P. Rami, ... Liber de Caesaris militia, ..

71쪽

DE C. IV L. CAE S. MU. ITIA. 33

eliquis annis decem praeter auxilia annu que supplemeta ascriptiuoru ut appellat Varro, qui

ascribebantur inermes, ut succederent armatis

militibus, si quis eorum deperisset: 'ui num rrus videtur duodecim cohortium fuisse ut sexto commentario ad Rheni pontem: ubi praeter decem legiones,numerantur etiam cohortes duodecim: Legiones vero Caesaris in commentariis belli Gallici diserte nominatur prima, septima, ioctava, nona , decima, undecima, duodecim , decimatertia, decim aquarta, decim aquinta. Et Cicero ad Atticum de Caesaris copiis ad bellum ciuile,Video ait illac facere legiones undecim Quantae vero decem legionum vires fuerint, ostendit illa vox Caesaris Vispaniensi bello Lusitanos accusantis, An me delecto,n5 animadue lebatis decem habere lectas ciui de legiones, populum Romanu,quq non solum vobis obsistere, sed etiam coelum diruere possent Z Quin, ut Liuius libro qicesimo prodidit, populus Romanus sociorum latinique nominis trecenta millia ad Gallos Italiae aditu prohibendum uno tempore

armata sunt, unde satis costat exercitus modum ex hostium numero meriodum esse. . Quineti mC2sar exercitus mediocres locis diuisis plures habere maluit,quam unicum permagnum & Vno loco colunctum: ut bello Venetico plurimae nationes agitatae in Romanos, cum Venetis coniurauerat, Curiosolites,osissimi, Nannctes,

72쪽

P. RAMI LIBER

. Diablinrres,Vnelli, Lexobii, Eburones, Morini, Menapij metuebantur etiam Aquitani,Germani, Britanni: Gallorum etiam reliquorum m . tus timebatur. Ergo Caesar, tametsi octo legi nibus & duodecim cohortibus legionarii, a matus esset: quamuis etiam Belgae omnes victi propemodum. aut pacati essent, Celtae reliqui factione aliqua sociati essent: partiendum sibi tamen ac latius distribuendum exercitum putauit, ut cum paucioribus hostium reliquorum

copiis facilius dimicaret: Itaque T. Labienum legatum in Treviros, qui proximi flumini Rheno sunt, cum equitatu mittit, huic mandat, Rhemos reliquosque Belsas adeat atque in ossicio contineat, German6sque qui auxilio a Belgis accersiti diccbantur, si per vim nauibus flumen transire conentur, prohibeat: Publ. Cras sum cum cohortibus legionariis duodecim αmagno numero equitatus, in Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibus auxilia in Galliam mittantur ac tantae nationes coniungantur . . Titurium Sabinum Legatum cum legionibus tribus in V nellos, Curiosolitas Lexo-biosque mittit, qui eam manum distinendam curex . Decium Brutum adolescentem classi gallicisque nauibus quas ex Pictonibus & Sanctonis reliquisque sociorum Celtarum regionibus conuenire iusserat, praeficit,&cum primum posset, in Venetos proficisci iubet, ipse eb

73쪽

DE C. IV L. CAE S. MILITIA. 3

eb pedestribus copiis contendit. Quare videtur Caesareo bellocopiarum numero superior fuis se, & hostium copias ita distraxisse, ut facilius

vinceret.

C Esaris disciplina prudentiaque in virisus

copiarum perspecta est. potest par & eadent in loco futuri praelij perspici nec enim minus de

praelii loco,quam de militum viribus securus es.se voluit. Superiorem autem Caesar optauit:ventum etiam & solem congruentem doctores addiderunt. Clara sunt huius prudentiae ac multa in commentariis cxempla, Caesar contra Pharnacem regem Ponti castra editissimo colle fe-c.at, cum spatio non amplius mille passuum intercisa vallis,castra hostis diuidctet: Itaque cum interposita tanta locorum iniquitate Pharnaces Caesarem esset aggressus,cclerrime seperatus cst, ut C sar hostis prim sim inanem ostentationem, quam putabat irriserit, postea vero incredibile tertieritatem sit admiratus, & eo loci producta aciem, quem in locum nemo sanus hostis subiturus esset. At verb longὸ aliter Caesar, ubi Vercingetorigem cum omni equitatu expeditasque peditibus a castris abesse cognouisset, media . nocte, silentio profectus ad hostium castra ma- peruenit. Illi celeriter per Exploratores ad-

74쪽

Ρ. RAMI LIBER

uentu Caesaris cognito,carros impedimentaque sua in aristiores sylvas abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerui: re nunciata, Caesar celeriter sarcinas conferri,

arma expediri iussit. Collis erat ab infimo lenia ter acclivis: hunc ex omnibus serE partibus p Ius dissicilis atque impedita cingebat non latior pedibus quinquaginta: hoc se colle interruptis pontibus, Galli fiducia loci continebant, omniinue vada ac saltus eius paludis certis cust diis obtinebant, sic animo parati ut si eam pal

dem Romani perrumpere conarentur, haesitantes premerent ex loco superiore: Indignantes autem Romanos quod conspectum situm hostes ferre possent tantulo spatio interiecto, & signum praelij exposcentes, Cesar edocet quanto detrimento & quot virorum fortium morte ni- cesse esset constare victoriam,quos clim sic animo paratos videret ut nullum pro sua laude poriculum recusarent, summae se iniquitatis condemnari debere, nisi eorum vitam tua laude habeat chariorem i sic milites consolatus, eodem

die reducit in castra. Hoc idem factum Caesar militum cupiditate , quila a loco magnum periculum adiissent, repetiuit: Clim ad Avaricum sine duce & sine equitatu deprehensis hostibus, exploratam victoriam dimisisset ne paruit modo detrimentum in contentione propter inia

postea in castiganda iniquo ad Gergouiar

75쪽

quitatem loci accideret. Secundum eiusdem prudentiae exemplum est libro octavo, Beli uaci locum castris excelsum impedita circun- . datum palude delegerant et impedimenta omnia in ulteriores sylvas contulerant, cumque Caesar instructa acie contra staret, copias instruunt pro castris, nec loco superiore deceduci Caesar tametsi dimicare optauerat: tamen aia miratus latam multitudinem hostium valle intermisia, magis in altitudinem dςpressa, quam late patente, castra castris hostium confert. Hic

prudentiam eandem, nullam audaciam vides: deinde cum pontibus palude constrata, legiones traduxisset, aciem constituit eo loco unde tormento missa tella in hostium cuneos coniici possent: Bellovaci confisi loci natura cum dimicare non recusarent, si fortὸ Romani subire collem conarentur in acie permanseriant. Quorum pertinacia cognita Caesar praelio abstinet, eo loco castra metatur . Ergo in his exemplis clara rei militaris scientia demonstratur. Ac si natura ipsa superiorem situ locum denegaret: arte tamen Caesar essiciebat,ut contra Belgas λ. cundo libro, Collis ubi castra posuerat, paululum ex planitie editus, tantum aduersus in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat, atque ex Vtraque pam te lateris deiectus habebat, & in frontem lenia

ter fastigiatus paulatim adplanitiem redibat:ab

e iij

76쪽

P. RAMI LIBER

troque latere eius collis, & transuersam sos, sam obduxit circiter passuum quadringento rum & ad extremas fossas castella constituit ibi' que tormenta collocauit, ne cum aciem instruxisset, hostes qui tantum multitudine poterant, a lateribus pugnantes Ro manos circumuenire

possent. Hoc facto , duabus legionibus quas proxime conscripserat in castris relictis , ut si quo opus esset subsidio duci possient, reliquas sex legiones pro castris in acie constituit: hoste

item suas copias e castris eductas instruxerunt. Palus erat non magna inter Romanorum &Iiostium exercitum: hanc s Romani transirent, hostes expectabant. Romani autem , si ab illi initium transeundi seret, ut impeditos aggrederentur , parati in armis erant. Interim praelio equestri inter duas acies contendebatur: Ubi neutri transeundi initium faciunt, secundiore equitum praelio, Caesar reduxit suos in castra. Haec Caesaris in speciem magnifica virtutis mst ratio fuit, reuera simulatio prudentiae plenissima fuit: Acies enim sic instructa velut in Castris unica tantiim porta aperta cum hostibus praelium commissura seir: Castra enim erant ἱrergo, fossae& vallum ab utroque latere, ut a. fronte tantum dimicari possiet. amobrem tam uiris documentis manifestum est Caesaris tu .dicium , quantus victoriae artifex de machin

tot sit locus: Sed cum dolo gerenda res .est, i

77쪽

DE C. IV L. CAE S. MILITIA.

cui sine dubio est omnium insidiarum receptator & fabricator improbissimus: tumque virium ratio minor habetur, tanquam locus ipse mututorum militum numero habeatur: Irgo huic

iniquitati ne Romani quidem ipsi pares esse potuerunt . Romanarum ad Variatam quindecim cohortium tam a militiae disciplina eruditarum,& quidem hostibus numero, ut Caesar confirretur, partu D: attamen loci iniquitate ab E buronibus circumuentarum, internecio faeta est: Collocatis enim insidiis bipartito, in sylvis opportuno atque occulto loco , Romanorum ad uentum Eburones expectabant. Cum se pars Romani agminis in magnam convallem de misisset, ex utraque parte eius vallis, subitbsese ostenderunt, nouissimosque premere S prismos prohibere ascensu praeliumque committe re coeperunt procul tela coniiciendo, impetum facientibus velocissime cedendo , interimque nudatos,ab latere aperto feriendo: denique reuertentes circunsistendo tandem omnes inter, emerunt. Quamobrem intelligimus quas vires locus habeat. Stulta verb & anili superstitione , locorum circunstantia quaeritur . Mithridates Romanos eo loco vicerat, ubi Caesar castra postea posuit, Pharnaces Mithridatis filius eandem loci felicitatem sibi proposuit: Itaque auspiciis & religionibus induetus misera cude eodem loco deletus est: Talis est in

e iiij

78쪽

in tempore vanitas dierum Romanis atrorum infelicium . Haec superstitio 4ripuistum Germanorum regem perdidit : Nam cum quae- ireret Caesar quamobrem Aribilistus praelio non decertaret, hanc reperiebat caussam, quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut matresfamilias eorum sortibus & vaticinationibus d Clararent, urum praelium committi ex usu esset nccnc: eas ita dicere, non esse fas Germanos Iliperare, si ante nouam lunam praelio contendissent. Quid igitur 3 utrum se perstitionis ii ius ranquam celti in hoste timoris occasionem Caesar ignorauit, utrum cofitempsit Z imb v

id postridie eius diei instructa acie, usque ad c stra hostiuris accessit, eosque ad pugnam per tractos deleuit. At Caesar, ait Suetonius, nubia unquam eiusmodi religiqne a quoquam incoepto absterritus vel retardatus est. At tem- .poris ciscunstantia una cum loco in bellis verὸ considerari illa solet: quod praecipuum sit aestiuuisiaturis frugibus: belli tamen galsci annis quinto,sexto, septimo, octauo C sar summis hyemis. difficultatibus res maximas confecit. Diurnum tepus praeliis aptius creditur,& id in commetariis ita traditum est primo belli ciuilis, nocturna praelia esse vitanda,qtiod perterritus miles in ciuili dissensione timori magis qua religioni consulere consueuerit: At lucem multum per sepudorem omnium oculis , multum etiam Tribu-

norum

79쪽

norum militum & centurionum prssentiam afferre . quibus rebus coerceri milites & in ossicio concineri soleant. Atque id consilium est Pompeianori lin Caesaris hostium: At Caesaris ipsius consilium tale est. Alexandrino bello, Alexa drini Caesari redeunti, cum classe occurrerunt, ui duabus de caussis eo die dimicare nolebat, quod & nullos milites in nauibus habebat, Mpost horam decimam diei res agebatur: nox autem allatura videbatur maiorem fiduciam illis qui locorum fiducia confidebat : sibi etiam ho tandi suos auxilium defuturum, quod nulla satis idonea ellet hortatio,quae neque virtute posset notare , neque inertiam. Sic nox Africano bello & ventus accusantur: Quod ni in noctem praelium esset coniectum, ait Hircius, puluisque vento flatus, omnium prospectibus offecisset, Iuba cum Labieno capti, in potestatem Caesaris venissent, cquitatusque cum leui armatura funditus ad internecionem deletus .esset: quot naen Caesertum usus est, cum illud a Pompei nis deliberatur: sic alias saepe:& nocturnii Pompeii cotra Mithridatem praelium, nobilissimam hac illia temporis occasione victoriam peperit, cum luna quasi commilitans, a rergo hostibus a facie Romanis se praebuisset: Pontici per errorem longius cadetes umbras suas quasi hostium corpora petebant,& Mithridates quidem nocte

illa debellatus. 'i

80쪽

P. RAMI LIBER n

ordinis rario succedit apud Liuium uno praecipue octaui libri loco Dd satis obscurὸ de dum

rum Consulum coniuncto excrcitu propositus in triplici acie hastatorii,principum,tr riorum: in unaquaque autem acie leuem & grauem a maturam collocat: leues,qui hastam tantum ga saque gererent:trecentos in hastatis, totidem in principibus , quos virosque antepilanos appellat: Sed grauis & in hastatis & principibus aia

matura: numerum non habet : in tertia acie via

ginti quinque millia centum & decem statuit, ac distribuit aequaliter in triarios, auiter arm tos & leuiter armatos rorarios & accensos, ut in tertia quaque parte sint octo millia trecenti scptuaginta . Sic autem Liuius loquitur, Prima acies, hastati erat, manipuli quindecim, distantes inter se modicum spatium: manipulus leues vicenos milites, aliam turbam scutatom habe sal: Haec prima fions in acie florem iuuenum pubescentium ad militiam habebat: Resbustior inde aetas totidem manipulorum, quibus principibus est nomeri:hos sequebantur scutati omnes insignibus maxim E armis: hoc xxx. manipu-IOrum agmen ,. intepilanos appellabat, quia sub signis iam alii quindecim ordines locabantur, ex quibus ordo unusquisque. tres partes habebat. earum unam'uanque pm muris pituita voca bat tribus ex vexillis constabat: vexillu c Lxxxv homines erant. Primum voxilluni triarios ducebat,