장음표시 사용
691쪽
De civitate dei lib. XXII. cap. 22.
fili 0s matres in eredibili crudelitate, quam rabida esuries faciebat, absumerent 3 Ipse p08trem0 80mnus, qui pr0prie quietis 130men addepit, qui S uerbis eXplicet. 8aepe 80mniorum uisis quam sit inquietus et quam magnis, licet falsarum rerum, 5 terr0ribus, quas ita exhibet et quodam m0d0 exprimit, ut aueris eas discernere nequeamus, animam mi8eram Seu SH8que perturbet 3 Qua falsitate uis0rum etiam uigilantes in quibu8dam m0rbis et uenenis miserabilius agitantur; quamuis multi-m0da uarietate falladiae h0mines etiam san0s maligni da010 m0nes n0nnumquam decipiant talibus uisis, ut, etiamsi 00sper haec ad sua traducere n0n p0tuerint, SenSus tamen e0rum 80l0 adpetitu qualitercumque persuadendae salsitatis inludant. Ab huius tam miserae quasi quibusdam inferis uitae n0n liberat nisi gratia Saluat0ris Christi, Dei ac D0mini n0stri 15 h00 enim n0men est ipse Iesus; interpretatur quippe Salua-t0r), maxime ne p08t hane miseri0r ast Sempiterna Sia Scipiat,n0n uita, sed m0r8. Nam in ista quamuis sint per sancta et Sanct08 curati0num magna 80ladia, tamen id00 non Semper etiam ipsa benescia tribuuntur petentibus, ne pr0pter h0020 religi0 quaeratur, quae pr0pter aliam magis uitam, ubi malan0n erunt 0mnino ulla, quaerenda est; et ad h00 meli 0resqu0sque in his malis adiuuat gratia, ut quant0 fideli0re, tant0χrti0re c0rde t0lerentur. Ad quam rem etiam phil080phiam prodesse dicunt d0eti huius saeeuli, quam di quibusdam 25 paucis, ait Tullius, ueram dederunt; nec h0minibus, inquit. ab his aut datum est d0num maius aut p0tuit ullum dari: u8que ade0 et ip8i, c0ntra qu08 agimus, qu0qH0 m0d0 00B- pulsi sunt in habenda n0n quacumque, sed uera phil080phia
3 expl. uerbi S e uisis, eae uis sit corr., y 5 exibet g 6 diseendere st
692쪽
diuinam gratiam c0nfiteri. Ρ0rro si paueis diuinitus datum est uerae phil080phiae c0ntra miserias huius uitae unissum auxilium, satis et hinc apparet humanum genus ad tuendas miseriarum p0enas esse damnatum. Sicut autem h0c, ut fatentur, nullum diuinum maius est d0num . sic a null0 d00 dari credendum est nisi ab ill0, qu0 et ipsi qui mult0s de0sediunt nullum distunt esse mai0rem.
De his; quae praeter illa mala, quae b0nis malisque c0mmunia sunt, ad iust 0rum lab0rem specialiter pertinent. Ρraeter haec autem mala huius uitae b0nis malisque c0m munia habent in ea iusti etiam pr0pri0s qu0sdam lab0res SU08, quibus aduersus uitia militant et in talium pr0eli0rum tentati0nibus periculisque uersantur. Aliquand0 enim c0ncitatius, aliquand0 remissius, n0n tamen desinit ear0 00ncupiscere aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem, Ut n0n ea quae u0lumus laciamus, 0mnem malam c0ncupiscentiam consumend0, sed eam n0bis, quantum diuinitus adiuti p0ssumus, 110n ei c0nsentiend0 subdamus, uigiliis c0ntinuis excubante8,n0 0pinio ueri similis fallat, ne decipiat serm0 uerSutus, ne se tenebrae alicuius erroris 0ssundant, ne qu0d b0num e8t malum aut qu0d malum est b0num esse credatur, ne ab his quae agenda sunt metus reu0cet, ne in ea quae agenda n0ΠSunt cupid0 praecipit0t, ne super iracundiam sol 0ecidat, ne inimicitiae pr0u0cent ad retributi0nem mali pro mal0, ne ab-80rbeat inh0nesta uel inm0derata tristitia, ne inpertiend0rum benes ei 0rum ingerat mens ingrata t0rp0rem, ne maledici816 Gal. 5, 171 diuinam usque ad philos0phiae corr. m. in marg. g 3 et in hinc s
benda s e*; habenda 1 adscriptis in margine in ea isti, e 20 subdimus 951015 20 25
693쪽
De ciuitate dei lib. XXII. cap. 22. 23.
an 0ribus b0na c0nscientia fatigetur, ne temeraria de ali0 suspici 0 1108 n0stra decipiat, ne aliena de n0bis falsa n0s frangat, ne regnet peccatum in n08tr0 m0rtali c0rp0re ad 0b00diendum desideriis eius, ne membra u0stra exhibeantur 5 iniquitatis arma peccat0, ne 0culi18 Sequatur c0ncupiScentiam, ne uindicandi cupiditas uineat, ne in eo qu0d male delectat uel uisi0 uel c0gitati0 rem0retur, ne inpr0bum aut indecens uerbum libenter audiatur, ne fiat qu0d n0n licet etiamsi libet. ne in h0e bell0 lab0rum perieul0rumque plenissimo uel de id uiribus n0stris speretur facienda uict0ria uel uiribus n0stris laeta tribuatur, sed eius gratiae, de qu0 ait ap08t0lus: Gratias autem De 0, qui dat nobis uict 0riam per D 0minum 110strum Iesum Christum; qui et ali0 l0ed: In his, inquit, 0mnibus super uincimus per eum qui 15 dii exit n08. Seianius tamen, quantalibet uirtute pr00liandi uitiis repugnemus uel etiam uitia Superemus et Subiugemus, quamdiu sumus in h00 c0rp0re, n0bis dee88e B0n p088e unde dicamus D00: Dimitte n0bis debita n0stra. In ill0 autem regn0, ubi semper cum c0rp0ribus inm0rtalibus erimus 20 nec pr0elia n0bis erunt ulla nec debita; quae nusquam et numquam e88ent, si natura n08tra, Si qui regia creata est, permaneret. Ac per h0e etiam n0ster iste c0nflictus, in qu0 perielitamur et de qu0 n0s uict0ria n0uissima cupimus liberari, ad uitae huius mala pertinet, quam t0t tant0rumque
3 frangant e 8 ne fiat ql libet et quod non libet etiamsi bet, qd libet m. 2 in spatio uacuo relicto, b 13 sq. qui et alie loco. in qu0 his quide
omnibus puincimus propter eum qui dilexi n0s. Selamus sed tamen inquantalibet b 15 nos; sciamus sic interpunxit Domb., coniunctivum eae illo ut p. 640, II dependere rαtus 21 recte p
694쪽
D0 b0nis, quibus etiam hanc uitam damnati0ni0bn0xiam Creat 0r inpleuit. Iam nune e0nsiderandum est hane ip8am miseriam generis humani, in qua laudatur iu8titia punientis; qualibus et quam multis inpleuerit b0nis eiusdem b0uitas cuncta quae creauit administrantis. Ρrimum benedicti0nem illam, quam pr0tulerat ante peccatum dicens: Crescite et multipli ea mihi sit inplete terram, nec p08t peecatum 110 luit inhibere mansitque in stirpe damnata d0nata laeuuditas; nec illam uim mirabilem s0minum, imm0 etiam mirabili0rem qua efficiuntur et semina, inditam c0rp0ribus humanis et qu0dam m0d0 intextam pedeati uitium p0tuit auferre, qu0 n0bis inpacta est etiam necessitas m0rtis; sed utrumque simul currit ist0 quasi fluui0 adque t0rrente generi8 humani. malum qu0d a parente trahitur, et b0num qu0d a creante tribuitur. In originali mal0 du0 sunt, peccatum adque supplicium; in 0riginali b0 0 alia du0. pr0pagati0 et 00nlarmati0. Sed quantum ad praesentem pertinet intenti0nem n08tram, de malis, qu0rum unum de n08tra uenit audacia, id est peceatum, alterum de iudiei0 Dei, id est supplicium, iam satis diximus. Nunc de b0nis Dei, quast ipsi qu0que uitiatae damnataeque naturae e0ntulit siue usqu0 nunc q0nfert, dicere institui. Neque enim damnand0 aut t0tum abstulit qu0d dederat, ali0 quin n00 088et 0mnin0; aut eam rem0uit a sua p0t08tate, etiam eum diab0l0p00naliter subdidit, eum nec ipsum diab0lum a su0 alienarit imperi0; quand0 quidem, ut ipsius qu0que diab0li natura Subsistat, ille saeit qui summe est et faeit esse quidquid aliqu0
13 intextam, mix m. 2 superscript., g; intexta p; intexte e 19 intenti0nem, m. 2 eae interiti0nem corr., e 22 ipse e 26 subdididit galienaverit a suo p alienaret g
695쪽
De ciuitate dei lib. XXII. cap. 2έ. 643Du0rum igitur ill0rum, quae diximus b0na etiam in naturam peccat0 uitiatam suppliei 0que damnatam d0 b0nitatis eius qu0dam ueluti flante manare pr0pagati0nem in primis mundi 0 peribus benedicti0ne largitus est, a quibus 0peribus s diu septim0 requieuit; e0nDrmati 0 uer0 in ill0 eius est 0pere. qu0 HS que nune 0peratur. Emeaeem quippe p0tentiam suam si rebus subtrahat, nec pr0gredi p0 terunt et suis dim0nsis m0tibus peragere temp0ra nee pr0r8Π8 in e0 qu0d creatae sunt aliquatenus permanebunt. Sic ergo greauit h0minemio Deus; ut ei adderet fertilitatem quandam, qua h0mines ali 0s propagaret 00ngenerans ei8 etiam ip8am pr0pagandi p0s sibi litatem, n0n 1100essitatem: quibus tamen u0luit h0minibus abstulit eam Deus; et steriles fuerunt; Π0n tamen generi human0 abstulit semel datam primis du0bus e0niugibus ben015 dieti0ne generali. Haec erg0 pr0pagati0 quamdis peccat0 ablatan0n fuerit, n0n tamen etiam ipsa talis est, qualis fuisset, si nem0 pecca8Sel. ΕX qu0 enim h0m0 in h0Π0re p08itus; p0steaquam deliquit c0nparatus e8t pec0ribus, similiter generat; 011 in e0 tamen penitus exstincta est quaedam uelut scintilla 20 rati0nis. in qua laetus 08t ad imagin0m Dei. Huie autem pr0pagati0ni si e0nlarmati0 110n adhiberetur, nec ipsa in sui
d0 institutio se spiritali, qua h0m0 ad pi0tatem iustitiamque
696쪽
Di matur: Neque qui plantat, e8t aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus: ita etiam hiedidi p0test: 'Nee qui e0ncumbit nec qui seminat, est aliquid,
sed qui Drmat Deus; nec mater, quae c0nceptum p0rtat et partum nutrit, e8t aliquid, Sed qui instrementum dat Deus.' s. Ipsa namque 0perati0ne, qua HS que nunc 0peratur facit ut numer0s Su08 eXplicent semina et a quibusdam latentibus adqu0 inuisibilibus inu0lueris in Drmas uisibiles huius qu0d adspicimus dec0ris eu0luant; ip8e in00rp0ream c0rp0reamque naturam, illam praep0Sitam, i8tam Subiectam , miris modis 10. 0pulans et c0nectens animantem facit. Qu0d 0pus eius tam magnum et mirabile est, ut n0n 80lum in h0mine; qu0d est animal rati0nale et ex h0e cunctis terrenis animantibus excellentius adque praestantius, sed in qualibet minutissima muscula bene c0nsideranti stup0rem mentis ing0rat laudemque ita pariat Creat0ri S. Ips0 itaque animae humanae mentem dedit, ubi rati0 et intellegentia in infante 80pita est qu0dam m0d0, quasi nulla sit, exeitanda scilicet adque exserenda aetatis accessu, qua Sit seientiae capax adque d0ctrinae et habilis percepti0ni ueritatis 26. et am0ris b0ni; qua ea pastitate hauriat sapi0ntiam uirtutibus que sit praedita, quibu8 prudenter, Drtiter, temperanter 0t iuste aduersus err0res et cetera in generata uitia dimicet eaque nullius rei desideri0 nisi b0ni illius summi adque inmutabilis uincat. Qu0d etsi n0n saeiat, ipsa talium b0n0rum capacitas g5. in natura rati0nali diuinitus instituta quantum Sit b0ni, quam mirabile 0pus Omnip0tentis, qui8 00npetenter effatur aut 00gitat 3 Praeter enim artes bene uiuendi et ad inm0rtalem per-
697쪽
Do ciuitate dei l l b. XXII. c a p. 24.
ueniendi felicitatem, quae uirtutes u0 cantur et 80la Dei gratia. quae in Christ0 est, filiis pr0missi0nis regnique d0nantur,n0nne human0 ingenio t0t tantaeque artes sunt inuentae et exercitae, partim ne dessariae partim u0luptariae, ut tam eX-ε cellens uis mentis adque rati0nis in his etiam rebus, quas superfluas, imm0 et pericul0898 pernici08asque adpetit, quantum b0num habeat in natura, unde ista p0tuit uel inuenire uel discere uot exereere, testetur 3 Vestiment0rum et aedifici 0rum ad opera quam mirabilia, quam stupenda industria et0 humana peruenerit; qu0 in agricultura, qu0 in nauigati0ne pr0fecerit; quae in fabricati0ne qu0rumque uas0rum uel etiam statuarum et picturarum uarietate exc0gitauerit et inpleuserit; quae in theatris mirabilia speetantibus, audientibus incredibilia laetenda et exhibenda m0lita sit; in capiendis 00eidendis d0a5 mandis inrati0nalibus animantibus quae et quanta reppererit; aduersus ips08 h0mines t0t genera uenen0rum, t0t arm0rUm, tot machinament0rum, et pr0 8alute m0rtali tuenda adque reparanda qu0t medicamenta adque adiumenta c0nprehenderit; pro u0luptate saucium qu0t e0ndimenta et gulae inritamenta 20 reppererit: ad indigandas et suadendas e0gitati0nes quam multitudin0m uarietatemque sign0rum, ubi praecipuum l0 cum uerba ot litterast tenent; ad delestiand0s anim08 qu08 el0eu
ti0ni 8 0rnatus, quam diuers0rum carminum c0piam; ad mulcendas aure8 qu0t 0rgana mu8ica, qu08 cantilenae m0d08 0X-β5 e0gitausirit; quantam peritiam dimensi0num adque numerorum, meatusque et 0rdines Siderum quanta Sagacitate c0nprehenderit; quam multa rerum mundanarum c0gniti0ne Se inpleuerit, quis p0ssit el0 qui, maxime si uelimus n0n aceruatim euncta c0ngerere, sed in singulis inm0rari 3 In ipsis p0strem04 exercitatae α; exerato b partim necessariae om. b partim parum b u0luptariae b st; uoluntariae aep ρ α et ut e 13 expectantibus a b ρI 14 in occidendis p 15 inrationabilibus ab stpo16 aduersus impios male rescript. e 18 praeparanda g 19 qu0d g 20 et ad indic. e 22 eloquuti0nis 9 25 dimensi0nem g 27 c0gietati0ne g 29 In ante ipsis Om. e
698쪽
ori 0ribus et salsitatibus defendendis quam magna claruerint ingenia phil080ph0rum adque haeretie0rum, quis aestimare sufficiat 3 L0quimur enim nune de natura mentis humanae, qua ista uita m0rtali8 0rnatur, 110u de fide adqu0 itinere ueritatis, qua illa inm0rtalis adquiritur. Huius tantae naturae be0ndit0r cum sit utique Deus uerus et summus, ip80 cuneta quae sedit administrante et Summam p0 te Statem Summamque habente iustitiam numquam pr0sect0 in has miserias dedidis set adque ex his praeter 008 80l0s qui liberabuntur in aeternas esset itura, ni Si nimi8 grande peccatum in h0mine prim0, 10 de qu0 ceteri ex0rti Sunt, praece 88i8Set. Iam uer0 in ip80 00rp0re, quamuis n0bis sit eum beluis m0rtalitate c0mmune multisque earum reperiatur infirmius, quanta Dei b0nitas, quanta pr0uidentia tanti Creat0ris apparet lN0 ne ita sunt in 00 J0 ea sensuum et cetera membra disp0- 15 sita spestiesque ipsa ac figura et statura t0tius e0rp0ris itam0 discata, ut ad ministerium animae rati0ualis se indicet laetum 3 N0n enim ut animalia rati0nis expertia pr0na 68 Seuidemus in terram. ita creatus e8t h0m0; Sed erecta in cae
Ρ0rr0 mira m0bilitas, quae linguae ac manibus adtributa est ad l0 3Π0ndum 0t serib0ndum apta adque e0nueniens et ad 0pera artium plurimarum osset 0rtimque c0nplenda, n0nne Satis 0stendit, quali animast ut seruir0t tale sit e0rpus adiunctum pquamquam et detrautis necessitatibus 0perandi ita 0mnium 25 partium c0ngruentia numer0sa sit set pule ira sibi parilitatere Sp0ndeat, ut nescias uirum in 00 e0ndend0 mai0r sit utilitatis habita rati0 quam dee0ris. Certe enim nihil creatum videmus in e0rp0r0 utilitatis causa, qu0d n0n habeat etiam d000ris l0cum. Plus autem n0bis id appareret, Si nilmer08 somen Surarum, quibus inter se cuncta c0nexa sunt et 00 aptata,n088emu8; qu08 largit an data 0pera in his, quae laris eminent
2 aereticorum o 4 uita ista p 8 habente e 1l quo m. 2 eae e0
699쪽
De civitate dei lib. XXII. c a p. 24.
humana p0sset ue8tigare 80llertia; quae uer0 testia sunt adque a n08tris rem0ta c0nspectibus, sicuti est tanta perplexitus uenarum adque neru0rum et Ui80erum, secreta uitalium, inuenir0 nullus p0t0st. Quia etsi medie0rum diliguntia n0 nulla 5 erudelis, qu08 anat0mi008 appellant, laniauit q0rp0ra m0rtu0rum siue etiam inter manus 800antis perserutantisque m0rientium adque in carnibus humanis satis inhumane abdita cuncta rimata est, ut quid et qu0 m0d0 quibus J0ssis sturandum esset addisceret: num0r0s tamen de quibus l0qu0r, quibH8 00 apta- 10 ti0, quae αγ 09 α Graece dicitur, tamquam quiusdam 0rgani extrin8ecus adque inti insecus t0tius c0rp0ris c0n8tat, quid distam, nem0 Haluit inuenire, qu08 nem0 ausus est quaerere 3 qui si n0ti esse p0tuissent, in interi0ribus qu0qu0 ut 80eribu8, quae nullum 0stentant destus, ita delectar0t pulehritud0 rati015 nis, Ut 0mni larmae apparenti, quae 0eulis placet, ipsius menti8, quae 00ulis utitur, praeferretur arbitri0. Sunt ustr0 quaedam ita p0sita in c0rp0re, ut tantummod0 d000rem habeant, n0n et usum; siqui habet pectus uirile mamillas, si qui facies barbam, qHam n0n 0880 muniment0, sed uirili 0rna-qο ment0 indieant purae faci0s feminarum, quas utique infirmi0res muniri tutius c0ui10niret. Si erg0 nullum membrum
sit aliqui 0pori ade0mm0 datum, ut n0n etiam Sit dee0rum; Sunt autem n0nnulla, qu0rum 80lum d00us et nullus est usus: ub put0 facile intellegi in e0 diei0110 eoi p0ris dignitat0m necessitati fuisse praelatam. Transitura est quippe necessitas tempuSqHeuenturum, quand0 80la inuicem pulehritudin0 si se ulla libidine perfruamur: qu0d maxime ad laudem ruserendum est C 0ndit0ris, cui dicitur in psalm0: C0 fessi 0 0m set d000 rem induisti.
700쪽
Iam cotera pulchritudo et utilitas creaturae, quae h0mini, licet in ist0s lab0res miseria8que pr0iect0 adque damnat0, speetanda adque sumenda diuina largitate c0ncessa est, quo serm0ne terminari p0test 3 in caeli et terrae et maris multi-m0da et uaria pulchritudine, in ipsius ludis tanta c0pia tam- εque mirabili speci0, in s0le ae luna et sideribus, in 0paeitatibus nem0rum, in c0l0ribus et 0d0ribus 1l0rum, in diuersitate ad multitudine u0lucrum garrularum adque pictarum, in multimi mi specie t0t tantarumque animantium, quarum illae plus habent admirati0nis, quae m0lis minimum splus enim larmi- id euiarum et apistularum 0pera StupemuS quam inmen Sa c0r-p0ra balaenarum), in ipsius qu0que maris tam grandi spectacul0, cum sese diuersis c0l0ribus uelut uestibus induit et aliquand0 uiride adque hoc multis m0dis, aliquand0 purpureum, aliquand0 caeruleum est. Quam p0rr0 deleetabiliter 158pectatur etiam quand0 eumque turbatur, et fit ind0 mai0r suauitas, quia sie demulcet intuentem, ut n0n iactet et quatiat nauigantem l Quid cib0rum usquequaque c0pia c0ntra famem 3 quid sap0rum diuersitas c0ntra fastidium, naturae diffusa diuitiis, n0n e0qu0rum arte ac lab0re quaesita 3 quid ad in tam multis rebus tuendae aut recuperandae salutis auxiliat Quam grata uicissitud0 diei alternantis et n0etist Aurarum quam blanda temperi est In fruticibus et pec0ribus indumen-t0rum e0nficiend0rum quanta materiest Omnia c0mmem0rare quis p 088it 3 Haee autem 80la, quae a me uelut in quendam 25
in om. e 13 induit uelut uestibus η 16 sit e 17 quanti ad st
20 qu0rum e requisita b quid ab eg ρ α Domb.; Quanta v quid usque ad auxilia l. 2I m. I in mary. p 21 tuenda b aut 9.mGry. p, 9 DOmb.; ac ab eo recuperandae estpη; recipiendae ab Domb. 23 ab in fructib; l m. I correctum adscripto in margine licibus, st2έ omnia considerare e 25 uelut Om. e