Claudii Galeni de Elementis libri duo, Victore Trincavelio interprete. Adjecimus in calce Hippocratis librum de Elementis, una cum commentario in eundem Jacobi Sylvii medici

141쪽

poris ella aquae aer ipse celeriter admitt1xid etia declarat motus animalis per aerem multo celerior, quam eiusde per aqua. Nacelerii per aere quam per aqua volat anas, Delphin iis se iaculatur, & quo aer purior ει tenuior &leuior,& ratior, eo celerior per eum fit volatus,quo crassior est aerieo tardius per eum volatur, ut aqua quoque quo tenuior est ac leuior,eo per illa promptius nauigatur,quam per cotriaria. Quod

et a docet lacus Asphaltites,in quo propter aquae bituminota erassitie animal mergino potest, multo minus natare. Crassities enim aquς ut marinae ad susinendu naues grauissimas,pisces cetodes,quatu est apta, latu ad penetradu est inepta. Nec absun

dii tibi debet videri aere nuc frigidissimu,& aqua humidistima diei diuersis scilicet rationibus se significatis humidi.Na aer

humidisq1mus fuerit quod terminu alienuprompte admittit,siuam vero figuram &superficie aegre retinet:aqua aute humidis sma quia summe humect at,imo etia quia Arist.li. in misto ad quod Arist. humidi,& aliam meteoram primaru qualitatu definitione resert)alie ca. I.et q. nu terminu omniu facillime admittit, suu

gerrime retinet ea terminata corpora αne terra.& aqua no cosistat: risvero humiditas no est mistorii terminationi & con-

142쪽

remperationi usquequaque accommoda, per se vero est facillime terminabilis,ut exempla riora ostenduαPotest etia aer humidissimus iei humiditate unctuosa, in ipse propter te

nuitate & raritate obscura:aperta ver 3 in aetareis, ut oleo adipe, humido substatifico,quod in eogelabile est quia aqueu no est sed aereu, pingue letu ut docet Arist.Il.de log.& breuitivitαImo no stigidus natura,& modice humidus est aer,ut illi persuadere conati sunt rationibus non ita probabilibus,& quas absurdissima plurima quae recensere longum essetic sequuntur: sed vere est natura humidissimuς,& modiee calidus. Id quod priusqua probem paucis illorum rationes mihi diluendae sunt. Primo loeo quod scribui aeris totius qualiatate nuc una non esse fatemur, cu & Arist.ca. 3.lib.L. de generatione,aere & aqua impuriora esse elemeta, ignem & terra puriora recipiat. Neq; agimus ae apparente variis anni partibus aeris temperatura,sed de natiua & insita. Quod secundo loco assierunt,aere elementum in media ipsius sphaera maxime inuenies, id eum Aristotele,nec in aere, nec in aqua re

cipimus in igni & terra verum est.Nam in media regione cum mista imperfecta gigna- turn interitu animalia,& monstros aquaeda,

quae Iupiter pluisse dicitur, quomodo is tur ea pars pura erit,& non potius summa Ter

143쪽

Tertio loco quid subiiciunt summa cuiusq; Elementi qualitatem perpetuam esse,non magis ipsorum sentetiam tuetur,quam demolliatur Nam 3c si donemus qualitatecuiusq; Elementi summa in ipso esse perpetua,id aerem frigidissimu no couinci, quu media ipsa regio sit alterabilis:utetia Arist visum est doceti media regione aestibus frigidiore, si frugoribus.In qua si ranas, & alia quaeda mista perfecta gigni recepimus, per aestus ae pluere etia,calor aliquis vicinas mediae partes occuparit,sueritq; tuc frigida quomodo ouum in aqua feruete iniectu ambitu coquitur quide, intus vero crudu manet: & panis tradit' igni valido,ut si assatur int',humescit magis, protrusa intro parte humid. superficiariae. Qua to loco quod aqua nusita frigida,ut cogetet::aer aut borealis omnia cocrescere habilia cogelat id ex frigid.intesione sola non accidit, sed essentiet tenuitate & crassitie:aer enim frilid' ob essenti tenuitate facit frig' penetrailemagis& ag caeteraq; gelabilia etia penitissime cogesatiaqua aut frigida,&frigore & essentiae crassitie sibi via praecludit,ut n e mini- mu quide intrὁ penetret. Quin & aqua calfa- .cta in aere etia aestiuo & meridiano deposita frigiditate recipiet velut natiua multo maior quam quae ab aere: ex quo patet ea natura

esse frigidiorem Aere. Adhare si aer esset ει-

144쪽

gidus, tria elementa essent frigida unicum& a nobis remotu calidu,& caliditas in nullo elemeto esset remissa,cu singule ali an aliquo sint elemeto remisse ut magulet summet.Sed de his plus satisrnuc aere natura humidissima,cu Arist.probemus, hoc est etiamaxime humectate.Nam ςs & intimos lapides cito ac penitissime b umectat si plutauius est. Humiditate tame paru,diu ob tenuitate duratura, aeria vero pinguia, ut adeps,oleu etia diu humectat:quu aqua, nec cito,nec diu nec penitus hume Chel. Quod si aere pluuiu ab aqua sibi mista,no a se humectare dixeris,no negabis Aere vernu cuHipp. calidu humidu,& eunde nrutatio- nu a Sole & aliis magnarum maxime e perte.Na neq; friget, Vt hybernus: neque calet, ut aestiuus: d velut in baru qualitatu medio est,neque siccus, ut aestiuus. Humectare 'aute multo magis quam hybernus,hinc deprehedas,quod germinationide animalium generationi est apti stimust

qui duo sine larga humiditate no fiat, &largiore quam semin is calor natiu' aut Solis possitdepascicii enim tota depasceretur calor alteruter,neq; generatio fieret,neq; per nutritione auctio. Aer igitur omnium penitissime &citisisime & potetissme humectat calido adiutus,& tenuitate, leuit

145쪽

te raritate quib' qualitates cotrariar, aqua penit' &poteti' humectare prohibet. Qvqalia in hanc re dici possunt,ex variis Arist. Iocis adscribere supersedeor ad secundam aeris qualitatem mihi transeundum est. Aeris qualitas secuda iisde saltem fuerit humiditas,quae immodica ab ipsius frigi do eoeretione impedit,ob idper ea melior actio aeris fit a frigido, ut volui profecta. Partes enim corporis inquiutyaqua lignurigidu nolumus praeter ossa, sed molles deflexiles aeris humidi,& aqua: Mfieio.Quaqua enim humida quaeda magis cocrestero videtur,quia videlicet simul terrea funt,inquet omnino humida sunt terrens ficis expertia, frigore no cocrescut,ut vina ten uia

acetu,cu his aquς loco paratu atrametu scriptoria, aquae ite igni destillatar,tardius c5- crescunt his quae aquae vapore destillatae sunt,& ambae aqua dulci: quae quato cramsior,tanto citius concrestit. Quin & si aereaquea humiditas accesserit,ut aquas tageti aut pluuias & caligine,multo magis corpora omnia etia abditissima humectat, quam aqua ipsa,sed miti diu,quod aeristenuitas, raritas,leuitas, spledor, pspicuitas, aqua peniti' in alia couehut, in que aqua per se ob

crassitie grauitate,desitate, nu qua penetraxit,ut idoneu sit aquae vehiculu aer, qu

146쪽

co MMENT. I Ac. IYLvo 1 amodo propter totius corporis caliditate &siccitatem sitietibus vinum vel acetum ex aqua sumptu,sitim terrime extinguit,quuacetusiccitate,& pauco calore praesertim, si acre admodu est,perse augeret, ut vinum

calore,& ei proportione respodeti siecitata te,aqua verbquaqua frigida humidisii mastim illa extinguere sit idonea,tame ob frigiditatem,cruditatem,Gasiitiem,densitatem,grauitatem, diu in ventriculo,& hypochodriis moratur,neq; in partes refrigeratione & humectat1one egentes, penetrare

potest,cum frigiditate poros, & ora vas rum densante,viam sibi fere praecludat. Paucu aute acetu, praesertim album, vel Ocreata aliter tenue multae aquς miste,tata scilicet iis est Immesiura, ut bibi citra molestia possit, sitim sca.

illa celerrime extinguit:&paucum Vinum,

etia albu vel pallidu vel rufum & fulvum, aquae,sed largiori mistu.Aqua enim aceti siccitatem,& si qua inest ob acrimoniam caliditas humiditate & frigiditate frangit, & vini similiter Vinum vero & acetum essentiς tenuitate aquam ceu Vehiculum quodda in partes remotissimas celerarime perferunt. Minus diu autem aer l, mectae qua aqua quod eius humiditas, ut magis est per vias & corporum recessus aeporos meabilis, ita est dissipabilis magis

147쪽

Aqua ver3 in eosdem meatus ob crassitie aegrius inseritur,ibi tamen cosistit ac diu

. tius retinetur,Vt quae uniuersum&cito nutrivi, uniuersim,& cito Vacuatur, quae paulatim ac tardὸ nutrivi,paulatim & tarde a calore nostro dissipantur,Hippocra. in Α-phorismis.Porrὁ aere natura humidissimu& modice calida facile deprehedes,cu mutationibus a solis accessu & recessu mari mo Vacat, Vt vere ipso,quado maxime est genitivus aer,& prolificus maxime in toto plantarum genere, quanquam etiam tum humiditatem ex hyeme retinere calorem ab impendente aestate,& incipiente solis ad nos accessu,causari aliquis possit. Tenuitas,raritas,leuitas, splendorlerspicuitas in aere facultate habet eande quam in igne,sed tant6 minore quato aeri insunt hae qualitates,quam igni imbecilliores.Insunt igitur ut melior aeris primaria

fiat actio qualisqualis illa est,utque aer &omnes eius qualitates coseruetur.Per has enim aer agitabilin,purior & incorruptior euadit, ut enim vitiu captat, ni moueatur aquae sic aer coualle,domo,arca,loco alioeoclusus,corruptione sui odore tetro prodit. Quae putredo omnibus non difflatis, nee vetita ciet praesertim calidis,humidis μre austris flatibus,qualis est nos ambies, &loco

148쪽

loeo calido, humido conclusis. Calor enim ubi paulo est auctior,putredinis est auto utpote iam rei ipsi praeter naturam:humiditas vero illa plurima a calore nativo no cohibita,nec victa,diffluit, & elementorum dissolutionem, seu putaedinem , accelerat. Caetera quae in igni sunt dicta,sic ad eius actione necessaria,ut sine his actio non fiat,eade similiter in aere, aqua,terra, sunt expendenda agentis, scilicet quantitas & robur, passi dispositio,vtriusq; contactus,aut iusta saltem propinquitas,per quam agere & pati queant mediu legitimum & libera,& te-pus. Quapropter in his sermone logo mihi utendum est nequaquam sed ad reliqua duo elemeta paucis expliciaa,traseundu.

Aqua omnino est iisdem humidissima, De gene. quod vi ex Galeno afferunt )humectandi eam. pro- facultas ab ea fit inseparabilis, cu ea qua- bat Arist. tumuis calfacta & refrigerata sit modono sit cocreta semper ex se humectat maxime.Εx se aute dicunt, quoniam feruens aqua aut frigida multu nobis ingrato hoc troq; excesso feruoris & frigoris, cutem densat,& poros contrahit: sicit; aqua aditu ad interiora prohibet. Quae vero temperata est,& omnis alienae qualitatis expers,

illa semper humectat, siue potu sumatur

149쪽

r 4 IN HIPPOCR. ELEM. siue balneo corpori circundetur. Aqua feria Haec aquae humiditas magnarum est illis es densat virium in generatione,summam enim ter Gale. libr. rae siccitatem,& eam duplice quae ab igni seu me. proficiscitur,aeris humiditate adiuta,co rigit. Haecq; cum terra materiae plurimum l corpori tribuit, cuius cotinentia fere sunti aquea simul & terrea,atque etiam contenta praeter impetu facien tia seu spiritus quae

aqua subacta fit lutum,habile ad formam quan uis suscipienda,sic nostrae generationis primordia seme viri & mulieris,& fanguis maternus,ambo ex quatuor elemetiscoposita:sed sanguis aqueus & terreus magis,semen vero,quantas initio aereum magis,ac igneum est distipata no multo post horum elemetorum magna vi & substantia,quae ex illo fiunt partes, aqueae & te reae,evadunt.Tales enim teperameto sunt omnes mermaticae & albae in nobis partes, hoc est frigidae omnino,& quaedam etiam subhumidae,ut cerebru,nerui sensifici,quibus aquae plus inest, quam aliis siccis: quae sunt cerebellu,spinalis medulla,nerui,m lares, ossa artilagines, ligameia,tedones,mebranae,idq; magis & minus pro largio-ti terrae portione, nasi & siccitas ignea ac- ωTeri vel statim initio, vel saltem aetatis

150쪽

eursiu aut victu siccante. Sed hi non vident ex terra elementari, quae quouis adamante,Galeno durior celetur, & aqua lutum fieri non posse,cu aqua in hanc nunquam permearit: aer autem prompte permearit,ut etia lapides & metalla subeat,&ea etiam per gelu fragat,aut fragilia magis reddat.Neq; natiuam il la humectandi vim,aer unquam perdit, niῆ adeo sit alis ratus,vi aer prope,iam esse desinat. Summis enim aestibus igneus est aer, non aerabsolute. Est igitur nunc aer humidistimus quia celerrime humectat:aqua humia dissima,quia maxime diu humectat. Secunda aquae qualitas, iisdem est frigiditas,quae tamen Aristoteli cap.3.lib.2.g ner.est prima, homogenea, & beteroge nea, ad misti compositione congregans, sed non adeὁ,ut congelet cum sit in aqua non summa,ut in aere. Huic tamen si interdum,summae proxima accedat ex Diagore aeris aut terrar,tamen mitior sentitur, quam aeris frigiditas i siue quia ob aquae crassitie motum frigidi, pigrum minus intra corpora penetrat, quam aer. Hinc penetrabile frigus aeris magis quam aquae sto contactu corpora RO-stra afficit. Quod si etiam detur maior Aquae quam Aeri inesse frigiditas,