장음표시 사용
311쪽
AD TREBATIVM se huic rei illa antecedit huic no antecedit: aut si hκie rei repugna illi no repugnat: aut si huic rei,haec illium alia causa est: aut si ex alio hoc, ex alio illud esseactum est: ex quovis horum id,de quo quaeritur, idemne an aliud sit, inueniri potest. Ad tertiu genus qua
pionis,in quo,qκale sit,quaeritu in comparationem ea cadlint, quae paulo ante in comparationis loco enumetirata sunt. In illud autem genus, in quo de expetendo fugiendos quae ritur,adhibentur ea,quae sunt aut animi aut corporis, aut externa, uel commoda uel incomamoda. Items cu de honesto turpis quaeritur, ad anta mi bona uel mala omnis dirigenda oratio est. Cum autem de aequo et iniquo disseritur,aequitatis loci colligunttir: hi cernuntur bipartito, natura, in limio. Natura partes huet duas,tuitionem fui,eν uicta scendi ius. Institutio autem aequitatis tripertita est. Vna pars legitima est, altera conueniens, tertia moris uetustate confrmata.Atque etiam russus aequitas tria partita dicitur esse,una ad superos deos,altera ad madines,tertia ad homines pertinere. Prima pietas, secunα da sanctitas,tertia iustitia aut aequitas nominatur. De
proposito sitis multa: deinceps dea causa pauciora di, cenda siunt. pleraque enim sunt ei cum proposito como munia. Tria sunt igitur genera causarum,iudic8,deα liberationis audationis. quarum fines ipsi declarant, quibus utendum locis sit. Nam iudicij finis est ius, ex
quo etiam nomen. Iuris autem partes tum expositae, cum aeqliitatis. Deliberandi finis utilitas,cuius eae parates,quae modo expositae rerum expetendarum. Laudetationis finis,honestas,de qua item est ante dictum. Sed
312쪽
definitae quaestione, i suis quaeque locis quasi propriis
instituuntur in accusationem defensionemq; partitae. In quibus existunt haec genera, ut accusator personam
arguat facti, defensior aliquid opponat de tribus, aut non esse factum : aut si sit factum,aliud eius facti nomen esse : aut iure esse factum. Itaque aut inscialis, aut coniecturalis prima appelletur, definitiva altera, tertia,quamuis molestum nome hoc sit, iuridicialis.uocetur. Harum causarum propria argumenta ex iis sumpta locis,quos exposivimus n praeceptis oratoriis explicata sunt. Refutatio autem accusitionis,in qua est depulsio criminis, quae Graece dicitur, Latine aps
pelletur flatus: in quo primum insistit quasi ad re3uαgnandum congressa defensio. Atque etiam in delibeae rationibus o laudationibus iidem existunt status. Nare negantur sive ea futura,quae ab aliquo in sentenatia dicita sunt fore, si aut omnino fieri non possint, aut sine summa difficultate non possint. In qua aragumentatione status coniecturalis existit. At cum aliae quid de utilitate,bonestare,eqκitate disseritur, deq; ijs rebus,quae bis sunt cotrariae ; incurrui flatus arit iuris, aut nominis: quod idem contingit in laudationibus. Nam aut negari potest id factu esse, quod laudetur: aut non eo nomine afficiendum , quo laudator asseis cerit, aut omnino non esse laudabile, quod non reaecte, non iure factum sit. Quibus omnibus generibus Uus est nimis impudenter Caesar contra Catonem meum. Sed quae ex statu contentio efficitur, e 1m Graeaeci κρυοέανον κocant: mihi placet id, quoniam qκidem ad te scribo, qua de re agitur,liocari. Quibus autem
313쪽
boc,qua de re agitur,eotinetκr, haec continentia uocent ν qκα si firmamenta defensionis, quibus sublatis de fensio nulla sit. Sed quoniam lege firmius in controuuersiis disiceptandis esse nihil debet,danda est opera,ut
legem adiutricem testem adhibeamus. In qua re
alij quasi status existunt noui, sed appellantur legiti,
mae disceptationes. Tu enim defenditur,non id legem dicere, quod aduersirius uelit, sied aliud. Id aut conuringi cum sicriptum ambiguum si ut duae differentes sententiae accipi possint.Tum opponitur scripto uoluntas sicriptoris,ut quaeratur,uerba ne plus, an sententia ualere debeat. Tum legi lex contraria affertur. Ita sunt tria genera quae controuersiam in omni scripto facere possunt,ambiguum,discrepantia scripti et uolutatis, stripta contraria. Iam hoc perstricuum est, non magis in legibus,quam in testimeti in stipulatiosus, in reliquis rebus quae ex scripto aguntur,posse contrarauersias easdem existere. Horum tractationes in alique liubris explicantur. Nec solii perpetuae actiones, sed etiam partes orationis isdem locis adiuuantur, partim prora prijs,partim comunibus: ut in principij quibus ut beα nevoli,ut attenti sint qui audiant, sciendum est propriis locis. Items narrationes, ut ad suos fines s ectet, id est,ut planae sint,ut breues, ut euidentes,ut credistiles,ut moderatae, ut cum dignitate . quae quanqMm in tota oratione esse debent, magis tame sunt propria narrandi. Quae autem cosequitur narrationem fissi
ea persuadendo quoniam efficitur, qui ad persuaden: dum loci maxime ualeant, dictum est in ks,in quibM
de omni ratione dicendi. Peroratio autem π alia
314쪽
TOPICA. quadam habet , o maxime ampliscationem : cuius effectui is debet esse u aut perturbetur animi,aut traquissentur ; si ita iam lecti ante sunt, ut augeat eomm motus,aut sidet oratio. Hula generi, in quo et mistricordia, iracundia odium, cr inuidia, ercaeterae animi lectiones perturbatur,praecepta suppe' ditantur aliijs in libris,quos poteris mecum legere,cum uoles. Ad id autem,quod te uelle senseram,cumulate seri actum esse debet uoluntati tuae,nam ne praeteriin rem aliquid,quod ad argumetum in omni rusione rei periendis pertinere plura,quam ὰ te desiderata erat, . sum complexus ecis quod sepe liberales uenditoures solent,ut cum aedes fundum Me Mediderint, rutis caesis receptis, concedunt tamen aliquid emptori,quod ornandi causa apte, lom co positum esse uideatur . sic tibi 'nos a ii V, ad id , quod quasi mancipio dare
r. l. I debuimus,ornamenta quaeradam uoluimus non debita acceα V . dere.
315쪽
WT VLLII CICERONI saDε PARTITIONE ORATORI AD I A L O G V S.
TVDεο, mi pater, Latine ex te audire ea , quae mihi tu de ratione di S cendi Graece tradidisti , si modo is est otium, si uis. C. Pater. An est, 'it cicero, quod ego malim,quam te
quamdoctissimu esse s Otium autem prima est summ
mum,quoniam aliquando Roma exeundi potestas daαta est. deinde ista tua studia uel maximisὶoccupatiorunibus meis anteferrem libenter. c. Filius. Vis ne imatur,ut tu me Graece soles ordine interrogare, sic ego te uicissim eisdem de rebus Latine interrogem c. P.S ne, si placet sic enim er ego te meminisse intelligam, quae accepisti: tu ordine audies,quae requiris. C. F. in partes distribuenda est omnis doctrina dic Alc. P. In tres. c. F. cedo quas f c. P. Primum in ipsam sum oratoris, inde in orationem,tu in quaestionem. c. F. in quo est ipsa uis ρ C. P. In rebus uerbis. Sed Ο res uerba inuenienda sunt collocanda. Proprie autem in rebus inuenire,in uerbis eloqui dictitur. Collocare autem, etsi est commline , tamen ad inueniendum refertur. Vo motus,uultus, atqsse οπmnis actio eloquedi comes est, earumq; omnium custos
es memoria. c. F. Quid, orationis quot sunt partui i
316쪽
PARTITIONE G. Ic.P. Quatuor. Earum duae ualent ad rem docendam, narratio'confirmatio . Ad impelle dos animos duae,
principium π peroratio. c.F. Quid, quaestio qua nam habet partes s C .P.Infinitam,quam consiuitatio αnem appello : definitam, quam causam nomino. c. F. c X O NI A Μ igitur primum est inueniure oratoris, quid quaeret f c. P. Vt inueniat quemadramodum fidem faciat eis, quibus nolit persuadere, erquemadmodum motum eorum animis afferat. C. F.
Quibus rebus fides it c. P. Argumentis,quae ducunαtur ex locis, aut in re ipsi insitis, aut assumptis. C.F. Quos uocas locos C.P. Eos, in quibus latent argumenαta. c. F. Quid est argumentum s C. P. Probabile inuentum ad ficiendam fidem . C. F. Quo modo' iratur duo genera ista diuidis C. P. Q uae sine arte pura tantur, ea remota appello, ut testimonia. C. F. Quid insita fC. P.Quae inhaerent in ipsi re. C. F. Et testimoαniorum quae sunt genera ' C: P. Divinum. huma, num . Diuinum,tit oracula,ut austicia, ut uesticinotiones, restonsi sacerdotum misticum,coniecisoru. Humanum,quod stectatur ex auctoritare, π ex uoruluntate , π ex oratione aut libera, aut expressa:
in qκο infunt inscripta, pacta, promissa, iκrata,
qRaesita . C. F. Quae sunt quae dicis insita c.P. Quae infixa sunt rebus ipsis,tum ex toto , ilim ex partiuelis,
tum ex notatione, tum ex ijs rebus,quae quodam morado affectae sunt ad id de quo quaeritur Et ad id totum, de quo disseritur,tum definitio adhibetur, tum partiuenumeratio, tum notatio Merbi. Ex ijs autem rebus,
qκα quod.modo affectae sunt ad id de quo quaeritur,
317쪽
m alia ex similitudine,alia ex differentia, ilia ex costrario,alia ex coniunctis,alia ex antecedentibus, alia ex conssequentibus,alia ex repuinantibus, alia ex cansiis,alia ex affectibus, alia ex comparatione malorum, aut parium,aut minorum: ut desinitis,ut contrarisi, ut ea quae sunt ipsi, contrario ne eius aut similia, aut dissimili aut coentanea,aut dissentanea.aut ea quae
sunt quasi coniunctabant ea quae sunt quasi prenatia
inter sie: ακt earum rerum e quibus agitur, causerant causata euentus,id est,quae sunt essedia de causis, ut distributiones, ut genera partium generum Me pars res,ut primordia rerum,et quasi praecurrentia, in qκibus inest aliquid argumenti: ut rerum contentiones, quid maiusquid par,quid minus sit,in quibus aut naturae rerum,aut facultates comparantur. C. F. Omniabus ne igitur ex bis locis argumenta sumemus f C. P. Imo uero scrutabimur,π quaeremus ex omnibus: sed adhibebimus iudicium,ut leuia semper rei jciam Rh nonunquam etiam communia praetermittamus, π non necessaria. C. F. Quoniam deside restondistis, uolo a dire de motu. C. P. Loco tu quidem quaeris, sed plaunius,quod uis,explicabitur,ca ad orationis ipsius, quaestionum s rationem uenero . c. F. Quid sequiturigiatur C. P. Cum inueneris, collocare. Cuius in in lata quaestione ordo est idem fere, que exposui, locoru . In definita autem adhibenda sunt illa etiam quae admotus animorum pertinent. C. F. Quo modo igitur ista explicas ' C. P. Habeo communia praecepta fidem faciendi i r commouendi. Quoniam fides est 'mi
318쪽
opinio. Motus autem,animi incitatio,aut aduoluptae rem,aut ad molestiam,aut ad metum,aut ad cupiditatem. tot enim sunt motus generatartes plκrasgeneαrum singulorum. Omnem collocationem ad finem acueommodo quaestionis. nam est in proposito finis, fides:
in causa π fides π motus. Quare cum de causa diuxero,inqκα est propositum , de utroque dixero. C. F. Quid habes igitur de causa dicere t C. P. Auditorum eam genere distingui. Nam aut a cultator est modo qui audi aut disceptato id est rei siententias mode arator, ita ut delectetur, aut statuat aliquid. StatMit aut alit de praeteritis,ut iudex : aut de futuris, ut Sea
natus. Sic tria sunt genera,iudicu, liberationis,exorta nationis: quae,quia in laudationes maxime confertur, proprium habet iam ex eo nomen. C. F. Quas res sis
si proponet in istis tribus generibus oratori c. P.Deleectationem in exornatione: in iudicio aut sevitiam , aut clementiam iudicis: in suasione autem aut si)em,
aut reformationem deliberantis. c. F. Cur igitur exuponis hoc loco genera controuersiarum ρ C. P. Vt rautionem collocandi ad finem eia que accommodem. .F.Quonam tandem modo P. Quia qκibus in oα
rationibus delectatio finis est, uarii siunt ordines colua
candi. Nam aut temporum struantur gradκs, aut Παnera di ributiones, aut ὰ minoribus ad maiora ascendimus,aut a maioribus ad minora delabimur, ut haec inaequabili uarietate distinguimus, cuparua magnis, simplicia consuctiso cura dilucidis,laeta tristibus, inα credibilia probabilibus inteximus,quae in exornatione cadunt omnia. C. F. Quid ρ in deliberatione quid steu
319쪽
O R A T O RI AE ctas C. P. Principia uel non longa, uel sepe nutu. sunt enim ad audiendum qui deliberant, sua causa parati. Nec multum sane saepe narrandum est. Uenim narratio praeteritarum rerum, aut praesentium
suasio autem, futurarum. Quare ad fidem ad moratum adhibenda est omnis oratio. c. F. Quid , in inndicique quae est collocatio t C. P. Non eadem accusatoris,o' rei: qκod accusator rerum ordinem persequit- ,π singula argumenta quasi hasta in manu collocaαta uehementer proponit, concludit acriter, confirmat tabulis,decretis,testimoniis, accuratiusq; in 'Plis co*moratur, perorationis dis prae ceptis, quae ad incitandos animos ualen et in reliqua oratione paululum digre diens de cursu dicendi utitur, σr uehementius in per orando . Est enim propositum, ut iratum efficiat iudiαcem . C. F. Quid faciendum est contra reo C. P. Omnia longe secus. Sumenda principia ad beneuoα
lentiam conciliandam Narrationes aut amputandae.
quae laedunt: aut relinquendae , si totae sunt molesta. Firmamenta ad idem posita, aut per se diluenda,ακt
obscuranda, aut digressionibus obruenda. Perorati nes autem ad misericordiam conferendae. C. F. Semo per ne igitur ordinem collocandi,quem uolumus,tenere possumus t C. P. Non sane. Nam auditorum a res moderantur oratori prudenti prouido π q o restuunt, immutandum est. C. F. Expone deinceps, quae ipsius orationis, uerbcrumq; praecepta sunt. c.RVnum igitur genus est eloquendi 'a stonte fusium,altera uersum atq; mutatu. Prima uis est in Amplicibus uerbis,in conluctis siecuda. Simplicia inuenienda sunt,
320쪽
PARTITIONES. Isio coniuncta collocanda sunt. Et simplicia uerba partim natiua sun partim reperta. Nati a ea, quaesigni'
cata sunt sensu: Reperta, quae ex bisfacta sunt, er
novata aut similitudine,aut imitatione,aut inflexioαne,aut adiunctione uerborum. Atque etiam est haedistinctio in uerbis,dltera natura,trae tutione altera. Natura,utsint alia consonantior graκiora, leniora,er quodammodo nitidiora, adia contra. Tractatione autem, cum aut propria sumuntur rerum uocabula, aut addita ad nomen,aut noli aut prista,aut ab oratore modificata,π in laxa quoiammodo qualia sunt
ea quae transferuntur aut immut.itur, aut ea quibus tanquam abutimur ut ea quae o curamus, quae t credibiliter tollimus,quaeq; mirabilius,quam siermonis conssuetudo patitur,ornamus. c.F.Habeo de simpliciabus uerbis, nunc de coniunctione quaero . C. P. Nuomeri quidam Iunt in coniunctione siernandi consiecutios uerborum . Numeros aures ipsae metiuntur, ne aut non compleas uerbis quod proposueris, aut redundes . Consiecutio autem,ne generibus,nκmeris,tempoαribκs,personis , casibus perturbetur oratio . nam κt in simplicibus uerbis,quod non est Latinum,sic in contus eiis,quod non est consiquens,vituperandu est.Communia autem simplicium coniundiorumq; funt haec quinqκe quasi lumin dilucidum breue,probabile,illustre, suave. Dilucidum sit usitatis uerbis,propris,dist sitis,
aut circusicriptione conclusa, aut intermisione,aut cocisione uerborum. Obpurum autem aut longituαdine,aut contractione orationis,cut ambiguitate,antis lexione atque immutatione uerborum . Breuita