P. Rami, ... Liber de Caesaris militia, ..

151쪽

P. RAMI LIBER

midiositis solito a Gallis defendebatur. In sperninde venit potiundorum castrorum,ouae medio urbis monte muniebantur: Itaque alterum dolum meditatur, ac tanquam iugum illud expugnaturus omnibus copiis esset, mittit compi res equitum turmas eb de media nocte: his imperat ut paulo tumultuosius omnibus in locis pervagentur. Prima luce magnum numerum impedimentorum ex castris detrahi muliones. que cum cassidibus, equitum specie ac simulatione collibus circumvehi iubet: his paucos addit equites qui latius ostentationis caussa vagarentur : longo circuitu, easdem omnes iubet' petere regiones. Haec procul ex oppido vid bantur, ut erat a Gergouia despectus in castra: neque tanto spatio,certi quid enet,explorari poterat . Legionem unam eodem iugo mittit, dc

paulum progressam, in seriore constituit locosyluisque occultat. Augetur Gallis suspicio , atque omnes illo munitionum copiae traducuntur . Vacua castra hostium Caesar conspicatus,

tectis insignibus suorum occultatisque signis

militaribus,raros milites,ne ex oppido animaduerterentur, ex maioribus castris in minora tr

ducit, legatisque quos singulis legionibus prifecerat,quid fieri vellet,ostendit. Praecipit ut coleritate summa in munitiones perrumpant iis ue direptis,signo dato redeam: Heduos etiam extra parte alio ascensu mittit: Signo dato, milites

152쪽

DE C. IV L. CAES. MILITIA.

Iites celeriter munitionem transgressi, trinis cestris potiuntur, ac tanta fuit in castris capiendis celeritas ut Theutomatus rex Nitiobrigum subiit, in tabernaculo oppressus, ut meridie conquieuerat, superiore corporis parte nudata, vulnerato equo vix se ex manibus praedantium militum eriperet. Consecutus id quod animo proposuerat Caesar , receptui canit, legio decima constitit: reliquae non exaudito tubae sono non prius sequendi finem fecerunt, quam muro oppidi portisque appropinquarunt. Tum verbex omnibus urbis partibus orto clamore, Galliqui longius aberant, repentino tumultu perte riti , chira Romanos intra portas esse existimarent,sese ex oppido eiecerunt, matresfamilias de muro vestem argentumque iactabant & pectore nudo prominentes, passis manibus obtestabantur Romanos, ut sibi parcerent, neu sicuti Avarici fecissent, ne mulieribus quidem atque infantibus abstinerent, nonnullae de muro permanus demissae, sese militibus tradebant. Auaricum monuit antea quantae simplicitatis esset, imbellem mulierum turbam in obsessis oppidis habere ,Gergouia rursus idem admonet. L. Fa- bius centurio legionis octauae, quem inter suos eo die dixisse constabat, excitari se Avaricensibus praemiis,neque commissurum ut prius quiΩ

quam murum ascenderet, tres suos nactus manipulares atque ab his subleuatus . murum sic

153쪽

P. RAMI LIBER

dit: hos ipse rursus singulos exceptans, in murum extillit. Interim ii qui ad alteram partem oppidi ut supra demonstrauimus, munitionis

caussa conuenerant, primo exaudito clamore,

inde etiam crebris nuntiis incitati , oppidum IRomanis teneri , praemissis equitibus magno

concursu ebcontenderunt. Eorum ut quisque primus venerat, sub muro consistebat suorumque pugnantium numerum augebat: quorum cum magna multitudo conuenisset, matresf inutias, quae paulo ante Romanis de muro m

nus tendebant, suos obtestari & more gallico passum capillum ostentare liberosque in conspectum proferre coeperunt: Erat Romanis nec loco nec numero aequa contentio: simul & cu su & spatio pugnae defatigati, non facile recentes atque integros sustinebant. Caesar Demens sedensque legionariorum suorum caedem spectabat. Ecce etia nouus ab Hoduis terror E simia litudine Gallicorum armorii. Natam etsi dextris humeris exertis animaduertebantur, quod insigne pacatis esse cosueuerat: ramen id ipsum sei fallendi caussa Romani ab hostibus factu existimabant: Itaquh Fabius ceturio quique una murum ascenderant,circumuenti atq; n ersecti,de muro praecipitantur: reliqui in munitiones impressi Quadraginta sex centurionibus amisiis deiiciuntur: eoque die mili res sunt paulo

minus septingenti desiderati est Caeserὶ A t qua draginta

154쪽

DE C. IVL. Cas. MILITIA. s

draginta sexcenturiones, militum millia qua- ituor & sexcentos ducebant : Itaque pudor ne ἐCaesaris an dolor, an alia quaedam rario C sorum numerum minuerit, considerato. Certh Criar aliud subsidium summittere laborantibus nutilum potuit, quam ut Gallos intolerantius ins quentes, reliquis legionibus ad radiccs montis rardaret Ergo haec Caesari ad Gergouiam altera plaga fuit, qua praesens totos Gallici belli annos grauiorem nullam acceperat, quaque Gergouiae oppugnationem dimittere coactus est. Scio msarem nullo usquam loco tam solicite egisse, ut facti culpam a te auei te ret: de expugnatione desperauerat salt) de obsessione non prius agendum constituerat, quam rem numentariam expediret & tamen oppugnat S obsidet, concione aduocata, militum temeritatem, licentiam, arrogantiam contra imperatoris sui mandatum

reprchendit, quod sibi ipsi iudicauissent quo

procedendum aut quid agendum videretur,neque signo recipiet cli sui dato constitistent, neque a Tribunis militum legatisque rctineri potuissent Caesar acceptae cladis caussas apertὸ

commemorat, nec numero nec loco contentio par erat, ordo non deerat, non deerat alacritas idc cohortatio,sed numerus,sed locus deerar: A tamen ne milites admodum domitaerentur animo, laudem quandam & consolationem huic reprehensioni adiunxit, qudd eorum virtutem

k iij

155쪽

P. RAMI LIBER

admiraretur , quos non castrorum munitio nes, non altitudo montis, non murus oppidi ta

dare potuisset, nec eos hostium virtute, sed cu su & sipatio defatigatos, loci iniquitate victos esse. Toto belli Gallici tempore bis tantum a cidit . ut legiones a Caesare reprehendi possent, semel contra Ariovistum propter timorem, iterum ad Gergouiam propter audaciam Illic Caesar adhortationis confirmationem permagnam adhibuit: Atque hic ad milites impensius confirmaendum, dc gallicam ostentationem minue-dum , continuo biduo legiones e castris eduxit aciemque idoneo loco constituit, cumque Galli nihilo magis in aequum locum descende. rent, castra mouit: inde ad Alexiam ignominiae huius nota deleta est , ut postea cognoscetur. Haec igitur ad Gergouiam detrimenta Caesari contigerunt, quibus ad Dyrrhachiu similia sunt accepta: Vbi tamen Caesaris singularem milialiam operaeprecium sit animaduertere : Caesar

ad Dyrrhachium longius bellum ductum iri

existimans,& de Italicis comeatibus desperans, consilium capit ex loci natura. Erant circum c

stra Pompei j permulti editi atque asperi colles,

ibi castella communiit, indeque ex castello in castellum perducta munitione , circumuallare. Pompeium instituit,ut commeatu& pabulati ne sed imprimis authoritate minueret, cu fama per orbzm terrarum percrebuisset Pompeium a. Caesa

156쪽

DE C. IV L. CAES. MILITIA. - ς

Caesare obsideri: neque tame audere praelio de-' certare: At fortunam tentandam sibi Pompeius nequaquam statuebat: Itaque castellis vigintiquatuor contra Caesarem effectis , quindecim millia passuum circuitu complexus est, ut Caesaris copias quam maximE distineret, & hoc spatio pabularetur. Caesar contri,ut obsidionem retineat, octodecim millia passuum opere complectitur. Eheu posteri, nunquid ista ridicula

aut falsa iudicamus duo terrarum Imperatoressiimmi bellum acerrimum grauissimumque gerunt, ratione prorsus noua & inusitata: Caesar complecti Pompeium contendit , Pompeiusquam latissime potest,toto corpore dilatatur,npbrachiis Caesaris comprehendi possit: Caesar tamen conari non desistit , brachia neniis omniabus distendit, ob eamque caussam praelia sagi iis praesertim ad munitiones occupandum vel tuendum utrinque perpetua fiebant: quin uno

die sex praelia facta, tria ad Dyrrhachium, tria

ad munitiones maiore Pompeianorum caede: Rc quicunque alterum est adortus, is ferὸ repulsus detrimentoque magno affectus est. Pompeian frumento maris sabuectionibus abundabant: venim pabulatione & aquae dulcis inopia. suminibus & rivis per Caesarianos aut auersis aut obstructis, quotidianisque laboribus, homines operum talium insueti, magnum num

cum iumentorum & hominum amittebant t

k iiij

157쪽

P. RAMI LIBER

caestriani frumento egebant: At egestatis p

ticia ia, sicut anica clixi, longe superiorer, erant:

utileto in vigiliarum colloquiis iactabant , se pr. u; fortice ex arboribus victuros, quam Pom- pcium e manibus ci inlitterent. Ergo patientiae certamcn illud cist, uter stina . utcriam in & in perpetuis operibus labore constantius tulerit, is v ctoi i im reportet C sar quotidie exercitu pro-dhusto, Pompeium ad praelium prouocat: Pompeius, ut famam retineat, pro castris exercitum constituit: Caesar , ut angustiore: pabulatione Pompeium contineret, catlclla noua magnis orci ibus con munit, unde faelum ut Pompcianis diis arborum S teneris arundinum radicibus contusis, equo, alcre cogerentur: Haec inquam mirabilis pugna Casaris fuit, fossarum , castello lim, munitionum, imb famis de egestatis durissimo certamine, quo sit uti persevcrasset, victus suac gladio Pompeius esset: At plagarum

insolens, diim clipidi iis ad vindictam properat, institutam illam nouae victoriae palmam perdidi. . Pompcius indicio perfugarum, Caesaris imperfectas inunitiones ingressus, ceturiones primet cohortis fere omneS interfecit magnaq; pr te cacaedem secit: ac nitum Antonius primum,' ti)D C sar auxilio accurrissint, mulid relatu, d vimen rum intulisset: Haec pii va Caesaris lx rhachina clades fuit, cuius sarci edae caussa Cri

x ςodum tenti oris puncto quam potuit occul-

158쪽

DE C. IVL. CAE S. MILITIA.

tisisti ne progressus in Pompeij castra primδmaiora, deinde minora irrupit, S in his victor versatur. Sed fortuna Quae pluri im potcst cum iaxeliquis rebus,tum prscipue in bello paruis mo-mcnris magnas rcrum commutationes cssicie

ait Caesar fortunam cladis veluti ream faciens)Caesariani in minoribus castris Pompeii dum munitiones quasdam sequuntur, a poria aberat: Interim Pompeius sublidio suis occurrit, omni ucsubito mutantur r equitatus Caesaris mitium fugae facit, dextrum cornu in fossam decem pedum sese praecipitat, prinusque oppres sis,reliqui pcr corum corpora salutem sibi atque

exitum pariebant: Sinistrum cornu codem quo venerat receptu sibi consulit , omniaque erant tumultus, timoris fugae plena,aded, vr clim Ca sar signa fugientium manu prehenderet S consistere i uberet, alij dimissis equis eundem cum sunt conficerent at s ex metu etiam, signa dimi terent, neque quisquam omnino consisteret. A que hic locus videtur esse, ubi aquilifer moranti Caesari, cuspide comminatus est, ut ait Suetonius. C sar igitur eo tempore fugere coactus est: sed tantis malis haec subsicria succurrerun rq ubminus omnis deleretur exercitus, quod Pompeius insidias timens crcdo, quod haec praeter spem eius acciderant, qui paulo ante ex castris fugientes suos ccnspexerat) munitionibus a Propinquare aliquandiu non audebat, equites

159쪽

Ρ. RAMI LIBER

que eius angustis portis, atque his a Caesaris miselitibus occupatis, ad insequendum, tardabam

tur. Ita paruae res magnum in Utramque partem momentum habuerunt: Munitiones enim ac

stris ad flumen perductae,expugnatis iam castris Pompei j,propriam & expealtam Caesaris victoriam interpellauerunt, eadem res celeritate insequentium tardata Caesarianis salutem attulit. Duobus his unius diei praeliis, Caesari desiderati sunt milites nongenti &sexaginta,& noti equistes Romani quadringenti: Haec secunda Caesi ris clades fuit,ubi si verum Suetonius ait, negauit Caesar Pompeium scire vincere, qui rantam occasione secutus non ess et:Sed ut Gergouiens,' sic Dyrrhachino malo magna medicina adhibita est: primum consolationis quod antea secundae res multae contigissent, hanc unam se tunam industria & virtute esse subleuandam: quod si esset factum, detrimentum in bonum verteret,uti ad Gergouiam accidisset: tum animaduersionis de signiferis notatis, de quib' ante dixi: Itaque sarciendi detrimeti cupiditas incredibilis , ut Pharsalico bello dictum est, inde extitit: Sed tame Gergouia & Dyrrhachium t stimonia praebebunt quamlibet magnis imp

ratoribus non semper ex animi sententia res secundas euenire.

160쪽

DE C. IVL. Caes. MILITIA. τι PROPUGNATIO.

A Tque haec oppugnationum Romanarum

exempla sunt, propugnationum contraria cxempla subducamu . Oppugnata ad Gergouiam castra Caesaris diximus & tormentis praecipuὸ propugnata: Bibrax secundo libro sagittariis & funditoribus aduersus Belgas defenditur: Castra, tum Q Ciceronis,tum insaris ad Cic ronem liberandum profecti oppugnantur, sed Ciceronis multo vehementius & oppugnantur& propugnantur:Nam cum subito Nerub,qu mim erant sexaginta millia, oppugnare coepissent,Romani quorum unica erat legio, celeriter ad arma concurrunt vallumque conscendunt, atque aegre is dies sustentatur. Mittuntur ad Caesarem confestim a Cicerone literae, magno tabellariis proposito praemio, sed obsessis omniabus viis,missi intercipiutur: propugnationis interim arma expediuntur: noctu ex ea materia, quam munitionis caussa comportauerant, tuseres admodum centum viginti a Romanis e

citantur incredibili celeritate: quae deesse operi videbatur,perficiuntur: hostes postero die multo maioribus copiis coactis, castra oppugnant,fbssam complet: a Romanis eadem ratione qua pridie, resistitur. Hoc idem deinceps reliquis fiediebus Romanorum manus perexigua erat. Itaque vigilantia & labore& machinarum arti iacio subleuanda .Nulla igitur pars nocturni tem