장음표시 사용
81쪽
ceat per quos,& quo quae lamodo sint in iudicio proponendae:quomodo illis propositis, sit satiDdandum:ac quae& quomodo aduersus proposia
tant:& itcrum actori rcplicationcs. Postremo de
interdictis oc actionibus in factum,quae sotcnt loco interdictorum dari,& dc poena illorum quit cre litigant ma iudicis,in arbitrariis praestratim iudiciis diiudicadis , officio. 6c d um de publicis iudiciis,quas criminales dicimus actiones, tracto. Breuis est haec cxplicatio,sed apta ad intelligendum dc rccordandum. Articularis aut uniuscuoiusq; tractatus dispositio est fere historica . Contincns quasi per epitomcn ex orditone tempori S qucmadmoduin quolibct articulo,post ius gentium &naturale duode cimqr tabularum lcgcs:pcr magistratuum edicta, Senatusconsulta,Plcbiscita, Prudcntium responosa,& Principum consti tutioncs: aut asperitate antiquioris iuris conecta, de iniquitare cmcndata, aut quod decrat suppicto, quod obscurum cratdcclarato:quod interdum desuetudine inumbra tum,us abolitum erat,illustrat confirmato,dc in
82쪽
pristinam authoritarem reducto: difficultatibus fictionibus, formulis,ambagibus dc superuacuis
atq; onerosis antiquorum sotcnnitatibus explossis:prociamin tempore,paulatim rebuS mutatis,
in hanc tandcm simplicitatem , facilitaremi iushoe ciuile Romanorum dcucnerit. Porro quan ta huic insit considerationi utilitas ad hunc,' de alios omnes iuris ciuilis libros, ex ipsis medullis facilius intelligendos, non possct paucis explicari:atq; ea fortasse iuniorum superat uires. Proin, de qui habctaurcs ad audicndum,audiat: dc quiporest fructum capcre,capiat: Ego autcm ne ui drar quod inueni talmium,suffodcre atq; occulatare uoluissciquo,rcs illustrior facta, cum pluri/bus communicetur:aliquod praetcrea cxcmplis caelariore faccrc conabor. Na uagari mc latius non
sinit huius instituti ratior picniorcin autem hus ius rei doctrinam instituemus in iis libris quos breui si per rei familiaris curam ec causarum pastrocinium licebit de cunctarum lcgum princis piis sum editurus . Sit igitur cmplum demas
Manumissio a iure getium originem sumpsit,ut pote,cum iure naturali omnes homines liberi nascerentur,nec csset cognita manumisso,cum se uitus esset incognita. Sed postca quam iure gentium seruitus inuasi secutum cst boneficium manumissionis: multis autem modis manumissio procesit:aut ex sacris constitutionibus tac. Ite de
83쪽
tutelis . Cum impuberes in tutcla esse conues niens sit,ut is,qui pcrfectae aetatis non est,alterius tutela regatur,permissum cst parcntibus, liberis impuberibus,quos in potestate habent,testamcninto tutores dare. Quibus ucro testameto tutor datus non est, his ex.l.xii. tab.agnati sunt tutorcs, qui uocantur legitimi:ex eadem.l.xii. tab. libor
torum libertarum tutela ad patronos, liberosi eorum pertinet, quae perinde accepta est per inaterpretationem,ac si uerbis legis introducta taet. Exemplo patronorum reccpta est ec alia tutela, quae N ipsa legitima appellatur, nam squislium Sc. est Zc alia tutela quae fiduciaria uocatur, nam si pater e c. Sed sicut nullus omnino tutor fuerat:ei dabatur,in Vrbe quidem a Praetore in bano,& maiori parte Tribunorum plebis, tutor ex lege Attilia,in prouinciis uero a praesidibus Ἀ- lege Iunia & Titia.Sed ex his logibus tutores desierunt dari,postea quam primo Consulcs ex inquisitione,deinde Praetorcs cxcostitutionibus tutores dare coeperunt.Nam supradictis lcgibus neq; de cautionc Sc. Nos autem per constitutionem nostram huiusmodi dissicultates hominuresecantes,disposuimus &c.Item de fidei commisesis. Scicndum est omnia fidei commissa . prismis temporibus infirma fuisse, 6c ideo fidei com/missa appcllata sunt, quia nullo iuris uinculo, sed tantum pudore corum, qui rogati crant,con'
tinebantur.Postea diuus Augustus semel atque
84쪽
1terum gratia personarum motus iussit Consulisbus auctoritatem suam interponere: quod quia iustum uidcbatur, dc populare erat,paulatim conuersum est in assiduam iurisdictionem: dc Nesronis quidcm t poribus Trebestio Maximo, ec Anneio Seneca Consulibus, Scnatusconsub
tum factum est,quo cautum est &c. Postra Vesspasiani Augusti t poribus,Pegaso,& Pusione Consulibus Senatus consuit θω. Sed quia nobis in legibus magis simplicitas quam difficultas placet ideo omnibus nobis suggestis tam similitudionibus quam differentiis: placuit cxploso senat.
obseruata est, qualis uni oculi artem quampia doceoti convcnit,& qualem Craso sus indicauit.porro ut iri singulis articulis,res qua de agitur,definitionc,diuisionei positis subinde partes
singulas,nec non illarum causas,& cffectus: atq; illis cognata,& cum eis pugnatia dcclarct. Quos doeos si studiosus lector obliuioni non tradidcrit, sed in eos animum intcntum habucrit:quae trici ad suu locum unumquodq; rcfcrcns: dc lecta facilius intellige dc ex ciusmodi collocatioc memoriam non parum iuuari comperici . Quam rcm
85쪽
quonia et in hoc: N in aliis iuris libris utilissima
sum expertus:fors non exit incoueniens,si id alio quo ctiam exemplo demonstrem. Vt ubi de capitis diminutione tractat: sita definitione, quod ea sit status mutatio: dc addita diuision quod tri
bus modis accidat:silliti tardum maxima, inter dum media, terdum minima capitis diminutio. deinde assignat nobis uniuscuiusq; partis causas, ec essectus: postea quia repugnare vidcbatur manumissio,declarat scruti manumissum capite non
minui:quia nullum caput idest nullum statu hasbuit.Demum quia poterat ex parte altera simili' ludo quaedam dubium facere,subiunxi quod quibus dignitas,magis quam status mutatur, capite non minuuntur,ec ideo e Senatu motos, capite non minutatem de uerborum obligatione,desis nitio est,cum dicit. Verborum obligatio contrahitur ex interrogatione responsione,cu quid da'
ri,fieri ue stipulamur. quae quidcin definitio si/mul 5c causam continet, a qua ipsa producta est, obligatio, Interrogationem, scilicci,& responsionem. Divisio est cum dicit:omnis stipulatio aut pure,aut in diem,aut sub condictione fit. Effectus demostra ubi dicit ex hac obligatione duas proficisci actiones: certi conditionem si certa est stipulati de ex stipulatu si incerta sit. 5 ubi dici purcpromissum confestim peti posse. Id auicin quod in diem stipulamur,statim quidem deberi sed peinti prius,quam dies uencri non posse:cx conditio
86쪽
nali uero stipulatione tantum spem hine debitum iri. Illi quae est in diem cognata in illa stipulatio quae habct locum inserit ut Chartagini dare spodcs: quia re ipsa habet tempus adiectum,quo promissor utatur ad pccuniam Chartagini dandam. Ideoq; si Romae stipulcr. nunc uel hodie Chartagini dari,inutilis crit stipulatio:quia impossibilis sit repromissio. Neqi hoc repugnat illi quod di, ctum est,pure promissiam, confestim peti posset quia haec stipulatio propter insertioncm loci, in diem est magis,quam pura:dies ucro si inseratur, ita ut intra eam promissum cxolui sit impossibile, nulla est promissi cum ad impossibilo obligari
nemo possit. At quatenus dictum est ex condiistionali,spem tantum esse debitum iri,sici in cucntum conditionis dis crri obligationem, non, reo
pugnat id quod dicitur:conditioncs quae ad prae
sens uel praetcritum tempus referuntur,aut statim infirmare obligationem,aut omnino non distorsre.ucluti,si Titius consul fuit,uci si Meuius uiuit, dare spondcs c Hae nant conditiones, ea parte qua uers fuerint,purς magis, quam conditionali crunt similes: quia per rcrum naturam certae sunt, licet apud nos sint incerte:& ideo non morantur
obligationem,sed si rcs ita se habct, statim ualcistipulatio:alioqui tanquam sine causa,statim non ualet:& sic de singulis aliis. Est autem scicndum
locos praedictos non in omni tractatu omnes,
neq; tali ordine semper dispositos inucniri: nam
87쪽
saepe uel non incidunt,uci cod ordine tractari
non possunt:quare studiosi lcctoris iudicio, quid, ec quo ordine dictum sit, discerncndum rclins quo . Illud coetum est, nihil omnino dici, quod non ad aliquem ex dictis locis rcferri possit, iSed quod est dictum de definitione: ciuili oc pospulari quodam modo intclligi uolo et ne quis itinias fortasse Dialecticorum definitiones rcquirat, ex genere dc ucris differcntiis compositas: quae ut
in singulis disciplinis sunt rarae, cum nonnulli putent non cognosci ullius rei propriam dc ueoram disserentiam ) ita maximc in iure ciuili sunt inuentu difficillimae: quapropter Vlpianus di/xit. Omncm dcfinitionem in ivrc ciuili csic perisculosam,& cx modico subucrti possc . itaq; satis crit nobis, si laxiori quocunq; genere, re qui buscunq; urebis res definitas habcamus: dum
modo enuncimtur ita commode't per ea res de' . .
finitae ab aliis disicrre ostendantur . Quod alis quado cx causa cfficiturisiuc finali,ueluti cum dicitur. Vsusfructus cst ius utcndi fruendi rebus alienis, salua rorum substantia. Actio in ius perssequendi in iudicio quod sibi debctur . suc masteriali, ut uerborum obligatio est, quae contra' hitur ex intcrrogationΠ6c responsione,cum quid dari fieri ue nobis stipulamur . Rcs corporales
sunt quae tangi possunt. siue formali, ut legatum est donatio quaedam a defuncto relicta, ab haeres depraestanda libertini sunt,qui ex iusta struitute
88쪽
manumissi sunt. siue efficicnti, ut lex est quod Populus Romanus Scnatorio magistratu inter rogante constitvcbat. Praetoriae obligationes sunt quas praetor cx sua iurisdictionc constituit. Aliquando a partium collectione, ut intestatus dcredit, qui aut omnino testamcntum non seciuaut id quod se rat, ruptum irritum ue laetum
est: aut si ex eo nemo haercs extiterit. Scriptumius est lex, plebiscitum,Scnat. Multum, princpum placita,magistratuum edicta, responsa pru dentum . Aliquando si rei notio utcunq; describibatur, cuius generis definitioncs multas habes mus,ucluti. Mortis causa donatio est, quae pro prer mortis fit suspitioncm. Acceptilatio est imaginaria solutio.& similes alia quae si uchcmeter ur gcas,non ita solidae sunt,sed multas habcnt cxce, ptiones.Dcducutur etiam interdum ex uocis in terprctationc: ut manumissio est de,manu datio.
Iniuria dicitur omne quod non iure fit.Interdum ex sola similitudine soni, ut testamentum est testatio mentis, Sinterdicta quasi inter duos di ela. Et demum ex quibuscunquc aliis accidentibus: ueluti si per certam disserentiam, seu priuatio
nem contrarii, res a rodifferre oslcndaturmidos
natio inter uiuos est,quae fit sinc ulla mortis cos gitatione. Haereses extranei sunt caeteri qui testas toris iuri subiceti non sunt. Irem pre transsatio tioncm metaphoricam,ut obligatio cst iuris uinycaeu quo necessitate adstringimur alicuius soluis
89쪽
dae rei . Item pcr rclationem ad aliquid,ut prauios rum Vrbanorum seruitutes, sunt quae aedificiis
Nec aliter intelligi uolo,quod ad diuisiones altisne nc scilicet cxigatur difficilis illa ex ucris quae in substantia consistant)differcntiis,deducta diuidendi norma.Nam sufficiet citam per quoscunq; locos,qui circa , quil extra substantiam sunt, fas diuisio: dumodo univcrsatra,cius quod diuiditur, latitudinem complcctatur. ucluti sibi forma fiat,ut rcru sunt aliae corporcas, aliae incorporeatauci a materia, ut obligationum aliae cx contractu sunt,aliae malcficio. ues ad fine ut actionum aliae in rcm sunt, aliae in personam . ues ab essectis, ut omnes actiones, aut in simplum conccptae sunt, aut in duplum,aut in triplum, aut in qua σdruplum, ues,ut semel finiam , per quoruncunq; accidcntium cnumerationem: ut rcrum quaedam cxtra patrimonium, quaedam in patrimonio no stro sunt . Omncs homines aut liberi sunt, aut serui. Contingit citam intcrdum ficri partitio, ncm, non ut gcneris in formas,sed uti totius cusiusdam, in partes:ut cognationem aliam supra numcrari, aliam infra, aliam ex transuosor quomodo oc ususfructus ad proprictato separation
recipit. Sunt εc alii multi diuid di modi, quos non est hic rcccnsendi locus, tantum admonuissse uolui, ne studiosi hic, illas ad perpendiculum quodammodo exactas dcfinitiones oc diuisio
90쪽
nes expectanti sed contenti sint eo quod potuit secundum subiectam materiam ab Imperatore praestati. Tito copositus est liber exi li, bc genere orationis pres
se, de robust non remotis ab usu communi, oratione
loquitur penc populari. ita ut appareat auctore soliciis tudine uoborum,haud motum,nullam qua fuisse gratiam,nci in dictioni/bus,neq; in ucrborum compositione. Quod si ti To existim auxit opinionem cotendentium. Non debere contra ipsius Iustiniani ut autu mant praescriptum,in hos praecipue institutionulibros,qui facillimi sunt, commentaria dc glosas annecti .Sed illi certe demonstrant ita sentiendo ignorare se facultatis huius de qua loquuntur na turam,quae non solum in multis ambigue,uci obsscure positis,sicut aliae scientiae doctorum inter prctatione indiget, sed etiam , cum non nisi de actionibus hominum,popularit uita tractet,ne cesse est ut ad aetatis, oc loci cuiusq; mores ac commodctur. Neq; hoc Iustinianus ipse no coMgitauit:qui ubi prohibuerat,nc quis legibus suis
comcntarios annectere,illarum ue inrerpretatioσneS coponere auderet:subiunxit,ut siquid deinde ambiguit appareret,& si emergerent negocia,qug