Iohannis de Alta Silva Dolopathos : sive de rege et septem sapientibus

101쪽

ProrisO occurrerent, cathenas aureas circa colla habontos Qui

naturali statim tactus assoctu copii fugiuntos insequi, volens eaporo oos, sed illis roponto ab oculis olus disparentibus fraudatus desiderio suo ad castrum rediit, narrat matri nob cetoris, quid roperisset. Illa vero conscia mali, animo eius supor auditis tillitante, ilico servum advocat, inquirit, si parvulos occidorit aut reliquorit vivos, confitetur illo vivos quidem,sod statim morituros sub arboro reliquisse. Tunc illa: Corto hodio, ait, a filio meo inVenti sunt, et nisi cito succurras queras-

10 quo parvulos, cathenas ausuras quoquomodo, i 161'J et mo otio perdidisti.

Sorvus nutum tam pro se, quam pro domina sua sollicitus. silvam sestinus ingreditur, pueros quositurus. Quos cum primo et secundo et tortio die per donsum saltum quo-lb sisset, invenit eos tandum diu quarta in cygnos transsormatos ludontos in flumine quodam, SorOrct super ripam eorum cathonas servante. Dum orgo hac illaequo ludentos discurrorontot puella corum ludos intenta conspiceret, servus illo cauto molli- torqvo moVons ped0s, illi inprovisus supervenit, abstulisquo sim fratrum cathenas, sua sibi fantum, quam illo aufferro non

potuit, remanente. Rediit ergo letus ad dominam ossoriquoci cathonas, vocat illa aurifabrum, sibique exinde cyphum fiori iubet. Sumptis illo cathonis, igni eas temptavit dissolvors, nsec potuit, temptarit eos martollo frangero, sed in va-25 num laborem consumpsit, illis nec surro nec igni cedontibus, Oxcepto unius cathene nnulo, qui parumper quassatus est. Vidons ergo, quod nichil proficeret, pondorarit cathenas, easque apud se reposuit, sumensque de auro suo ad ipsarum pondus ciphum indo parat, paratum votulo reddit, quom illam statim in scrinio suo roponit numquam in seo bibons, numquam illum filio vel alicui ostendoris. Pueri voro transformati, ut dictum est, in dignos, amis8isoathonis suis ad formam humanam redi 162'ro non potuerunt. Tune casum suum, ut sata illa supronia disposuerant,m suarum dulcedine Vocum multum diuque deflentes assumpta secum sorore in specio cimi transformata, in altum alarum

34 disposueranti motorum morem.

102쪽

adminiculo se tollunt, quosituri stagnum seu flumen aliquod habito sibi ad manendum. Diu autom por mane auris volitantes, conspiciunt stagnum longitudine et latitudino sua mirabile, contiguum cuidam castro, cuius pulchritudine delectati in ipsum so dimittunt, congruum sibi manendi locum invenisso ligaudentes. Erat hoc castrum patris ipsorum, quod ita natura loci in cuiusdam prorupti montis rupe situm erat, ut a stagno sero undique cingeretur. Porro ipsa rupes do monte exuberans tanto erat altitudinis, ut magis nubibus herere videretur, quam terro, ex parte montis tamen difficillimum angustissi- 10mumquo sui probona asconsum, Ox altero Vero toto corpore in stagnum porrecta, ut supromam pendulam, si videres, putaros eam ilico cum tota edificiorum molo in baratrum ruituram. In hac parto orat palatium, sonostra8 habens in stagnum respicientes, ad quas so tunc sorte castri dominus, nescio id quid secum meditans, inclinaVerat, cum ecce hoc genus avium ipsi adhuc incognitum loco intueretur, quorum pubchritudino et suavitato vocum dolociatus, procopit cuncto familio suo, ne quis fl62''J eorum eas torrero prosumoret, ased eis potius ciborum mensarumque reliqui e diebus singulis proiceren- 20 tur, quatinus hiis assuefacti in Stagno libentius morarentur. Quod cum a servis paucis fieret diebus, itu reponto domestici lacti sunt, ut cottidio prandii vel cono hora secus rupem Vinnirent , solitum victum cum magna aviditato prestolantes. Eratquo videro iocundum et deluctabile, dum somosas panis maut piscium particulas per stagni undas insociarentur. At puellula, oignorum videlicet soror, humana iam forma ro- sumpta castrum asconderat cottidianumquo Victum ut orphanamondicabat, et quicquid fragmentorum do patris accepissolmonsa reserVabat, partemque inde ninipho, que, ut dictum est, mdosossa mamillatenus in palatii medio tenebatur, offorobat, flobatquo super eam, naturali compulsa affectu, nesciens tamen hanc suam Oscte matrem, residuum Voro fratribus ad

stagni litus portabat. Qua visa cimi ilico advolabant, sonori-

103쪽

amploxatisque illa singulis ad c trum remeabat, noctibus iuxta matrem, quamquam ipsam, ut dixi, non cognosceret, dormions. Videbant eam omnes cottidie ad stagnum descendore ac cimis II 62'J dividoro, que mendicando quest Asot, vi-b debant eam super dolassa nimpha floro, ut mirabantur, dicentos eam eundem sero Vultum haboro, quam ot nimpha ha-bvorat, dum prosperis frueretur. Sed et castri dominus, cum candem viderot, naturali amore cogobatur in eam sopius oculos figoro, donoo ipsa ad so vocata diligentiusque intuita que-l0 dam in ea generis sui notaret signa, cathenamquct aureamoirca eius collum doprehenderot. Timo ilico suo recordans ni mpho: Dic, ait, o puellula, quo sis aut unde, qui parentes tui, si quomodo cignos ad te de stagno venire saeias. At illa suspirans profundensque laerimis ora: Utrum, ait, mi do-lli mine, patrom aut matrem habuerim, quos ipsa non Viderim, neo alium Vidiasse oos vel cognovi8so accepserim, ignorare medicorem, si aliquom absque hiis nasci Vel esso nominibus natura pater tur. Verum cigni, de quibus me interrogas, fratros moi Morini sunt. Et narravit, quomodo a sense philosophom invonti sint, quomodo per septemnium cervino lacto nutriti, et quomodo Datros in flumino balneantos cathonulas pordiderint suas, nee valuerint postea ad humanam redire formam, quo otiam consilio in stagno illo confoderint.

Aderat tunc ibi anus illa, totius iniquitatis coagum tum omniumquo pessimarum mulierum fl62 J caput, servus quoque, qui tanti scosteris minister extiterat, et inter puelle

Vorba sost mutuo respiciebant, utpote conscii huius mali, nocomnino dissimulare poterant, quin ruboro vultus prodorons crimen occulte commissum. Et quoniam soniper occasiono aliqua bonum so vel malum omne panditur, cunctarum rctrum sator parensquo deus, cuius oculus cuncta penetrat, cuius scientiam nichil offugit, qui nco

insontes perire, nec iniquos patitur diutius do malitia gloriari,

cruontum Vetulo sorvi quo animum ad hoc incitari pormittit, ut ipsam puellam porimere conarentur. Nam ipsam guo mors 35 ad stagnum descendentsem socutus est sorvus, sed dum eam

104쪽

nudato gladio fugi sentem insequitur, supervenit a tergo castri dominus casu do agro redisens, eiquo gladium manu sexcutit. Torritus illo mortis motu secrotum statim scolus aperit, narrat luo per ordinem, sibi hoc a domina sua imporatum fuisso proclamans. Quid plura 8 Roquirit illo super hoc matrem si scelestem, Voritatemquo ab on tormentiη ox torqvos, proserturdo scrinio cyphus illo aureus, qui de eathonulis paratus sesso putabatur, Vocatur otiam labor ot, an cathonulas in cyphum sex- ponderit, interrogatur. Qui, quod factum suerat, confossus reddit cathonas, quas puella lota suseipions fratribus ad sta- 10gnum roseri reddiditquo sin Il63 gulis singulas. Redeunt orgo omnos ad humanam sormam, excepto uno, cuius cathonulo anulum fregerat sabor. Ilio rolarmari nequaquam potuit, sed dignus permanens uni sociorum adhosit fratrum. Iste est Oignus, de quo fama in eternum persevorat, quod cathena aurea ilimilitem in navicula trahat armatum. Recognovit ergo recepit quo pator filios, recoporunt filii patrem, educitur itorum ni mphado cavea, balneisquo, ingentis ac variis lamentis insolitam speciem reparatur. Porro pe88ima anus, quo concoporat et peporat iniquitatem, socundum sapientis sontentiam in foveam, mquam foderat, incidens, pene, qua nimpha dampnata suerat, conpollitur subiacer . Vide, orgo o rex, quanta sit multoris malitia, meoque uisens eonsilio ac prostibus aequioscons filio tuo ut insonti parem, sciens, quod tibi citius nuda palobit voritas. Nondum rasapions verba finiorat doprecatoria, cum regina ut leona, quB proprios amiserat catulos, surens prorumpit in medium: Mo, me, inquiens, o omnium iniquissimo rogum, me quia libidinem filii tu pati nolui, quia non tacui, flammis trade, parcens filio tuo criminoso. Hoc hii doliri sonos a to inducti figmontis msuis oxpotiant, ut impudictum roservoη filium ot porimas innocentoni. Huiusmodi convicia II 63 J rox Dolopatos diutius serro non valons, manus leVat ad colos, iuratque per deos, quod filium por sometipsum flammis ini corol. Tunc clamor populi, tunc omnium Vocos tolluntur in ultum, concutitur ac mra patebiti paloat.

105쪽

roborat tota illius torro planities clamosis fletibus singulorum. Iam tuo pator filium manibus a torra levaverat, iam in flam-mM proicero conabatur, eum ecco Virgilius noster super alipedem quasi sulgor per medium populi discurrens superVenit, 5 illiusquo frangit conatum. hec clamans: Cossa, o rex, retrahe manum ab innocento, logos innocentem occidi prohiboni. R vortero ad iudicium, quia et salso accusatus est et iniuste, ac contra leges dampnatus. Ad hoc Luscinius viso auditoquo magistro, quasi do somno ovigilans illud tandem gravo rupitio silentium: Ave, inquiens, o preceptori Stupet igitur pater loqui audiens filium, mirantur rogos, principos, stantquo ultoniti, cucurrit undique populus, oroctis auribus, stupidi ut asini

perseVerant.

At Virgilius in reginam mordaci utens invectione: O,

15 ait, suror, o scelus, o n quitia, O malitia mulieris, o vero mon8trum, multor monstruosius cunctis monstris, quis tantum

scelus Vidit, quis audivit, quis livio similo cogitaviti Legi Doianiram Herculsem venono perimisso, legi Clitemestram iugulasse Agamennonem, sed hoc 163 J Omnia huic comparatam essse minima videbuntur. Ecce vix tandem credidi, quod audi oram, mulierem scilicet una aris vicisso diabolum, nec osso malitiam, quo suo vulcat prevalere. Quis enim etiam sapientium olua animum circumscribat, quis cordis eius abissum serutari sufficiat, quis invitam valeat custodiro p Non hancta turris encta servare poterit, non cathono surreo eius frangunt Onatuη, non fore, non portu eius evincunt consilia. Por hanc commoventur rogos, oriuntur bella, overtuntur urbes, Vnatantur regiones, multorumquct nobilium sanguis effunditur, pser musistrom suscitantur iro, rixe, invidio, detractiones, emulationes,so dissensionos ac simulatatos. Quid plura p por muliorum denique totus perditus est mundus. Grando malum mulier. En memini, on subito in mentem rediit, quod ipse vidi, quomodo a muliere quidam deceptus sit philosophus, qui cum nubere volons a mΘ supor hoc consilium quereret, egoquem omnibus modis id sacoro dissuadorem, asserens Rapi uti, ut uxorem ducat omnino non Oxpodiro, quia per hanc maxime

106쪽

impeditur philosophia, nec a quoquam seivari potest in Vita, cetera quoque, quo in libro aureolo ponit Thoophrastus multoris impedimenta, respondit ille, se artem excogitasse, quacius omnos insidias I 163'J cluderet. Nupsit ergo pretur Voluntatem moam, labri eaVitque turrim lapidoam, uno tantum bostiolo ac senestrula contoniam. In hae uxorem inclusit, nullum omnino virum aut mulierem ad eam accedere permitten8. Clavem autem ostii secum portabat et sive intus stans, seu ras exiens, semper ostium resorabat, ae dormitum tons clavom

capiti supponebat. Cum ergo paucis diebus illam tanto golo, 10 tantaque diligentia custodiret, illa sola in turri per sonostram sorio prospiciens, iuvenein anto fores Opposite domus vidit sedentem, quem itorum atque itorum intuita ilico amore eius capitur, nec ardorem diu passa libidinis illum manu vocat. Demittit olper senestram curtulam, ignes suos locumque et tempus et Ibhoram ct modum, quo ipsa sibi loqui velit continenlom. Annuons hoc illo lotus discessit. Illa Vero, urtium Suarum non inmemor, philosopho soro rodeunti lotiorem solito exibet sa-ciem, astringit amplexibus, Oculis demulcet, verbis palpat mollibus, oumquo tandem huiuscemodi inani detentum lotitia, msortissimo inobriat vino. Quid plura 3 Inobriatus illo somno statim premitur gravi, suratur illa clavem, resorat ostium, currit ad suum illum iuvenem, seque diu cupita satiat voluptate. Interim, dum hoc cum amasio remoratur, evigilat illo, 164'J iamque digesto vino sequo ab uxoro deceptum dolet. Sur- 25git tamon ot ostium sortissimis repagulis introrsus firmat, ne adultoro pateat introitus redeundi. Reversa illa ostium seratum virumque vigilantem invenit. Procibus ergo, vocibus quasi lacrimosis maritum ut sibi aperiat pulsat, spondens Omnsem emendationem Vitii, pro quo egressa fuerat. Nogat mille introitum, iurans, quod eam in crastinum ut adultoram coram amicis ot iudicibus tradorot puniundom. At illa in

proximum puteum Eo submer8uram clamanS, lapidem magnum in ipsum proicit, se vero sub cuiusdam statue umbra abscondit. Porro philosophus audito sonitu putans illam Voro 35 mergi, ostium concitus aperit, currit ad puteum, dimisso quo Diuit tred by Cooste

107쪽

telone uxorom liberare conatur. Sed cum hic circa puteum laborat frustra, illa roponte domum insilit, clauditquo ac serat Ostium, virum do omnibus accusans, de quibus ipsa debuerat necusari. Deceptus ergo philosophus uXorem Versa Vice, ut d sibi aperiat, rogare cogitur, spondens prius, quod numquam eam do coloro recluderet aut servaret invitam. Vix quo intrare permissus, Ostium statim turrimquo diruit, uxori dans licentiam oundi, quo volleti Et occo maiorom hac in multore

video malitiam, quo quasi rogi compatiens filium sanandum 10 suscipit ipsumque, quia sue non vult paroro libidini, assorit sibi violentiam intulisso. Sod ut hiis iam finem imponam fi 64 J tu, O rex, Vosque, principes, contra luges sententiam in Luscinium protulistis,

mutum nec respondere, nec se excusare Valentem condemp-15 nantos. Nam quamvis logos singulis criminibus singulas do- cernant ponas, nulli tamen excusandi se vel pro se respondondi adimunt lacultatoni, nullum vero surdum aut mutum nisi do his, quo omnibus patent, dampnaro videntur, hunc quia excusare aut pro se respondero non Valet, illum quiam nec audire suffieit accusantsem. Solvitur ergo iussu Virgilii Luscinius, induiturquo vestibus, ac precepto magistri narrat per ordinem, quomodo ab eo receAserit, quodus ab ipso acceperit mandatum, quibus eum modis regina ac puelle ad libidinem

inclinaro conate sunt, quo etiam consilio contra cum coniu-25 raVorint, vultus. crinos Vestos manibuη unguibusque laniantes.

Tunc cuncto populo contra reginam ciusque puellas proclamante, in eodom loco absque ulla dilationo a propriis parentibus et cognatis igni tradito sunt et consumpto. Sicquo in voam, quum laverant, oi laqueum, quem tetenderant, inci-30 donius, dignam satis maleficiis suis receperunt ponam. Lus inius autem cum omnium lotitia ad palatium roductus, rognidiademate coronatus ost, hominium quo ut fidelitatem a rogibus ot principibus recipit, postque Omnibus ad sua redire permissum USt.

85 164 J Mortuus cst autem eo anno rex Dolopatos, sed et Virgilius obiit, illosque duos quaternulos, quos de artibus

108쪽

conscripserat, in suprema mortis suo hora manu inclusit, nec ultra ab aliquo potuerunt evelli. Aiunt aliqui, eum per invidiam hoc Deisso, alii dicunt idcirco tactum, no dum artes ab omnibus discorentur, vilescerent, nec ulli amodo honor dobitus pro ipsarum scientia prostaretur. Horum corpora Luscinius ritu ligontilium igni comburons, ossa in aureis reposuit urnis, et patrem quidum in Patorno, magistrum vero in Mantua civitato collocavit. Sed ut michi, antoquam ad alia transoam, Virtutes patris

et filii parumper liccat confomplari, quanta, rogo, erat in 10 patro iustitia, dum filium uni eum logibus Hupponebat, quanta fortitudo in eum regnabat, qui unicum porire pati poterat. Et do filio quid dieam 3 Laudom in oo obsedi sentiam custodiamque precepti, an eius miror constantiam, patientiam ac pudicitiam 8 Non intor histrionum plausus mimorumve instrumenta J5 magistri notoxit mandatum, non intor rogum principumquenllocutionses, salutationesquo nobilium seminarum iniunctumhogit silontium, intor tot incantatricos, reginam dico seiusque puelim, mandatum servavit ot pudicitiam, septies aestusatus septiesque dampnatus mandatum tenuit, ignibus applicatus 20mngna constantia usus ost. Non musinit vultum, non do-

fluxit ocu 104'Jlos, non omisit lacrimas, non trepidavit, non timuit, sod soniper unus atquc idem immobilis ot intrepidus mansit. Quis hodio rogum Vol principum, aut saltem abbatum, patris mutotur iustitiam, quis pauporum monachorum 25 dumtaxat, ne dicam socularium, filii obodi sentiam et patientiamoxequotvr 8 Sed do hiis aetonias, no conari videar meis attolloro laudibus, quos proprii illustrant notus. Luscinius igitur rogno robusque patris integraliter potitus, illud feliciter cum paco usquo ad ultima Tyborii cosaris 30

tempora gubernavit, Sic regem agons, ut so otiam philosophum habitu, vultu ot moribus testaretur. Iam autem eo tomporo veritas do torra orta suerat, iam do sinu patris Vorbum pro-diorat, dominus noster Iliosus Christus iam passus moras, iam resurreXPrat, iam Meendorat colos, iamque apostoli di- abscipuliquo eius por totius mundi partes ovangelium prodicabant.

109쪽

Quorum tunc unus, qui Ox Iudois Romanis in Christum cro-didorat, prodicandi gratia Siciliam ingrcssus, in una urbium, in qua tunc sorte Luscinius morabatur, Christum libora voco

prodicabat, affirmans ipsum creator In 880 salvatoremque OU-5 nium hominum, deum vorum do deo Voro, anto secula genitum de oro patris, novissimis vero temporibuη do virgine natum suisse, passum, crucifixum, mortuum, pro gentium redemptione, rosurrexisse autem tertia dio et I 165'J ascendisso colos, inde venturum ad iudicium, ut reddat unicuiquo socundum 10 opora sua, bonis gloriam, malis vero supplicia eterna. Idola

autem, quo colebantur, Vana esse, Surda et muta, Vitaque carentia, nullum cultoribus suis subsidium Valontia prestar

affirmabat, nequo deos esse, sed potius domicilia domoniorum. Ad tam novam inauditamque prodicationem stupefaeti cives 15 ad regem currunt, suggorentes, quendam Boglecto formo Virum in soro osso, qui novam quandam religion0m prodicaret. MO quo iussu regis Vocatus interrogatur ab ipso, de qua natione, do quo genere esset oriundus, cuius conditionis ossot, vel quid profit rotur. At vir sanctus regi per singuliu respondens, na-20 tione Romanum, Iudoum genero, conditiono liborum, Christi num prosessione se esse testatur. Cui rex Luscinius subiungens: Et quo est, ait, nova hoc ut superstitiosa religio, quam introducere conaris, quis est iste deus recens nobis adhuc nomino incognitus, quom tu nobis, diis magnis neglectis, co-25 loro persuades 8 An ignoras a Romanis prohibitum esse principibus, no quis recentem deum absque senatorum prineipum- quo consensu introducoro prctfumat 3 Non, inquit vir sanctus, o illustrissimo sapientissimeque regum, recentem, sed antiquum prodico deum, quem philosophi vostri summum bonum sato-m remque om 165yJ nium rerum appellant. Hic cum sex nichilo, non Ox prolaeonti vol coeloma sibi materia, celum, terram, maro ot omnia, quo his continontur, creaverit, novissimo tempore pro redemptiono hominis perditi incarnari nascique do virgine voluit. Verum quoniam te philosophum scio, et ad 35 ea, quo profero, Video intentum, paulisper, si placet, in secretum secedamus locum, no dum tibi utpoto. subtilissimo, redemptionis salvationisquo nostro rosero mistoria, infirmis in- tolloctibus inerodulitatum potius generunt, quam admirationom. Diuitiam by Cooste

110쪽

Rex autem Luscinius verba sancti nimium audire cupidus, illum in secretum cubiculum, ceteris exclusis, admittens: Ecce, ait, ambo sine iusto sumus, rodito ergo promissum insinuans michi, quomodo perditus suerit homo, pro quo salvando no- cesso lacrit erontorsem omnium fieri ereaturam. 5Cui sanctus: Us, inquit, o illustrissimo virorum, tacilius intolligas, in qua gloria croatus sit homo, set quomodo ab ipsa

ceciderit ot in hoc dampnatus sit mundo, quoVo ordine recuperatus Sit, parum superius, si placet, Ordinamur sermonem. Deus orgo Omnium rerum principium, ipse tamen sine omni 10 principo oxistona, colum, torrum, mare creavit. non quidem ex

informi vol aliqua prolacenti materia, quam Plato Vlem Vocat, scd, ut dixi, ox nichilo. Ex hiis omnem hanc solis ac lunoct sfossarum, Il65 J animalium quoquo quadrupedum aviumque ac piscium, arborum atque herbarum sucit pulchritudinem. i5 Ordinato igitur mundo pulcherrimequo disposito delectatus

est summus arti sex in Opere suo, Vilanque in oculis suis omnia Valdo bona. Verum quoniam non erat, qui hac pulchritudine delectaretur secum ipso summe bonus omnique curens invidia, aliquom habere voluit, cui posset suo glorio ac bonitatis di- 20 vitias impartiri. Plasmavit itaquo alto consilio quoddam Oximium colerisque excellens animal, hominem scilicet, ad yma-givom et similitudinem suam, quoddam ei divinum inspirans, quo carent cetera animalia, rationalem vidulieot animam, qua seirot conditoris sui servare gratiam, et discernoro bonum a 25 malo. Fodit otiam sibi adiutorium, illi per Omnia simile, multorem. Nec hos quidem quadrupedes, aut mutos, aut Oculos

deorsum tenentus creare Voluit, Sed erectos, eloquentes oculosque sursum habentes. Nam cetera cum prona spectent

animalia torras, os homini sublimo dodit celumquo vidoro, miussit ot erectos ad celum tollere vultus, ut sempor ad illum oculos haberet defixos, a quo originem tantiquo honoris tonstret principatum. Hunc pulchorrimum ac sapientissimum omnium, que sub celo creaverat, constituit principem, posuitquo oum cum uxore in f 165 orto deliciarum, quom ipse in oriun- 35tis capito plantaverat, omnis generis arboribus ut herbis consitum, lignum quoque Vite habentum, de quo qui semel gustaret, numquam moreretur, ut lignum scientio boni et mali. Posuit Diuitiam by Cooste