장음표시 사용
21쪽
i A 1μ γωγε N primo libro Herenni breuiter miso com --Πς p uimas,quas ea as recipere, o tot rem oporteret, et in quibus officiijs ar' O tis elaborare conueniret, et ea officiat
qua ratione facillime coste i posset.
uerκm qκod neque de omnibus rebus simul dici pote*rat,π de maximis primum scribendumsuit, quo cae; tera tibi faciliora cognitu uiderentia se ita nobis placi. tum est,ut earinae difficillima essent,potissimum Arisberemus. Causarum tria genera sunt, demon μαπtiuum, liberati κm,iudiciale. multo difficillimi mest iκdiciale: ergo id primum absolvemus. hoc priore libro egimus , cum ἐς oratoris offici js tractabramus, quor m inκentio π prima didicissimi est. ea 3κoque nobis erit hoc in libro propemodum absoluta: π parZam pGrrem eius in tertium κοllime trusus eremAs. De siex partibus orationis primi m scribere incepimus. In primo libro locuti sumus de exordi narratione ,diuisione,nec piliribus uerbis,quam necesi se fuit,nec minus dilucide,s te uelle exillimabam PDeinde coniuncte de confirmatione , π confutatione dicendum fuit . quare genera constitntiona, π ear: φpartes Uerliimus ex quo simul ostendebatur,quo morudo constitutionem in partes constitutionis, ca apota,reperiri oportcret. Deindς cuim is, iudicationem
22쪽
II1 I B E R II. quemadmodum ni aeri conueniret: qua inuenta, cuαrandum ut omnis ratio totius orationis ad eam conferatur. Postea admon: imus esse causas complures, in qμibus plures constitutiones, a:st partes constitutioα num accommodarentur. Reliquum uidebatur esse ut ostenderemus quae ratio posset inuentiones ad unamαqssari e constitutionem, aut partem constitutionis de commodare : er item quales argumentationes, quas
Graeci appellant, seqκi, er quales uitari
oporteret: quorum utrunque pertinet ad confirmatioQnem ex confutationem . Deinde ad extremum doceu bimus, cuiusmodi conclusionibus orationum uti oporteat. qlii locus erat extremus de sex pcrtibus oratiocnis. Primum ergo qκaeremus quemadmodum qi aqμe causam tractari conueniat 'nimirum coniectura:
tem, qμα prima, er disticissima est, potissimum cona
sideremus .iN causi coniecturali,narratio acci δ ερι
Iliiciones interiectas, o dister as habere debet,ut ni- - foris ea hil actum,nihil dictum iusquam ventum,aut abitu, nihil denique faetum sine causa putetur. Defensioris sese so γnarratio simplicem er dilucidam expositionem debet habere cum attenuatione fusticionis. Huius constituurionis ratio in sex partes est distributa, probabile,colla E,
rionem, signum Eumentum,consiecutionem, appro*bationem. Horum unumquodque quid ualeat, ape*riemus. Probabile est per quod probatur expedisse reo Tres 'peccare, er simili turpitudine hominem nunquam a d δι μυ- abfuisse. Id diuiditur in causam in in uitam . Cali sa est ea quae induxit ad maleficium commodorum
23쪽
Η ut incommodorum euitatione Mi cu ritu nisquod commodum massescio acquisierit, nκm bonore , num pecuniam, Mnominationem, num aliqu4m cupiditatem amoris,aut huiusimodi libidinis uoluerit explere: aut numquod incomodum uitarit,inimicitias , infamiam,dolorem, si plicium. Hic accusitor in stecommodi,cupiditatem ostendet aduersarii: in nitatione incommodi, formidinem augebit. Defensior autem negabit fuisse causam, si poterit,aut eam uehementer extenuabit . Deinde iniquum esse dicet,omnes,ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re perueneri in s Dἱm-- cionem maleficij deuocari. Deinde uita hominis ex antari jώ nricia secti sἶς tisit r. In 3 o primum considerabit actic satos,num Ondo simile quid fecerit. Si id non roperiet, quaeret num quado uenerit in similem susticionem : π in eo debebit esse occupatus,ut ad eam caus i Uam peccati,quam paulo ante exposuerit,uita hominis possit accommodari,hoc modo : Si dicet pecuniae calix
si fecisse , ostendet eum semper auarum fuisse: si θοα
nori ambitiosium: ita poterit animi uitium cum caura se peccati conglutinare. Si non poterit par uitium cucausa reperis reperiat distar. Si non poterit auarum demon bare,demostret corruptorem, κel perfidiosium, si qμο modo poterit. Denique aliquo aut quamplurimmis uiiijs contaminabit persionam .deinde qui illud θαcerit tam nequiter , eundem huc tam perperam fecisse non esse mirandum. Si uehementer castus integer
existimabitur,aduersarius dicet, facta non famam stecturi oportere: illum ante occultasse sua fagina, se planum facturum ab eo maleficium non abesse. Dera
24쪽
rit : usino poterit confugiet ad imprudentiam, stulo titiam, adolescentiam, uim,persuasionem : qκibus de rebus vituperatio eorum, Pae extris id crimen erunt non debeat assignari. Sin uehementer hominis typiaetudine impedietur, o infamia, prius dabit operam , ut fusos rumores dissipatos esse dicat de innocente, ex utetur loco communi, Rumoriblis credi non oporaetere. Sin nihil horum feri poterit, utatur extrema defensi ne dicat , non sede moribus eius apud censores, sed de criminibκs aduersiriorum apud iuudices dicere. C ollatio est cum accusator id,quod adα versarium fecisse criminatur, alij nemini, nisi reo , bono fuisse demonsisat, alium neminem potuisse perficere nisi aduersarium, aut eum ipsum alijs raαtionibus aut non potuisse,aut non aeque commode porat isse, aκt eum effugisse alias rationes commodiores propter cupiditatem. Hoc loco defensor ut demonus bret, oportet, aut alsis quoque bono fuisse, aut aliosq; 3 e triquo de ipsi insimuletur, facere potuisse. Un m est per quod ostenditur idonea perficiendi μου SUUM cultas esse qκaesita. Id diuiditur in partes sex Ocum διωλωπ με, statiκm,occasionem , stem perficiendi , stem celadiaocus quaeritur,celebris an desert εἰ semper, an tum ea id sinum sit, fuerit in eo loco solitudo: saceran profanus, publicus an priuatus fuerit: cuiusmodi loci attingatmκ qui est passus, perstectus aut exaudiitηs esse possit.Hora quid reo,quid accusatori colientur, perscribere non grauaremur, nisi facile quiuis causipsta posset iudicare. initia enim inuentionis ab arte
25쪽
dam, potuerit ne sicire, satis ad id perficiendum stati, futarum . nam parui refert satis statij fuisse ad id perficiendum, si id ante sciri, π ratione prouideri noci sis Notuerit. Occasio quaeritur, idonea ne satis fuerit ad rem adoriendam,an alia melior,quae auipraeterita sit,uemuere aut non expectata. Spes perficiendi quae fuerit, stractabitur,hoc modo : si quae supra dicta sunt signasum
current: si praeterea ex altera parte uires, pecunia , consilium,scientis,apparatio ; ex altera parte imbecitilitas,invia ultiti imprudentia, inapparatio demonstrabitur fuisse : per quas res scire poterimus, utrum s etri cis Adiffidendum an confidendum fuerit. Spes celandi quae fueri quaeritur ex conscijs,arbitri adiutoribus, liberis Rumcine πιν aut struis, aut utrisque. Argumentum est, per qκod res coargliitur certioribus argumentis, magis 'massicione . id diuiditur in tempora triae teritum, ne ren sc ς' sqqης i In praeterito tempore oportet conustirare ubi fuerit, abi usus si qui cum uisius si numquid apparari num quem conuenerit , num qκid dis xeri num quem habuerit de consiijs, de adiutoribus , de adiumentis, num quo in loco praeter consiuetudine is ras fuerit,aut alieno tempore. In instanti tempore q riαt 'num uisus sit cum faciebat,num qui strepit 6 clamo crepitus exauditus sit, aut denique num qκid aliq siensiu perceptu sit, yectu,auditi tact odorat:
26쪽
gustatu . nam quiκis borum potest constare susticlaunem. In consequenti tempore steditabitur, num quid conre trusaela relictum sit, quod inescet aut factum esse mes sicium, aut i quo sit factum. Factum esse, hoc γ λα-
modo : Si tumore aut liuore decoloratum est corpus mortui , significat eum ueneno necatum. x quo μα in
elum sit,hoc modo: si telκm, si uestimentum, si quideli modi relictum si aut si uestigiκ rei fiserit, a t si
emor in uestimentis, aut si in eo loco eoprehensius aut Missus sit transacto negotio , quo in loco resgesta dicaritur. Consecκtio est cum quaeritur, quae signa necentis cm e re innocentis consiqui soleant. Accusator dicet , si 'poterit,aduersarium,cum ad eum uentum sit, erubiasse,expalluisse,titubasse,inconstanter locutum esse, comcidisse,pollicitum esse aliquid: quae signa consilentiae sunt. Si reus horum nihil fecerit,accusator dicet eum
usque adeo praemeditatu fuisse quid sibi esset usu uenturumsut confidentissime resistens restoderet: quae fax confidentiae,non innocentiae sint. Defensor, si peratimuerit,magnitudine periculi,non consilentia peccarati commotum esse dicet. Si non pertimuerit retum innocentia negabit esse commotum. Approbatio est qua A priam utimur ad extremum confirmata si bicione . ta hau ρμα-ώbet locos proprios atque eommunes . Proprij sunt ii *eqκibus nisi accusator nemo potest uti ij,quibus nisi defensor. communes sunt, qκi alia in causa ab reo, comesia ab accusatore tractantur. In causa coniecturali proprius lacus accusatoris est, cum dicit malorum missereri non oportere ,'cum auget peccati atrocitaratem . Defensoris proprius locus est,cum misericordiam
27쪽
eaptat , T cum accusatorem calumniari criminatur. MI forestin Commuves locisun cum accusatoris,tum defensoris, a testibus,cotra testes: ὰ quaestionibus,contra quaestioranes: ab argumentis,contra argumenta: a rumoribus, contra rumores. ae testibus dicemus sicundum audioruritatem π uitam testium, Erconstantium testimoniorem. Contra testes,initae turpitudinem,testimoniorum
inconstantiam , si aut non eripotuisse dicemus, Genon factum esse quod dicant,aut scire illos non potuisse,aut cupide dicere,o' argumentari. haec π ad imi p ρφα αροζm,CT approbationem testium pertinebunt. Homi Mo A quaestionibus dicemus, cum demon abimus malam res ueri inueniendi causa,tormentis Er cruciatibus uoluisse quaeri, siummo dolore homines cogi, ut,quid quidsiiunt, dicant. Et praeterea confirmatior haec erit distulatis , si,quae dicta erunt argumentando, iisdem vijs suibus omnis coniectura tractatur, trabem lis ad
risimilim se isticionem: Haems hoc in testimonii, favsin tacere Iortebit. Contra quaestiones hoc modo dicemus: Prima,maiores noluisse certis in rebus interponi quaeristiones,li quae uere dicerentur , siemari, quae falso in quaestione pronunciarentκr,refellipossent hoc modo:
quod uideri,aut aliquo simili signo percipi possiet: δεα inde dolori credi non oportere , quod alios alio rece liorsit in dolore,quod ingeniosior ad cominissendum,
quod denique sepe sicire aut susticari post, qκid quae
sitor uelit audire: quod cum dixerit nulligat sibim nem doloris futurum. Haec dis utatio comprobabitur,
. si Ise m i qgae in q; aestionibus erat dicta probabili
28쪽
LIBERII. I argumentatione: Us partibus coniecturi,quas ante exposivimus, facere oportebit. Ab argumentis Agnis et caeteris locis quibus angetur fusticio,dicere hoc
modo conuenit: Cum multa concurrant argumenta
signa, qμα inter se consentiant, rem persticuam, non fustitiosam uideri oportere. Item plus oportere signis' argumentis credi, quam testibus: haec enim eo modo exponi , quo modo re uera sunt gesta : testes eorrui poste,uel pretio,vel gratia,uel metu,uel simultate. Contra argumenta π signa'caeteras fasticiones dicemus hoc modos demonstrabimus nullam rem
esse , qtiam si icionibus quiuis possit criminari: deae
inde unamquanque susticionem extenuabimus, πdabimus operam, ut ostendamus , nihilo magis in nos eam,quam in ali m qisempiam conuenire: indignum
facinus esse , sine restibus coniecturam Iustitionem firmamenti satis habere. A' rumoribus dicemus, si negabimus temere famam nasci solere, quin subsit altiquid: π dicemus cansam non fuisse quare quistiam
confingeret et cominisiceretur. Si praeterea si cieteri salsi soleant esse,argumentabimκr hunc esse uerum. Contra rumores dicemus primum s docebimus multos esse fessos rumores,et exemplis utemur,de quibus false fama Isterit: er aut inimicos nos bos, aut homines notura malevolos π maledicos confinxisse icemus: eraliqua aut fictam fauentam in aduersarios asseremus, qua dicamus omnibus in ore esse : aut uerit rumorem proferemus,3κ illis aliquid turpitudinis asserat.nestamen ei rumori nos idem habere dicemus,Meo quod quissis homo post quamuis turpem de quolibet rκα
29쪽
AD HERENNIVM morem proferre, confictam fabulam dissipare. Veri runtamen si rumor uehementer probabilis esse uidebitur, argumentando famae idem poterimus abrogare.. Quod π difficillima tractatu est constitutio coniectis resis, in veris causis sepissime tractanda est,eo dilia gentius omneis eius parteis perscrutati sumus , ut ne paruula quidem titubatione aut offensione impedirerimur , si ad hanc rationem praeceptionis, assiduitatem
exercitationis accommodaremus. Nunc ad legitimae constitutionis parteis transtamus.
'A t e Gη-c v M uoluntas scriptoris cum scripto dissidere vi '' eae ctbitur, si a scripto dicemus,his loci, utemur sicunda
narrationem: Primum scriptoris collaudatione: Deo
ς. ,. Aλ in se scripti recitatione: Deinde percunctatione, sitirent ne aduersarij id scriptum fuisse in lege,aut in trapamento, aut in stipulatione, aut in quolibet scripto, quod ad eunde rem pertineat. Deinde collatione quia. scriptum si quid aduersariij sie fecisse dico quid iuudice siqui conueniat,utrum id quod diligenter perscriptμm fit,an id quod acute sit excogitatum. Deinde eat' sententia,quae ab aduersariis sit excogitata, et scripto
attributa, contemnetur infirmabitur. Deinde quaesretur,quid ei obfuerit ,si id uoluisset scribere, ut non potuerit persicribere. Deinde a nobis siententia reperiora et causi proferetur,quare id scriptor sienserit quod perscripsit: π demonstrabitur scriptu illud esse diluucide,breκiter,comode,perfecte,certa cum ratione. Deo inde exemplaproferentur,quae res,cum ab aduersariis
sententia π uoluntas afferretur,a scripto potius iudicatae sint. Deinde ostendetur, qaam periculosum fit
30쪽
senseri LIBER II. Isa scripto recedere. Locm communis est contra eum,
qui cum fateatnr se contra id, quod legibus sancitum est,aut testamento pescriptum sit , fecisse: tame facti quaerat defensionem. A' sententia sic dicemus: Priumum laudabimus scriptoris commoditatem atque breuitatem,quod tantis scripsierit, quod necesse fuerit: ita lud quod sine scripto intelligi potueri non necessario scribendum putarit. Deinde Hcemus calumniatoris esse officium uerba literas siqni,negligere uolκntatem . Deinde id qκod sicriptum sit, aut non posse feri,
aut non lege,non more,non natura, non aequo π boαna posse feri: quae omnia scriptorem uoluisse quάπα Et sime feri nemo dubitet: at ea, quae ὰ nobis facta
sint,iastissime facta. Deinde contrarium sententiam ut nκllam esse , ampullam , aut iniustam,aut non posse feri,aut non constare cum siuperioribus π inhoriorisin sententqhaut cum iure comunt,aut cum clys legibus communibus,aut cu rebus iudicatis dissentire. Deinde exemplorum a Molotate, ore contra siriptism . iudicatorum enumeratione utemur. Deinde legum restipulationκm breuiter exscriptarum,in quibus intelligatur scriptorum uoluntas, Locus communis contrae: m,qui scriptκm recitet, scriptoris uoluntate non interpretetur. Cum duae leges inter se disicrepant, videndum est primum, nZm quae abrogatio aut derοαgatio sit. Deinde utrum leps ita dissentiant ut a tera iubea altera vetet: an ita,ut altera cogat, altera permittat. Infirma enim erit eius defensio, qκi negabit se fecisse quod cogeretur, cu altera lex permitteret. plusi enim κalet sanctio permissione. Item illa defensio teu