장음표시 사용
331쪽
De ciuitate dei lib. XVIII. c a p. 20. 21.
Cuius temp0re quia iam qu0dam m0d0 R0ma parturiebatur, illud omnium regn0rum maximum Assyrium finem tantae diuturnitatis asseepit. Ad Med0s quippe translatum est p08t 5 ann08 ferme mille trecent08 quinque, ut etiam Beli, qui Ninum genuit et illic paru0 00ntentus imperi0 primus rex fuit, tem-p0ra c0n putentur. Ρr0038 autem regnauit ante Amulium. P0rro
Amulius fratris sui Numit0ris siliam, Rheam 110mine, quae etiam Ilia u0eabatur, R0muli matrem, Vestalem uirginem 10 fecerat, quam 110lunt de Marte gemin08 c0ncepisse, ist0 m0d08tuprum eius h0n0rantes uel excusantes, et adhibentes argumentum, quod infantes exp08it0s lupa nutriuerit. Η00 enim genus bestiae ad Martem existimant pertinere, ut uidelicet ide0 lupa credatur adm0uisse ubera paruulis, quia fili0s d0mini 15 sui Martis agn0uit; quamuis n0n desint qui dicant, cum ex-p0 siti uagientes iacerent, a ne80i0 qua primum meretrice fuissee0llect0s et primas eius suxisse mamillas sineretrices autem lupas u0cabant, unde etiam nune turpia l0ca earum lupanaria nuncupantur), et e08 p08tea ad Fau8tulum perueni880 past0rem 20 adque ab eius Acca ux0re nutrit08. Quamquam si ad arguendum h0minem regem, qui 00s in aquam pr0iei erudeliter ius-80rat, eis infantibus, per qu0s tanta ciuitas condenda fuerat,d0 aqua diuinitus liberatis per laetantem feram Deus u0luit subuenire, quid mirum est 3 Amuli 0 suessessit in regnum 25 Latiare frater eius Numit0r, auus R0muli, cuius Numit0ris prim0 anno c0ndita est R0ma; ac per h00 cum Su0 deinceps, id est R0 mul0, nep0te regnauit.
1 Aen. VI, 7673 assyrium bygpρ; assyriorum abyev 4 est om. by ρ 11 struprum e 12 nutrierit e 24 amulio autem y 25 latiare est os Doniblatiar ας
332쪽
Babyl0n et uelut pri0ris filia Babyl0nis, per quam De0 placuit
orbem debellar0 terrarum et in unam 800ietatem rei publicae legumque perductum l0nge lateque pacare. Erant enim iam p0puli ualidi et Drtes et armis gentes exercitatae, qHae Π0Bfacile cederent, et quas 0pus esset ingentibus perieulis et ua Stati0ne utrimque n0n parua adque h0rrend0 lab0re Superari. Nam quand0 regnum Assyri0rum t0tam paene Asiam subiugauit, licet b0lla 40 sit laetum, 110n tamen multum a Speris ot diffiditibus b0llis fieri p0tuit, quia rudes adhue ad resi Stendum gentes erant nec tam multae uel magnae. Si quidem p 0st illud maximum adque uniuersale diluuium . cum in arca N00 00t0 80li h0mines euaserunt, anni n0n mult0 ampliusquam mille transierant, quand0 Ninus Asiam t0tam excepta
ritate ad faeilitate perd0muit, qu0niam paulatim cre8cend0I0bu Stas eas et bellic0sas, quaqua uersum dilatabatur, inuenit. Temp0re igitur, qu0 R0ma e0ndita est, p0pulus Israel habebat in terra pr0 missi0nis ann0s septingent08 de dem et 0et0. EX quibus uiginti septem pertinent ad Iesum Naue, deinde ad tempus iudicum tredenti uiginti n0uem. Ex qu0 autem regeSibi e 880 c00perant, anni erant trecenti sexaginta du0. Et rex tunc erat in Iuda, cuius n0men erat Achag uel, sicut alii e0nputant, qui ei susscessit Egesthias, quem quidem c0n Stat optimum et piissimum regem B0muli regnasse temp0ribu8. In
3 regnauit p 11 superare ei 15 nec tamen ep uel magnae m88.ἰ uel tam magnae v 16 illum 9 et uniu. e 18 transierunt αI9 et unte Orientis om. e sp 21 crescendo codd. praeter p, vs inere
333쪽
De ciuitate dei lib. XVIII. c a p. 22. 23.
ea uer0 Hebraei p0puli parte, quae appellabatur Israel, regnare
De Sibylla Erythraea, quae inter alias Sibyllas
5 00gn0scitur de Christ0 euidentia multa cecinisse. Ε0dem t0mp0re n0 nulli Sibyllam Erythraeam uaticinatam ferunt. Sibyllas autem Varr0 prodit plures fui88e, n0n Unam. Hae e sane Erythraea Sibylla quaedam de Christ0 manifestuc0nscripsit; qu0d etiam n0s prius in Latina lingua u0rsibus id mal0 Latinis et n0n stantibus legimus per nesci0 cuius interpretis inperitiam, sicut p0st c0gn0uimus. Nam uir clarissimus Flaccianus, qui etiam pr0eonsul fuit, h0m0 facillimae saeundiae multaeque d0ctrinae, cum de Christ0 c0nl0queremur, Graecum n0bis c0 dicem pr0tulit; carmina esse dissens Sibyllae Erythraeae,15 ubi 0stendit qu0dam l0e0 in capitibus uersuum 0rdinem litterarum ita se habentem, ut haec in e0 uerba legerentur: L I00ς Xγε Izῖς Θε66 υιυς Gωτῆγ, qu0d est Latine, Iesus Christus Dei situs saluat0r. Hi autem uersus, qu0riam primae litterae istum sensum, quem diximus, reddunt, Sicut 00S qHiso dam Latinis et stantibus uersibus est interpretatus, h00 c0ntin0nt:
20 testantibus. in marg. et non, e 22 sqq. uersus non discreti Sunt in g; graecae initiales sinstulis uersibus praemissae sunt in e 23 IIJ Ε e24 ut carnem e ρ' Θ) Domb. cf. graeca Σαρκα παρὰ παGIV κγινα καρκυο μου απαντα); carnem st; carne α; in carnem, in in rus. b py; in carne apsu 25 cernet g
334쪽
in Sic pariter lantes t0rrentur fluminaqu0 igni. Sed tuba tum s0nitum trist0m demittot ab alt0
In his Latinis uersibus de Gra0 0 uteumque translatis ibi n0np0tuit ille sensus 00gurrere, qui fit, cum litterae, quae Sunt in e0rum capitibus, c0neetuntur, ubi T littera in Graec0 p0sitaeSt, quia n0n p0tuerunt Latina uerba inueniri, quae ab ead0m littera inciperent et sententiae c0nuenirent. Hi autem sunt
Uersus tres, quintus et 0ctauus dedimus et n0nus decimus. Denique si litteras quae sunt in capitibus 0mnium uersuum e0nedientes h0rum trium quae scriptae Sunt 110n legamus, Sed
pro eis r litteram, tum quam in eisdem l0 eis ipsa sit p08ita, rec0rdemur, exprimitur in quinque uerbis: Iesus Christus Dei
335쪽
De ciuitate dei lib. XVIII. c a p. 23.
stius saluat0r; sed eum Graece h0c dicitur, n0n Latine. Et sunt uersus uiginti et Septem, qui numerus quadratum ternarium s0lidum reddit. Tria enim ter ducta sunt n0uem; et ipsa n0uem si ter dueantur, ut ex lat0 in altum fgura c0n-5 surgat, ad uiginti septem perueniunt. Η0rum autem Gra0c0rum quinque uerb0rum, quae sunt Ῥησους Xγε Gettic Θε660 6ς o set γ, qu0d est Latine Iesus Christus Dei filius saluat0r,
si primas litteras iungas, erit id est piscis, in qu0n0mine mystice intellegitur Christus, 00 qu0d in huius m0r- 10 talitatis abyss0 uelut in aquarum pr0funditate uiuus, h0c est Sine peccat0, 6880 90tuerit. Haec autem Sibylla siue Erythraea siue, ut quidam magis credunt, Cumaea ita nihil habet in t0t0 carmine Su0, cuius exigua ista particula est, qu0d ad d00rum sal 80rum siuea 5 saet0rum cultum pertineat, quin imm0 ita etiam c0ntra e0s
tanda uideatur, qui pertinent ad civitatem Dei. Inserit etiam Lactantius 0peri su0 quaedam d0 Christo uatieinia Sibyllae quamuis n0n exprimat cuius. Sed quae ipse singillatim p0suit,
20 eg0 arbitratus sum d0niuncta e 8 se p0nenda, tamquam Unum
sit pr0lixum, quae ille plura c0mmem0rauit et breuia. In manus finiquas , inquit, insidelium p08tea ueniet; dabunt autem
D00 alapas manibus incestis et Inpurat0 0re exspuent uenenat08 sputus; dabit uer0 ad uerbera simpliciter Sanetum d0rsum. 25 Et c0laph0s aecipiens tacebit, ne qui S agn080at, qu0d uerbum u0l unde uenit, ut inferis l0quatur et c0r0na spinea c0r0netur. Ad cibum autqui fel et ad sitim acetum ded0runt; inh08pitalitatis hane m0nstrabunt mensam. Ipsa enim insipiens tuum Deum n0n intellexi8ti, ludentem m0rtalium mentibus, sed
336쪽
spinis e0r0nasti et h0rridum fel miscuisti. Templi uer0 velum scindetur; et medi0 die n0x erit ten0br0sa nimis in tribush0ris. Et m0rte m0rietur tribus diebus 80mn0 Suscept0; et tunc ab inseris regressus ad lucem ueniet primus resurrecti0nis principi 0 reu0catis 0stens0.' Ista Laetantius carptim per interualla disputati0nis suae, Sicut ea p08cere uidebantur, quae pr0bar0 intenderat, adhibuit testim0nia Sibyllina, quae n08 nihil interp0nentes, sed in unam seriem c0 nexa p0nente8 80li Scapitibus, si tamen script0res dein steps ea Seruare non neglegant, di8tinguenda curauimus. Ν0 nulli sane Erythraeam Sibyllam n0n B0muli, sed belli Tr0iani temp0re fuisse Scripserunt.
Qu0d regnante R0 mul0 septem sapientes claruerint, qu0 temp0re decem tribus, quae Israel digebantur, in captiuitatem a Chaldastis ductast Sunt, idemque R 0mulus m0rtuus diuin0 h0110 red0 natus e St.
E0dem R0mulo regnante Thales Milesius fuisse perhibetur, unus e Septem sapientibus, qui p08t the0l0g08 p0etas, in quibus Orpheus maxime 0mnium n0bilitatus est, σοφοὶ appellati sunt, qu0d est Latine sapientes. Per idem tempus decem tribus, quae in diuisi0ne p0puli u0eatae sunt Israel, debellataea Chaldaeis et in eas terras captiuae ductae sunt, remanentibu Sin Iudaea terra duabus illis tribubus quae n0mine Iudaeu0 dabantur sedemque regni habebant Hierusalem. M0rtuum R0mulum, cum et ipse n0n c0nparuisset, in de08, qu0d et uulg0 n0tissimum est, rettulere R0mani; qu0d usque ade0 fieri iam desierat nec p0stea nisi aduland0, n0n errand0, factum e8t temp0ribus Caesarum), ut Cicer0 magnis R0muli laudibus tribuat, qu0d 110n rudibus et ind0etis temp0ribus, quand03l es. infra XXII, 62 in medio e in trib. h0ris om. p 8 conexam e 10 eritheam 921 80pplay , m. 2 corr., e 25 in iudaeam e 30 et, in marss. ut, e
337쪽
De ei uitate dei lib. XVIII. cap. 23-25.
lacile h0mines sallebantur, sed iam exp0litis et eruditis meruerith08 h0n0res, quamui8 Π0ndum efferbuerat ac pullulaustrat phil0s0ph0rum subtilis et acuta l0quacitas. Sed etiamsi p0steri0ra temp0ra d008 h0mines m0rtu08 n0u instituerunt, tamens ab antiquis institut0s e0lere ut d 00s et habere n0n destiterunt; quin etiam simulacris, quae ueteres 110n habebant, auxerunt uanae adque inpiae superstiti0nis inlecebram, id officientibus inmundis in 00rum corde daem0nibus per sallacia qu0que 0racula decipientibus, ut fabul08a etiam crimina d00rum, quae 10 iam urbani0re Saecul0 n0n sngebantur, per lud0s tamen in 00rundem fals0rum numinum 0b80quium turpiter agerentur. Regnauit deinde Numa p0st R0mulum, qui cum illam ciuitatem putauerit d00rum pr0fect0 fal80rum numer08itate muniendam, in eandem turbam referri m0rtuus ipse n0n meruit, tamquamis ita putatus sit caelum multitudine numinum c0nstipa88e, Ut l0 eum ibi reperire n0n p088et. H0c regnante R0mae et aput Hebra00s initi0 regni Mana 880, a qu0 inpi0 rege pr0pheta Esaias perhibetur 00cisus, Samiam fuisse Sibyllam ferunt.
Hierusalem capta est templumque Subuer Sum. Regnante uer0 aput Hebra008 Sedechia et aput R0manos Tarquini0 Prisc0, qui successerat Anc0 Marci 0, ductus est 25 captiuus in Babyl0niam p0pulus Iudae0rum euersa Hierusalem et templ0 ill0 a Sal0m0ne e0nstruct0. Increpante S enim e0Spr0phetae d0 iniquitatibus et inpietatibus suis haed eis uentura praedixerant, maxime Hieremias, qui etiam numerum
28 Hierem. 25, 111 sed etiam e eruditis et exp0litis p meruerit ab e yp ο; meruit Domb. 2 efferbuerat aeu; efferuuerat bioq; esseruerat byp 9 quae etiam e 10 0rbani 0re 9 n0n fingeb. 00nsngeb. e 1l n0minum si p17 mannasse e 21 sedhecia g; sedecia f 23 sedecia st 24 succes-
338쪽
dosiniuit ann0rum. E0 temp0re Pittaeus Mitylenaeus, alius e septem sapientibus, fui88e perhibetur. Et quinque ceter08, qui, ut septem numerentur, Thaleti, quem Supra c0mmem0rallimVS et huid Ρittac0 adduntur, e0 temp0re fuisse scribit Eusebius, qu0 captiuus Dei p0pulus in Babyl0nia tenebatur. Hi sunt bautem: 80l0n Athoniensis, Chil0n Lacedaem0nius, PeriandrusC0rinthius, Cl00bulus Lindius, Bias Prienaqu8. Omnes hi, septem appellati Sapiente8, p08t p00ta8 the0l0g08 claruerunt, quia genere uitae qu0dam laudabili praestabant h0minibus ceteris et 1110rum 110nnulla praest0pta sententiarum breuitate 10c0nplexi sunt. Nihil autem m0nument0rum, qu0d ad litteras adtinet, p08teris reliquerunt, nisi qu0d 80l0n quasdam leges Ath0 i0nsibus dedisso perhibetur; Thales uer0 physidus fuit et su0rum d0gmatum libr0s reliquit. Ε0 captiuitatis Iudaicae temp0re et Anaximander et Anaximenes et Xen0phanes physici ioclaruerunt. Tunc et Pythag0ras, ex qu0 c0eperunt appellari
Qu0d 00 temp0re, qu0 inpleti S septuaginta annis Iuda00rum est res0luta captiuitas, R0mani qu0-20 que a d 0 minatu sint regi 0 liberati. Ρer idem tempus Cyrus, rex Persarum, qui etiam Chaldastis et Assyriis imperabat, relaxata aliquanta captiuitate Iudae0rum, quinquaginta milia h0minum ex eis ad instaurandum templum regredi sedit. A quibus tantum prima c0epta funda- 25 mina et altare e0nstructum est. Incursantibus autem h0stibus nequaquam pr0gredi aedificand0 ualuerunt, dilatumque 0pus est usque ad Darium. Ρer idem tempus etiam illa sunt gesta, quae c0nscripta sunt in libr0 Iudith; quem sane in can0ne Seripturarum Iudaei n0n recepisse dicuntur. Sub Dari0 erg0 30
339쪽
De ei uitate dei lib. XVIII. c a p. 25-22.
rege Persarum inpletis Septuaginta annis, qu08 Hieremias pr0pheta praedixerat, reddita est Iudaeis s0luta captiuitatu libertas, regnante R0 man0rum septim0 rege Tarquini0. Qu00xpuls0 etiam ipsi a regum su0rum d0minati0ne liberi esse 5 000perunt. Usque ad h00 tempus pr0phetas habuit p0pulus Israel; qui cum multi fuerint, pauc0rum et aput Iuda00s et
aput 110s can0nica Scripta retinentur. De quibus me aliqua p0siturum esse pr0misi in h00 libr0, cum clauderem Superi0rem, qu0d iam uide0 esse faciendum.
De temp0ribus pr0phetarum, qu0rum 0racula habentur in libris quique tunc de uocati 0 ne gentium multa cecinerunt, quand0 R0 man0rum regnume00pit Assyr i 0rumque defessit. 15 T0mpora igitur e0rum ut p0ssimus aduertere, in anteri0ra paululum recurramus. In capite libri Osee pr0phetae, qui primus in du0 destim p0nitur, ita scriptum est: Verbum D0mini, qu0d factum est ad Osee in diu bus Ogia 6 0tI0atham ρt Achar et Egechiae regum Iu da. Am0820 qu0que diebus regis Ogiae pr0phetasse se seribit; addit otium Hier0b0am regem Israel. qui per 00sdem dies fuit. Nec non Esaias, filius Am08, 8iue supradicti pr0phetae siue, qu0d magis perhibetur, alterius qui n0n pr0pheta e0dem n0mineu0cabatur, e08dem rege S quattu0r, qu08 p08uit Osee, in capite 25 libri sui p0nit, qu0rum diebu8 Se pr0pheta 88e prael0quitur.
340쪽
inuenitur. His adiungitur I0na 8 00dem Ogia rege regnante et I0el, cum iam regnaret I0atham, qui Suecessit Ogiae. Sed ist0rum pr0phetarum du0rum temp0ra in chr0nicis, 11011 in 00rum libris p 0tuimus inuenire, qu0niam de suis diebus taeent. Tenduntur autem hi dies a rege Latin0rum Ρr0 ea siue Superi0r0 Αuentin0 usque ad regem R0mulum iam R0manum, uel etiam usque ad regni prim0rdia succe880ris eius Numae Ρ0mpilii Ezechias quippe rex Iuda e0 u8que regnauit); ac perh0c per ea temp0ra isti uelut lantes pr0phetiae pariter eruperunt, quand0 regnum defeeit Assyrium c0epitque R0manum; ut selli et, quem ad m0dum regni Α88yri0rum prim0 temp0re exstitit Abraham, cui pr0missi0nes apertissimae fier0nt in eius semine benedicti0nis 0mnium gentium, ita 0ecidentalis Baby-I0nis ex0rdi0, qua fuerat Chri8tus imperante uenturus, in qu0
inplerentur illa pr0mi88a, 0racula pr0phetarum n0n 80luml0quentium, uerum etiam scribentium in tantae rei futurae testim0nium 80 luerentur. Cum enim pr0phetae numquam fere defuissent p0pul0 Israel, ex qu0 ibi reges esse c0eperunt, in usum tantum 1110d0 00rum fuere, n0n gentium; quand0 autem seriptura manife8tius pr0phetica c0ndebatur, quae gentibus quand0que pr0de88et, tunc 0p0rtebat inciperet, quand0 00ndebatur haec ciuitas, quae gentibus imperaret.
De his, quae ad euangelium Christi pertinent, quid Osee et Am0s pr0phetauerint. Osee igitur pr0pheta, quant0 pr0fundius quidem l0quitur,
tant0 0per08ius penetratur. Sed aliquid inde sumendum est
5 latino a Proca siue super. Auentino om. α 6 r0manorum b v8 eosque e 15 post pr0missa cum Dombario uimulam posui oracula rebe9p; 0ra ρ α' Domb. 0ra prophetarum scribentium soluuntur uiae ferri pote8t, etiamsi cum Dombyto progr. p. 9 interpreteris loquendi potestas c0nceditur. oracula prophetarum cum promisSiones Sint, 80luuntur ut promissa 80luuntur) 20 scriptura a bestpρ χῖ ea Script. υ