Biga quæstionum theologico-philosophicarum quarum I. Sitne de ratione creaturæ essendi novitas? II. Possitne creatura per omnipotentiam Dei absolutam elevari, ut causa creationis sit vel prinsipalis vel instrumentalis? quas e lumine naturæ decisas un

21쪽

lularum in aciem producentes copias.quae uno poss*ni metet yri. Quos scopulos licet divinus ille Plato satis feliciter sitctus quo minus tamen navigationis suae eulsum teneremporium assequi potuerit, effecerunt absurdissima aeternarum Iurarum P menta , nisi hane opinionem Aristoteles ambitionis cestro per tus ipsi assinxerit, aut quae optime ab ipso erant pro ala ait 'rum detorserit sensum) in quas ceu brevia Chrtes incidisse censendus est, Que gloriae ipsius, quam alias apud posteros eo nomineri uosi o Argo cenium gaudente luminibus fuerit oculatior, multum detraxerunt. E contrario non tantummodo certum hexploratum e oppositam sententiam, quae, si Ter Optimum Maximum exceperis, orn nee res ab aeternae durationis tardinentia recludit , verita

tem habere propitiam , sed etiam illuxit, hi*hqx 'g'

di notas atqueCharacteres ii tam alto sulco esse impressos, quibus natales atque originem suam aperte confiteantur,novitatem in exilienet probent ac demonstrentri ut si quis feIici mentis indagine eos vestigaverit , rerum tenuitatem vetantem, quo minus inlinitam

duri ne aequa me ab aeterno existere vel sibi ipsis ad existendum sussieere potuerint, deprehenderit, fieri aliter ''que' et 'illi.

di tione sit alienum, id quod per totam aeternitatem sub nihilo at tarit, sibi ipsi contulisse existentiam , nec etiam causarum infinita detur ries, quin aeterna veritatis harum Ortionum convictus ad nns aliquod supremum, immensum infinitum omnis existentiae tontemae icat irristinem, nempe Ter Optimum Maximum confugiat, illum communem rerum omnium causan, illum totius munis, Coriorum terrae Creatorem Architectum, illum sul ipsus Auctoren agnoscat , in hae conclusione benescio praeiarissarum necessario verarum non mi in ore evidentia quam in primis principiis sub demonstrationem non cadentibus acquiescat adeo ac rem tetigerit. quicunque poetarum exiguis his versiculis Creatoris majestatem celebrat: Et levis est celes, qui docet elles eum, ostenditque suum, elibet herba Deum.

22쪽

Hinc etiam fieri videmus, ut Sacra Scriptura, quoties insulsorum quorundam hominum Deum sive vita sive uod atrocius est ei a s I abnegantium redaraci istu

titiam , toties illo a magnum tentissimium naturae librum omni.um oculis expositum, majusculis imo rectum literis , ad quarum Lentium perci Aendum nemini sive iterato ac docto, sive plebeio ac nis

tius Orbis Creatorem signis haud dubiis docentis provocet testimonium , toties ad mutos monitores nos ableget , receli terraeque eloquia ac disertissimam vocem praestantissimi Oratoris facundiam iunge superantem omnibus commendet. Nec quicquam horum Magistrorum eloquentiam In tacendo exercentium laudi decedit. quod non illam scientiam omissibus in hac schola haurire contingat(hoc enim paucis tantum est concessum quae syllogismis Analytici armata horenda contrariae opinionis, dicam, an insaniat&impietatis

monstra ac portenta debellare , cathedrariis triumphis Iultare

potest sussicit enim , neminem qui non ipse numeris suis desit. oculos quasi claudat, ae erumpentem veritatem injuste detineat. quo tamen in casu conscientiae reluctantis stimulos, veritatem hanc insinuantis non posset superare, ex hac disciplina prodire, qui non eiusmodi cognitione, quae omnem oppositi formidinem excludit ipso Numine rationibus ingens addente pondus, vimentes mortalium relint nolint, in assensum rapiente animum esserat imbutum, ut non longinquo sed praesentem Ter Optimum Maximum quali intueri sibi videatur. Hinc ei iam ipse Apostolus Paulus ejusdemNuminis affatu percuisius omnem Gentilita sceleribus suis ac flagitiis tenorantiae praetendendae occasionem praecisam esse graviter pronunciat quod licet iis radiis, quibus Ecclesia mutuatilio Solis sui lumine corusca effulget , fuerint destituti , nihilominus tamen tantae imaginis divinae olim eheu deperditae supersint reliquiae , ut haud contemnendam de Deo, attributis divinis, sanctissam ipsius voluntate viribus naturae acquirere potuerint notitiam, quae licet salutaris

non sit Uinbra potius Religionis quam religio appellanda, hunc tamen haud exiguum praestet usum, ut si quis hanc in Cimmeriis te

23쪽

nebiis infernitentem tellulam non spernat, sed ipsus ductum thesequatur, propius certe ad Numen supremum accedat, se vero miletum esse agnoscat,&Sp.s stimulos admovente misericordia Dei implotet qui deinde pro singulari suo , quo omnes ac singulos homines complectitur favores singularem gratiam, qua ad longe perfectiorem eamque salutarem cognitionem provehatur, nemini sit denegaturus. Quae cum accuratius paulo perpenderem, quam primum arma solitudini atque umbrat assueta in publicam lucem proferre, eximium ancillantis philosophiae in Theologia usum insigni quodam specimine pro virium mearum tenuitate declarare constitueram, longo argumenti alicujus quaerendi labore me sublevatum esse sentiebam. Ipsi enim haec materia, de qua . maeo vi velut aliud agens pauca in medium protuli, nempe rerum aeternitas quam plurimis veterum Philosophorum fallo credita antino sese offerebat, meque ad tanto audaciae genium an perfunctorie trepidantem blande invitare vita est,ut in ea oppugnanda vires ingenii periclitarer quin& diu reluctatum tandem impulit, ut omnibus impedsmentis, quae me deterrere poterant,spretis duram hanc provinciam in messusciperem.Cum autem vastissi Liam illum . quem peragrare deberem, campum oculi, perlustanti duae sese aperirent viae, quarum altera omnes res, quae totum hujus mundi systema constituunt, vel appellatione universitatis continentur , earumque naturam communem vel affectionem essentialem creatione tantisper per mentis operationem seclusa accuratius eae cutientem primum ad ipsarum in existendo novitatem , pertinue ad Creationem, exsic tandem ad Creatorem ac supremum Numen deducit ali cra vero oculos ab hac Pelorum xterrae machi na deflectentem , mentem ab omnibus singularibus, aliis rerum

affectionibus avocantem, tantummodo communem naturam creaturarum , ut sunt creaturae, animo contemplantem in aliquo primo

momento atque termino, quo duratio ipsaruna coetcetur, sistit, ut quamvis longitudinem eius certo ac definito passuum numero ne queat determinare, illam tamen finitam esse non possit dubitare: fa istum est, ut in hoc bivio aliquandiu haererem, Incertus, utra pedi.bus esset calcanda via, donec tandem longitudo prioris efficeret, ut in

24쪽

posteriorem brevitate itineris mihi sese commendantem declinarem. atque hanc quaestionem Utrum de ratione Creaturae sit essendi novitas an vero non , vel a Creatura a Deo ex aeternitate potuerit creari, in pro scenium adducerem. Antequam autem ulterius prorumgrediar, culpam temeritatis aut audaciae similiumve vitiorum, quae in hoc pro possitum meum cadere posse viderentur, deprecandam esse intelligo. Equidem jam ab initio non eram nescius tantam molem in meos ruituram esse humeros cui sustinendae vix essent pares, nec enim

mihi ipsi sucum faciebam aut uana spe animum lactabam sed quantum justi timoris mea imbecillitas mihi afferebat,tantum addebat fiduciae illa

praeclarorum virorum in excipiendis honestorum juvenum conatibus benevolentia ac favor, quo cum ante me alios, qui ingenuarum artium

studiis ac amore ducti vires suas ientassent, complexi fuissent, eos mihi defuturos aequos 3 erum arbitros ac censores,qui 'tia nil magnis ausis exciderβm , in optimam tamen partem meum studi iam aeborem interpretarentur , cur desiperarem, nihil reperiebam causae. Praecipue tamen argumenti, quod tractandum susceperam, gravitas me movebat celsi enim simul a Christianae religionis radii orbem illustrare coeperint, inter alia veterum gentilium commenta haec de aeternitate rerum opinio evanuit atris sese immjscens tenebris,non multo tamen post paululum immutata alioque ornata vestitu in publicam lucem iterum prydire, locumque pristinum recuperare ausa est

quam plurimis Ipsam Philosophis ac Theologis revocantibus,

qui licet non irent infitias, nullam creaturam Deo coaevam extitisse, nihil tamen obstare, quo minus ab aeterno Creatori suo conjungi potuerit , mordicus propugnabant quae cum etiamnum apud plurimos inveniat applausum , ad honorem Numinis pertinere visum est, ut hoc aeternitatis phantasma suae magnitudini umbram faciens deis strueretur ac dissiparetur,quo clarius divinae gloriaeMalestas elucesceret. Quibus enim in posterum telis in confodiendo Atheismo utemur, si optima causa victricibus suis armis, quibus de harum belluarum furore triumphet , spolietur Quibus documentis mundum hunc,

quem ex adversariorum sententia omnes temporum metas excedere

non implicat, aliquando non fuisse Atheo persuadebimus aut fidem

25쪽

cteiemus. Et fi in Theologiam revelatam transire placet, victimiei det optimum ac pulcherrimum pro divinitate Christi astruenda nobis vel plane perire vel saltem non mediocriter labefactari ubiumque splendoris amittere argumentum , si vel latum unguem 1 meliore sententia recedamus. Qu enim ore ad aeternitatem provocabimus, quam etiam in creaturam cadere potuisse concessi mus. Quis autem tam ingentis confidentia erit, qui omni actualitate praecisa ex ipsa aetern statis natura cum praedicato per se ac necessaria connexione cohaerentis ducturus conclusionem sus majori particulari de Salvatore nostro gratiosissimo subsumere audeat Nec est, quod quispiam excipiat, in posteriori exemplo nihil roboaris argumento nostro decedere , si vel maxime aeternitatem creatu rae possibilem admitteremus, nullam enim a potentia ad ustum legiti oma procedere consequentia, quam ii creatura potuisset ex aeternitate creari, non dia tamen me victu,illa vel alte quanda ipsa ruiti nullu in existendo agnoscere pri ncipium, sed potius contrarium abunde Sacri reonstare; unde etiam ab hac thesi nihil esse metuendum periculi, qui ex . 1nde , quod Salvator ab omni aeternitate re vera m actu extitisset, duceremus argumentum verum summa liberalitate hoe ipsi largirer, potenti ad actum, quemadmodum et semper sie etiam hoc in casia non valere conseque nriam, (quod tamen a veri.tate quam longissime aberrat quam iacile foret insensissimis Christi hostibus Arianis , sit ab inferis excitarentur, hanc argumentationem eludere, qui ccc teras quidem creaturas omnes absit verbis bla sphemia in tempore a supremo Numine conditas non vocantes in dubium, Christunt tamen singulari hac gaudere praerogativa, ut halus Deo et optimo Maximo comvus, sicque omnium creatura ruiri meae Toro hoc ipse tamen creatura esset, generarionem cum creatione confundentes pessime eructabant in qua falsa ac impia assertione rei uia tanda vereor, ne hoc bonae causae praesidio erepto,n non aliud in aciem produceret argumentum, valde desudaturus esset. Sed optime sane rea sese habet, quod Ecclesia Dei de omnibus hostium conatibus in perpetu um triumphatura non obscuras ac probabiles, sed meridiano sole clario

res oro tuenda Salvatoris divinitate rationes in medium posit proseire,

26쪽

nee dubiis ae incertis signis eam colligato ted ejusmodi nitatur argumentis , vae

omnem ferocia in adversarios una facili Cegotio compescere, acciri libet assetistim possunt extorquere in quibus non Ultimum sibi vindiciit loci inr hoc ab aeternitate ipsius desumptum quam non cadere potuisse in creaturam demonstraturusvcsummam concordiam verae Philosophia: Cum Theologia amice conspirantis Zeclaraturus hoc mihi ab aequitate LI .cerro certiuSpolliceor. fore, ut quae causae iacile alias meo pede me metientem tot tibiicam bicem protra erunt, eae erroris ac infantia meae sint impetraturae veniam , si niri Omnia limatis simis seculi hujus scriptis asstueto sese approbare,aut calculum ipsius Haercri potuerint. Quaecum me spes iam a principio suilentaret Mantinum intus vel e cundia ac virium tenuitate dejectum erigeret, non tantummo , hune labore in artus as gredi, sed etiam plus oneris, quam a principio auimus erat suscipere pon dubitavi aliam non minus famosam, de quae prjorem quadam aifinitate attingit, quaestionem sub examinis incudem vocans: Postitne Deus creaturam per absolium omnipotentiam elevare , ut causa creationis su vel principalis vel inllium earialis ' non minus indignum ratus,tantum sibi sumere creaturam , ut se Deo creant sub ordinarii in societatem

eminetitissimae hujus actionis venire posse non dubitet asserere quam eandem ad possibilem aeternitatem aspirare Ut enim taceam pariter hac assertione si vel

maxime ad creaturam munere causae instrumentalis iungentem restringatur, noti mediocre Theologis nostris afferri incommodum nec minus Achilleum, ac prius erat, ipsis, quo divinitatem Salvatoris probent. eripi argumentumacum nisi aliun- de jam constet bristum essest A;Dixi io p. quando per ipsum omnia creata

esse dicuntur,catis ana instrumentatem non intelligi demonstratu dissicile sit etiam quomodo hac dissicilitate,si ab initio conjecturis uti liceatae possint expedire sententiae hujus Patroni, non video quod cu quaelibet creatura ab alia si non paruat persectionibus longe superioridubi enim nullus persectionum datur terminus nulla a termino datur finita distantia toc modo posset produci, ab infinita potentia nullum opus posse produci sequeretur,quod non etiam in creaturaru sinitas caderet vires, quin &potentiam sinitam Minfinitam ratione effectuum eme aequales hoc unico tantum intercedente discrimine, quod sinitam potentiam in agendo ab infinita sive causae principalis sive instrumentalis obeuntem vices dependere necessum esset. Sed hae non Analytica sed probabili saltem rationes nantecessctum meliorem commendasse sententiam sussiciat moeterum cum quaecunque pro amplificanda Christianae religionis dignitate sunt suscepta optimis gerantur auspiciis nec Ter Optimus Maximus ejusmodi labores quibus adorandi sui Nominis gloria promoveatur, unquam auxilio soleat destituereri quin etiam hoc in negotio Supremum Numen rite invocatum conatus meos sublevaturum ac divina gratiae

Zephyro prosecuturum esset,dubitandum non existimavi. Qua fiducia laetus animos mihi sumo omissis ulterioribs verborum anni, agibus rem ipsam aggredioria ea tractationis primordia petens quaestione, quam in frontispicio praecedentem

SECTIO I

exhibet:

Utrum sit de rationetaeatura essendi novitas,an vero non

27쪽

X Uni ea sit humani ingenii angustia, usque emens nostra corporis ergastulo inclusa retardetur incommodis, ut non uno saltu, quod puris spiriti-

Rus atque ab omni materiae societate ac coiiarnercio

secretis concessum est,)viam ad veram cogniticinem scientiam ducentem queat emetiri, sed pluribus gradibus opus habeat, quorum prunus est, quae notionum simplicium apprehensione absolvitur operatio, ad secundam aditum struens, quae natura aemulatri modo res tanquam diversias tibi oblatas quasi conglutinat atque in unum velut corpus compingit,inodo non tantum conceptu, sed etiam extra intellectum diversias dividit atque separat, donec tandem supervenienti discursu atque ratiocinatione perficiatures certe dubitari non debet, quin in tradendis ingenuis artibus atque disciplinis easiit optima ratio ac omne punctum ferat, ouae suas demonstrationes ad hanc quasi normam atque amulitin exigit, hanc Cynosuram unice sequitur, hoc naturae exemplar inconnivi Oc lis intuens, quantum humana imbecillitas permittit, ejus im ginem in opere uo quam felicissime exprimere conatur. ouam legem cum inmihi dictam esse putarem, simulac ansernis virium dissidentia ter spem metumque fluctuans in e ta sententia constiterat, non tantum communis consuetudo

28쪽

approbata, sed etiam es necessitas, ne statim a carceribus de ca edeprehenderer effagitare ac imperare visa est, ut abro

u Onesimplicium terminorum, quibus ceu caneelli h

laitatio circumscribi ur, tra stationem materia exorsius postmodum integras propositiones primum rei, de qua agitu conceptum tum ingredientes tum concomidiates, subii erem: cu'-bus tandem supremam manum imponent, te mi men

tis operationem ordine licet postre iam, si ii atri

mam constituentes e prioribus prono alveo ruunt, atque gitima consoquentiae necessitate postunt deduci.

g. a.

Inter ea ero, quorum explicatio meam operam iureis ritoque exposcit, primum locum sibi vindicat CREATIO, nore tantum propterea, qUod omnes res, si aeter optimo Maximo discesseris, hinc tam existentiam sitiam, quam quicquid eam

consequitur, acceptum referre debentu ed quo itan insius edicentrum quasi ac meta suscepti laboris est quorsium omne quod proferam, collimabit, cuique omnia argumenta, quae publicm disquisitioni subuecturus sitim, militabunt r

Omnino autem mihi habeo persuasum, neminem adeo non dicam, ab eruditione sed a sensu communi fore remotum' cusnon statim istoris atque inseriptio harum pavellarum sere gerat, non de creatione in sensi Grammatico accepta sernignem hic esse, quomodo e g. Reges, quos libera gentis suffragia ad purpuram ac regale fastigium provehunt, Duces bellici, nec non reliqui Magistratus, ut consules praetores oouando onus regendi in eorum humeros est devolutum.creati dicunturo nec me jam disputare de mirabili quadam Me tamorphos rudis atque initabilis materiae vel Subjecti virtute potentetHype hysicae in aliam naturam, qua immane quantum distabat, migrantis, qualis esset, si quis lapidem in panem mutaret, quam in vinum converteret, mort os in vitam revocare Malec non, si excise tota Iudaeorum gente actura nosteritatis Abrahaim, Claralibus a Deo miraculose repararenaes

29쪽

qualis itidem erat, cum summum Numen in nascentis mundi incunabulis ex informi Chao hanc pulcherrimam hujus universi machinam fabricaret, ac paulo post primi parentis, quem

orbi terrarum dominum destinarat, corpus e gleba terrae fingeret sed vocem hanc nobis designare hoc sic actum vires natura quam longissime excedentem , quo res aliqua plane nihilo nulla causa materiali praejacente producitur, a non esse siimpliciter ad esse progreditur, ac totam Entis rationem accipit. Unde quilibet facile assequitur, creatorem esse illum, a quo eminens hic influxus procedit i creaturam vero, ad quam iste terminatur, sive que nihilo producitur. Etsi autem animo firmiter haec sententia insedit quam

etiam in praesenti defendendam atque propugnandam uscepi

nullam creaturam potuisse existere, quae non aliquando sub nihilo latitarit, nec eandem a Deo itidem per absolutam omnipotentiam in consortium ac societatem nobilissimae hujus actionis puta creationem posse adscisci definitione tamen a ne traharum praerogativarum volui excludere, cum ob hanc causam, ne uidi ea extaret, cui ratio a priori posset assignari,

tum potiminum propterea, quod id ipsum in clissertatione iacquaeritura sitne de ratione creaturae novitas essendi, , possitne creatura a Deo per potentiam absolutam elevari, ut creationis causa sit vo principalis vel instrumentalis , in omniautem demonstratione Subjectum ab asseetione demonstrandamatici loqui amant, confundendum recta ratio dictitat. Qua creaturae explicatione praemissa ordo, quem in Pr hiematibus hisce excutiendis constitui me ad contemplationem aeternitatis sive oppositae novitatis essendi deducit. Ceterum, cum infantia mea hac vice supra creaturae tenuitarem utramq;hic facientis paginam non ascendat, nec significationem vocabuli ultra quam substrata materia permittat, eXtendi fas sit, e iam me tacente palam erit, non interminat ium ita toram mul

30쪽

F perfectam possessio Man, quam soli Deo propriasi mens humana stupet atque tremis At, ipsi Angeli admirabundi venerantur, adspnaeram dissertationis lamus revocandam, sed infinitam quandam durationem a parte ante luc intelligendam , otia res ita existit, ut eXistentiam ipsius nunquam non-existere ordine temporis antecesierit, nullumque initium suae durationis aenoscat Unde ellendi novitas hinc aeternitati e diametro repugnans notat Ens, cui tribuitur, sic esse ut aliquando non fuerit, Hamque originem ad certum durationis punctum referat Modum si adjunxeris determinantem, qualis inter subjectum Praedic

tum intercedat habitudo, emergit tandem Status controversiae: An possibile sit creaturam esse aeternam Vel quod eodem recidit: Nirum necesse sit creaturam aliquando in exisenda fuisse novam, antis o non pSed nemini non apparet, hic omnem temporis differentiam esse excludendam,alioquin si eam includere, Mad certua quod momentum sive verum sive imaginarium respicere velis hoc modo formanda erit quaestior an creatura potuerit aeterna Unde hoc incommodum facili negotio declinatur, si sensius propositionis huju, hisce verbis efferatur Sitne e ratione creaturae nobilis essendi, ita ut hi termini Creaturam esse, saeternum esse, includant re tignantiam contradictionis, atque aeternitas involvat independentiam, creatura vero esse post nonesse s

que adeo mutuo destruant evertant. S. 6.

Et haec est decantata ista, magno animorum motu agitata controversia, quae ab omni aevo doctorum ingenia tora sit, industriam exercuit, multorum conatust calamos provocavit,aliis negativam,aliis affirmativam defendentibus.Quamvis autem ea sententia, quae creaturis possibilem aeternitatem denegat,tanto sit superior, ut non modo veritatem habeat propitiam, nec ubi rationibus disceptatur,de palma atque victoriae insignibus possit periclitari, sed etiam majori probabilitatis pecie vel sugitivo ac tralatino oculo intuentii se commendet,multasq; praeterea inexplicabiles lites ac controversias uno veluti Damputet, ubi e contrario altera nihil humani sapere, nec veram ac