장음표시 사용
91쪽
adhuc legum laqueis non csscnt innodata:ea per iudiccs ad Imperatorem rcserrentur,qui ec nouas quatcnus opus essct, leges condoci, dc antiquas intcrprctarctur . Quod cum postra Impcratori/bus,uci auctoritato diminutis, uct rcbus aliis occupatis, per Impcratorcs ipsos impletum non fuerit: quanquam multa suppicuerint Pontis. cum Dccretales:plurima tamin supcrfucrunt, ecin dies cincrgunt, ob quae nccessaria fuit intcrinpretatio iuris prudontium : ne alioqui ignaui cuius iudicis arbitrio,& libidini, fortunae omyncs,ac uita homitium rclinqvcrctur.Est igitur noutilis tantum, sed citam neccflaria interprctatio, quae tamcn modum seruet , dc sicut supcrius diis xi,ordine procedat,& a proposito aliena non mi s
toras Sc artes, quibus pxius imbutos cssc oporteat, qui has institutiones sunt audi
turi: distinguendum puto, uelit ne studiosus iurisper
starc tantummodo has institutiones, quasi ad in σsormandii uniuscuiust uitam necessarias. Nclmina cxistimo osse, qui neget omnibus qui in σrer homincs uiucro,noc penitus inutiles,& ad om
nia stupidi esse:sed quibus officiis,quo iure, cum
92쪽
liberis suis,cum propinquis,ciuibus, terisq; hominibus uiucndum sit,scire uelint,certam quanoda.&si non exactam iuris ciuilis notitiam maxiomo usui esse.Adhuc igitur fine nullas alias artes neccssarias csse duco:scd tantumodo, ut haec a dituri uersati sint aliquando inter hominc'dc cis uilium negociorunm non penitus in perti, sint etiam pcr aetate ad haec studia idones. rtam ausicin annorum mctam dctorminare difficile est: cum multi ctiam aetate prouecti nullis sint ciuiliis bus officiis utiles. Scd illud omnino ccrtissim' nullo paci oesIe pucros huius scietis idonis auoditores,quos p aetate necesse est,sermo rudes csse actuum uitae. Idco iudicio inco, utilius cssct pu riS,qui iuri operam daturi sunt, si in aliis studiis agerent icneros illos annos,qua statim quasi e cunis ut pleri'; contingit mitti ad legum studia,
in quibus compertum est nihil cos inrerim profio cere posse. Quam uero aetate proucci torcs, iunioribus sint huic disciplinae magis idonei: quantulconserat ciuilium actionu pcritia, uel unius Acis cursii cx plo doceri possumus, qui cu quadras gestati agens annia,ad haec studia se conuertisset: nullis aliis artibus,quam uitae ciuilis experientia, immo nci omnino litteris prius imbutus: tanto post se spacio reliquit caeteros codiscipulo'ut merito illos pueros,ati hoc quod dico uorum ineostederit. Futuris aute Iuriscosultis,qui exactiore
quanda doctrina practare debet ad quam in rao
93쪽
lis perplexisq; controuersis recurramuS: nu
nire arbitror,si praeterea dialecticae, & rhetoricae praecepta,saltem illa,quae de utriusq; Inucntione tradita sunt,non ignoret.alias uero artes, histo riarum memoriam, linguarum peritiam, latinae exquisitam elegantiam,& in summa scientiarum omnium notitiam, quam a nonnullis exigi au/dio,si afferatur summopere laudauerim r quod si non contingat,satis mihi absolucrint munus suu
iuris professores,qui uerbis quibuscunt,uel ap/te sensa legum aperuerint, uel consulenti amico, quid illi avndum fuerit monstrauerint, uel qua agent causam iudicibus probaucrint.quod siquis rem aliter se habore credidcrit,is diligenter perpesis omnibus,quae adhuc de Accursio, Bariolo, realiis nostris doctoribus, tanta cum solicitudine undecunq; aucupatis occasiunculis notata, indi/care studucrunt Laurentius Valla, dc illius imi/tatorcs,dubio procul de duobus alterum compeorie uel illos ipsos reprehensores,nihil aliud quam imprudentiam suam dcclarauisse,cum ad latini
tatis communes regulas omnia exigunt uocabuσla: non animaduertentes concessum esse cuili/bet arti ius utenda sitis uocabulis, suoq; idiomate multarumq; propterea dies ionum,quarum apud alios auctores alia sit significati proprium esse in iure usum. Ves adeo leuia,& ad re parum perotinentia esse,quae reprehenduntur, ut propicr illorum omnium ignoratione non magis inutiles
94쪽
si iuris interpretes iudicet quis Accursum, &Bartolum:uiros alias ingenii acumine non poes nitendos, ec in ciuilibus negociis uersato'quam inertem exercitus ducem Themistoclem, quia sepulsandasyrs ignarum olim confessus fuerit. Vnc ut persectam habeat studiosus ratione quam sein cuius proficere possit: praeinter iam dicta illud admonedum uidetur,ne plura pertractentur,quam ea quaead inotelligendum librum sunt necessaria,ut in his uitetur obscuritas,uitentur sophisticae cauillationcs, ac quaestioncs aduersariae, ec quas dicunt brocardicas:quaedam etiam diste ranturideniq; ne rempus absumatur in nuois,Nquar ad disciplinae cognitionem non conferunt inanibus quaestiunculis: ut dum quaeritur,cur Imperator dixerit Imperatoriam maiestatem non solum armis decoratam es etiam legibus armatam cse oportere:potius quam legibus decoratam,ta armis armatam &similia,dequibus siquis percos tetur auetorem,nihil aliud responsurus sit, quam quia illud tunc forte uenit in mentem, quemad modum in insulis fortunatis Luciano respondis se dicitur Homerus interroganti,cur prima Ilia dis dictionem uolucrit esse iram:Atq; praeceptu
hoc iuris studiosis est praxipuc custodiendum,
95쪽
quibuςmaxirhoconvcnit: ut humili illa uerborucura posthabita ensum duntaxat aequitatis alicadant:& mcmoria tineant illud Menandrinui inquit,leges optimae sunt,sed qui nimis acuic eas inspiciun fiunt sycophaW:ncmpe quoru cst fraus dem legi facere,ad legis subtilitate rocurrendo:&omnia ad ucrborii cauillationes, & litteraru an inguloS reuocando, quasi unaquaeq; in legibus syllaba,ex magno religionis mystcrio sit posita,&uim sua quanda certamq; obtineat. Dcmum cia iuxta diuini Platonis sentcntia scicntia quae remota esta' iustitia,calliditas potius qua sipietia sit appellada: Soci in gcncro, ut Ucisus dixit plerii si sub ,
auctoritare iuris scicntiae pniciose errctur.hic ius is studiosis custod iendus cst scopus,non auctoruscripta,nci uerba,sed quas tradunt sententias osse perdiscendas,atq; catenus habcnda hinc ucrbos
rum curam,quatenus conuenire vidcantur aequi
tati naturali,ὰ significatae res pro qua positae sunt,ta menti illa proserentis:quod ut assequamur& nos aliquando dicere,vel scribere aliquid oportebit,non crunt aspernanda,si qua dicenda fuerint uerba minus latina,aut cita barbara . Si alia non occurret, quae r ta plane cxplicent, minus* laborandii crit de nominibus,cum quod significa tur inrelligitur. Pramaricatio profecto dici pos se siquis amici causam agens,dicoec malici cxcIpli gratia diras execrationcs, &fiduciariu sacer' dotiu:quia latinae uideatur dictiones: tamcisi res
96쪽
ipsas,prout sunt in us non exprimant: qua comunicationcm,& bcncficium comendatum: quia
uocabula sint uulgaria . Et impictas fortasse, si, quia seudu,repressias,& his similia,taqua rcs nouas,dc barbaras,nci latina uoce ulla explicabiles, abhorreat,idcirco amicu, & cius causam d crat. D obscuriores aut , siqui
incidcriti locos inrelliginodos.Prima obseruatio estiud liber 1cmci,totus legatur,notusq; sit,cis nondum ad insiclicetum,tame ad cognitio nem quanda.Tum ucro Loeta quada familiaritare,obseruataq; auctoris consuetudine,& diccndi forma,nec non argumentandi modis,dc ambigua decidendi rationibus:smilibusq; in unu collatis: dc in summa,omnibus,quplcgentur,ad certos fines,& propria capita rclatis, in ea quae obscuriora sunt,aperieda& discutieda, pcrgcndu et ut ad obscuriora illustranda,de manifestioribus sumantur excpla .non cnim raro locorii collati nodu explicat difficultatis, dii quod alibi dictum est tectius, alibi dilucidius ciscrtur, qua in rc,memoria ex priori lectione,collationet, ac resationc,sicut proxime dixi, factis,acquisita,ualet plurimum. Vt si cum in tractatu,de poenat mere litigantium legis. Parentibus ec patronis,
item paretibus liberisq; patronorum, hunc praeo
97쪽
stari honor ,ut no alito liccat liboeis libertis eos in ius uocare,quam si id ab ipso praetore impetraucrint: ambigisl cur non liberis quoq; parentum idest germanis fratribus eius,qui uclit in ius uocare,idcm honos debratur,qui patronorum liobcris dcbctur,dubitare desines,si memoria r c tes,quod pro alterius similis scrupuli dissolutione ubi de fiduciaria tureia tractauit Impcrator dixit. Quioniam filius post obitum patris,sui iuris of ceretur,nec in fratrum potestatem rccidcre liber stus autem,si seruus mansisse utiq; code i ure apud libcros domini, post mort 'cius suturus inci. Ouod si ues per se obscurior,uci nobis omnino
ignotus occurrcrit locu Sinon adco multum resis
sicndum,nci generosum ingenii impctum rctardandum,aut quod multi faciunt θ libros abitet edos,&de studio dcspcradum ccnseo:sed potius recta uia proccdcndum csse,locum autem illu utis te fuerit asterisco aliquo notatum et intactum res linquoq& admonere obscurum csse,atq; id me moriae mandam: ut cum uel peritio de quo quae ri possit,uel subsequentium lectio, sculi ber alius, qui id aperiat,occurrerit, adiuuare memoria possimus,ues discere,uci animaduertere,ut sc ubi tra etatur. Quibus modis re contrahitur obligatior no intclligis vcrba illa,quod ei qui acoepit inde bitum, rinde condici potestini apparet eum da
re oportere,ac si mutuum accepissct. notato loco, atq; memoriae commendato,pcrgendo inuenies.
98쪽
Si apparet eu dare oportere, uerba esse concepta ex formula significante actioncm pcrsonalona. nainserius,ubi de aetionibus traditur, ita habetur. Planc odio furum,quo magis pluribus adtioniis bus teneantur,esscetum cst,ut extra penam dus pli, aut quadrupli,rct rccipienda nominc fures,
ctiam hac actionc rencantur,si apparcat eos dare Oportere,& dccxceptionibus .ita. Praetcrea debi, tor,si pactus fuerit cum creditore,nc a se poeuniariteretur,nihilominus obligatus manet: quia pacto coumto non omnino obligationes dissoluuntur.qua de causa efficax est aduolas cum actio, quam actor intcndit.si apparet cla dare oportcrc. Inucnies etiam eam formulamVcomprehensam esse in aquiliana stipulationc. quib.mod .re constrahi. obli. Et de ea sensisse Cicerone, qui ossi.lib. iii. inquit. Itaq; Calphurnius arbitrium, seu arbiistrum,illum adegit,quicquid sibi darc facere oporterct ex tac bona. FrHucnter uero huius, aut ii lius loci sensus ex superioribus pendct:ut consis derari potest ex his,quae de tollendis titulis sum rius dixi. 6rbitror aurem praecipuam intcscAus in obscuris clauem cir li specimus, quId eo in I loco agatur,ita ut sensus quem obscuris uerbis Alcimus,rcspondeat propositae speciei,respondeat antecedentibus ic subsequentibus,deniq; respondeat aequitati naturali.
99쪽
per quae uobis absenS,quando coram,ut promiseram,intcrpretando non licuit, br
uissimo hoc libello indicasse mihi uideor, Quis Iustinias
narum finis institutionum, quam ue illae habcant utilitat et Quaesit cum operis univcrs,tum particularis uniuscuiusq; ipssius operis tra status dispositio. Qua Imp.in ipsa o ris serie, ratione dc uia, quo uc stilo utatura Quis huius sit facultatis idoncus auditor et QRemodum docentes,qucm discentcs struare dcbcat. Qua domum uos industria uti oporteat, ut ob scuriora loca intelligatis. Quae singula si diligerer expcndclis,Nipsas institutioncsi ec reliqua,quae uberioris sunt fructus,maioremq; in se continent
dignitatem facile adsequemini.
100쪽
, LOD. Faber Thanm,ad Leet. ἔ.o Sunt Cereris lcges,sunt Phoebi oracula,munus Palladis ingenium:& sunt Charites Veneris. Vno Massa breui haec coplectitur omnia libror Dun causas prisco more ut agas,uigilat. Praeterita in praesens fore:& tmcbris dare lucer Sunt opera ista hominu sunt opcra ista deu.