P. Rami, ... Liber de Caesaris militia, ..

181쪽

p. RAMI LIBER

aliis septem C. Fabium Legatum. postremo ipse

clim vehementius pugnaretur, integros subsidio adducit. Restituto praelio ac repulsis hostis bus,in alias partes animu intenditi nec iam ci dem repellere, sed victoriam parare meditatur: Eo qud Labienum miserat, contendit: cohortes quatuor ex proximo castello deducit: equitum is partem sequi, partem circuire exteriores munitiones , & a tergo hostes adoriri iubet. Id numirum est, quod a Vercingetorige in obsidione Avarici praetermissum diximus, & nunc a Cassare studiose prouisum de procuratum praecipua victoriae caussa fuit. Labienus postquam n que aggeres,neque fossae,vim hostium sustinere poterant, coictis undequadraginta cohortibus, quas ex proximis praesidiis deductas fors obtulit, Caesarem per nuncios facit certiorem quid faciendum existimet. Ecquid inquam,Caesar in extremo discrimine Z Accelerat, ut praelio in te sit, eiusque aduentus ex colore vestitus, agnoscitur: turmis ue equitum dc cohortibus vilis, quasse sequi iuuerat, ut de locis superioribus ac d clivibus& deuexis cernebantur, Galli praelium committunt. V trinque clamore sublato excipitur rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor: Communis erat etiam Romanis ista cohortatio: Romani missis pilis, gladiis remgςrunt. Repente post tergum, equitatus Cernia xur; cohortes aliae appropinquant: hostes, terga, Vertunt.

182쪽

tis C. IV L. Cas. MILITIA. D

uertunt,fugientibus equites occurrunt. Fit ma gna caedes. Sedulius dux de princeps Lemovi cum occiditur. Vergasilla unus Aruernus, uiuu in fuga comprehenditur Signa militaria septuaginta quatuor ad Caesarem reseruntur: pauci ex tanto numero , se incolumes in castra reciapiunt. Intociores Galli conspicati ex oppido caedom de fugam suorum, desperata salute, copias a munitionibus reducunt: Fit protinus hac re audita ex castri . Gallorum fuga. Quod nisiicrebris stibsidiis ac totius diei labore milites essent d festi, omnes hostium copiae deleri potuissent. De media nocte mis us cquitatus, nouissimum aD

men consequitur , magnus numerus capitur at

que interficitur, reliqui ex fuga in ciuitates discedunt. Quid plura obsessi deduntur,arria a tr duntur, principes producuntur: e captis praedae nomine ungula capita militibus distribuuntur: reseruatis taliae Heduorum δc Arvernorum viginti millibus, si per ipsos Caesar ciuitates eorum recuperare posset. Sic Caesar victoria uti didic rat . Atque ita captiuis his redditis, maiorem etiam victoriam adeptus est Duas enim n5 Alexias, sed totius Galliae longe potentissimas Ao. uernorum & Heduorum ciuitates recepit.

A eadem bella propemodum geriliaria quae terris: Nam & patenti aequore concuse

183쪽

P. RAMI LIBER

ritur& maritimae urbes oppugnatur ac propia gnatur.Nauale Caesaris praeliu in Gallia Veneticum de Britanicum est. Ad Veneticu bellu C sat naves logas in Ligeri aedificauit, remiges ex prouincia instituit, nautas gubernatoresq; coparauit. Venetae naues, ex robore consectae erant:

Transtra ex pedalibus in altitudinem trabibus, confixa clauis ferrreis, digiti pollicis crassitudine: Carina planior erat,prorae ac puppes erectae, anchora pro funibus, ferreis cathenis reuinctae, pelles pro velis alutaeque tenuiter confectae. Culiis nauibus Romanet classi eiusmodi congressius erat, ut una celeritate & pulsu remorum praestaret, reliqua pro loci natura, pro vi tempestatum illis essent aptiora & accommodatiora: Neque enim his Romanae, rostro nocere poterant, ranta in his erat firmitudo: neque propter altitudinem, facile telum adiiciebatur, & eade de cauusa minus commode scopulis cotinebantur. A cedebat, ut cum saeuire ventus coepisset & se veto dedissent, & tempestatem ferrent facilius, dein vadis consisterent tutius, de ab aestu derelictae

nihildaxa dc cautes timerent. Quarum rerum omnium Romanis nauibus casus erat extim

scendus . Vbi igitur classis conuenit ac primum ab hostibus visa est, circiter ducetae vigi ii naues eorum paratissimae, atque omni genere armorum ornatissimae e portu prosectae,Romanis aduerse constiterunt. Ceturis classis numero

. - maior

184쪽

DE C. IVL. C Es. MILITIA. so

maior fiait, ut mox videbitur significari. Ni uetamen satis Bruto, qui classi praeerat, vel tribunis militum centurionibusque, quibus singulaenaues erant attributae, constabat, quid agerenti

aut quam rationem pugnae insisterent: Rostroenini inoceri non posse cognouerant. Turribus jautem excitatis,tamen has altitudo puppium ex gallicis nauibus superabat, ut neque ex inferiore loco satis commodὸ tela adiici possent, demissa,a Gallis grauius acciderent. Vna erat ma-ono usui res praeparata a Romanis, falces praeacutae, inserta: aExaeque longuriis, non absimili forma ruralium falcium. His cum funes qui antennas ad malos distinebant, comprehensi ad- . ductique erant, nauigio remis incitato praerumpebantur: Quibus abscissis, antennae necessario concidebat, ut cum omnis gallicis nauibus spes in velis armamentisque consisteret, his ereptis, o innis ustis nauium uno tepore eriperetur: Reliquum erat certamen positu in virtute, hi a Romani milites facile superabant, atque eo magis, quod in conspectu Caesaris atq te omnis exe citus res gerebatur, ut nullum naulo sortiin factu latere posset Omnes enim colles& loca stiperiora unde erat despectus propinquus in mare , ab exercitu tenebatur: Atque ei videlicet militibus velut in theatro decurrentibus magnae cohortationis alacritas fuit, quod qxercitum, quod Cae-

fluent imprimis speclatorem & iudicem virtutis

185쪽

Ρ. RAMI LIBER

haberent. Disiectis igitur ut diximus, antennis. cum singulas Venetas,binae aut ternae Romanae naues circunsisterent, tanta nempe Caesarianarunauium classis fuit, milites summa vi transcenis dere in hostiu naues contendebant. d posta quam Veneti fieri animaduerterunt,expugnatis copluribus nauibus,cum ei rei nullu reperiretur auxilium fuga salutem petere contendebant. Ac iam conuersis in eam partem nauibus quo ventus ferebat, tanta subito malacia ac tranquillitas extitit,ut se loco commouere no possent. Caesar

in suis rebus secundis non let appellare fortu ham, ut dixi: Attamen mulieres & imbres Aua- riceses fortuna Cςsari ad victoriam commilito- nes dedit: Attamen hic rursum ventos ipsos c5- militones dedit. Atq; hiς Pompeianae felicitatis illud quod a Tullio memoratur veru fuit,ut Cae-

saris voluntatibus no modo ciues assenserint,s

cij obtemperarint, hostes obedierint, sed etiam

venti tempestatesque obsecundarint: nec Caesar dissitetur, Haec res ait,ad negotium conficien- dum maximὸ fuit opportuna: Na singulas Ro- . in ni Pnsectati ita expugnauerunt,ut perpaucς ex omni numero, noctis interuetu ad terra pe - venerint, cum ab hora fere quarta usque ad solis occasum pugnaretur: alio praelio bellum Vene

torum totiusq, orae maritimae confectum est:Na

cum o talis Ir

186쪽

DE C. IV L. Cas. MILITIA. νr

ed conuenerant: tum nauium,quod ubique fuerat,vnum in locum coegerat quibus amissis, reliqui neq; quo se reciperent,neq; quemadmoduoppida defenderent, habebant: itaque se suaque omnia Caesari dediderui: In quos eo grauius C sar vindicandum statuit, quo diligentius in reliquum tepus a Gallis ius legatorum squos Veneti

recuperadorum obsidum suoru caussa retinu rant coseruaretur. Itaque omni Senatu necato,

reliquos sub corona vendidit. Hic Caesar esemestiae tuae immemor fuisse videtur: nulla tot bellia eius maior severitas animaduertitur . Adhuc Caesaris est historia, ubi naualis praelij instrum tacernimus, rostra ipsa nauium tanquam ari tum, deinde turres & falces: Secun da Caesaris expeditio naualis in Gallia libro quarto tradiatur,si tamen nauale prςlium dicendum siliquod 'in litore,partim E nauibus,partim a peditibus Aequitibus comittitur. Nauibus circiter octoginta onerariis coactis cotractisque, quod satis esse ad duas legiones trasporta las existimabat,qui quid pr terea nauiu longam habebat, Q stori, Legatis pr fectisque distribuit:Huc accedebant 'ctodecim onerariae naues quae ex eo loco mitilibus passuu octo, veto tenebatur, qud minus incundem portu peruenire possent Has equitibus distribuit, reliquum exercitu in Gallia reliquit. Publ. Sulpitium Rufum legatum cum eo praesit dio quod satis esse arbitrabatur, portum tenere

m iij

187쪽

P. RAMI LIBER

Iussit. His constitutis rebus nactus idoneam ad nauigadu tempestatem, tertia fere vigilia soluit, equitesque in ulteriorem portu progredi, dc naues conicendere ac se seqiii iussit, a quibus cum id pauid tardius esset administratu, ipse hora ci citer diei quarta cum primis nauibus Britannia attigit, atque ibi in omnibus collibus expositas hostili copias armatas conspexit. Cuius loci haec

erat natura atque ita m5tibus angustis mare co-tinebatur, uti ex locis sit perioribus in litus telum adiici posset hunc ad egrediendu locum nequaquam idoneu arbitratus , dum reliquae naues eo conuenirent, ad horam nonam in anchoris e pectauit: Interim legatis tribunisque militum conuocatis,& quae ex Voluseno cognouisset dc quae fieri vellet ostendit, monuitque ut rei miliataris ratio maximεq; ut res maritim et postularet)ut quia celerem atque instabilem motu haberet, ad nutum dc ad tempus omnes res ab his administrarentur. His dimissis & ventu & ςstum uno tempore nactus secudum, dato signo dc sublatis anchoris, circiter millia passuu octo ab eo loco progressus aperto ac plano litore naues construtuli: At Britani cosilio Romanoru cognito,praemista equitatu & essedariis quo plerianque genere in praeliis uti consueuerunt) reliquis copiis subsecuti, Romanos nauib' egredi prohibebat. Erat ob has caussas summa dissicultas, quod nauco propter magnitudinem hisi in alto constitui

188쪽

DE C. IVL. C Es. MILITIA. si

non poterant. Hinc praeliu illud e tam variis gemeribus nauali,pedestri, equestri permistu committitur Militibus aute,ignotis locis, impeditis inanibus magno de graui onere armorii pressis, simul& de nauibus desiliendum & in fluctibus consistendit, de cum hostibus erat pugnandum, cdm illi aut ex arido aut paulu in aqua progressi, omnibus mebris expeditis, notissimis locis,audacter tela coniicerent& equos insuefactos incitarent. Quibus rebus Romani perterriri atque huius omnino generis pugnae imperiti, no eadealacritate ac studio quo in pedestribus uti prςlijs

consueuerat,viebatur.Q d ubi C sar animaduertit,naves longas, quarum dc species Britanis erat inusitatior dc mos ad usum expeditior paulum remoueri ab onerariis nauibus4 remis incitari, de ad latus apertum hostili constitui, atq; inde fundis, sagittis, tormentis hostes propelli ac summoueri iusiit: quq res magno usui Romanis fuit Nam & nauium figura & remoru motu& inusitato genere tormentoru permoti Brita-

ni constiteriit, ac paulu modis pedem retulem Sic antea Suessiones de Aduatici machinis in uisis δc inauditis permoti sunt. Tum decimae is gionis aquilifer cohortatione de ex flo virtutis,

causia victoriae attulit Romanis enim militibus cunctantibus,maxime propter altitudine maris:

ut decimae legionis aquila ferebat, contestatus eos,ut ea res lagioni feliciter eueniret, Desilite

m iiij,

189쪽

p. RAMI LIBER

inquit )c5militones, nisi vultis aquila hostibus

prodere, ego certe meu Rei p. atque imperatori ossici uptaestitero. Hoc cum, magna voce dixisset,se ex naui proiecit atque in hostes aquila se . reccepit:Tum Romani cohortati inter se net dedec' admitteretur, uniuersi ex naui desilie-

runt hos item alij ex primis proximis nauibus cui cospexisset subsecuti, hostibus appropinquariat.

Hic cohortatio magna est: e signifero lcgionis decimae inter omnes Caesaris legiones omnibus praeliis celebratissimae. Pugnatu est ab utrisq; criter, Romani tamen quod neque ordines scr-

Uare, neq; firmiter insistere, neq; signa subsequi

poterat,atque alius alia ex naui, quibuscuque signis occurrerat, se aggregabat, magnopere perturbabatur. Locus Romanis, Oido deerat. It que magnopere hostes notis omnibus vadis, ubi ex litore aliquos singulares ex naui eggredictos conspexerant, incitatis equis,impeditos ad oriebatur:plures paucos circiisistebant: alij ab latere aperto,ui uniuersos tela coniicicbat: Requirebat antea Caesar& locu& ordinem: nuc etiam numeru copiarum &vires itaq; cu non solii loco dc ordine, sed cita numero suos inscriores csse anum aduertisset, scaphas longaru nauiu, item spcculatoria nauigia militib' copleri iussit & quos laborates cospexerat, iis subsidia summittebat. R mani simul in arido c5sti tertit,suis omnibus c5sccutis, in hostes impetu secerunt atq; eos in su-

190쪽

DE C. IV L. CAE s. MILITIA. 3

gam dederiit, neq; longius prosequi potuerunt, quod equites curium lcnere , atq; nsula capereno potucrunt. Hoc unum ad pristina fortunam C fari dc fuit. Hoc praelio C sar, non tam naualiquam litorali Britannos pacem petere coegit, sed ipse a Britannico mari pene pacem petere

coactus cst: Nam pace cum Britannis firmata, post diem quartum quam est in Britanniam v trum,naves Detodecim, de quibus supra demonstratum est, quae equites sustulerant ex superiori portu,leni vento soluerunt. Quς cum appropinquarent Britanniae,& cx castris viderentur, ta ta tempestas stibito coorta est, ut nulla earum, cursum tenere posset,sed alie codem unde erant profectae referrentur, aliae ad inferiorem p)tiem insulae quae est propius solis occasum, magno cum periculo deiicerentur: Quae ramen anchoris laetis, cum, fluctibus complerentur, necessarib adueria nocte in altum prouectae continentem petiueriit. Haec tempestas maris, Britannos fines velut ulcisccntis fuit,& nouum ac peregrinum regem indignantis. Dissicultatem Caesari ex inscitia Oceani, & nauigationis huius inseleritia creatam, antea derrionstrauimus: Itaque

Britantiis magis lacessitis quam deuictis, Apace cum quibusdam ciuitatibus facta, quddpropinqua die eqxii nocti) infirmis nauibus hy

mis nauigationem subeundam non existimabat, ipse idoneam tempestatem nactus, paulo