장음표시 사용
41쪽
omnium eleuatJonum stata uniuersas A H Q, esea belli diametro C T supra dorsum Archilio . . ratij circini oscio reportata. Haec strat igitur Archiliorath nostri Catholici partes principalio res, quas semel de iterum inspicaci S considerato se pigeat, c*ndide Lector, ut earum tibi se cilius reddatur intcti gentia.
Nehihorarii partium minus principali si nomina haec sunt, edttrum scio graphiae P. sellicet
instrumenti vacuum quod in ellipsis fronte super so .gradu descriptum, &excavatum, est, ubi ossicio fistulae L s. Dioptram I P. &rotas mobiliter infigere sue unire clebes. In ρ o. autem gradu, hoc est, in base ellipsis ubi inquam est centrum excentricum A, Diadematis hora-rij & ellipss) instius sit Bissyllus horarius planus Η Α ,. Diadema vero horariura immobile
duas habet partes, vel portioncs inaequales, nempe maiorem ac si periorem B Σ D. S minorem, inferioremque 3 ρ D. quarum portionum singula quinque continet orbes, siue fascias,vel Peri
phstias horarias, aut horaria interualla, inaequalibus horarum distant ijs divisa. quippe quae omnia horaria interualla simul unita super lineam diametralem, orietontalemque B A D, quinque effetunt Peripherias, siue horarios bipertitos orbes. Portio ergo superior BED, quinque ut dixi, habet horatias Periphqrias, siue fascias, quarum tres continent horas ab occasu, nempe Italicas; quarta continet horas a media nocte orti uas tantum i quinta, & vltima omnibus maior, his retinet so. gradus distantiae eccliptic ah huero puncto aequinoctii, ides, amplitudinis ortus&oecasus. portio vero minorae inferior ' , D, habet similiter quinque pepiphirias, sue fascias horarias, quarum tres primae, sue interiores horarum ab ortu discrimina continent: quarta uero horarum a meridie occiduarum tantummodo: quinta tandem ac ultima. omnibuς
maior includit gradus bis Oo. distantiς initiorum V. usque ad punctum amplitu in is ortiuς uel occidus quemadmodum os diuersarum horarum genere, ac titulis, sub B. orientis puti- eio Aescriptis, ac periingulos horarum orbes distributis, cognoscere oculisque perspicere uti--nime est AiMeile. Has duas tam in quales huius Diadematis portiones segregat, diuidit, si id istinguit linca ori ontis recti B A D, transiens per A. centrum excentricum, ac per centrum R. Bisylli horarii, a qua quidem ueri ori 1ontis linea omnium horarum genera initium habetici finem. Item torques horaria, idost Horologium mobile super hora 14. habere debet denticulum H, caeteris horarum denticulis omincntiore, de quibus supra fecimus mentionem in cap. 's. primi libri, ubi etiam tractauimus de reliquis instrumentulis. Restat tandem praeparare etiam Bistylium Solare T ι. in duas fabre actum partes, uti decis plura distimus etiam iii in pit. 10. eiusdem lib. i. sed omnia praedicia, ad faciliorem a corum intelli sentiam, iacuiter
repetantur. oro tirlam ad Mycaeon S es m. cap. IIII.
PArtium ergo Archi horarii nostri prima es Filipsis A OMA intra omnes circulos&sph
ras inclusa. In A, vero centro excentrico est basis.& cenirs ipsus Usipsis, ubi so gret s. lineae aequinoctialis os a. desinit. Vbi etiam infixus esse .schet quidam index N L f. quem n cibis horarium Bistyllum appellare placuit. In fronte ellipsis, hoc est in ρ. 6 o. gradu praedictae lineaeo A. υbi centru est instrumenti, apposta sit Dioptra I si . Postea inter Dactyliotecam n g.& Ellipsm o M A .. iacet iii clusus Daistyliotus Catholicus Y s , T, cuius diuisiones in duode cim domos a Dactylioteca quae est aequaliter si uisa) es euntes, ' usque ad Dactylionem 4s Α σοι , inaequaliter procedentes versus centrum . . curuatim per stellaria iri punisorumque acies tendentes super ipsum que . minimumque concentricorum Dactylionem A . M. O quo ipsa imme ita te circundatur.& continetur ellipsis) desinunt. atque quiescunt. Super Dactylio te-ca in quae in se continet Zodiacum, & 11. Menses extat Diadema horarium Σ s , D, quinque habens horarios orbes, a linea oridion tali B A D. in duas inaequales portiones Aiuisos. Portio maior Bet D, quae etiam superior dicitur, habet quinque horaria interualla, seu se scias, quarum prima qus minima est a centro P, ad maiorem circumferentiam continet omnes arcus seminocturnos, hoc est, horas mediarum noctium horarum ab occasu totius as ni pet
42쪽
totum mungum. secun a fascia horaria continet omnes hortiscopos, idest, horas orto, Solissimiliter per totum mundum horarum .idelicet ab occasti totius anni. Tertia fascia seruat om nes arens semidiurnos, hoc est. Omnes hora meridierum horarum ab occasu totius anni sertotum orbem. Quarta fascia habet omnes horoscopos horarum Germanicarum, siue Callic rum, hoc est a media nocte. sed ortivos tantummodo, similiter totius anni per totum inundri Quinta, ac omnibus maior h)s so. gradus eontinet distantiae ecclipticae a puncto v. &.vLque ad punctum amplitudinis ortiva seu Occiduae. quemadmodum tituli sub B.deseripti oste dunt. Portio uero minor atque inserior B m D. quinque etiam ipsa continet fascias, in prima continentur omnes areus seminocturn i, hoc est. horae omnium mediarum noctium horarum ab ortu totius anni per totum orbem. in secunda fascia continentur omnes arcus diurni integri, nempe omnes hors quantitatum,sue songitudinum omnium dierum horarum ab ortu,in quihus Sol occidit perfngulos dies totius anni per uniuersum mundum. In tertia fascia Aescripti sunt omnes arcus semidiurni, siue horae omnium meridierum horarum smiliter ab ortu. In quarta horarum a m ridie tanture modo occiduorum quae Gallici dicuntur: descripta sunt intcrualla. In quinta tandem & vltima fascia gradus bissci. continentur Aistantiae ecclipilas ab aequinoctiorum V. & o. punctis enumerati usque ad punctum amplitudinis. In centro P. ιpsus insuper Archil orarij quendam alium duplicem indicem N T ic quem Solarere appellamus histyllum, utrinque ad angulos rectos prominentem, axem quidem muniti reprssentantem, oportet erigere. In medio insuper manubris protrahatur sinea meridiana, V a. quae ccemro, . instrumenti prodiens, in duas manubrium squas diuidat partes, quam tibi super Cherubini fonte V. paruum, acutumque sontale ostendit. Eutat adhuc & Armilla. seu Habenula H, huius vel a terius sorius, ut est illa M N. cum anulo ad suspendendum infrumentum. Sit&coeli leola. seu clauiculus aut paxillus teres X. cuius officio sub propris eleuationis gra3u. rota
Archi horarii firmare valeas, qui quidem clauiculus sue cochleola N. ne facile amittatur: in aliquo interuallo, ubi nihil impe3imenti si uti non longetidi . hora D. i, me collocata cs pendeat. Hoc idem intelligas de cuneo P. cum suo sylltilo,&anulo Q. sto,& Margarita,re perpendiculo R. ad horas in quales ex parte dors plorandas, in aliquo Ioco suspendantur,ves reponantur ne pereant, ut dicetur ibi in cap. 19.
NUNC DE vsv ipsius ARCA suo RARII CATHOLICI
componendus, usum non las, hos/ostendere. Cap. V.
CVm igitur. amicissme Lector, Archihorarii nosset ope, quant tales sterum ae noctIum sub quacumque per tabulas, vel Archilioroscopi hosti Veio) cognita poli eleuatione
exti ictis. I prima usque ad so. facillime scire uolueris, ducito Bistyllum horarium M A A super gradum Solis cuiusuis dici in tus potaris eleuationis proprium Selairoidem hoc est, arcuatum Zodiacum,inuentu.quo facio, respice sub longiore ac superiore bistylli indice H. x hi in interio re,ac irinoresascia Diadematis horariar,videbis horam medior noctis, hoc est, arcum semino otii num horarum ab occasu. In secunda fascia ortivum, seu su gentire horoscopum, hoc est. horam Italicam, in qua Sol ab origonte surgit. In tertia arcum semidiurnum, illest horam meridiei italicam. In quarta horam Gallicam, hoe est, a incesta nocte ortinam tantummodo. In quinta.& .ltima fascia inuenies gradum surgentem distantiae initiorum V. & usque ad punctum amplitudinis ortivae, vel occi uar. mihus habitis, ac perspectis, demitte oculos submi
nori ac inferiori indice , ipsus Bisylli horarii, ubi ea em ratione in prima & interiori fascia
vidi bis horam medis noctis, hoccst. arcum siminocturnum horarum ab ortu. In secunda horam occasus cuin qua sol occidit, & concludit integrum arcum diuinum. In tertia circum smminocturnum. vel horam meridiet earundem horarum B hemicarum . In quarta horam a meridie, seu Callicam occiduam tantummodo. In quinta tandere, & vltima fascia vi/es graia duri occidentem distantiae ecclipties s puncto aequinoctii enumeratum ab V. vel Γρυ Haec ita que omnia si placvcrit, etiam antequam instrumentum arte anaglyptice erigatur,ohtinchis,poanedo sium sericii tenuissimum in cetro excentrico A. videlicet in gradu so.stalae gradus o A C descen-
43쪽
descendemum de medio ellipsis. ubi figendus est Bistyllus horarius, quod quidem silum si getur omio ipsius Ussylli super hac libri pagis a. itaques filum eqtendes super gradu solicut supra diximus de pistyllo, omnia quae optas admodum iucunda, retia, breui, singulari aenouissima ratione unico intuitu, candide Lebor, vides, quae a nemine ni fallor) usque ad hanc diem tam tacite tradita puto, licet nonnulli tabulas Arithmetice consciis tos ingeni sissimas uidem, sed a cacubus d cillimas intellectu emiserint: quas quidem tabulas, si placuisset in se per, Lector amicissime, aliquando Ephemeridas horarum ab occasu ad quamcumque poli cleia nationem. Archilioratij nostri oscio, pradice tamen componere, ut nihil dest quo is cupias, facito sc. ducito histγllum horarium per gradus arcuati χodiaci in ellipsi, tuae polari eleuationi deseruiciniis, di uide sub maiori indice ipsus bistylli horarii quot horae tibi ortus stilis.& meridiei ostenduntur in horarum Italicarum portione, quae est maiori postea in Periphstia a Z- duodecim mensum, ς qualiter diuisa, quae etiam dicitur Dactyliotrea, qua re diem illius mensis, quem tibi ostenderi ripse gradus signi. super quo posuistibistyllum horarium in tuo arcuasi
Zodiaco in Ellipsim i quo facio, iam in tua preparata rabula, e regione dici illius iacientis, in superiori casella, notabis horas ortus Solis, in inferiori vero casella meridiei & sc eodem orsine procedes inovendo bi syllam horarium illumque reducendo per lingulum gradum arcuati tui Zodiaci. uel tantummodo super singulos quintos, vel decimos gradus, prout tibi ces actum placuerit habere tabellam, i cinpe sngulorum, veIquinorum, uel tantummodo denorum diorum. Pro cuius doctrina hanc tibi, a me ex ipso Archi horario nostro ad meridianum Venetiarum practice supputatam proposuimus tabellam horarum ab occasu considerandam, secundum quam poterit quisset et rudis, pro sua poli eleuatione propriam Italice vel Boemice practice ta meo construere tabellam pro horis quotidie cognoscendis, in quihus sol oriatur, uel occidat, di ad meridiem ascendat.& hoc quidem absque ulla Arithmetica, ut diximus, supputatione. Poterit etiare instipei e regione dierum, in quibus sol duodecim ingreditur signa Zodiaci, ipso rum notare. ac pingere characic res iudita Gregorianam reformationem, secundum quam iacis
hanc descripsimus Periplasiam nostram; hoc is Dactyliotecam g no. sicque simul & scinci, amicissime Lector, ex huiusmodi tabula nostra scire poteris non solum diei tui ortum uel occasum solis, & meridicui, uerimi etiam signum S gradum in quo sol de die in diem se prope vcru in inuenerit. Inspice igitur&constitera tabellam, quae hic sequitur, pro cuius facilli a intelligentia, quando uolueris notam tibi esse horam, in qua Sol oriatur uel ad meridicin pc
ueniat primo lege di considera ipsius declarationem di usum, ut instra post tabulam.
45쪽
Tettirascis usus tabula pracedentis.
IN parte laua huius tabulae nostrae descripsimus dies maioris mensis mam. 1. Aa verticem
autem, siue frontem illius, disposuimus duodecim mensium nomina, unica; idest prima tan . tu modo litera se Iss MAE, sic&reliqua nomina. In calce vero distributimus horaium, diminutorum notas subliua quidem columnae parte media descripsimus H. horax integras indica tem, sub dextera vero ii teram M. horarum minuta pariter indicantem: per duodecim vero columnas. e regione uniuscinusq; diei, hora tum ti minutorum distribuimus numeros ottus Solis supra, & meridiei infra. Inter numeros vero singulae columnae characterem illius signi, dum sol ascendentia, ct descendentia perambulat signa respondenter annotauimus. Intrabis ergo cum die oblato gradus fgni tui in columna dierum communium, ac deseruientium sngulis duo dccim mensibus i nam in angulo, siue casella e regione ipsus tui diei, de mensis, ibi horas .& miniata ortus Solis,& meridiei deprshendes, puta e regione huius notae O R T V s, videbis horam ortus Solist e directo vero huius nominis M E R 1 D. habebis meridiem. Quod si etiam si gnum,& gradum Solis prope verum cognoscere placuerit, numera esclusue a principio signi, nempe ubi characterem notasti usque ad diem tui mensis, Sabsque sensibili iactura habebis intentum. Sesquar verbis obtulimus, firmemus exemplo, sit praesens dies tuus, verbi gratia, primus 1 , idest Ianuarii, Soperae pretium stagnoscere nodiis tuae quantitatem, ac tui diei ortum solis, di meridiem, accipe primum numerum dierum, S primi mensis literam I, idest lanuarij, di ita in angulo comuni e regione huius notae ORTUS offendes horas 1 s.& in in .dio. arcus nocturni, id est quantitatem horarum tuae noctis, & ORTUM SOL IS esse hora lue.
E regione vero huius nota, M E RID. ogendes horam i . de min. 4o. sub qua est arcus tui meridici. Igitur Sol oritur hora 13. de min. ro. de merid est sub hora 1ς. de min. O. 1nsu per si quantitatem totius diei, ides, arcum diurnum notum tibi esse pariter cupieris, horis I 3. de min. aci. adde horas usque ad a 4. nempe 8, de min.4o. de scies dici tui longitudinem, siue aliacum, esse horarum s , D min. 4o. sed pro quantitate arcus semidiurni habenda, diui de illas 8. horas, de 4o. min. in duas partes, sicque meridici tui arcus erit horarum 4.&m in sto. Similiter si noscere placuerit arcum semino icturnum, idest horam tuae mediae noctis, diuidas is . ho ias, de ro . min. in duas partes, he ita arcus tuus se inocturnus erit horarum V. de min. 4o. Acuhanc nostram ex Archi horarii nostri ope practice consectam tibi, candide Lector, ortus demeridiei praebuisse tabellam. minime cotenti, eriam sequentem sub eadem cleu ε 3. arithmetice compostam, apponere placuit.
Quaere e si recto tui proposti diei gradum Solis integrum, quo cum hanc ingres re latiu-3am,sgnumque de gradum sub quo Sol inuenitur perquire, de e directo versus clestram Solis ortum, meridiemque, alio omni labore omisso asinae
46쪽
ad inclytae Venetiarum urbis Finitorem ' Supputata 1 Philitoni iii signi,
47쪽
& Meridiei ad 1nclytae Venetiarum urbis Finitoiqni, supputatet , in signis Aultralibus.
48쪽
Nunc igitur quando Archiliorarii nostri ope. carisme lector, ad solis rassios horas tueanas ab ortu, vel ab occasu, sue a meridie,& a media nocte cognoscere volueris, circum uolue torquem horariam H. quoad tui praesentis meridiei hora integra, vel fracta iam ea ellip.
s in diademate oscio histylli, vel ex tabulis inuenta)super Cherubini frontem v.hoe est, super
lineam meridianam V H. in medio manubrii extensam, adam usim perueniat. Pro horis vero a meridie, & a media nocte, reducendum est horae et . veI duodecimae denticulum. Quo facto,& oscio claui terreti E. apposito Archiliorarii manubrio aduertibuli fistulas V X. in puncto Τ. super seabelli gnomonici solario, suppone, ac insse denticulum suleimenti acutum in tuae polaris eleuationis gradu inuenis super eleuationum scala sub dorso instrumenti descripta, ita ut Archiliorarium, super ipso sulcimento, suffultum, innixum, infixumque appareat,& ita paratum, erectumque insitumentum, ossicio magnetini compassi ad quatuor mundi satagito illud esponere plagas, scut res ipsi postulat. Quod s aliquando, an instrumentum ad angulos
reeicis cum verticali ' hori Eoatali circulo erectum fuerit, probare placuerit infige denticulum fulcimenti Q. in s .gradu stat Aors quo facto,s prcibatoris P. H. aculeus R. de sulcimento super fundium H. intersectionis lines R s. cum linea I, T. ad amussim pependerit tunc ad solare; stadios optime tectificatum esse uoueris instrumentum: sed habita iustificatione, iterum denticulum Q. ab ipso hue. gradu remouendum,& ad tuae clauationis proprium gradum restituendum esse memento, nisi sorte ipsemet gradus ue locus probationis esset 'ipsustus potari, gradus scor eil V EN ET IIS, & alibi, quia tunc ibi, hoc est, in ipso 4s. gradu telinquendum , ntie ab es gradu remouendum esset. Deinde histylium solare M T , , per infrii menti centrum P. ad angulos rectos prominentem immitte. Instrumento itaque nostro ad so lares radios ita)sdalice disposito tunc in tali sitii iacebit sequator instrumenti XH Hv. in plamo e testis diquatoris id pauimenti planum BCNO. iacebit in plano horthontis considera prominentis axis Ba , . umbram super torquis horaris denticulos, vel inter ipsos cadentem. nam ipsa umbra boram diurnam integram . Vel diminutam tibi ostendet in superiori quidem saxio instrumentiquamdiu sol ab quatore ersus hoream ascenderit, sub dorso vero dum ad australem declinauerit plagam . Sequentem inspice figuram, quam aequinoctii tempore ad 4 s. eleuationem poli ereximus contemplandam . quia de omnibus. de quibus circa modum accommodandi. stuandique instrumentum supra disimus, unico intuitu, magis quam nostrorum pluralitatu vethorum, ad plenum certifisaberis. Esce sequentem figuram.
49쪽
ad 4 s. poli arct. cleu. iii prolbectu accommodatum.
OMncs potarium cicuationum gradus ad cognoscendum proprio climati, vel potari Heuationi itium deseruientem dactylonem nocturnum, pro horis nocturnis indagandis per o diin m bifariam tamen) in diametrali linea το. Α quae lineae meridici seu cireuli meridiani fungitor ossicio) super binis, atq; inuicem correlativis scalis et O.& Ax adnotatos uides, a prima quidem eleuatione usque ad 43. inclusiue super scala, A , . reliquas uero,idess, ab ipsa hue. mclus ue, usque ad 9 o. pariter inclusue super scalao T. distributas , ac per simpliciores numeros
50쪽
Rescriptas conspicis. Ex jss igitur numeris tuum nocturnum da tionem,tiit polaris eleuati nis numero subiecium,deligas. Te tamen,humanissime lector certiorem facio, me tantummo odactyl iotecae, nempe sol untinodo Zodiaci aequaliter diuis Z. in se omnes dactyliones,quasi tu Pyxide eoncludentis de gradu in gradu duodecim diuisse domos, caruisq; singulos apparon tes descripssse gradus,singularium uero dactylionum gradus domorum per girum, & super sca ..
sis λA, NOT. ad tot punctoria ei itandam confusionem caute inuisibiles pia termisimus. Quod si
aliquem dactylionem intra quintos & decim s apparentum describere uelles sicut est laetylion
3.) centrum P. instrumenti ex aliqua ina pleto matelia,utputa e&craph papyro,ctiouentoqita iuste poteris centro,& in eo posito uno circini pcde. 8t altero uago ad ius eleuationis descriptusradum super scala o Y, uel A ,. expanso Hescribe tuum apparetem dactylione, iuxta tuae polaris
eleuationis gradu , puta a. et 3, vel 44.&c. ua inferiori,vel in superiori scala puta ηεἰ - , vel 48, vel 4s,&c. inuetu, Domus tade,& gradua ia. siphoru ia in Ellipsi qua in dactylioto,pcrstellarum punctorumque diuersi iure apiqs quilli more castrorum ordinatae ac disposita ) ab inuicem Aistinguuntur,ita ut uel csti sellati, vel militum ad pratiandum paratorum exercitus, sormam diuersimode reprssentare uideantur. Haec pauca ad saciliorem sequentium intelligentiam . acacorum gratia.&doctiorum p ccerelanare placuit, si
Arabius m euthor eum,ad horas nocturnus conoscendus asil accommodare. cap. V Iti,
tam horas,lector candido ab ortu, vel ab occasu noctiunas, sub qua uis eognita poli eleii
tione, notam tibi cse optaueris, primo instri acntum accommodandum erit hoc modo.
Circumuolue dioptram super gradum tuae eleuationis,in scala omnium eleuationum hoc est, in quarta Dactyliotecae trium signorum Ici :&λ. inuentum, & utranque simul idest, archihorarii faelem una eum dioptra super praedicto gradu immobiliter permanente) circumducito veritis Cherubini frontem quousq; dioptra super linea meridiana U Ε, in medio manubrii adamus sin perueniati quo facto, ossicio cochleolς X. unies atq; firmabis archil orarii faciem dorso. Cradus autem omnium potarium eleuationum ut iterum ad acacorti intelligentiam idem repeta)ad accommodandam, firniandamque archihorarij faciem, omnes, ut iam diximus in piredicta quartas,. daclyliotecor Z. intra trium fgnorum χραν, domos initium habentes aio. &fine
in principio V. ) dispers, atque per numeros grandiores descripti cernuntur. Archiliorarii igitur facies ita drdaliee firmata,considera diem tuum in periplinia duodecim melium a. sub quo in periphaeria Σ. 11. lignorum uidebis domum signi gradumque solis in ipso ligno, quo .
viso procede introrsum idest interne per sellarum,punctor iamque acies per eumdemmet gradu solis tui diei, donee omnes csteros praetersuas dactyliones , & peruenias ad tuae eleuationis proprium dactylionem,quo inuento super codemmet ligni tui gradu praedicio siste dioptram I. sed antequam Viterius procedainus. sities ' numeros horarum nocturnarum ex aduerso denticulorum torquis horariar descriptos essest emento . pro hori, igitur Italice nocturnis habendis super gradum solis redueas in tuo dactylione torquis horariae denriculum H. horae 24. cceteris grandiorem. Pr horis autem ab ortu loco denticuli uigestius quartae horarum ab occasu,sumenda, reducendaque erit hora integra uel fracta, in qua sol eo die occidit. Hora ergoa . pro horis Italicis,ues occidua pro horis Bohemicis e regione gradus tui diei super tuum ctylionem di6ptrae ossicio reducta, atque si mala, poteris si placuerit in partem alteram impellexe dioptram sicque paratum erit archinoarium nostrum ad horas ab ortu, vel ab occasu noctuYnas hahendas. Quod si etiam horas insuper nocturnas nili inexpet ientia me fassaiba me ridici ci a re edia nocte depraehendere uolueris, reducito sub dioptra, e regione gladiis tui signi,horam a meridie occidentem integram,uel fracta inuicut de hora abomi fecisti: sicque paratum citi instrumentum nostrum etiam ad horas Gallicas noctu perspiciundas.
Noras nostimas esto sereno, ad odum delectabili indagine quum rect - de Mendere. Cap. IX.
Noctu igitur cito sereno citis horam nocturnam facile, ae rectissirine scire nolueris, monucapias Archiliorarium e scabello semotum , di statim recte perpendiculariter porciis, auic oculos tuos sustollas, ..cssu llae polati dorsum eius adla stete,&Limbum HBVD.aequa