장음표시 사용
31쪽
horae ortisti, tu super linea psimae horae media, noctis: super linea veho unius horae di messa ,
horarii medis noctis, notabis tertiam hora ortivam horai D ab occasu: supersteunda aute hora me ὀ is noctis, notabis quartam horam ortius earum de horaru ab oecasu,& ita continuando, in guli, mediis di integri; horis mediar noctis, tribues unam horam intcgram ortivam horarum ab occasu, ut ipsa res postulat: nam ut docearis exemplo) s hora me/iae noctis esset, verbi gratia, s , necesse est istorti uast io : di si megiae noctis es et hora si & . , quis nescies ad horam , t. solem ab origo ute surgere Θ nonne uides in linea aequinoctiali sub T. cadere hora idi. ortiua super horas. m iae noctis horarum ab occasu 3 sequere igitur pro grade notando horas ortivas usque in punctum D. Occidentis, ubi super hora 11. mediae noctis cadet hora a . ortiua horarum ab occasu. Item horas meridianas ab occasu, hoc ordine intra suam Peripli iam inscribere debes reuertere ad orientis puneium B, ubi supra lineam olidion talem BAD, sub B. notabis numerum horae 11. pro meridiana b occasu. Deinde sub secun a linea horaria ex longioribus a B. versus meridem Σ. pracedenso, describes numerum 13. horae meridianae ab occasu, qui quidem numerus cadet amussim super horam secundam ortiva,& super hora prima mediae noctis horarum ab occasu. Igitur hac sacillima lege procedes in scribendo reliquas in ridianas horas versus Σ. ubi inseribes 18. horam meridianam aequinoctiorum tempore, nam res ipsa postulat, quod si mediae noctis ab occasu suerit hora 5; D ra. orti ua: consequenter 18 erit meridiana, aqua disicedens versus D. reliquas per ordinem meridianas inscribes Vsque ad α . ius cadet super ipsum pundisi occidentis D. Non alia lege a superiori ecsuerso tamen or dies id describes horas ab ortu in minoti portione Diadematis a . D. illas super propriis Peripi sitae horarii, orbibus distribuendo; initia quidem sumendo semper a B. uersus s. & proce- Aetido usque a a D. punctum occidentis, in quo omnes hora fine ira habent, descriptionem perficiesr dixi ordine conuerso ab horis ab occasu, nam horae mediae noctis ab occasu effriuntur meridianst ab ortu; &ortiva horarum ab occasu, occiduae horarum ab ortu ;& ita meridianae ab occasu, media noctis eis ciuntur ab ortu. Itaque in eodem Peripherii interuallo horarum laediae notiis ab ortu, describes numeros meridianarum ab occasu. D csscientur megiae nocti hora ruta ab ortur item in orbe horario continente horas occasus horarum ab ortu, inseribes horarum orti uarum numeros ab occasu,& escientur occiduae horarum ab ortui tandem in periphryia meridianarum horarum ab ortu, inscribes horarum seminocturnarum numeros ho rarum ab occasu, di efficientur horae meridianae horarum abortu. Quia Vero quantitas horarua media nocte ortivarum tantum est eadem quae est quantitassem inocturnar Din horarum ab occasu ita ho aere meridie occidum tantum) sunt eiusdem quillitatis, cuius sunt meridianae limrarum ab ortu, ideo Eodem numerorum Orsine eas inscribere debes initio facto a puncto orae ris B.) numeris tamen antiquis eas notando usque ad punctum D. occi tentis, in quo desinunt. Horae itaque a media nocte ortivae tantum hoc est in quibus oritur sol) incipiunt semper a B. Orientis, &transeunt per n. meridiei,& desinunt in D. puncto occidentis: horae vero a meridie ccciduae t tintum hoc est in quibus Sol occidi i) semper quidem incipiunt smiliter a B. orientis, sed non transeunt amplius per Σ. meridici, sed per ν. punctum septentrionis, di desinunt pariter in D. puncto occidentis: & sic eueni t , t horae a media nocte, descriptae super maiori Diade maris portione B SD. sint a media nocte ortium tantum; &quae descripta sunt a meridie superA ν D. minore Diadematis horaria portione fiant a meridie occidua tantum; quate fit ut singula earum sit alterius correlativae indes; nam si ortiva horarum a media nocte in portione B et D. fuerit vij, occidua a meridie in portione 43 , Ix erit in vos e contra) si merit ortiva horarum a media nocte in maiori portione, 0 h. erit occidua horarum a meridie in minori S ita de reliquis. quem ad inodum ex hac di altera parte linea aequinoctialis Σ Α ,. super circumferentia Diadematis uidere. ac ositio bistylli horaitii digito tangere potes. Linea ergo B A D, a qua initium sumunt eu parte B. orientis, & finctia habent in D. occidentis omnes horae cuiusuis generis) repet sentat verum orizontem recinna, quem in A. orthogonaliter intersecat circulus meridianus, seu diameter aequatoris et 2 Α ,. pestat tandem circa limbum ipsitas Diadematis descri bere torquem horariam, hoc est, mobile Vorologium H. duplicem et . horarum continens oriadinem, ut Gemplar offendit, & infra dicetur.
32쪽
.Arab horari, toreum horarium, seu matre Hora strum patis, expedire. cap. XVI II
CIrca limbum immobilis Horologii, hoe est, Diadematis horarii sescribito horariam torquem, idest, horologium mobile Η. 14. horas diurnas, & 24. nocturnas horarum ab oe- casu; diurnas quidem super sacie,nocturnas vero ordine contrario a diurnis) super dorso continens iuxta sorinam exemplaris, quod postea e limbo Diadematis, hoc est a rota Archiliorarii
et 3ν si ex crassi papyri materia suerit) circumcides, tali quide diligenti artificio, quod quando omnino circumcisum fuerit, ac totaliter separatum, remaneat tamen limbo Diadematis,ex quo eircumcisum est, unitum, quasi torques circa crassitiem limbi rom in sacto sbi torqui, uel limbo rotae aggeuolo, seu alveolo quodam, vel parua cauatura, ne facile exilire ualeat. super hac dentata torque mobilis horologij inscribes, ut diesi, horas diurnas & nocturnas horarum ab occasu, illurnas quidem superficie, nocturnas Vcro, ordine tamen conuerso) super dorso, illius at supra horam 14. relinquas denticulum H. cxteris omnibus denticulis grandi orem, ut idem noctu satilius plusquam caeteri eminentius videri possit. Inter denticulos autem ipsius torquis gescribes etiam quartus horarum, suis pariter lineunculis & in placuerit)denticulis db
linctas si uero ma re instrumentum conficere magis tibi placuerit, torquem pariter ex aere,
quem)dmodum & Archiliorarium ciuxta stimam esemplatis,quod tibi sub cap. et e. huius lib. moniliatum est) fabrefacies. Dioniae, bis3lla Mias,, o subsit mrisei fuse lavi scit;u eneare . cap. XIX. QVamuis ex horum instrumentulorum fguris quisquis, etiam riadis, per seipsum fibricam erigcres acillime possit, iugiter tamen ad scacorum eruditionem,quomodo 1 bricentur ostendere ociosum minime videtur. Ideo primum pro Θioptrae fabrica sumatur di- santia P H, vel P V, quod est, a centro P, idest ψ. usque ad cherubini frontem,nempe a centro instrumenti usque a3 extremitatem maioris denticuli H. 24. hora . protracta igitur Puiuxta formulam nostram fabrefacito dioptram super ipsa linea, uti in puncto H, facies semici cularem excavationem, per quam respicere possis lucidiorem Vrsae minoris: postea centrum Ρ tum dioptra tum Archihorarii excavabis,ut inde stellam potare noctu perspicere valeas. Duas praeterea sacito pinnulas Q. & R. tam latitudine, quam longitudine omnino aequales, ita quod earum latitudo diametro pre suis se p. a laquetur, & protractis in medio cuiusq; pinnulae dua-hus squidistantibus lineis in qualibet pinnula iacito duo foramina a base pinnularum aequidι stantia, e gite adinvicem se se ospicientia, duo quidem minora pro radiis solaribus interdiu recipien3is, & duo maiora pro noctu, quando libuerit Luna, firmis, vel Vagis stellis obseruaniadis, vel pro altitudine cuiusque rei accipienda. istae pinnuis super fioptra quibusdam innectentur auricascheis Vertibulis ad Helle eutollendas, & deprimensas cum opus fuerit; sed & tan-rum ab inuicem distent, quod scalam Q R, ex Θactylioto sumptare , in inime occupent, quam scalam hae industria super dioptram transferre oportet, pone circini pedem in P, idest h. centro Archili orarij,& altero vago super singulos quinorum punctorum inici capesinos graduum inter C, D s. quod est inter A & quas omnes super dioptram ab eius centro P, versus semi soramen H. inter Q. R, isdem transferas circini expansionibus,curnas quasdam describendo si
neas e numerorum regione ipsius scalae. Canera quae magis ad ornamentum sunt, tuo marti
perseienda relinquo subfica insuperbistyllum horarium M p. ,. quod tantae si longitudinis, quantae sunt duo semidiametri inaequales, nempe ΑΣΗ, idest, Α YD. longior S AB, breuior, super quem bistyllum ossieto elicini scalam graduum diuersorum climatum inter A, &C, de medio Ellipsi transferas. Bistyllum etiam solare M 1 m, cuneum T. fabrefacies habentem interutramque hastam ad quantitatem seraminis, hoc est, centri P. instrumenti, w. ut presse ingredi, di ad angulos rectos ex utraque parte quam facillime &recte extolli possit. Quod si ex duabus partibus, uel stylis, seu hastis hoc est seacte) bipyllum consaueris, officio cochleat hastas
inuicem in cuneolo T. copulabis, sicque post usum commodius reponi poterit. Haec autem in strumentula tuo sicilius ingenio magis quam nourorum multiplicitate verborum complere
oleris, ideo tibi ea industria relinquenda confidimus.
33쪽
Amitti, Tremti, O λου, o civis imis braviter Osendere. Op. XX. NE cleuat iurati io assicere uideamur ingenia, horum instrumentulorum potius ostende re schemata, quam symmetrich eorum docere fabricam debueramus tamen pro acaeorum sntelligentia animaduertendum est fistulae reflexiunculam L, fieri de here super pressula O. quando in unum ambas instrumenti rotas & dioptra smul constringere voliueris ex parte faciei Archi horarii, quam quidem pressulam C, immediate supra pressulam F P, dioptrae conti ni e unitam, superponere debes, hoc est, suboris I, rcflexione malleoli multiplicatis. J niter tamen, percussionibus, circum ipsam fistulae oram L, facienda. stella autem fistulae, ees e dem consecta continuata materia, ipsi situlae unita, ex parte dors maneat absque alia pressula, it stellae radii, S. ipsa fistula immobiliter spina teneatur. ne simul cum rota, uel cum dioptra circumuoluatur; sed immobilis permaneat tali quidem artificio, ut Archi horarii rota, & dioptra, circa ipsam fistulam, cum opus fuerit, facile presse tamen circumuolui possint. pacetiadanum sue axiculum E. teretem auriculam habentem in capite, per quam tenui sto ligari possc decenter compostum, iusta uertibuli fistularum capacitatem intrinsecam, ita tamen ut non facilius estrahi possi. Aciculam facies insuper, seu cochleolam X, ad Archi horarij rotam super potari eleuatione firmandam, qua serico filo apud D. pendeat, ne amittatur. Clauus autem x. ad manubrii brachium FC. vel apud Ei Ae manubrio sendeat. Armill m tandem, sicut & caetera instrumentula, ex orichalco, curuaturam in medio capitis latam in modum sa- sciolae anulatae habentem praepara, e qua, virgola, siue clauiculus teres eum capitello N. emergat, per cuius ualde rotundum foramen ut facillime, ac dς latice moueatur) insges anulum sit spensorium M. Insuper fasciola ipsa curuata anulataque, duo habeat ex eadem orichalchi con tinuata materia ibi unita pressa brachiola perso rata, quae supra crassitiem listbi dorsi clauiculis orichalcheis ut e directo liticae diamet talis C qus est medietas Armillae permaneat) ais-gantur, ex quibus Archi horarium didatice pendeat. Hanc poteris armillam alio arti scio, ac digerenti serina pri parare, uti est illa, quam super Archi horarii dorso in proprio descripsimos, ac infiximus loco. Ad probandum autem s Armilla cum suo suspensorio anulo, Scrucicula vel perpendiculo, loco cruci culae, in medio eius appenso ipsa enim crucicula perpensiculi sun getur oscio) 4sdalice fit asstia, di Archi horarii pondus sit aequale, se facito, lines diam ctrali C. . dors, super puncto C, appone filum stricum exilissimum cum perpensiculo competentis grauitatis , quo facto, si Archiliora iij machina libere es Armilla, siue anulo suspensorio, tuae manus digitulis capto pendenteo filum dependens super piaedidis lineae meridianae recti tudine ad amussim pependerit, pondus Archili orarii eri r squale, 'ipsum Archi horarium re
Oeam uiscatum ad geometricas operationes, cum opus i uerit, obtinendas) appellabitur: ar, se praedicta linea C R. deviare perspexeris, Aeuiationem corrige, huc vel illuc an ouendo.
seu flectendo vel impellen to armillam vel brachia, usquequo perpendiculi filum super linea CPAE praedicta ad amussim pendeat, ipsaque linea sto litis clatur inunguem; quod si ita eue nerit, profecto opus se optime habcbir ac totam Archi horarii nostri fabricam, si lici sidere, candide Lector, ad DEI OPT. MAX. gloriam perspicies esse completam.
35쪽
PRa para iustia huius euemplatis formam) Archiliotarii dorsum eum suo manubrio, eius
dem continuatae materiae sibivnito. Rotae insuper huius dorsi circumferentia, vel limbus, iit cius sem magnitudinis, cuius est rota, suefacies Archihorai ij ΣID. Torquis autem horariae superare dc bet circumferentiam limbi tam Archi horarii, quam dorsi, ut facili, ac pri sto intuitu horaen videre possis. Excavabis in manuhrio etiam duas illas senestras oblon gas super alis Cherubini, similiter di centrum ambarum rotarum di dioptra, tantae dicocticauabis amplitudinis, ut pisi granum facith per ipsum centrum adigi possit, per quod stellam potatem noctu ernere possis, sicut per senestellas Iucidiorem pariter Vrsae mi noris cum inde circumcursaverit uidere queas. In calce, siue cacumine manubrii configes vel ex e dem continuata materia compones sue inuertes interiorem, idest mediam uertibuli partem A. Duae uero extremae huius vertibuli partes, semper stiae remaneant super scabello gnomonico apud pr idem, ut infra dicetur. Fabricabis & clauum teretem E, quo vertibuli partesvniantur, quem sto tenuo ex aliqua manubrii parte, ne facile amittatur suspendas; quod idem etiam faciendum esse de spina, vel cochleola u. intelligas, scut in exemplari vides me collocas se in loco satis oportuno. De fabrica Lunaris Horologii, ac Zodiaci cicatii, horarumque inaequalium, & scalae altimetrae dicetur in cap. 1 a. & 13. lib. a . ubi es itidustria tractaneta reseruauimus. interim tamen inspice ibi csi placet .fisuram cum suo titulu..Anuuiarii stab/lian vorasti tam malueolateram suo suetae,iro fabricam olea re cap. XX , ι.
SCabelli gnomontei Catholici restat paueis demonstrare fabricam. sumatur ergo dis an
tia P hoe est, a centro ε. iam persecti instrumenti usque ad calcem manubri , ubi est punctus X reprςsentans alteram vertibuli partem, vel potius ipsam medullam vertibuli, hoc est, punctum inuisibilem) & super praeparata piariissima tabula ea oschalco , vel eti duplicato crasio papyro, extendatur linea Q Hr quam altera linea G HI orthogonaliter intersecabis an puncto H. protrahantur ' lineae perpendiculares, atque parallelae B C. DF, BD, & Ch, quibus sat quadratum aequilaterii BC DE. quod fit eκ data linea recta PHT. orthogonaliter si se ipsam rectissime decussata. Deinde pone circini pedem in B, ct vago expanso ad C, pro crea quartam Cp Di cui similem facias ex C, in B, ad p E. quae se se cum recta QT interserabunt in F. Has quartas diuide in partes Oo.aB,&a C, versus D &E quod frene operatus sus is, primo perspicies eas sese ad amussim intersecari super linea QT, in puncto F. hoc est, in clo. gladia earum: secun G, ambo trigesimi gradus earum cadent in intersectionibus Y,n Z. Ilaedi bidelicet YHZ. postea posito eircini pede in puncto H, & vago tenso ad punctum G. ebi, describito areum G Q I, ex quo fulcimenti fabricam tuo e&pedies ingenio. In puncto veroo facies denticulum p. aliquantulum eleuatum, sed valde acutum. Hoc fulcimentum G QI, per sua vertibula R, s. pavimento copulabis ac mobilitervnies in punctis G, SI Deinde sub sulcimento facies quoddam alveolum, tum ad ipsum falcimentum recondendum, tum vi ipsus sulcimenti vertibula commodius possint suum eaequi ossicium. Si aiam demum potarium eleuationum sub dorso Archiliorarii reportandam, hac lege perficies, hone regulum super correlativis gradibus ambarum portionu B E, & C D, & reguli intersectiones notabi super linea A H Q. adseribendo singulo decimo gradui proprium decimum numerum numero quartae correlativum. Quo facto, poteris, si placuerit, super pauimento e regione graduum Scalae, vel arcuum describere quotquot libuerit Regionum Insularum, Ciuitatum , locorum que insigniorum mundi nomina. Exinde in medio sineae B A C, configes matrem vertibuli VX, cuius pars media posta est in calce manubrii; quae quidem omnia diligenti compleas
marte, ita, ut, cum vertibula, oscio claui, unita fuerint, &. volueris e tendere Archi horaritim super pauimentum ad reponendum illud, centrum instrumenti perforatum s. d dalice cadat
super punctuin Q. hoc est, super denticulum sulcimenti, sub quo denticulo pendeat ex filo pe
36쪽
pen/ieulum H, de medio suleimenti ad distantiam Q H, cuius ossieto Arsi thoraclum ad angulos rectos cum oriponte iisdatice erigere valeas. Protrahes insuper lineas margineas inui, cem parallesas M NO P, ad margines circa pauimentum disponendas in modum parallelogramini. Describe etiam quatuor mundi partes orienti merid occid. & septentr.& si per linea P T. sub A T. loeabis pysidem cum sua sanceola magnete illita, uti nescitium expostulat, & emplar, quod ilicsequitur, ostenuit.
gnomonicum uniuersale cum insignium quibusdam lassis rum, Prouinciarum, & Ciuitatum mundi nominibus, e regione graduum propriae Polaris eleuationis distributis. AllcΗΙ
38쪽
REliqua demum tua, candide Lector, perspicies industria, quae, ut recte, faciliusque com pseas. huius instrumenti nostri hoc voluimus tibi tradere Cataglyphum, es cuius intuitu facilliae e cognoscas ito modo nostrum Ai chthorarium suo unire debeas pauimento ac sulcimento , quod ad bleuationem Poli arta gra . s. ubi tunc solummodo perpendiculi aculeus, e sulcimento cadentis, ipsum punia iam H. 3 o. gradus dsdalice strict) accommodauimus, quod in alia quacumque minime eueniet eleuatione. Attamen quando pro alia minori, vel maiori instrumentum erigere volueris eleuatione, primo figendus est denticulus Q. in ue .gradu stala uti in hac cernitur figuro sub dorso inscriptae, & periculum facere an instrumentum ad angulos rectos sit cum oria onte eiectum, quod officio perpendiculi P Η. facillime eti-pedies : quo cognito, remoue denticulum C, ab ipso Aue. gradu, & infigas in proprio gradu tuet Polaris eleuationis. Hanc sequentem inspice figuram, quam ad poli eleuationem grad. 43. pro tempore squinoctij ad horas tum diurnas, tum noetiitnas dignoscendas ereelam finximus, ubi uides denticulum hors et q. respicere verum punctum orientis, hoc est squinoetiorum tempore; duodecinas uero occidentis; sexis meridiem; decims octaus tandem senticulium uides respicere septentrionem super linea meridiana manubrii. Dioptra uero reducta est super A s. gr dum in ordine graduum potarium eleuationum intra tres domos s )s dactyliotecta hoc est Zodiaci aequaliter diuis, ut hinc rotam Archiliorari ossicio cochle X. firmatam super ipso 43. gradu in pi midia quarta o agnoscas accommodatam esse ad horas nocturnas sub eadem eleuatione grad. ue. Aignoscendas, ut in sequenti libro dicetur. Bystillum etiam reduximus horarium super 4 3. Zodiacum arcuatum in Ellips super tropicum ro. pro tempore illo, quando Sol est in sidio signo. ad cognoscendum diei & noctis quantitates, in quorum gratiam hanc sequentem sume fisuram.
40쪽
SACERDOTIS IN RR. PP. CAPUCCINORVM
De diffiiitione, & vise Archili orarii Catholici sui. Lib. 11.
inuen ione composuimus, ossicia, S utilitates deicribere, ac declarare tentantes, gratia facilioris cognitionis habendae eorum, quae in eo continentur; S ut periucundar illius utilitates dignoscantur, in primis nominis etymologia, nec non & definitio ut D. placuit Hieronymo) diligentet est aduertenda, Omnis, inquit Tullius primo Osee. quae a ratione suscipitur de aliqua re institutim a definitione proseisti debet, . t intelligatur quid si id de quo disputatur. Commouis est enim fere omnium Philosophorum. Peripateticorumque sententia, quid nominis in omni scientia praesupponi. In primis ergo eius, ' partium definitionem & nomina, nos faciliori, ac simpli ciori, quo possiamus, modo, ac documento ut illis cognitis, post etiam quilibet inexpertus illius usum facillimaratione percipere declarare intendimus, itaris oramis qvid se . cap. I. Rehili rarium igitur est infrumentum, a me inirentum, quod se e ecole stis sphtrae speciein, ac figuram quas3am, in plano descriptam; reterre videtur quo omni prorsus dissicultate,& Arithmetica si apputataoncsemota) omnium dierum ac nocitum quantitates, scii arcias diurnos di nocturnos, mi diurnos di seminocturnos; horasque pro sertim ab ortu diab occasu,hoc cst, Italicas ct B emicas, tam diurnas,quam nocturnas; itemque a meri ite S a media nocte, id st Callicas; S inaeqpales, quae etiam planetariae dicuntur, sub uniuetas polo in habitationibus, atque parallelis absque magistro medio, exquisitissimo, S quam facillimo documento, unusquinque, etiam rudis, percipore, atque perspicere queat. Eius ergo nomanis etymologia, siue lyin-holum interpretatur quasi supremum horariorum Horarium.
ARchthorai ij nostri partes prineipaliores sunt septem, Prima est Ellipsis i OM Α hoc
est Zodiacus Vniuersalis. ad ellipsis, idest otiati formam redactus. Secunda Zodiacus dactyliotus nocturnus uniuersalis, idest Zodiacus anularis, Ys,το A M. Tertia est Periphoia Z, duodecim signorum Zodiaci, ac duodecim mensium Anni Cregorioni es, quam alias Da- .ctyliotecam, idest quasi anulorum Repostorium, appellamus. Qutilia Diadema horarium vniuersale, idest, lorologium immobile uniuersale inaequaliter diuisuiu Σ s νη. ininta est Tonques horaria. ides, Horologium mobile N. circundans immobile Diadema horarium) in a4. horas ab ortu & ab occasu aequaliter diuisum. Sexta dorsum, vel sinus cum suo manubrio, continens Horologium Lunare, di Horologium horsrum ins qualium una cum Zodiam aratio vniuersali, idest informa velae naualis descripto,&scala alti metra, &planimetra. Septima, & vi
tima principalior pars est scabellum gnomonicum uniuersale, una cum fulcimento C Q l. S