장음표시 사용
41쪽
Speculatiuae Practica scientia ut
Qv Aps T. TZRTIA ET QUARTA. ir
emica Maior est nota Minor, batur. Quia propterea est Practica, licet hoc sit neccssa. finis eius est syllogismos e discui suis a risi quia potest esse Speculatiuadere, quacete. hoc autem est operari. Secim do. Scire enicimus: vi Geometria,quae est de figuris.lia Placidica est de obiecto operabili de a Sed disterentiaco sistit in Fine intrinseco, ctibilia noliis: Atcbiectum Diali citae. set ut vult Arist. r. Me c. Vin modo procerit 3. de ani- licet argumentatio. est a nobis factibile .et dendi; ex quo Q. Scientiam Practicam: ma,cap. io. go est practica. emo:Scietia Practica ca Speculativa in non differre penes actum
satur in drrigendis , dc ordinandis aliqui suum proprium immediatum; quia per v-bus operationibus nostiis:ut ais pingendi tramqi primo intelli et mustamnec in ob- ordinat tales opcrationes, quibus pingi teston eum possic esse Specu tua de te amus similiter reliquae artes sed Logica nobis sacienda, ud in fine de modo. Vnde vel ii ut in dirigendis intellectus operatio in quavis Scientia Practica, primo reperinibus,ut ait S. Thom primo Petiter. clari tur Speculatio opeium quae tracta ex fa-Post ergo est Practica citescinde praecessa faciendorum eorum Pro huius quaestionis determinatione operum quo scilicci modo fiant.quspi sititimum tandamentu Scientia Practica prae cognitio est ipsa Practica. Sed hec pie. speculativa in uno conueniunt, in aliis crea duplex vel in uniuersali,o, Tempe, disterunt. ueniunt enim .quia, sicut per rare agendum est. Emittendus est sanguis Seletiam Speculativam res cognoscimus, in dolore laterali.Vel in Particulari tunc.
de ipsis iudieamus; ita similiter per Pra nune, de hoc modo, quod est prudenti seccticam. Vt enim Physicus per Physicam , experti Medici.
cognoscit platas ira artifex per artem, Secundum tandamentum. Cum scien et Fundam. Scientiam 'a ticam, cognoscit res, quas 'ia practica sit propter operarionemri ope Practica scioperatur. Disserunt aut primo; in fine: per baiio autem duplex sit, quaedam.quae dici entia vita Scientiam enim Speculativa rem cogno tu Actio,quaedam, quae dicitur Effectio, operatio, erit duplex Scientia Practi ea. quaedam, est duplex.ctiua,quaedam Effectiva Actio vero esto peratio immanes, nec in aliquam materia exteriorem transiens;vt tristari sentite, amate. Et Tectio vero stipe ratio in materia exteriorem transiens ut scribere,pingere.
edificare.Seientia igitur Effectiva dicitur, cuius finis est ricte has exteriores operationes ei licere: qtiales sunt artes Mechanicae. Vnde Aristoteles G. Ethicorum capri Ars, ait, est habitus verus, cum rationes acti-uus Scientia autem aestiua, que tuo talis discimus. ndit illam operemur; at per Practicam cognoscimus,ut operemur. Hac autem conuenientia Plataice: Speculatiue, simul de disserchriam non male explicuit Auer. et Met.co m. per Speculatiuam, inquit, scimus ut sciamus per Practica sum' scientes.ut operemur. Est autem duplex linis, ita trinsecus. Extrinsecus. Intrinsec' est, ad quem scientia ex sua natura ordinatur: Extrinsecus, qui finis scietis dicitur est . quem sibi proponit qui eam scietiam habet,vel addi it: ut qui disceret Philosophia animo lucrandi. vel qui disceret arte citur, est,cuius finis sunt immanentes ope edificadi .ut sciret solum Hic autem Finis rationes qualis est prudentia,quae dicitur Extrinsecus non facit scientiam Practica
aut speculativam sed intrinsecus. Secundo differunt in modo operandi. Piactica
enim procedit modo practico, seu operativo;ita enim considerat rem,ut simul tra. dat modum operandi. Propterea r. X die g. dixit Arist. Practicu non considerar xauhabitus verus cum ratione aestiuus. Vnde Ari. G. Met. c. i. Omnis inquit,scientia aut est Actiua,autinae tua,aut Thc rica,aut Speculatiua Sumit autem hic scientiam largo modo. pro quocunq; habitu intellectivo.Inter has te autem scientias constituit discrimen quoddam notadum, sam secundu se, sed in ordine ad opus. At M. Met. cap. 6 dc G. Met. cap. i. in speculati-Speculativa solum plocedit via cognitio uis principium inest ipsis rebus, id est, nos nis,ne modu tradito radi. Hinc sequi sumimus cognitionem ab ipsis rebus, &tur; cum praeticae finis sit operari, di mo scientia nostra Speculativa constat matur do operativo procedat quod necessario ipsis rebus: ut tunc perfecta sit quando p. tractet de re, quae sua nobis: mon iamcui sic bus adaequatur. Propterea obiectum hi in his
42쪽
in his dicitur ptim, pium tam viliata scientiae. At in Practicis rerum cognitatum
principium est in nobis; quia nos sumus causa re nostra scientia est in rerum ipsaru mensura .vitalis sit res.qualis scientia, aqua procedit. Interest tamen . quod principium Actiue est electio voluntatis .aprudentia regulata unde agibile de eligibile idem est Atii incipium in Factivis est ars, quae in intellectu est. Ex quo sequitur quod iam not.1tu dignum videlicet illam
scientiam, quae nodirigit operationes immanentes, ut ab electione voluntatis pro cedunt. non esse Actiuam. Quae est cupressa sententia Aristotelis loco citato.6.Mct.ditis Eth. esto Pi incipium,inquit, actionis est electio. Sequitur etia quod intellectus.
seu scientia Practica habet pro fine actionem, seu operationem aliquam extra ipsum intellectum taut clarisssime colligitur
ex Aristotele de Anima. cap. s. in docte tradit Albet tus Magnus, de Anima tra
i. Funda Tertium sandamentum. Existis potest Scietia pro colligi triplex discrimen inter scientiam
praeacce proprie dictam de artem P ramo in Fine: pta de ars Finis scientiae est speculatio dc contempla differunt hi sui obiecti: Finis artis est aliquod opus. intaibus. aut operatio extra ipsum intellectum. Se- i. cundo in obiectori Ars enim est dercbus et contingentibus, rum. Et h. cap. scilicet non de rebus. quae possunt esse, se non esse sis.lum. sed de rebu . qtiae cum sint, possunt aliter, 'caliter se trabeicut est ars scribendisci scribere potest aliter cicaliter fieti. Piud etia est ei rea actus. qui cum sint . possviri alit et .scilicet, bene aut male fieri. Est au. tem diis Se prudentia. ut bene remo fiant. At scientia est de rebus nec Taris, quae semper sunt de eodem modo. Discrimen tertium cst m modo piocedendi ars considerat rem qualiter fiat, ' causas anplicat ad optic propterea componendo emper procedit,&species composita formando. At scientia, qualiter res sit, considerat, dei Conclus sempe minutissima , cicvltimas eius cauLogicam s.f. si incipia speculatur. esse practi Hi, aliut suppositis sit prima conclu-cam scien es o Absolute loquendo Logica non estriam. ncq rei oprie Practica scientia, nec etia ars Pro-atrem datur ptimo Si esset Practica vel esset An Argiam ut sua, et Elsectilua, sed neutta harum ergo non est Praestica. Maior est nota ex Ati. notele loco citato Minor probatur. Non Effectiva quia eius operatio non transit
in materiam externam. Non Actiua quia non est circa actionem. quae procedat ab electione voluntatis cum eius actio sit intellectu discurrere. Secundo scientia prata Arraum.
cstica.aut Arsi habet pro fine aliquid extra intellectum: at syllogietare de discurrere. est opus ipsius intellectus . ergo ab lolute non cffari Tertio. Ars. acientia Piacti H Vm
caproprie rei naturam non tractant; sed qualitc fiat. tantum ostendunt At Logi. camaturam argum crationis c vllogismi
aperit; nec qualiter fiant. petie solii ostendit: ergo non est proprie Practica. Ex quo patet,quod F in trox inius de intrinsecus Logicae, est modi procedendi cognitio: Fi- nisi ueni; scientia reliqui ex cognitione modi procediti Finis Remorus, per logica sillogismos constituere. Secunda Conclusio Logica habet ali Cone lusquid Ams dc Practicae, hoc ilicet, quod Lostica ha in aliquem sine extra seipsam ordinetur, bet aliquid
scilicet in rei scientiam, P percam opera altis dedi tiones intellectus regulentur,ac propterea et haedicitur ars rationatis,ars artium. Quae conclusio satis ex dictis est manifesta. Tertia Conclusio sim pC iter ea dicen. 3 Conclus. da Speculatiua ut patet rationibus adpri. Logria esma coclusionem inductis Probatur. Quia e latentia licci tradat praecepta argumentandi, ae spcculat, fitaiendi die tamen pei se primo specula a
tui .quid sit Argumentatio, Definitio, Diuisio. de caeteia omnia Deinde his perspectis praecipit ut fiant. Ad primum argi mentum respondetur Ad i. Aret. negando. Finem proximum esse, syllogistrios tacete; sed id consequi ex colum c flamone sicut qui cognita natura triasu i potest triangulum facere. Ad secundum , neuatur consequentia Adet Arg.est enim fallacia accidentis. ista enim conis
sequentia est bona.Si est Practica, ergo de ob-io factabili ex a negatione consequetis: non st de obiecto factibili ergo non
tione consequentis Si est de obiecto operabili ergo est Practica nisi finis sit opera.
Ad te. tium respondetur.Illud probare Ad 3 Arg.secundum auid esse Practicam: in ita,
43쪽
C. In scientiae . rem quiruntur.
eari soletereurridam artem . non tamen absolute quia desciunt illa quae sunt de ratione Artis Sc scientiae pro tui Pracstic s.
PI AESTIO V. semissi Subitatum Logica
inabulum hoc subiectum, multipli
' citer apud Aristot. v surpatur. Vnoc
nim modo significat Inserius alicuius superioris quo pacto in Ante praedicamentis dicit Arist. quaedam de subiecto dicuntur. Secundo. pro una parte propos monis, quomodo dicitur pio positio constat ex subicctoec praedicato Tettio. pio illo cui insunt accidentia ut corpus est iubiectum albedinis. hoc dicitur Subiectum inhaesi nis: propria vero subiecta Praedicationis. Quarto.Subiectum. pro eo, quod a Sciem tia primo consideratur ut idem sit, quod obiectum. Vnde Arist. Post cap. 23 una Scientia uniusicnciis subiecti. si in praesenti sumitur quod dicitur etiam Materia Sed Materia multipliciter etiam sumitur. Primo. pro Substantia,in qua recipitur forma substantialis; quomodo dici- tutam ateria animae cst corpus: et sic sumi tura hyile. Secundo. pro Eo, ex quo ali quid fit: ut scri estinateria serrae; quia ex eo fit se sic sumitura .Phvsic. ca 3. TVL-tio, pro Eo,cui applicatur opus arti sui. materia Libri cst serrum; quia opus suum inferio facit. Quarto pro illo, circa quod Scientia versatur. Q iae dicitur materia, circa. quam .d lici dem est cum obiecto&Sub
tecto sumpto vitam o modo de secundum hoc est quaestio de subie Stologi eae scili.cet quid sit id, de quo pr cipue ita.ogical
Vt autem aliquid siti ibiectu seu Obiectum in aliqua scientia. iatro sunt ne, cessuria: Duo ex parte obiecti Duo ex par te ipsius hientiae Pirimum ex parte Subiecta, ut contineat omnia quae tractantur inscientia adaequate.ut nihil lii sub illa Sei. entia,quod non contineatur ab illo orie sto nec illud obiectum contineat q,equam,quod non sit sub tali Seientia. Se .cundo,quod det unitatem in speciem scientiae, id est, eo lit scientiain, ab aliis distincta,& per illud definiri possit Ter. tio.ex parte scientiae: ut nihil scientia consideret, quod nouri lubiectum, Mi ad Q.
iccium peltinens. . . rtia. Vt tradat causas esui subiccii. i. Meta CG in possessiones, seu proprici arci; . Meta. ca. id iniseriora, patrumtcs. di speciat ipsius, Meta textu 3. Circa hanc quaestionem fuit opinioscob.Opin. ti,q. r. Vniuersalium, d Egidii Romani Seotae E- syllogismum csse Subiectum Logicae Ra gidii.tio est togica enim docet rationes e diccursus intellcctus: scd inter omnes praeciapuus est syllogismus,rigo hic cst obicctu eius Secunda opinio est Auit Log cI, d a. Opin. Alg Logi cap. . tranassequitur Aib. Mag Auicen. clanue, lib. Praedicabilium .ca; Argumenta Alber.tioncm este obicitum. Huius ratio est Logica tradit modum procede di ex noto ad
ignotum sed non solum per syllogismu .
sed quamcunqtie Argia mentationem hoc tir:ergo ar 'umentatio est subiectum. Ter, 3. Opin.
lia opinio est Ammonii, Esse non omncm Ammon. Argumentationem, sed potissima omnlia, videlicet Demonstrationem, cuius causa omnia considerari videtur a I. ogica . Quar ta opinio est Neot reticorum quo: undam Horationem esse subiectum Logicae: necisti sumunt quamcunq, orationem, sed illam, qtie est ignoti manis c stativa, qualis est Definitio. Diuisio. 3 At 'umentatio Hri ius ratio est. Iogica tr. idit modu cognoscedi, sed hicnc, sola maicum clario sed Definitio. c Diuisio, per qua cxplicantur natura, in partes rei: hae epe illas cognosci in turdi sciuntur. ergo aliquid quod est his commune,erit subiectu . Ista sententia fuit antiqua, corum scilicet, qui sermonem La.ciebani Logic scommune obiccst: lm, qaia. si idem esseta. ogica . q, sertirocinalis: quos
impugnat Aui. Alb. locis citatis Quini et Opinio
sententia fuit S.I ho. ct iccae . qui assi Thom. ii Encrationi re si . su telum Logicae,
Ratio huius est Qu: Ens rationa comprehendit ea.quae sunt in Logica, quae tamen sub oratione. Argumentaraone. vel olimgismo non continentur, ut Praedicatum, Subieitum. Genus, Species Pro declarati ne vero huius Entis rationis, aduerten Ouidie dum, res dupliciter po si considerari. V Eris ratio-no modo secundi: m se. 5 suam naturam nis.
Altero modo secundum quod a nostro Res dupli. intellectu percipiuntur si in se conside citer consi rentur. basent quasdam proprietates, a derantur turales consequentes ut quod homo sit Naturales risibilis sit coloratus, sit quantus. Si
44쪽
ee, DE DIA I. ECTICA IN COM MN Ni
veris considerentur ut a nobis sunt intel cum nullam argumentandi tenus perlectae, habet alias pio piictates; scilicet, esse Gramatica tradati sicut Rhetorica, c. subiectum esse pre dicatum,esse genus .es lectica. inter has autem duas una et Conis se propositionem inter has autem de illas uenientia, sed multiplex Disserentia. Con- unum interest quod illae sunt in ipsis re ueniunt enim in materia remotat sumptabus albedo enim calo de alia accidentia materia pro eo, cui opus artis applicatur rebus insunt athae sunt exti insecae Vidi tenim Logicus sua applicat instrumentanim columna est inihi dextia non quia in rebus omnimus,ac cuiubetenti. ira: Rhe- ipsa sit aliquid a quo dicat ut dextra sed toricus sua applicat instrumenta. rc bus ab extrinseco, quia ego habeo illa ad dex omnibus. Ob quam causam ab Aristoteleteram meram ita illae res dicuntur genera, Rhetorica contraposita Dialectice cense- sublestum elae non quod in eis tari istae tur,dcvtranque attem commvncm vocatis Lot, ita proprietates. sed ab extrinseco proueni uti it ferunt tamen inter se Iogicu, enim, h. iotica ex eo. quod a nobis tali modo, vel tali co considerat Ies omnes,ut a nobis sunt cog . . ..dgnoseuntii r. propterea tales propcieta noscibiles Tradit enim Mithodum cni iis itites dicunt ut Entia rationis. id ei . Intelle quam n cli contemplandi, di speculandi ictus quod ab intellecta cognoscente re At Rheto trius vellatur citctari S. t a nobis bus adueniant. Dicuntur patiter Intentio exprimuntur: manifestantur Proptereanes Secundae: quia cum prius sit rem esse Rhetoricus per se coliderat sermone quo in se, quam a nobis intelligi proprietates ex ptinxit tem , isti tu probatione ad a, aduenientes rei secundu quod est in se; di liud. scilicet,ut alteri probet. At cum Loeuntur Prime Intentiones posterioresve sicus sit primo ad se per accidens vel botis. Secundae Intentiones . Ex quo patet utitur,cum coceptus o probationes alteri quodans rationis est proprietas extrinse communicare contendit:tamen eius int ca adueniens rebus, ut ab intellectu perci Era ratio absq; sermone est, quod non nipiuntur Hoc voluit Sanctus Thomas esse in Rhetorica:ob idq; Elocutio pars Rhet Subiectum Logicae: cum nihil situ Logi ricae, non autem Logicis . numeratur. Huca. quod non sit talis proprietas rei sunt ius ditati minis ratio est: qui Logicus est praeterea istis correspondentia in ipsi sco ad se.at Rhetoricus praecipue ad alium: vignitionibus Entia alia rationi ,illis corre habet Arist. i. Rhet. ad Themist. a. in fine. iatiua: rei, inquam respectus,ad cognitio Vsus ergo Rhetoricae ab se sermone con-nem dc contra,respectus hic rationis cog stare non poterit, sicut potest usus Logicae nitionis ad te, Illae itaque sunt opinio ptimus d potissimus Secundo disserunt nes praecipuae. Di in amplitudine materiae formaliter.
i Fundam. reto huius determinatione sit primum iam Rhetoricus in omni re cosiderat id. Logicae v sundamentum. Logica si vocapuli signi quod probabile est, id est, dat Methodum cabulum icatio consideretur. idem est quod Sciene cognoscendio persuadendi id quod quaenam tia sermocinalis, seu rationalis: qua rati probabile in omnibus est. At Logicus, de comple ne Grammaticam,Rhetoricam Dialecti id quod est probabile,&id quod est nece cctaturi eam .sub se complectitur, quia omnes in dacium perspicit, id cst, dat viam inu sermone versantur. Tamen cum discrimi ligandi probabile oc necessarium Prop-ne, Glammatica enim solum sermonem riet quod duplex est .ogicae pars Topica.
per se cosiderat, elim nihil aliud intendat, cuius est tradere ciliodum circa proba quam congruit sermonem facere. At Rhea bile.ut docet Arist.i Topie. c. coc Analytitorica non solum sermonem .sed etiam a ca.cetius est modum neccssarii ruestigantionem complectitur cua dicere dc pro diaeetire Tettio uiis. runt etiam in bare doceat. Vnde qua parte sermonem irobabili: Rhetorica enim cos derat pro. habet . eum Grammatica conuenit licet in babile singulare.vel cui liqua circunstan.
hoc ipso dit ferat; quod haec congruu illa uia singuiaritatis: persuadet enim singula.
ornatum doceat sermonem. Grammaticam te vel aliquid ommune determinatum.
45쪽
respectant ri opinea dicitur versati circa
quaestiones definitas, vel circumstantiis terminatat,vel hypothcsses. At Logica,.p-babile commune de uniuersale coiiderat, ab omni conditione singulati abstrahit aret ideo circa Quaestioncs,quas vocat infinitas de theses Quarto, disserunt in li-ite: Finis enim Logicae est, adhibere Methodum, perquam consequamur Scientiam necessariorum . probabilium opini nem at Rhetorici finis est adhibere Methodum persuadendi ex quo sequitur fides, quae est remissa quaedam opinio de
quae maxime pendet ex assectione volun-s tatis Quinto,dilfferunt instrumentis'hetoricus enim utitur Enthymemate derex.
emplo Logicus inductione d Syllogi LRhetorica, o Hoe autem idco fit:cum enim Rheticut Enthy ricus omnibus aliis probet despersuadeat. Inemate di nec omnes Capacta sint ad percipiendam, Exeplo,Lo vim syllogisticam assumit lationem om-gica Syllo nibus tacilem, scilicet Enthymema cumgismo re aut Eni hymema sit Syllogismus maioriandiactio suppressa. Dialecticus autem sit ad se. de ad ne utatur. intellectu .cui non potest maior supprinis. Syllogismo ad se utitur licet aliqua do ad alium Enthymemate utatur. Cum igitur Logicus Arguet crationem consideret de Minymcma sit species quaedam Argumentationis. merito Rhetoricam. quae speculatur Enthymema, Arisor paidiculam digermen Losicae vocat. i. Rhet cap. 2.2. Fundam. Secundum iundamentum Aliud est de obiecto loqui Dialecticae secundum se. de in uniuersum Dialecticam considerando; Aliud de Dialectica duntaxat .quam nunc habemus ab Aristotele conscriptam. dc de eius obiecto. Nam, ut mox dicemus, quae da mapparent ad Dialecticam spectantia. de quibus non epita ut videtur Aristote.les: nempe de Delinitione dc Diuisione de Syllogismis Hypotheticis, d alijs: aut sic-git .eius certe libri non extant. 3.Fundam, Tertium fundamentum.Obiectram ci- obiectum entiae duplex est, ut diximus superius Ma- Scienti cel tetiale. Formale Materiale est illua vase duplex, talis Scientia considerativi Physica tractat Materiale de plantis,de elementis.de animalibus. Adc Forma liud est fot male id ratione cuius omniale illa a tali scientia consideranturivi Physicus omnia illa tractat ut corpora mobilia
sunt Ita iri in qualibc talia Scitata arte,
habitu, de potentia I e,ob ea allud Totale est, aliud Partiale. aliud deniq pcipuum.
His suppositis, si prima Conclusio.ser i. Coclusi. movet oratio non est Subiectum Logicae Probatur. Patet Illud est Subicctum Logicae, quod . Logica primo de per se considerat: sed sermo. vel oratio per accidens .de minus principalatera I ogicam spectat; ut diximus; et nonon est Subiectum. Maior est nota. quia cum Subie cluna sit intrinsecum, dederatione Scientiae non debet ab eo, quod per accidens est,cosiderari Praeterea. Qialia et sine sermo ite seu externa oratione porcst I ogica constare cum illa sit quae modum intelligendi per se manifestet Praeterea. s. Sermo,vel oratio, si dicat eam orationem, quae sit in voce, probatum est in praecede.ti conclusione. id esse per accidens ad Ligi cum Si vero sumatur pro illa, quae est in mente: non est Subiectum. Nam oratio comprehendit etiam eam,quae non significat verum .vel salsum:vi optativam, imperat tuam. omnes alias, quae ad Grammaticos de Rhetoricos spectant. Has aut e Logicus non considerat sed Grammatiacus de Rhetoricus. Secunda Cones usio. Demonstratio non et Co lusi. est totius Logicae Subiectum. Probatur exprima subiecti conditione. Dcbet enim continere sub se omnia illa, quae tractatur in ea Scientia. At vero non omnia, quae in Dialectica, ractantur.continentur sub d mostratione. Non enim Syllogismus probabilis. nec Sophisticus, nec Enthymema, sub Demonstratione continentur. Est tamen partiale potissimum Subiectum D monstratiori de eatenus recte opinabatut Ammonius,cum inter alia omnia primulocum teneat Demonstratio. Tettia Conclusio. Encrationis uniueros. Conesu. se sumptum. non est Formale subiectum Logicae. Patet Quia Logicus non considerat Ens rationis. vitale est nec illius causas, nec principia, nec passiones. Haec enim occultissima sunt: nec omnia Entia rationis in tota sua latitudine. Non enim priuationes, nec Entia rationis Rhetorica, qualia sunt;esse tropum .vel figuram esse e ordium vel perorationem.&c. nec GIamatica Entia rationis considerat Dialectri s. Quatta Coclusio. En ratio tris Logicu, ael Li deii, quod conssequitur ad operationem
46쪽
is DE DIALECTICA IN COMMUNI QUA EST. VI.
intes lectus quatenus intellectus intelli telis,&igidius in principio, in prooemio,
git .est Formale subiectum Logicae Hoc e alii id autem siue putauerat minotas clis autem uno comuni nomine vocari posset se momenti quam quod susius tractate 'Ens rationis Logrium. vel intellectuale, tur,aeso istam, siue,quia in argumentan- vel ratio instrumentalia intelligendi, vid di modos . quos primus, ut ipse ait i a Dintellige si modus. seu sciendi .que omina lench. inuenit incumbendum sibi potissi- in idem fere in dei evidentur. Probatur muri existimaritas lue. quia scripserit qui- haec Conclusio. Omnia enim . quae in Lo dem his de redus seorsum . sed eius librigica conside antur, sub illo continentur perierint: certe quae extant. illud duntaxat de ad id pectant. v modum sciendi cla in Subiecturn argumentalionis habent. de eo telligendi teneamus: de haec sua linientia cuncta reseruntur. Imo si quis recte per-S rhomae ne sumpsi in niueti uino in spexerit cum desint Hypothetici Syllogicne Encrationis. Fili trio luti'. quod te mi. isto tum operum Aristotelis,sola argubus adueniti, Intellectus operatione ii meritatio ea tegorica Subiectum videri poautem illud. quod oces cosequit ut .quale terit. Ex dictis constare potes rationi conest,elle nomen aut vel bum . . ut partici traria tu, sit sint, solutio exquo pactoo espium: Haec enim Grammatica sunt Pio p. opiniones aliqua ex parte veritate attigeterea deliniuimus superius En rationis tint .c quomodo omnia vere consonente septo pii etatem rebus id uelitente qua OUAESTIO VI tenus ab intellectu percipiuntur. i
s con tu, Qui via conclusio Materiale obiectum Dei ut o elog ta,eius, partibus.
Logicae sunt res ipsae cognitae. aut cogni Ogica diuelii inode ab aliquibus di Diuisiotiones rerum .Piobatur. Nam in istis die luiditur. Boetius enim Top. principio Dial cc mistis,illa pullulant Entia rationis claristis in tres diuidit partes. In eam scilicet conueniunt, emi istis inhaerent, ut tales quae docet Definire e in eam quae doccitantiam istae dicuntur di sunt Genera Diuidere .c in eam quae docet Argumen- de Species.&e c ex istis fiunt Propositio tari Quod si Argumentatio procedat exncs, Syllogismi.&e. voces veto ut dictum propositionibus crisiati Aest Demo est per accidense secundata a Dialecti stratio: si ex probabilibus.Topleus: si ex apco considerantur. Diximus res cognitas di parentibus. Sophisticus. Et secundule est cognitiones quia res. sunt remotus Demostrativa.Topica xSophistica.iectum cognitioncs vero intellectu pro Pilato. in Partem inueniendi.(quaeTopica pinquius. Et quia sunt correlativa ad in dicitur cv in Partim resoluedi, simul id iuuicem Nam si cognitio est,alicuius rei est dicandi quae Analytica dicitur togi eam cognitio:&,si res cognita est. per aliquam distinxit:&pa item Sophisticam posuit cis cognitionem est cognata. Habet enim in Topica:quia Sophisticus Syllogismus est ter se mutuum rei pectum rationis obliquitas Topici. Cicero,i.Topi Logica Conclu S ista conclusio Argumentatio est Lo in Iudicandi cli In niendi partem diui-gicae Subiectum. li I. Ogria ac Cp amus pio sit. Possum iri tamen aliter commodius cata rium parti . t id in Ai sine les in ii Logicam diuidere ex sancto Thoma. plinbiis isti . qui a dio per mei ut, tractivit. cipio Petiter. celcbri S rccepta diuisione.
Qeod sane videntili specti sib qui Argit. Cum enim ipsa diligat operationcs in te
mciit. tio trim Subiectum Dialecticae dixe lectus, diuidi ut ipsa tum dili inclione o iunt,c eat nucvcteaisirmarunt. Permi per aemum.Trapi cx aut cho intellectus Triplex in .
cuia mira canon egisse de D. finitione ac petatio Prima, simplicium appreliensio, ici tactus Dii iis io ii prase, ut petrie factu sciret se qua recipias sin ris per se intelligit rius petatio.
tiam ex partes et .sed solum quatenus De Secunda .compotit: oricu diuisio qua tesmonstratio m. seu Argutarintationi sub fit intcllectas una alteri copulamus: Tcri a. uiunt hod sane recte aduertit Albertus ratiocinato est . qua ex noto ignotum dic Magnus:&. t ipse circa initium Porphy currentes deducimus quae rapiditatione si .rii rescit, Aut cena.& Alphar ab ius,ite Ca miles sunt se moni. Aliquando enim sim
aeriam a princiolo Categotiatu Aristi licci voces et oscii mu5:aliquadoptopo
47쪽
sitiones componimus: tandem ex proposi i tiplex Liationibus syllogismos conflamus Triplex gica igitur est Logicae pars. prima. quae diligiti primam operationem intellesius, docens modum quamque rem per se intelligendi(oc ad hanc reducitur pars . quae tractata de Desinitione. secunda, quae dirigit secundam operationem,quae tractat de propolitione sub qua aliquo modo continerum tu D. uisio. Tertia, quaesta igit tertiam(de hae est de Syllogismis In singulis auri Post PHYRII. stem harum est Inuent o &Iudietum Ni dorem ut inuenire Generatam Diis rentias ex quibus est De finitior deinuentis iudicare. Similiter in propositi ne, dc Syllogismo Vide Boetium Topia
Atq; haec in uniuersum de Dialectica dixisse sit suis. Iam ad primam ipsius Dialecticae patiem, quae de simplicibus disserit. Et in hac, ad Porphyrii prius, de quinque
uniuersalibus,tractationem accedamus.
QVI in aliquem Authorem Commen
aria ediderunt quaedam solent quasi prooemii loco ante illius enarrationem pertractare: De illius videlicet operis Authore,vita, motibus,doctrina, a laudibus. De ipsius operis argumento utilitate ac necessitatem scribendi modo tametho. do. oldine, dc partibus d similibus aliis. Ex quibus. As. more aliorum Inter pictu, breuiter, quantum satis es ad nostrum in
De Iuthere, tuitis operis argume to Mitilitatescribendi methodo ac modo ,eiusdem ordine, partibus. Porphyrius Philosophus hoc opus edi.dit natione Phoenix:vixit tempore Aureliani: Diocletiani Imperatorum Plo.
tinum habuit insignem Philosophum Platonicum praeceptorem Discipulos vero inter alios Iamblichum egregii Philosophum, dc Chrysa orium Romanum virum patritium, in cuius gratiam librum hune conscripsit,ea occalione, ut resti ut quod cum Chrysaotius in Aristotelis aedica, menta incidisset,ev in quasdam ibi Vocesta Res sibi ignotas impingeret,ad cor phyrium scripsit, ut sibi in ea re aliquod auxilium fertet. Atq; ita huc ad eum libellum,
quem inscripsit Hoptυpi caret arrras, id est. Porphyrii Introductio subaudi, in A. stotelis Dialtatica misit Et quamvis hic Authota Fide Christiana defecerit . che Pothhrri
ius fac usta erit hostis acerrimu . aduer-us fide desiis quem aliquot nunc extant sanctorum feeiti Patrum scripta pro Christiana Religione: ut D. Hieronym. D. August de alio tum tamen cie illius pii quod Arist. doctri
nae consentaneum a bona ex parte ex Arist litati cerptum, S ad illius Praedi ea meista, imbec, nitieis .m Dialec icam multiim conducat, nihil vero aduersus Fidem conistineat: merito cab Ecclesia permissum,cae
in publicis x biq; scholis interpretandum ante Aristotelis Dialecticam susceptu est. Agit enim de quinque uniuersalibus.
cidente: quae de rebus omnibus predicanis tur. aut praedicari possunt clim essentiam rerum init insecam , tu exit in ea propria dc accidentia rerum continentibus. Ex quibus etiam omnes constant de unaquaquere quaestiones imo dc Definitiones, o Diuisiones ta ex istis quoque constant, quae in Praedicamentis collocantur; ut ipsemet postea Porphyrius sui operis utilitates. numerans reseret, Scios postea explicabi
Scribendi modus a Methodiis fuit facilis. introductorio scilicet more. Definie-do, Diuidendo dc exemplis singula ill strando,ut ad introductionem tyronis a commodam captam expediebat.
ordo hae fuit . ut prius de singulis isti
48쪽
uniuersalibus, ecquidam a priotibus ad Diximus superius cum quesivimus, An Necessati
posteriora naturae ordine progressus sue Lotica iit necessaria quot modis vox, Ne duplex.riti deinde singula inter se contulerat,n cessarium,accipiatur: quod hic breui terre Nuius libri e in partes ore hic liber secatur init Ela et cmus. Duobus etenim modis Necessa.
tiunculam seu exordio lamuela ipsorum rium dicitur. ut ait Arist. libri. Met. ca . . per se quinque niuersalium Tiactatio Vno modo Absolute necessariui quod scinem totidem capitibus de ipsorum, ni licet non potest ullo modo aliter se habe- cur in se tibatur hie li
uersalium inter se Comparationem Vltimo capite in varias ad inuicem comparationes sub diuis
Perri rii Phraim Imroductio. Vaeri potest,cur sic inscripserat VInroductio tam late patenti vocabu- nec add: derit cuius rei sit intro. ductio: Responderi potest. vel per Antono .masiam si inscriptum fuisse ob istius libelli excellentia: ut dicunt ammonius de non ulli eius libri In testpretes: vel quia ad uniuersam Dialectica tu atq; adeo ad uniuersam Philosophiam primum ad tu patefaciat: vel quia et te ad Chrysaorium scripserat Oc subintelligendum erat ad id. quod ille petierat,esse introductionem videlicet ad Praedicamenta , di iistotelis Logi eam intelligenda Inscribitur autem a complurimis pra sertim neotericis De quinq; Praedicabilire Altero modo. Ex Suppositione necessarium quod, posito aliquo alio ad id necessatio consequitur quaninis in se res sit contingens:ut si ignis est. necessario calor erit rat calor ipse,ec calore esse,contingens est. Est autem rursus hoc ex Suppositione necessarium multiplex pro suppositionudiuersitate ex quibus necessatio sequitur: videlicet Necessariu ,ex suppositione causae alicuius, Et ientis, Formalis, Materi lis. vel Finalis.vel etiam alterius rei cuiusque suppositione, ex quo aliud necessatio consequitur. Sed nos, aliis omissis, de Ne cessario ex Suppositione finis. quod ad presentem di ilicultatem attinet. dicam S. N Necessariucessarium ergo ex fine, seu ad fine. est du ex fine du plex. Allelu, sine quo is finis obtineri non plex.potestri quod dicitur simpliciter necessarium .vel necessarium ad esse rei in cibus necessarius est simpliciter ad vitam sustinend.i. A terum . si ne quo vi potest commode acquiri eiusmodi finis quavis sim-bus,ab aliis: de quinq evniuersalibu- in de se retecidit: na illa uniuersalia sunt, que praedicantur: dicuntur de pluribus, de ideo sunt Praedicabilia, quia sunt Uniuersali aede qua tamen re postea agemus. Alii vero qui putant Dialecticam non de rebus, sed de vocibus agere, Titulum faciunt iuxta eorum sententiam me quin . que vocibus. Sed in hoc etiam Titulo subaudiendum erit aliquid: nempe de quinque vocibus,scilicet uniuersalibus, seu predicabilibus. An vero de rebus, seu de Uocibus,vel Intentionibus Dialectica disserat, supra ostendimus, indiligentius pau, lopost de ea redisseremus. Omnes autem in hoc Titulo absolute conueniunt, scili-phis Necessarium ad bene esse vel utile. ut equus ad iter agendum. Nam sine illo iter posset peragi . licet non ita commoderatq; ita illud alterum vocari solet . Necesssarium adisse rei Hoc ad bene esse. Illud simpliciter necessatium .ut res sit Hoc secundum quid necessarium , ut scilicet res bene sit; vel bene fiat. . Deinde aduertendum est, posse nos quaerere; et de hac quinq; Uniuersalium c gnitione, an sit necessiaria: Vel de ipsa Pot-phylii tractatione. Igitur tam tractatione Porphyrii,quam ipsam per se notitiamv- niuersilium .certum est. non esse absolute necessariam hominib' sed ex suppositio. cet de quinque uniuersalibus; seu de quin ne duia taxat finis: si velint videlicet Dial que Praedicabilibus nihil aliud addendo Vticam, praesertim Aristotelis,addiscere delicet unus putet has esse Res alias esset an alias disciplinas Sed si de necessitate ad fi- tum Voces nem loquarii ur distinguendum erit. Ipsa
C msune Usmum. chrasori made- quidem per se cognitio niuei saltu est ne Cognati quae est apud Aristotelem, Praedicamentora, cessaria adeu ne simpliciter. Nam tu in trum n q; doctrinis. Pridicamelis Aristoteles platu steque te V qm quo
49쪽
modo sim mena init Generi Ap ciet, Dis Terentiae, Propliciter di priorum cet Accidentium itum in Topicis.catur ristes de aliis eius Dialecticae librasti atque ideo satia necessarium erit omnino, vel tunc simul
addisci. vel antea. Si vero de Porphyrii tractatione loquam ut necessaria quidem noest simpliciter cum constet alium qucmui Auiliorem de eisdem niuersalibus differentem nos posse suscipere. Est tamen utilis valde etiam necessati secundo modo ad bene esse, quod magna dexteritatexbleuitate de eisdem egerit. Sed nec etiaipsa per se cognitioVniuei saltu est simpliciter neces Caria, ut addiscantur ante ipsa Predicamenta;quandoquidem in ipsis i te dicamelis ex aliis libris cum occurrerent.
addi se possent. Est tamen valde comm O. dum, ut prius addiscantur. ne postea in decursa lectionis Aristoteli eae studio sitit taldentur. Atque ita necessario etiam antea adliscentur ad bene est e, ut melius scilicet de ne ilius addiscant.
nosse quid is cenis, quid Disserentia, qui vectes , quid Proprium c quid Acci
Se tua ui Porphyrius naturae ordine in horti enumeratione e tractatione, a prioribus. scilicet. bundum naturam . ad posteriora profectus. Nam prius ab id lute de
ipsis in se Uniuei salibus egi tu deinde in is
constitutis, ea inter se comparauit. Pilias cinnim oportet rem esse. deinde ad alia comparari de referri. Res enim primo est in se, deinde refertur ad aliud. De ipsis veto singulis, similiter naturae ordinem ut prius Intrinseca, quae adessentiam rei attinent. reterret, nempe Genu . Dii Terentiam, Speciem. Deinde Extrinseca. quae extra es.sentiam sunt rei. Proprium accides Inter Intrinseca rursus praus partes Ellen.
tie:ex quibus essentia tota consiluit urit eis
tulit. Na ex partibus haud dubie totu consurgit: e prius oportet partes adsint.quam toti fiat, quod sine partib essen o povst. Et in partibus .eam quae in Potentia prior est .collocauit, scilicet Genus deinde Oae illi tanqua Actus e perfectio aduenit, Differentiati ex quibus ambabus tota Speciei essentia colurgit, atq; componi tui' quam
tertio Aposuit loco. Inter extrinseca quo isque primum locum Propria . utpote quae
de ultimo, quae extrinsccus ex aliis causis
contingunt Accidentia. Tantillum autem in ipsa tactatione Naturae ordinem, que hic proposuit doctrinae ordine permutauit. ut de Specie proxime post Genus, ante Diset etiam . quod illi esset correlativum. dii pura uerit. Ac praeterea idem naturae ordo ex alia quoq; causa conspicit utri proportione ad rerum naturalium generationem .et eius generationis ordinem. prima origine voque ad earum pei sectionem . Nam in generatione rei cuiusque naturalis; primum
est materia in potentia ad formam a deinde in eam ipsa forma inducitur postea ex materia de forma fit totum compositu ex composito rursus . ipsus totius essentiae proprietates emcrgui vhimo tandem accidentium ornatus omni rei superadditur. Atque ita res naturalis undequaq; tota inisterius, exteriusq; perficitur.Igitur proportione quadam genus se habet, materia,
Dit Terenti aut forma,Species ut tolli compositum, Propria propitis. occidentia accidentibus respondent. Atq; is ordo est. quem naturae dicimus, quod a prioribus
ad posteriora Natura progrediamur.-- Et ad Desiuietionum Signiationem, omnino ad ea . quae in Diuisione mi
manstratione sunt , utili istarum rerum spe- calatione , compendiosum tibi ruditiorem a
Villis quidem istorum uniuersalium
cognitio est ad definitiones coficiendas.Fiut enim definitiones ex Genere dc Di ferentia dc descriptiones fiunt ex Genere e Proprio vel Genere dc Accidentium collectione Ad Diuisiones quoque utilis est: nam diuisiones quoque fiunt, Generis in Dit Terentias, vel Generis in Species , de aliquando etiam per Propria loco Di Terentiarum: fiunt quoq. Subiecti in Aeocidentia. Accidentis in Subiecta aut Accidentis in Aceldenti xUtilis etiam ad Deis
monstrationes. nam Demonstrationis po3tissime medium est De finatio ex Genere&Differentia constans . di propria aliqua passio demonstratur de Specie, in ipsa D
monstratione. Accidentia demi cognostcenda ei uti via demonstratione remou
antur, quia conferunt plurimum ad rei naturam pellicitus cognoscendam.
50쪽
Quaestio. Sed cui ad haec viilem dixit Porphytius
horum cognitioncm , non etiam necessa.
riam,cu non sit minus necessaria ad haec; quam ad ipsa Praedicamenta facile responne ensio deri potest: vcl quia antea usus fuerat vo-
eabuloncccssitatis noluisse idem iterum repetere; ne fastidi generatet, sed in aliudat sine vocabulum . triolenti raptorcs, mutare voluisse vel quia utile interdum pro necessatio accipitur. Dicitur enim utile duobus modis ivno modo proco, quod alteri conducit, sed non est et oinnino necessarium adcile rei altero modo pro P. quod expetitur propter ali una (dc quo
loquitu Arista Etlce.r siue autem illudo .nnino neccssarium liti sicut animali cibus siue non sit necessatium; sicut homini vestis. Aliqui vel odistinguunt Aliud inquiunc est dicere utilem ad Definitiones saciendas.&Diuisiones ac Demolistrationes ad hoecst utili statum, clim sine horumuniuersalium cognitione nonnulli .ut Geometrae. de Arithmetici definiant, dividant,&demonstrent. Aliud est artem repraecepta Definiendi, Druidendi .e Demonstrandi cognoscenda Nam ad hoc non solum utilis est, sed necessaria horum Vniuersalium cognitio. Id quoque obseruandum erit,Porphyrium non de sua traetatione loqui . sed de ipsorum Uni ucitalium per se cognitione. - ent a breviter velut introductioni modo ea, quae ab antiquis dic a sunt, aggredi ab altioribus quidem states ionibin abii, nens , simpliciores vero metis iocriter come
Hic Porphyrius tractationis sue moduindicat, cetus aperit institulia proponit que se sub breuitate. de ut Introductionis ratio exigit,quae ab aliis Pinlosophis dicta sunt praesertim Peripateticis allaturum, obscuriores vero e di iliciliores quaestimnesivi te ad Naturalem vel Metaphys.cum potius spectantes, piciter mi ilurum: de ea se solum dictu tu, quae faciliora requae ad rem potius spectare vi ecantur,&legentium captum non superent magisqi int
Mox de Generibus e Speciebus Gradquidem.Siues si Iani, Sive in solis naidis intece
consistentia, dicere recusabo inlisimum exime, i huiusmodi negotiam et maioris egens iniui ostionis I Lud vero, quemadmodum de hae, an de proposuis V proba iliter antiqui trirctave-
rvm. ' horum maxime Peripatetici tibi nunctentes o monstrare.
Aliquoti illis di Ecilioribus Quaestio Qti aestionibus,quae de uniuersalibus fieri poterat. Res. quas septae termissurum pollici batur,terj-cit. Prima quaest: oest An Genera de Spe Lcies existant in rerum natura: an vero sint contra aliquod figmentum mente crinis tellectu solum conceptu ut cum dicimus: animal vel homo, sit ne aliqua res ille homo, com nrunis scaliud animal commit-nc;an solum gcneralis sit quaedam sola cognitio cum mente nostra hominis,in qtia. in communi, in animalis in communi.Secunda quaestio est. Esto sint in rerum natu ra illae res communes, quas Genera di Species vocamu An sint corporea,an corporis expertia de incorpore t Tertia quaestio ,
An existant istaec Genera: Species in ipsis et singularibus rebus Indi uiduis,quas sensu percipimus an vero ab istis,cb In diuiduis sint separata imas quaestioncs,
quoniam adicia physicum potius p
cstant praetcrnni tuit Porpn tius pollice tutatute se de iis tantum tractaturum,quae utiliore dc Dialecticis magis accommodatae videbant ut:que ab aliis Peripateticis, qui sequuti sunt Aristotcle ira, tractatae mei ut. Sed tamen quia mens nostra non ita his auditis conquiescit, di ob rationes quas iam referemus, de istis nonnulla, quatum satis est Dialectico magna facilitate ac pati ter breuitate rcfcramus.
QVAESTIONES In prooemium Porphyri
Rit tripartita disputatio Ptimo dic fetemus de Uniuersali in communi: Deinde de Primis ac Secundis Intentionibus,quibus ipsa costant Vnivcrsalia. calim Logicam spectantia Tettio de huius libri Sudiecto Postremo Vniueis lium facta diuisione, aggrediemur singue lotum