De rerum natura, libri sex ad optimas editiones collati praemittitur notitia literaria ..

391쪽

Fidere, et a pennis tremulum Pelere auxiliatum. Proinde putare, aliquem tum nomina distribuisse Rehus, et inde homines didicisse vocabula prima,

Desipere est: nam cur hic posset cuncta notare

Vocibus, et varios sonitus emittere linguae, Tempore eodem alii sacere id non quisse putentur pPraeterea, si non alii quoque vocibus usi Inter se fuerant, unde insita notities est y Utilitas etiam, unde data est huic prima Potestas, Quid vellet sacere, ut sciret, animoque videret pCogere item plureis unus, Viet que domare, Non poterat, rerum ut perdiscere nomina vellent: Nec ratione docere ulla, Suadereque surdis, Quid sit opus facto; saciles neque enim Paterentur, Nec ratione ulla sibi serrent amplius aureis Vocis inauditos sonitus obtundere frustra. IOS Postremo, quid in hac mirabile tantopere est re, Si genus humanum, cui vox et Iingua vigeret,

Pro vario sensu Varias res Voce notaret; .

Quom pecudes mutae, quom denique S Ia ferarum, Dissimileis soleant voces Variasque Ciere,

Quom metus, aut dolor est; et quom iam gaudia gliscunt pQuippe etenim licet in rebus cognoscere apertis. Irritata canum quom primum magna Μolossum Μollia ricta fremunt, duros nudantiadenteis; Longe alio sonitu rabies districia minatur; Et quom iam Iairant, et vocibus omnia complent. At catulos blande quom lingua lambere tentant, Aut ubi eos Iactant pedibus, morsuque Potent , Suspensis teneros Imitantur dentibus haustus, Longe alio Pacto gannitu vocis adulant, Dissiliam by Cooste

392쪽

LIBER V. V. 1ΟΤΟ. Et quom deserit hauhantur in aedibus, aut quom Plorantes fugiunt, summisso corpore, Plagas. Denique non hinnitus item diTerre videtur, Inter equas ubi equus norenti aetate iuvencus Pinnigeri saevit calcaribus ictus Amoris, Et fremitum patulis sub naribus edit ad arma, Et quom sic alias, concussis artubus, hinnit pMstremo, genus alituum, variaeque VOIucres,

Accipitres, atque ossifragae mergique, marinis Fluctibus, in salso victum vitamque petent , Longe alias alio iaciunt in tempore Voces, Et quom de victu certant, praedaque repuguant. Et partim mutant cum tempestatibus una

Raucisonos canius, cornicum secta Vetusta,

CorVOrumque greges; ubi aquam dicuntur et imbreis

Poscere, et interdum ventos aurasque voeare. IO8s

Ergo, si varii sensus animalia cogunt, Μuta tamen quom sint, varias emittere voceis; uuanto morialeis magis aequum est tum potuisse Dissimuris alia atque alia res voce notare pIllud in his rebus tacitus ne sorte requiras, FuImen detulit in terras mortalibus ignem Primitus; inde omnis flammarum viditur ardor. Μulia videmus enim, coclestibus incita flammis, Fulgere, quom coeli donavit plaga Vapores. Et ramosa lamon quom, Venus pulsa, Vacillans Aestuat in ramos incumhens rhoris arbor, Exprimitur validis extritus viribus Gnis: Emicat interdum flammai fervidus ardor, Μutua dum inter se rami stirposque teruntur: Quorum utrumque nodisse potest mortalibus ignem. Inde cibum coquere, ac sammae mollire vapore,

393쪽

Sol docuit; quoniam milescere multa videbant, Verberibus radiorum atque aestu Victa, Per agros. Inde dies magis in vicium vitamque priorem Commutare novis monstrahant rebus et igni,

Ingenio qui praestabant, et corde vigebant.

Condere CoePerunt urbeis, arcemque locare

Praesidium reges ipsi sibi, perfugiumque: Et pecudes, et agros divisere, atque dedere, Pro facie quoiusque, et Viribus, ingenioque.

Nam lacies multum valuit, viresque vigebant: Posterius res inventa est, aurumque repertum,

Quod facile et validis et pulchris demsit honorem. Divitioris enim sectam plerumque Sequuntur Quamlibet et sortes, et pulchro corpore Creti. Quod si quis vera vitam ratione gubernat, HI 6 Divitiae grandes homini sunt, Vivere Parce Aequo animo; neglie enim est unquam penuria Parvi. At claros homines Voluerunt se atque polenteis, Ut sundamento stabili sortuna maneret, Et placidam possent opulentet degere vitam: Nequidquam; quoniam ad summum Succedere

honorem

Certantes, iter in sium lacere viai. Et lamen e summo, quasi fulmen, deiicit ictos Invidia interdum contemtim in Tartara taetra: Ut salius multo iam sit parere quietum, Quam regere imperio res velle, et regna tenere. Proinde fine, incassum defessi, sanguine Sudent, Angustum per iter luctantes amitionis: Invidia quoniam, ceu fulmine, Summa Vaporant Plerumque, et quae sunt aliis magis e lita cunque: Quandoquidem sapiunt a leno ex ore, Petuntque

394쪽

LIBER V. v. II 33. I99 Res ex auditis polius, quam sensibus ipsis rNec magis id nunc est, nec erit mox, quam suil ante. Ergo, regibus occisis, subvorsa iacebat

Pristina maiestas soliorum, et sceptra Superba; Et capitis summi praeclarum insigne cruentum

Sub pedibus volgi magnum Iugehat honorem:

Nam cupide concUIcatur nimis ante metutum.

Res itaque ad summam saecem turbasque residit, Imperium sibi quom, ac summatum, quisque Petebat. Inde magistratum Partim docuere creare, Iuraque constituere, ut Vellent legibus uti. Nam genus humanum, defessum Vi colere aevom,

inimicitiis languebat: quo magis ipsum

Sponte sua cecidit Suh Ieges arctaque iura. Acrius ex ira quod enim se quisque parabat 1 147

Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis; Hanc ob rem est homines pertaesum Vi colere aevom. Inde metus maculat poenarum Praemia vitae.

Circumrelit enim vis atque iniuria quemque, Atque, unde exoria est, ad eum plerumque revortit; Nec facile est placidam ac pacatam degere vitam, Qui violat faciis communia foedera Pa is. Eisi salsit enim Divom genus humanumque, Perpetuo tamen id scire clam dissidere deheir Quippe ubi se multi, per somnia saepe loquentes, Aut morbo delirantes, protraxe serantur, Et celata diu tu medium peccata dedisse.

Nunc, quae causa Deum Per magnas numina genteis Pervolgarit, et ararum compleverit urbeis, Suscipiendaque curarit sollennia sacra, Quae nunc in magnis florent sacra robu' locisque rUnde etiam nunc est mortalibus insitus horror,

395쪽

DE RERUM NATURA V. D65.

Qui delubra Deum nova iolo suscitat orbi Terrarum, et festis cogit celebrare diebus rNon ita dissicile est rationem reddere Verbis. Quippe etenim iam tum Dimm mortalia se Ia regias animo facies vigilante videbant, Et magis in somnis, mirando corPOris auctu. His igitur sensum tribuebant, Propterea quod Membra movere Videbantur, Vocesque superhasblittere pro satae Praeclara, et viribus amplis: Aeternamque dabant vitam, quia Semper eorum Suppeditabatur lacies, et forma manebat: Et tamen omnino, quod tantis viribus aucios Non temere ulla vi convinci posse putabant. Fortunisque ideo longe praestare Putabant, Quod mortis timor haud quemquam vexaret eorum, Et simul in somnis quia multa et mira videbant 118o cere, Et nuIium capere ipsos inde laborem. Praeterea, coeli rationes, ordine certo, Et varia annorum cernebant tempora vorti; Nec poterant quibus id fieret cognoscere causis. Ergo perfugium sibi habebant, omnia Divis Tradere, et illorum nutu facere omnia fleeti. In coeloque Desim sedeis et tempIa Iocarunt, Per coelum volvi quia nox et luna videntur rLuna, dies, et nox, et noctis Signa severa, Noctivagaeque faces coeli, flammaeque volant , Nubila, sol, imbres, nix, Venti, fulmina, grando, Et rapidi fremitus, et murmura magna minarum.

O genus infelix humanum i talia Divis Quom tribuit sacta, atque iras adiunxit acertias: Quantos tum gemitus ipsi sibi, quantaque nobis volnera, quas lacrumas peperere minoribu' nostris lDi0itiam by Coos es

396쪽

LIBER V. V. 1197. Nec Pietas ulla est, Velatum saepe videri Vortier ad Iapidem, atque omneis aecedere ad aras; Nec procumbere humi Prostratum, et pandere palmas Ante Deum delubra, neque aras sanguine multo Spargere quadrupedum, nec votis neclere vola; Sed mage placata posse omnia mente tueri. Nam, quom Suspicimus magni coeIestia mundi Templa super, stellisque micantibus aethera fixum, Et venit in mentem solis lunaeque viarum, Tunc, aliis oppressa malis, in pectore cura Illa quoque expergefactum caput exigere iust, Ecquae sorte Deum nobis immensa potestas Sit, vario motu quae candida sidera vorset. Tentat enim dubiam mentem rationis egestas, Ecquaenam fuerit mundi genitalis origo; Et simul, ecquae sit finis, quoad moenia mundi IIII Et tacili motus hunc possint serre Iaborem: An, divinitus aeterna donata salute, Porpetuo possint aevi labentia tractu, Immensi validas aevi contemnere vireis. Praeterea, quoi non animus sormidine Divom Contrahitur Z quoi non conrepunt membra PaVOre,

Fulminis horribili quom plaga torrida tellus

Contremit, ct magnum percurrunt murmura coelumpNon populi gentesque tremunt Z regesque superbi Conripiunt Divom perculsi membra timore, Ne quod ob admissum foede, dictumve superhe, Poenarum grave sit solvundi tempus ad auctum pSumma etiam quom vis violensi per mare venti

Induperatorem classis super aequora Verrit,

Cum validis pariter legionibus, atque elephantis; Non Divom pacem votis adit, ac Prece quaesit

397쪽

Ventorum pavidus paces, animasque secundas pNequidquam : quoniam, violento turbine saepe Correptus, nihilo sertur minus ad vada leti. Usque adeo res humanas vis abdita quaedam obterit, et pulchros fasceis, saevasque secureis Proeulcare, ac Iudibrio sibi hahere, Videtur. Denique, sub pedibus tellus quom tota vaciΙIat,

Concussaeque cadunt urbes, dubiaeque minantur: Quid mirum, si se temnunt mortalia secIR, Atque potestateS magnas mirasque relinquunt In rebus vireis Divom, quae cuncta gubernent pQuod superest, aes, atque aurum, serrumque re Pertum CSt,

Et simul argenti pondus, plumbique potestaS:

Ignis ubi ingenteis silvas ardore cremarat Μontibus in magnis, ceu coeli fulmine missor 1243 Sive quod, inter se bellum silvestre gerentes, Hostihus intulerant ignem formidinis ergo; Sive quod, inducti terrae honitate, Volebant Pandere agros pingueis, et pascua reddere rura Sive seras interficere, et ditescere Praeda: Nam fovea atque igni prius est venarier ortum, Quam saepire plagis salium, canibusque Ciere. Quidquid id est, quacunque ex causa flammeus ardor Horribili sonitu silvas exederat altis Ah radicibus, et terram percoxerat igni; Manahat venis serventinus, in Ioca terrae

Concava conveniens, argenti rivus et auri, Aeris item et plumbi: quae, quom concreta videbant Posterius claro in terras splendere colore,

Tollebant, nitido capti laevique lepore; Et simili sormata videbant esse figura,

398쪽

LIBER V. V. 226Ο.2o3 Atque Iacunarum suerant vestigia quoique. Tum penetrabat eos, posse haec, liquefacta calore, Quamlibet in formam ei faciem decurrere remam, Et prorsum quamvis in acuta ac tenuia Posse

Ilucronum duci fastigia procudendo, Ut sibi teIa parent, silvasque et caedere possint,

blateriemque dolare, laevare ac radere tigna, Et terebrare etiam, ac pertundere, perque forare. Nee minus argento facere haec auroque Parabant,

setiam validi primum violentis viribus aeris di Nequidquam; quoniam cedebat Victa potestas, Nec poterat pariter durum susserre Iahorem. Nam fuit in pretio magis aes, aurumque iacebat Propter inuiditatem, hebeti mucrone retusum:

Nunc iacet aes, aurum in summum successit honorem. Sic Volvunda aetas commutat tempora rerum : I 275

Quod suit in pretio, sit nullo denique honore;

Porro aliud succedit, et e contemtihus exit, Inque dies magis appetitur, floretque repertum Laudibus, et miro mortaleis inter honore est. Nunc tibi, quo pacto serri natura reperia Sit, sacile est ipsi per ic cognoscere, Memmi. Arma antiqua, manuS, Ungues, dentesque suerunt, Et lapides, et item, silvarum fragmina, rami; Et, flamma atque ignes postquamSuni Cognita primum, Posterius serri vis est aerisque reperia: Et prior aeris erat, quam ferri, cognitus usus; Quo facilis magis est natura, et copia maior. Aere solum terrae tractabant, aereque belli Miscebant fluctus, et Volnera vasta Serebant, Et Pecus atque agros adimebant: nam tacile ollis Omnia cedebant armatia nuda ei inerma.

399쪽

DE RERUM NATURA V. I 292.

Inde minutalim processit serreus ensis, Vorsaque in obscoenum species est saIcis ahenae, Et serroinoepere solum proscindere terrae; EXaequataque sunt creperi certamina belli. Et prius est armatum in equi conscendere costas,

Et moderarier hunc frenis, dextraque Vigere, Quam biiugo curru belli tentare pericla. Et biiugum prius est, quam his coniungere binos,

Et quam salesseros armatum ascendere Curru Inde Boves Lucas, turrito corpore, taetrOS, Anguimanos, helii docuerunt volnera Poeni Sufferre, et magnas Mariis turbare catervas.

Sic alid ex alio peperit discordia tristis, Horribile humanis quod gentibus esset in armis; Inque dies helli terroribus addidit augmen.

Tentarunt etiam tauros in moenere belli, ID Experiique suos saevos sunt millere in hostias; Et validos Parthi prae se misere leones Cum ductorihus armalis, saevisque magistris, Qui moderarier his possent, vinclisque tenerer Nequidquam; quoniam, permixta caede CalenieS, Turbabant saevi nullo discrimine turmas, Terrificas capitum quatientes undique Crisias; Nec poterant equites fremitu perterrita equorum Pectora mulcere, et frenis convortere in hosteis. Irritata Ieae iaciebant corpora saltu Undique, et advorsum venientibus Ora petebant; Et nec opinanteis a tergo diripiebant, Deplexaeque dabant in terram volnere victos, Μorsibus adfixae validis, atque unguibus uncis. Iac labantque suos tauri, pedibusque terebant; Et latera ac ventres hauribant sutiler equorum Dissilirso by Cooste

400쪽

IOS LIBER V. V. 2324. Cornibus, et terram minitanii mente ruebant. At validis socios caedebant dentibus apri, Ia in acta suo tingentes Sanguine SaeVi, In se Dacia suo tingentes sanguine tela, JPermixtasque dabant equitum peditumque ruinas. Nam transvorsa seros exibant densis ad actus Iumenta, aut pedibus Ventos erecta petebant: Nequidquam; quoniam ab nervis succisa videres Concidere, atque gravi terram ConSternere C u. Si quos ante domi domitos salis esse Putabant, Esservescere cernebant in rebus agundis, Volnerihus, clamore, fuga, terrore, tumultu:

Nee poterant ullam partem reducere eorum. Diffugiebat enim varium.genus omne ferarum: Ut nunc saepe hOVes Lucae, serro male mactae,

Diffugiunt, sera facta suis quom multa dedere. 1339 Sic fuit, ut sacerent: sed vix adducor, ut ante Non quierint animo Praesentire, alque videre, Quam commune malum fieret medumque, futurum: Et magis id possis factum contendere in omni,

is variis mundis, Varia ratione creatis, Quam certo atque uno terrarum quolibet orbi. Sed sacere id non tam vincundi spe Voluerunt,

Quam dare, quod gemerent hostes, iptique perire, Qui numero dissidebant, armisque vacabant. Nexilis ante fuit vestis, quam textile tegmen: Textile post serrum est; quia ferro tela paratur: Nec ratione alia possunt tam Iamia gigni Insilia, ac fusi; radii, scapique sonantes.

Et sacere ante viros lanam natura coegit, Quam muliebre genus; nam longe Praestat in arte, Et sollertius est multo, genus omne virile: