae continentur condi,tiones. Prima, Quod sit de re necessaria id est,quae iter se habere non potest; re in enim mutabilimi variabiliu,quae modo sunt.' postea mutantur non est scidia, t. Post. c. ob quam ratione singulariata Entia per accidens ad Scientiam non spe-t tanti Ire docet Arist . Me t. caris. Secunda,
Quod sit cognitio rei per causa Cit enim res etiam necessarias ab mi causa cognoscimus. Scienti no est cum scire rem, si per
causam cognoscere. 2 c. li. i. Post. Si Physica. rei Met. c. 3. Tertia conditio est Quod ista cognitio si Certa, Euidens Certa, ad excludendam opinionem quae non est certa, Euidcns,ad excludedam iidem, quae licet certa sit,est tamen obscura. Haec autefiunt,quadotalis cognitio .pcedit per sy
logismum bonaee perfectu. Syllogismus enim bonus rem necessariam probans per suam causam, qui demonstrata dicitur,
Sit secundum sur amentum maxime a r. Fundam. nimaduertendum rex cuius inco siderati ne non parua multinacim decepi , mi Aliud o ud est Modus opeiadi, aliud Cognitio mo du,
di operadi. Modus operadi simul est ii ip in ci
ta operatione. At cognitio modi opex dia est Cois hi est tantum in potentia cognoscente, ver ubi gratia Est mod quidam opera di ignis.&hie est simul cu ipsa operatiorihuiusmodi cognitio est in homine cognoscete. Vnde potest,sse longe diuersum vnu ab alteio Ita similiter est modus intelligere dires,
di est cognitio modi Haec duo, quavis in ea de potetia sint. scilicet in intellectu.vnuta me ab altero secernitur. Modus enim cognoscendi re. est idec. Cognitione rei At Cognitis ipsi modi, est alia cognitio persedistincta Modusigitur cognoscendii cori ea est Lmica. sicut res scit no est scientia: se
Logica. At vero quia placognitio modi h dique Logica est.est in eodem di in eade polentia. Inclua est ipse modus cognoscendi, sit ut aliqui ea in re decepti fuerint i de eo se utrumq; ibi trantes ait rursus, ut intellectus coget tio suo modo cognoscedi iu-
38쪽
. Coclusi. modus letendi non est scietia.
vetur per talem cognitionem ad intellige, dum perfectius:quod non fit in igne; quia, opse cognoscit suum modum operandi: Propterea qui suum modum cognoscit, potest liuiuuare. Ex quo processit illa an- Distinctio liqua distinctio Logicae, quam habet S.
Logicae in Tho. Meta lea .c Scotus .ec alii. In Dodocentem centem, d Utentem. Vocatu enim Logi- diu tentem ex cen quae modum cognoscendi co- templatur. Vocatur Vtens ipsa meliquatenus cognita,modum intelligendi perficit, di per eam Logici certo prompte in omni laus discursus, Ac syllogismos compo
nunt. dc variis rerum naturis applicant. Hoc obseruandum est maxime.
His suppositis silprima Conclusio. Mo
dus sciendi seu intelligendi non est Scienistia, nee similiter Logica secundit quod
ea utimur.vipei fetaiori modo cognoscamus. Haec est conclusio manifesta Modus
enim operandi, ut modus est, non est operatio. sed qualitas operationis: similitet
ille usus Logicae non est scientia, sicut v-sus rei, ut usus est non est ipsa res Quare nec usus Logicae est Logica absolute, nec secundum tale considerationem est Scientia, sed diei tu Logica utens improprio forsan vocabivio Potius dicenda palliue, Logica Exercita. Secunda conclusio Logica Doces, quae scilicet tradit e speculatur ipsum sciendi modum ab mi dubio est pioprie Scicntia.
Et praeter aut hora tates Doctoiu inductas.
probatur ratione sumpta ex definitione
ipsius scientiae exprcua in prioritanda.
Argum mento. Logica est habitus certus Scevi deste necessariae per suam causam di per demonstrationem: ergo est Scientia. Consequentia est certa Antecedens probatur. Conclusiones enim .quae in Dialectica tradunt ut sunt necessa Caere demonstratae. sicut illae,quae sunt Physica . Sicut enim est ista necessata a Corpus naturale mouetur.ita demonstratio geneia scientia Syl.
logismus Topicus constat exit ob bili.bus 5c sicut Physicus demonstra tuli nonclusionem per suam causam scilicet: omne habens naturam mouetur corpus naturale habet naturam, ergo mouetur ita Dialecticus seu Logicus suas domonstrat con- elusiones. Omnis syllogismus procedens exprobabilibus generat opit Mnem. TO-
picus est huiusmodi,ergo genetat opinionem. Secundo. Illa est vera scientia, qu . Atrim habet propriu subiectum circa quod ver 'psatur,de quo proprias passiones cossiderat, per propria principia demonstrat Dialectica vero est huiusmodi Nam siue Ens
rationis eius subiectu assignetur(vt postea
dicemus siue argumentatio aut syllogio mus,aut quod iis aliud. tam illud speculatur,oc eius propria principi d partes, c. Item quavis Dialectica sit utilis ad omnes alias disciplinas di scientias addiscendas . non ideo id amittit quod habet in se. petie.ec ex se etiamsi non esset aliis utilis vel necessaria. Sicut caliae Scientiae.
quae alijssunt utiles vel necessatiae, non ideo amittunt nomen scientiae De laratur
simili, ut bonum aliud est honestae, aliud est utile, sed tame in aliquo uti unqi simul coniungi contingit,utoc idem sit honestud utile. Ut verbi gratia fortiter in bello pugnare,ad sui ocu uoiu defensione. Nee veto quia illud bonum sit utile, ideo amitiscit rationem honesti, sed in se. de per se est honestum: ita Scicti una,vt Verbi gratia, Dialectica quavis sit ad alias omnes utilis vel neccssaria, non clio latiorium Scientiae,quam habet ex se,dc in se amittit qua etiam si nulli e sic tutilis, vel ad nulla Scientiam via praestaret.tamen in se haberet. Ad Pimum argumentum respondeo iconcessa maiori .rrigando minorem, si loquatur de Logica docente. Ista enim non
est modus sciendi. sed speculatu Scostem dit modum sciendi nec Aristoc vel Auendocet, Modum sciendi esse ipsam Logiacam, sed dicit prius oportere cognoscere
Modum sciendi quam alias scientias, non vero simul vlitin qi quaerere Coghitio autem haec modi Logica est.
Ad secundula respondeo: Dupliciter posse Logicam considerari A ut sc udum
ea instrumenta. dc modum sciendi. de quo tractat. Aut secundum materram, cui talis
modus scinitiumenta applicantur. Si Logica primo modo consideretur habet obiectum determinatum de quo sit nempe ipsa instrumentam modum sciendi resecundum hoc est Scientia dctei minatar At si considciei ut secundum materiam. cui applicantur eius instiumenta chadmodum vasta, quia dat modum cognos
39쪽
lum:Est ars, i circa humana corpora versaturia in CF stat sanitatis et Attiuata,v-troq. v et Estiat, quae circa humana corpora versatur eorum sanitatis et Tectium His suppositis.est sensus quaestionis node unitate Numerica Clarum est enim, esse plures secundum pluralitatem subiectorum. Sed de Specifica, seu Veneri Ca scilicet an sint plures Logicae species seu Genera, quae de diuersis rebus tractent . Haec
de titulo quaestionis. Circa secundam quaestionis partem fuit opinio Nominalium, multas esse Logicas.
iuxta nutrierum eorum . quae tractantur.
Vnde alius est habitus di alia Logica, quae docet Definiret alia, quae docet Diuiderer alia,que docet i Jlogii mos topicos .dcalia,
quae docet demonstrativos. Imo secudum numerum conclusionum, que in Dialectuca sunt; cile Logicas de habitus. Haec senistentia probatur primo. Habitus distinguu-tur per obiecta . sed in Logica sunt plura obiecta specie dit Teientia, ergo no est una
Logica. Maior est certa. Minor patet: nam
alia Logicae pars est de syllogismo alia de
Demonstratione.alia de Diuisione Probat ut lecundo Potest quis habere habitum, di csse promptus in definitionibus cognoscendis. non et emi demonstrationibus
seu syllogismis, eigo alius est habitus pro i iis . alius pro his Atque ideo non est una Logica. a. Opinio. ita fuit opinio Capreoli .Prologis .Scmq. 3. quem sequuntur aliqui discipulis.
Thomae Ili enim sustinent. Logicam csse unam specie dc uniculabitu implicem. Vt enim in igne non sunt multi calorensed unicus.quo diuersa calefacit, ita in in . tellectu est, nuta simplex qualitas e labi. tus,quo omnibus conclusionibus quae in Confit ma Logi aiunt,assentimus. Ista sententia piotior Opin. batur primo. lia selabet habitus ad suum a. Aroum obicctum,sicut potentia ad suum: sed uni,ca est potentia simplex,qua multa percipimus obiecta,put Municus visus, qu multos colores vid mus ergo unicus 'simplexerit habetiis, quo multa re lutioncs unius rationis cognoscii nus Secundo: L a. Argum, gica est una scientia Crgo est, ius habit'. ergo est una qualitas Tenet allatio a Spe
Pro decisione huius questionis sit primutandamentum . Intellectus nostet habet rundam duplices operationes . Prior operatio est operati qua res ipsas simplici vel coposita cogni ne inteli
tione percipit,vi qua do cogitat hominem c tus suae leonem .plantam vi seu hominem, ani duae. mal. leonem non esse hominem; dotalis o i, petatio dicitur apprehensio Posterior operatio estsissentire. chacquiescere reb. cc
gnitis di apprehensis cognitione posita, qui operatio dicitur iudicium . siue etiam distensio:vi qua do iudieat acassetit huic: Homo est animal dissentit vero huic: H, mo est lapis:& ex hac operatione oritur veritas vel fallitas mon enim est deceptus intellectitas in apprehensione quantum cunisque apprehendat aliter.quam se habet refrsed quando assentit apprchensioni rei ncisi se habentis. Verum autem est . quando assentit apprehensioni rei si se habentis. Scientia ergo quae intellemim perficit ad
verum . potius perficit actus iudicii intellectus, ut assentiat cis Passentire oportet disesentiat cui dissentiendum est. Propterea scientia dicitur habitus iudicativus Pimiet hoc etia perficit intellectus apprehensionem. Nam qui scit apprehensiones de compositiones rectas, pet scientiam efficit, quibus assentit .
Sit Secundum fundamentum. Ad has a Fundam. duas operationes excrcendas duo concur Ad intelle runt. Ex parteret,quae intelligitur. v uu alcitis operaterum, Ex parte intellectu .Ex parte rei, Otiiones, conculti ipsius similitudo recepta in intelle curauiuctu: ut enim visus ad videndum recipit insequanda obiecti imaginem, seu similitudinem. quae dicitur speciesrita intellectita ad intelligendum Alterum ex parte ipsius intellectus, scilicet promptitudo ad facilius tacertius iudicandum , quod dicitur habitus Est tamen inter viiiiq; discrimen. Species enim est necessaria ad cognitione. ita, ut sine ea cognitio esse nequeatuat habitus non est necessarius simpliciter ad iudicanduit ricum solus intellectus iudicare possit sed adicis citius iudicandum , de cognoscendum habitus enim pei ficit operatione potentiae.ut docet Arist . Physica 3. Scientia igitur est ipse habitus intel.
lectus ipsum, ni dicandum dehctas apprehensis perficiens. dit Tettrum undamentum. Habitus 3 Fundam. B a disci.
40쪽
mbitus , scient te distinguuntur pet distinctione to De interpretatione est aliud partiale
scient laedi retum . de qui b. tractant, recirca quas vel obiectu tri, aliud in libris Prioium,aliud instinguutur santur, notamen quaecunqi rerum distin aliis: hae tamen omnia sub ratione modi
secundum cstio diuersas scientias facit, sed distinctio sciendi seu argumentationis comprehen- obiecti m obiecti formalis. in obiecto eni re qua duntur,quam Lopicus primo conlidcrat. ior male libet . quae sub scientia continetiit, duo Tertia conclusio In Logica sunt plu 3 Cones . sunt consideranda, seu in obiecto pote res habitus partiales secundu diuersas par-tra viui . l. quod iis scietia cognos te praecipua ipsius Logicae, di hoc patet cit di circa quod talis potentia operatur secundo argumento Nominalium' non vi albedo,quae videtur ab oculos planta, tamen propterea sequitur esse plures ire consideratur a Philosopho Alteria. Id, ra gicas, seu plures partes Logicin Logica tione cuius, illud prius sub tali scientia. nim constat ex pluribus habitibus partia-dit, si uotali potentia percipitur ut in visu libus unam Scientiam facientibus:quia eo est color Albedo enim videtur ab oculo, tu obiecta sub unica ratione genera catadiguia color est, plata cosideraturaPhilo mali conueniunt Nee est simile de potenopho, qiri corpus naturale est: prius dici tia. Nam Potentia a natura est: Habitus, tu ob rectum materiales posterius autem o partim ab obiecto lit partim a nobis. formale obieetiam Potes si esse ut multa Ad aliud autem quo arguitur: Est una Scia obiecta mater alia edtineantur sub unico entia ergo unus habitus concedo conse formali, ut albedo nigredo rubedo sub quens in hoc sensu quod est unus totalis .colore, cuius ratione visu percipiuntur conflatus tamen ex multis partialib'. Nec Distinctio igatur Genetica seu Specifica est hoc praeter doctrinam Arist quis. Meliscientiarum. ab obiectianitate vel diuer ea. 6 docet,que sunt plura in uno genere. state formali sumenda est: vi enim nolo possunt unum esse in altero ut plure misnitur diuersus visus ad albedine percipi e lites in ratione substantiae sunt multi indam.& alius ad nigredinem quia quavis ratione quantitatis sunt unus numerus. snt duo obieeta sunt tamen materialia, Quarta Conclusio. Probabilis est sen .. Conelus. conueniunt in unica ratione formali co tentia Capreoli, quod sit unus simplex ha. loris ita in scientiis fit ilicet multa tracte bitus .ut probant argumer . alia . quae tur tamen si sub unica formali ratione possunt adduci.Sed quia admodum Met comprehedantur. erit una scientia Gene physica est,remittatur in proprium locu.re,vel Specie. i. - iu
u Conesus His igitur suppositis, sit prima ne tu, 'A so: Logica absolute, si moliet et est di. Vtrum et set iura pecu ui an
cenda una scientia. Haec probatur. Una sci
entia est quae est unius obiecti, sed Logica Tm disputatione prasenti primo nobis otii die; eriunt cum habet obiectum. ergo est una sci a quis sensus huius quaestionis sit,aperi A. brinitario tui tantia. Maior est Arist. Post cap J. Mico endum est. Practica scientia idem est esse euiiii
est ceria,&probatur insertus,esse en ratio quod operativa. peculatiua vero idemisso, ni Logicum, seu sciendi modum , quod cognoscitiua,seu contemplativa. Dicitur idem est Neq; argum et uui Norninalium autem Scientia Practica illa cuius cogni- prius factum quicquam piobat. Quamuis io ordinatur ad opus; id est,quando perea enim multrum sint res,quae tractantur in Lo cognoscimus, ut operemur Speculativagica, tamen conueniunt sub unica ratione vero perquam solum cognoscimus, nec formali obiecti , scilicet quae ad argumen tali Ognitio ad opus est aliquod ordinatationem ordinatur sicut in Philosophia a. Ii ria hoc quaeritur de Logica , an sit di quavis alia scientia. iactica vel Speculatiualta Conesus Secunda Conclusio: Logica plutes par Fuit sententia quorundam Neoterico u.obsistes habet sub se Specie disterentes, quaeia rum, Loruam esse practicam. huius opi
me sub unica rationemrr i generi caco nionis.est primum argumentum. Illa Sci L. ueni ut .ae propterea unius est generis Lo entia est Practica cuius finis est operatis morum 'Probatur, dic ipsa. Haec concusio patet Nam di sed finitios caeca operari ergo est Pra