장음표시 사용
51쪽
AD HERENNI VM rationes strideri augeat peccatum, dicat n si me dignius esse , quam hominem occidere . Non enim
Mirum indignum sit an non, sed faetum ne sit, quaera νέκione ritur. Complexio uitiosa est, quae non ut quidque ,-primum dictum est, primκm complectitur , er quae
non breuiter concludit, cre quae non ex enumeratiota
exo ne certum π constans a liqvid reliquit, ut intelligaraqwid propositum in argumentatione si quid deeia inde ratione , 3κid confirmatione , qκid tota argumei σω. tutione demonstratum sit. σπαιμι - - C ONCL VSIO N Es, quae apud Graecos is
λογοι nominantur , tripertitae sunt nam constant ex enumeratione, ampliscatione, commiseratione.
In qnatuor loci uti possumus conclusionibus: in principio, secundκm narrationem, secudum firmissimam meritas προT mentationem,in conclusione . Enumeratio est per . . quam colligimus cὁmonem lis,qκibus de rebus ueraeba fecerimus, breRite ut renouetur no redintegretur oratio ordine,quidquid erit dictum, referemus: vit auditor, si memoriae mantiaerit, ad id, quod irae
meminerit, reducatκr. Item curandum est,ne aut ab exordis,aut i narratione repetatur orationis enumeruratio. Ficta enim π dedita opera comparata oratio
uidebitur esse artisici signiscandi,aut ingenii uendia
di,ua memoriae ostentata causa. quapropter initiκm enumerationis sumendu est i diuisione . deinde ordiaene breuiter expone dae sunt res, quae tradiatae erunt inlisae conprmatione,'confutatione. Amplificatio est res quae per locum comunem instigationis nuditorum can m-M emi a sumitur. Loci commlines ex decem praeceptis como
52쪽
LIBER II. 2.6dissime sumuntur adaugendi criminis causti Pri,
mus locus sumitur ab auditoritate,cum comemoramus quantae curae ea res fuerit Diis immortalibus,aut mauioribus nostris, Regibus, ciuitatibus, nationibus, horminibus sapientis imis, Senatui. Item maxime quo modo de his rebus in legibus sancitum sit. Secundus locus est, cum consideramus, illae res de quibus criminamur ad quos pertineant, utrum ad omnes, quod atrocissimum est: an 'periores,quod genus ii sunt i quibus auectoritatis locus communis sumitur: an ad pares, hoc est in eissem partibus animi, corporis, forπllinarum positos: an ad inferiores,qui omnibus his rebus antecelluntur. Tertius locus est, qκo perinn*etamur quid sit euenturum si omnibus idem conceda: tur : π ea re neglecta, tendem us quid periculornm
aut incommodorum consequatur. Quartus locus
est, quo demonstratur , si huic sit remissum , multos alacriores ad maleficia suturos, quos adhuc expectaratio iudicii remoratur. Quintus locus est, per quere ostendimus, si siemel aliter iudicatum sit, nullam rem
fore, quae incommodo mederi, aut erratum iudicum corrigere possit. Quo in loco non incommodum erit uti caeterarum rerum comparatione, ut ostendamus aliis res posse aut uetustate sedari, aut consilio corriαgi: huius rei aut lentedae,aut corrigendae nullam rem adiumento futurum. Sextus locus est, cum ostendemus
ex consulto facitum , dicemus uoluntario facinori nullam esse excusationem, sed imprudeliae iustam deprecationem paratam. Septimκs locus est, qκο ostens demus tetra facinus,crudele,nfarium, rannica esse:
53쪽
AD HERENNIUM quod genus iniuriae mulierum, aut earum rerum aliquitquarum rerum causa bella si scipiuntur,Cr cum hostibus de uita dimicatur. Octauus locus est, quo stendimus non uulgare, sed singulare esse maleficium, sturcum,nefarium,inusitatum,quo maturius' atocius uindicandum sit. N onus locus constat ex peccaratorum comparatione, quasi cum dicemus maius esse maleficium 'κprare ingenuam,quam sacrum laedere: quod propter egestatem alterum, alterum propter inmtemperantem siVerbium fat. Decimus locus est,perqκem omnia,qnae in negotio geredo acta sunt, q aes rem consiqui selen exponemus acriter, er criminosi diligenter,ut agi res et geri negotium uideatur rerum conssequentium enumeratione. Misericordia
commouebitur auditoris animus, si uariam fortun ram commutationem dicemus: si ostendemus in quiabus comodis fuimκs, quibusq; in incommodis simus comparatione. Si,quae nobis futura sint, nisi causam obtinuerimus,enumerabimus π ostendemus. bifκρα plicabimus, π nos sub eorum, quorum misericordia captabimκs , potestatem subiiciemus. Si, quid nostris parentibu ,liberi caeteris necessariis casum sit propter nostras calamitates,aperiemus, simul sedemus,siαlorum nos solitudine π miperis,non nostris incommodis dolere. Si de clementia, humanitate , misericora dia nostra, qua in alios usi sumus, aperiemus. Si nos semper, aut diu in malis fuisse ostendemus. Si noustrum fatum aut fortunam conqueremur. Si animum nostrum fortem, patientem incommodorum ostendo maffuturum. Commiserationem breuem esse oportet.
54쪽
Nihil enim lucoma citius arsit. Fere locos ossiliuris mos totius artis ij tractauimus in hoc libre.quaespropter huic uolumini modus hic sit . reliquas praecerptiones, quoad uidebitur, in tertium librum transeuremus. Haec si, ut conquisite conscripsimus, ita tu dies ligenter fueris consiecutus: er nos industriae fruetus ex tua scientia capiemus, π tute nothram diligentia laudabis, tuaq; perceptione laetabere; tu scientior eris praeceptorum artifcio, nos alacriores ad rediliquum persoluendam. uerum haec futura satis scio : te enim non ignoro : sed nos deinceps ad caetera praecepta transseamus, ut , 3 od libenutissime facim lis,mae uoluntati rectissimae
55쪽
LIBER III. D OMNEM iudicialem causim quemadmodum conlieniret inuentio A nem rerum accommodari , satis abuα dante ut arbitrorsuperioribus libris demonstratum est. nunc earlim rurationem rerum inueniendaru,quae pertinebant ad caissas deliberaliud, demonstrativas,in hune libra tr.et tulimus, ut omnis inueniendi praeceptio tibi quamprimum persolueretur. Reliquae quatuor partes erant arce ---n j. de tribus partibus in hoc libro dicemus,distosiαtione,pronlinciatione, memoria. de elocutione, quia plura dicenda uidebantur,in quarto libro conscribere maluimus: quem,ut arbitro tibi librum celeriter abu'solutκm mittemus: ne quid tibi rhetoricae artis deesse possit. interea prima qNaeque oe' nobiscum,cum uoles,. Ο interdum sine nobis legendo consiquere , ne quid impediare,quin ad hanc utilitatem parite, nobiscum progredi possis. nunc tu fac attentum te praebeas: nos
pro Pisici ad instituta pergemus. DELIBERATIONES partim sunt bui αtra modi,ut quaeratur utru potius faciendum sit: partim huiu'Odi,ut quid potissim κm facienda si consideretur .Ftrum potius,hoc modo : Carthago tollenda, an relinquenda uideatur. Quid potissimum,hoc pacto: ut . s Annibal conpultet, cum ex Italia Carthagine accersi
56쪽
LIBERII. 28tur,an in Italia remaneat, an domu redea an in Aetiraptum profectus occupet Alexandriam. Item deliseurationes partim ipse propter se consultandae sunt,ut se
deliberet Senatu captiuos ab hostibus redimat,an no: partim propter aliquam extraneam causam ueniunt in deliberationem conpultation. m , ni si deliberet Senatus bello Italico soluat ne legibus Scipione , ut euliceat ante tuus cos. fieri: partim propter se sunt deliberandae, magis propter extraneam causam ueniunt in consultationem, ut si deliberet Senatus,bello Italico Acijs ciuitatem der,an non. In quibus causis rei naturafaciet deliberatione,omnis ratio ad ipsum rem accommodabitur. In quibus extranea causa conficiet deliberationem,in his ea ipsa erit causa adaugeda aut deprimenda. Omnem orationem eorum qui sententia dicent,finem sibi coueniet utilitatis proponere t om αnis eo totius orationis ratio coheratur. Utilitas in duas fi s m i partes in ciuill conpultatione diuiditur,tutam bonestam. Tuta est, quae conficit in tantis aut consequentis periculi uitationem qualibet ratione. Haec di tribuitur se ustii in uim dolum : quorum aut alterum separatim, aut utrunque pumemus coniunctim. Vis siecernitur per exercitus, classes, arma, tormenta, euocationes hominum ,stalias huiusmodi res. Dolus consumiatur inpecuniam , pollicitationes,dissimulationes, maiturationes,mentitiones,et caeteras res, de quibus magis idoneo tempore loquemur, si quasso de re militari,aut de administratione re . scribere uelimus. Honesta res uoncis diuiditur in rectu et laudabile. Redium est, quod
57쪽
ῖ -- a fortitiainem,modestiani. Prudentia est calliditas,quae ratione quadam potest delectum habere bonorum cor malorum. Dicitur item prudentia, sicientia cuiusdam artificit. Item appellatur priaentia, multarum rerum svis diam memoris, compluriκm negotiorum. Iustitia est aequitabilis unicuique tribuens pro dignitate cuius fioni unne que . Fortitudo est remm magnarum appetitio, orrerum humilium contemptio π laboris cum utilitatis ne eric ratione perpessio. Modestia est in animo cotinens modi rodo emoti eratio cupiditatum. Prudentiae partibus utemur in 1 ε - e dicendo, si commoda cum commodis conferemus, inmis. Hierum sequi uitare alterum cohortemur. Aut si quag re cohortabimur aliquem,cuius rei aliquam disciplinasilem scientiam poterimus basere,et quo modo,aut qua qκidque ratione feri oporteat, ostendemus. Alit
suadebimus quippiam,cuius rei gestie aut praesiente,
t γ aut auditam memoriam poterimus habere : qua in re
- facile id quod uelimus exemplo allato persuadere possistisA ' mus. Iustitiae partibus utemur, si aut innocentum,alit. , supplicκm dicemus misiereri oportere: si ostendemus bene merentibus iratiam referri conκenire : si demonα prabimus ulcisii male meritos oportere : si filem maαgnopere censibimus conseruandam : si leges er mores ciuitatis egregie dicemus servari oportere: si societates atque amicitias studiosi dicemus coli conuenire : si qsius in parentes,deos,patriam natura comparuuit,id religiose colendum demonstrabimus: si bos illa,clienteα
. . las, cognationes, si nitates caste colendas esse diceαπηs: si nec prece, nec pretio , necζratis,nec peric αIo, nec simultate a uia recta ostendemus deduci oporab
58쪽
LIBER III. a. 'rere: si dicemns in omnibus ius aequabile 'tui conuervire. His atque huiusmodi partibvi iustitiae , si quam rem in concione, aut in concilio faciendam censebiamus, i m esse ostendemus: cotrari js ini m.. Ita siet ut eisdem locis ad suadendum,'ad dissuade dum simus parati. Sin fortitudinis retinendae causet faciendum qκid esse dicemus, ostendemus res magnas excelsis sequi appeti oportere : item res huα miles indi nas uiris fortibus uiros fortes propterea
contemnere oportere, nec idoneus dignitate sua iudio care. Item a nulla re bono pericliti aut laboris maαgnitudine deduci oportere: antiquiorem mortem turrapitudine haberi, nullo dolore curui ab officio recedatur,nAdias pro rei ueritate metuere inimicitias,quod
libet pro patrias arentibus bosetisκs,amicis,et ijs παbus,quas iustitia colere cogit,adire periculum,et quemlibet suscipere laborem. Modestiae partibus litemur, si nimias libidines bonori pecuniae,similiumq; reris Rit
perabimκs. Si unamqκanque rem certo natArae termino definiemus. Si denique qMd cuique satis sit ostenα demus, π nimium progredi dissuadebimus, π mo dum unicuique rei tuemus. Huiusimodi partes sunt virtistis, amplificandae , si suadebimus ; attenuandae, si ab his dehortabimur,ut haec attenuentκr quae supra
demonstraui. Nam nemo erit qui censeat a uirtute reα cedenda: uerum aut res huiusmodi no dicatur esse,ut virtutem posmus egregiam experiri,aut in contrariis potias restis,quam in his uirtus constare ostendatur.
item si quo pacto poterimus,quam is qui co tradicet iustitiam uocarit, nos demonstrabimus ignauiam esse et
59쪽
AD HERENNI V Minertium ac prauam liberalitatem . Qua prudentiam appellari inepta ore garrulam π odiosam scientiam esse dicemus. Quam ille modestiam dicet esse,eam nos inertiam π dissolutam negligentiam dicemus. Quam ille fortitudinem nominarit,eam nos gladiatoriam et inconsideratam appellabimus temeritatem . Laudabire
se est,quod conficit honestam per praesientem sequentem commemorationem. Hoc nos eo 2 recto siparauium; s,non ' hae quatuor partes, quae Iubiiciuntur μ λ uocabulo recti, hanc honestatis commemorationem dera re non soleant; sed quanquam ex recto laudabile naαι scatur, tamen in dicendo seorsum tractandum est hoc ab illose Neque enim nolum laudis causia rectu sequii conuenit, sed si laus con equitur, duplicatur recti μα petendi uoluntas c Cum igitur erit demonstratum παctum,laudabile esse demo trabimus aut ab idoneis hos. minibus,ut si qua res honestiori ordini placeat, quae ideteriore ordine improbetur: aut aliqκibus focus, ακr omnibus ciuibus, exteris nationibus,posterisq; nostiris. i ori moίς μ' , ii modi locorum diuisio sit in consultatione, me mem μνα reisiter aperienda est totius tractatio causae. Exordiri licebit uel a principio,vel ab insinuatione,uel ab i. αρ γῆ inis dbm rationibusquibus in iudiciali causa. Si cuius rei
narratio incidet,eade ratione narrare oportebit. Quoniam in huiusimodi causis finis est utilitas, et ea diuiditur in rationem tutum atque honestam : si utrunq epoterimus ostendere, utraque pollicebimur nos in dicedo demon Baturos esse : sin alteru demonstraturi eri: mus, simplicite quod dicturi fumus,ο ledemus. At si nostram rationem tuta esse dicemus,diusione utem r o one
60쪽
IIBER III. 3O in vim, consilium . Nam quod in dicendo rei dilucidandae causa dolum appellauimus, id in dicendo hi αnestius consilium appellabimus. Si rationis nostrae sinutentiam rediam esse dicemus omnes partes redii incident, quadripartita diuisione utemur ; si non inciaden quot σκnt,tot exponemus in dicendo.In confinmatione π confutatione utemur locis, quos ante ostedimus, nostris confirmandis, contrari js confutandiso Argumentationis artifciose tractandae ratio de secundo libro petetur. Sed si acciderit, ut in conpulistione
alteri ab tuta ratione,alteri ab honesta seni etia sit, Min deliberatione eorum qui a Poenis circunsis deliberant quid agant: qui tutam rationem sequi suadebit,
his locis utetur: nullam rem utiliorem esse incolumiα tute: uirtutibκs uti neminem posse, qui suas rationes in tuto non collocarit: ne deos quidem esse auxilio
iis,qui se inconsulto in periculum mittant: honestum nihil oportere existimari, quod non salutem pariat. Qui tutae rei praeponet rationem bonestam , his locis
utetκr: Virtutem nullo tempore relinquendam : uel
dolorem,si is timeatur; uel mortem,si ea formidetur, dedecore et infamia leuiorem esse, considerare ei ae sit
turpitudo consecutura. At non immortalitatem, neq; aeternam incolumitatem consiequi,nec esse exploratu,
illo nitato periculo,nullum in aliud periculum uenturos: uirtute,uel ultro ad mortem proficisci esse praecla Sortitudini fortuna quoque esse adiumento solere. Eu tute nivere,qui honeste uiuat, no'qui in praesentia incolumis N eum qui turpiter uiuat incolume in