De rerum natura, libri sex ad optimas editiones collati praemittitur notitia literaria ..

381쪽

.96 DE RERUM NATURA V. 1O39.

Fidere, et a pennis tremulum Pelere auxiliatum. Proinde putare, aliquem tum nomina distribuisse Rehus, et inde homines didicisse VocabuIa prima,

Desipere est: nam cur hic posset cuncta notare

Vocibus, et varios sonitus emittere linguae, Tempore eodem alii sacere id non quisse putentur pPraeterea, si non alii quoque vocibus usi Inter se fuerant, unde insita notities est pUidii aes etiam, unde data est huic prima Potestas, Quid vellet sacere, ut sciret, animoque videret PCogere item plureis unus, Victosque domare, Non poterat, rerum ut Perdiscere nomina vellent: Nec ratione docere ulla, suadereque surdis, Quid sit opus lacio; saciles neque enim Paterentur, Nec ratione ulla sibi serrent amplius aureis Vocis inauditos sonitus obtundere frustra. Io54 Postremo, quid in hac mirabile tantopere est re, Si genus humanum, cui vox et Iingua Vigeret,

Pro vario Sensu Varias res Voce notaret; .

Quom pecudes mutae, quom denique secla ferarum, Dissimileis soleant Voces Variasque Ciere,

Quom metus, aut dolor est; et quom iam gaudia gliscunt pQuippe etenim licet in rebus Cognoscere aperiis. Irritata canum quom Primum magna Molossum Μollia ricta fremunt, duros nudantia denteis; Longe alio sonitu rabies districta minatur; Et quom iam latrant, et Vocibus omnia complent. At catulos blande quom lingua lambere tentant, Aut ubi eos Iactant pedibus, morsuque PotenteS, Suspensis teneros imitantur dentibus haustus, Longe alio Pacto gannitu vocis adulant, Dissiliroo by Cooste

382쪽

197 LIBER V. V. 1ΟΤΟ. Et quom deserti hauhantur in aedibus, aut quom Plorantes fugiunt, suminisso corpore, Hagas. Denique non hinnitus ilem differre videtur, Inter equas ubi equus norenti aetate iuvencus Pinnigeri saevit calcaribus ictus Amoris, Et fremitum patulis sub naribus edit ad arma, Et quom sic alias, concussis artubus, hinnit p

stromo, genus alituum, variaeque VOIucres,

Accipitres, atque ossifragae mergique, marinis Fluctibus, in salso vicium Vitamque Peientes, Longe alias alio iaciunt in tempore Voces, Et quom de victu certant, Praedaque repuguant. Et partim mutant cum tempestatibus una

Raucisonos canius, cornicum secta VetuSta,

CorVorumque greges; ubi aquam dicuntur et imbreis

Poscere, et interdum ventos aurasque vocare. Iviis

Ergo, si varii sensus animalia somni, Muta tamen quom sint, varias emittere voceis; uuanto mortaIeis magis aequum est tum Poluisse Dissimileis alia atque alia res voce notare pillud in his rebus tacitus ne sorte requiras, Fulmen detulit in terras mortalibus ignem Primitus; inde omnis flammarum viditur ardor. Μulta viuemus enim, coelestibus incita flammis, Fulgere, quom coeli donavit plaga Vapores. Et ramosa tamen quom, Venus pulsa, Vacillans Aestuat in ramos incum hens Arboris arbor, Exprimitur validis extritus viribus ignis: Emicat interdum flammai fervidus ardor, Μuiua dum inter se rami stirpesque teruntur: iuuorum utrumque dedisse potest mortalibus ignem. Inde cibum coquere, ac nammae mollire Vamre,

383쪽

DE RERUM NATURA V- Mo2.398

Sol docuit; quoniam mitescere multa Videbant, a Verberibus radiorum atque aestu Vicla, Per agros. Inde dies magis in vicium vitamque priorem Commutare novis monstrabant rebus et igni, Ingenio qui praestabant, et corde Vigebant. Condere coeperunt urbeis, arcemque locare

Praesidium reges ipsi si hi, perfugiumque: Et pecudes, et agros clivisere, atque dedere, Pro lacte quoiusque, ei viribus, ingenioque.

Nam lacies mulium valuit, viresque Vigebant: Posterius res inventa est, aurumque repertum ,

Quod saeue et validis et pulchris demsit honorem.

Divitioris enim seclam plerumque Sequuntur Quamlibet et sortes, et pulchro Corpore creti. Quod si quis vera vitam ratione gubernat, II 16 Divitiae grandes homini sunt, Vivere Parce Aequo animo ; neque enim est unquam penuria Parvi. At cIaros homines voluerunt se atque polenteis, Ut standamonio stabili sortuna maneret, Et placidam possent oΡulentet degere vitam: Nequidquam; quoniam ad summum succedere

honorem

Certantes, iter infestum secere viai. Et tamen e summo, quaesi fulmen, deiicit ictos Invidia interdum contemtim in Tartara laetra: Ut satius multo iam sit parere quietum, Quam regere imperio res velle, et regna tenere. Proinde fine, incassum defessi, sanguine Sudent, Angustum per iter luctantes ambitionis: Invidia quoniam, ceu fulmine, summa vaporant Plerumque, et quae sunt aliis magis edita cunque: Quandoquidem sapiunt alieno ex ore, Petuntque Dissiliroo by Cooste

384쪽

LIBER' V. V. II 33.

I99 Res ex auditis potius, quam sensibus ipsis:

Nec magis id nunc est, nec erit mox, quam suit ante. Ergo, regibus occisis, subvorsa iacebat Pristina maiestas soliorum, et sceptra Superba; Et capitis summi praeclarum insigne cruentum

Sub pedibus volgi magnum lugebat honorem:

Nam cupide concuIcatur nimis ante merulum. Res itaque ad summam saecem turbasque residit, Imperium sibi quom, ac summatum, quisque petebat. Inde magistratum Partim docuere Creare, Iuraque constituere, ut vellent legibus uti. Nam genus humanum, defessum vi colere aeVOm,

Ex inimicitiis Ianguebat: quo magis ipsum

Sponte sua cecidit sub leges arciaque iura. Acrius ex ira quod enim se quisque parabat 1 147 Ulcisci, quam nunc concessum est legibus acquis;

I anc ob rem est homines perlaesum vi Cesere aevom. Inde metus maculat poenarum praemia vitae.

Circumretit enim vis atque iniuria quemque, Atque, unde exorta est, ad eum plerumque revortit; Nec facile est placidam ac pacatam degere Vitam, Qui violat saetis communia foedera Pacis. Eisi fallii enim Divom genus humanumque, Perpetuo tamen id fore clam dissidere debet: Quippe ubi se mulli, per somnia saepe loquentes,

Aut morbo delirantes, protraxe serantur, Et celata diu tu medium peccata dedisse. Nunc, quae cauSa Deum Per magnas numina genteis Pervolgarit, et ararum compleverit urbeis, Suscipiendaque curarit sollennia Sacra, Quae nunc in magnis florent sacra robu' Iocisque rUnde etiam nunc est morialibus insitus horror,

385쪽

Qui desubra Deum nova solo suscitat orbi Terrarum, et sesiis cogit celebrare diebus rNon ita dissicile est rationem reddere Verbis. Quippe etenim iam tum Divom mortalia secta regias animo sacies vigilante videbant, Et magis in somnis, mirando corporis auctu. His igitur sensum tribuebant, Propterea quod Membra movere Videbantur, vocesque Sta Perbas Ilittere pro lacte praeclara, et viribus amplis: Aeternamque dabant vitam, quia semper eorum Suppeditabatur facies, et forma manebat: Et tamen omnino, quod tantis viribus auctos Non temere ulla vi convinci posse putabant. Fortunisque ideo longe praestare putabant, Quod mortis timor haud quemquam Vexaret eorum, Et simul in somnis quia multa et mira videbant Ii8omcere, et nuIlum capere ipsos inde laborem. Praeterea, coeli rationes, ordine eerto, Et varia annorum cernebant tempora vorti; Nee poterant mihus id fieret cognoscere causis. Ergo perfugium sibi habebant, omnia Divis Tradere, et illorum nutu sacere omnia fleeti. In coeloque Delim sedeis et templa loearunt, Per coelum volvi quia nox et Iuna videntur: Luna, dies, et nox, et nociis Signa seVera, Noctivagaeque faces coeli, flammaeque volantes, di ubila, sol, imbres, uix, venti, fulmina, grando, Et rapidi fremitus, et murmura magna minarum.

O genus infelix humanum i talia Divis Quom tribuit sacta, atque iras adiunxit acerbas: Quantos tum gemitus ipsi sibi, quantaque nobis Voluera, quaa lacrumas peperere minoribu nostris l

386쪽

cto I

LIBER V. V. II97. Nec pietas ulla est, velatum saepe videri Vortier ad lapidem, atque omneis accedere ad aras; Nec procumbere humi prostratum, et Pandere Palmas Ante Deum delubra, neque aras sanguine multo argere quadrupedum, necVolis nectere vota; Sed mage placata posse omnia mente tueri. Nam, quom Suspicimus magni coelestia mundi Templa super, stellisque micantibus aethera sinum , Et venit in mentem solis Iunaeque viarum, Tunc, aliis oppressa malis, in pectore cura IIIa quoque expergefactum caput erigere infit, Eequae forte Deum nobis immensa potestas Sit, vario motu quae candida sidera Vorset. Tentat enim dubiam mentem rationis egestas,

Ecquaenam suerit mundi genitalis origo;

Et simul, ecquae sit finis, quoad moenia mundi IIIa Et taciti motus hunc possint serre Iaborem: An, divinitus aeterna donata salute, Perpetuo possint aevi labentia tractu, Immensi validas aevi contemnere vireis. Praeterea, quoi non animus sormidine Divom Contrahitur 2 quoi non conrepunt membra Pavore,

Fulminis horribili quom pIaga torrida tellus

Contremit, et magnum Percurrunt murmura coelumpNon populi gentesque tremunt 8 regesque superbi Conripiunt Divom perculsi membra limore, Ne quod ob admissum laede, dictumve superbe, Poenarum grave sit solvundi tempus ad auctum pSumma etiam quom vis vioIenti per mare venti

Induperatorem classis Super aequora Verrit,

Cum validis pariter legionihus, atque elephantis; Non Divom pacem votis adit, ae prece quaesit

387쪽

DE RERUM NATURA V. I 229.

Ventorum pavidus paces, animasque secundas pNequidquam: quoniam, violento turbine saepe Correptus, nihilo sertur minus ad vada leti. Usque adeo res humanas vis abdita quaedam obierit, et pulchros fasceis, saevasque secureis Proculcare, ac ludibrio sibi hahere, videtur. Denique, sub pedibus tellus quom tota vacillat,

Concussaeque cadunt urbes, dubiaeque minantur: Quid mirum, si se temnunt morialia seesa, Atque potestates magnas mirasque relinquunt In rebus viseis Divom, quae cuncta gubernent pQuod superest, aes, atque aurum, serrumque repertum rat,

Et simul argenti pondus, plumbique potestas:

Ignis ubi ingenteis silvas ardore cremarat Μontibus in magnis, ceu coeli fulmine missor 1243 Sive quod, inter se hellum silvestre gerentes, Hostibus intulerant ignem formidinis ergo; Sive quod, inducti terrae honitate, volebant Pandere agros pingueis, et pascua reddere rura Sive seras interficere, et ditescere praeda: Nam fovea atque igni prius est venarier ortum, Quain saepire plagis salium, canibusque ciere. Quidquid id est, quacunque ex causa flammeus ardor Horribili sonitu silvas exederat altis Ab radicibus, et terram percoxerat igni; Manahat venis serventibus, in Ioca terrae

Concava conveniens, argenti rivus et auri, Aeris item et plumbi: quae, quom concreta Videbant sterius claro in terras splendere colore,

Tollebant, nitido capti laevique Iepore; Et simili sormala videbant esse sgura, ε -

388쪽

LIBER V. v. 126o. Io3Asque Iacunarum suerant Vestigia quoique. Tum penetrabat eos, posse haec, liquefacta calore, Quamlibet in formam ei laciem decurrere remm, Et prorsum quamvis in acuta ac tenuia Posse lucronum duci fastigia procudendo, Ui sibi tela parent, silvasque et caedere POSSint, Materiemque dolare, laeVare ac radere tigna, Et terebrare etiam, ac pertundere, perque forare. Nec minus argento sacere haec auroque Parabant, Quam validi primum vioIentis viribus aeris di Nequidquam; quoniam cedebat victa potestas, Nec poterat pariter durum susserre Iahorem. Nam fuit in pretio magis aes, aurumque iacebat Propter inutilitatem, hebeti mucrone retusum :Nunc iacet aes, aurum in summum successii honorem. Sic volvunda aetas commutat tempora rerum: 1275

Quod fuit in pretio, fit nullo denique honore;

Porro aliud succedit, et e contemtibus cxit, Inque dies magis appetitur, floretque repertum Laudibus, et miro mortaleis inter honore est. Nunc tibi, quo pacio serri natura reperia Sit, facile est ipsi per te cognoscere, Memmi. Arma antiqua, manus, ungues, dentesque suerunt, Et lapides, et item, silvarum fragmina, rami; Εt, flamma atque ignes postquam Suni cognita primum, Posterius serri vis est aerisque reperia: Et prior aeris erat, quam ferri, Cognitus USUS; Quo facilis magis est natura, et copia maior. Aere solum terrae tractabant, aereque helli Miscebant fluctus, et volnera Vasta Serebant, Et Pecus atque agros adimehant: nam facile ollis Omnia cedebant armatis nuda et inerma.

389쪽

,9. DE RERUM NATUR A v. 973.

A parvis quod enim consuerant cernere Semper, Alterno tenebras, et Iucem, tempore gigni, Non erat, ut fieri Posset, mirarier unquam, Nec dissidere, ne terras aeterna teneret Nox, in perpetuum detracto lumine solis. Sed magis illud erat curae, quod secIa ferarum Infestam miseris iaciebant saepe quietem; Eiectique domo, fugiebant saxea tecta Spumigeri suis adventu, validique leonis; Atque intempesta cedebant nocte PaVentes, Hospitibus saevis instrata cubilia fronde. Nec nimio tum plus, quam nunc, mortalia secta Dulcia linquebant lamentis lumina vitae. Unus enim tum quisque magis deprensus eorum

Pabula viva seris praebebat, dentibus haustus; 983

Et nemora ac monteis gemitu silvasque replebat, Viva videns vivo sepeliri viscera busto. At, quos effugium servarat, corpore adeso, Posterius, tremulas super Ulcera taetra tenentes Palmas, horriferis apoibant vocibus Orcum: Denique eos Vita Privarunt Vermina saeva,

Experteis opis, ignaros quid VoInera vellent. At non multa virlim sub signis multa ducta Una dies dabat exitior nec turbida ponti

Aequora Iaedebant naveis ad saxa, virosque: Nec, temere incursu fluctus, mare saepe coorium

Saevibat, leviterque minas ponebat inaneis; Nec poterat quemquam Placidi pellacia ponti Subdola pellicere in fraudem ridentibus undis: Improba navigii ratio tum caeca iacebat. Tum penuria deinde cibi languentia leto

Membra dabat: contra nunc rerum copia mersas.

390쪽

LIBER V. V. IOO7. Illi imprudentes ipsi sibi saepe venenum vergebant: nunc dant aliis sollertius ipsi. Inde casas postquam, ac pelleis, ignemque pararunt,

Et mulier, coniuncta viro, concessit in unum, Castaque privatae veneris connubia laeta Crentia sunt, prolemque ex se Videre creatam; Tum genus humanum primum mollescere coepit. Ignis enim curavit, ut alsia corpora frigus

Non ita iam possent coeli sub tegmine ferre: Et Venus imminuit vireis; puerique parentum Blanditiis facile ingenium fregere superbum.

Tunc et amicitiam coeperunt iungere habentes Finitumi inter se, nec laedere, nec Violare ;Et pueros commendarunt muliebreque seclum Vocibus, et gestu; quom balbe significarent, IOIAImbecillorum esse aequum misererier omni. Non tamen omnimodis potetat concordia gigni: Seia bona magnaque pars servabant foedera casti; Aut genus humanum iam tum laret omne peremtum, Nec potuisset adhuc perducere Secta propago. At varios linguae sonitus natura subegit

Μillere, et utilitas expressit nomina rctrum rNon alia longe ratione, atque ipsa videtur Protrahere ad gestum pueros insantia linguae; Quom facit, ut digito, quae sint praesentia, monstrent. Sentit enim vim quisque suam quod possit abuti. Cornua nata prius vitulo quam frontibus exstent, Illis iratus petit, atque insensus inurget: Αt catuli pantherarum, scymnique leonum, Unguibus, ac pedibus iam tum moratique repugnant, Vix etiam quom sunt dentes ungumque creati. Alituum porro genus alis omne videmus