장음표시 사용
351쪽
D sibi ei totius Phil phia naturalis.
R D V A , perdissicilisque etsi sit quaestio
haec cle subiecto totius philosophiae naturalis,ab eccellentissimis non paucis viris si iti: hi hoe fas est dicere cribrata; de m re mecum ii methodicὸ in eius excitatione nedum, sedetinn in retolutione eiusdem procedetis o Lectores, manisesta iacilis. que fiet. Primo enim terminos ingredientes titulum exponam . Secundb unam tantum opinionem refellendam adducam. Tertib conclusionem retolutivam ponam. martis dubias & contrarias rationes cum auctoritatibus dissbluam. Dubitatur utrum corpus naturale sit subiectu in tota sciemtia nati rati. In qua dubitatione sunt quatuor termini principales declarandi . Quorum primus est, subiectum ; scientia cir cognitio naturalis alter; corpus,ea tertius; & naturale quartus. Cima primum terminum insistens de mente optime philo. λphantium dico, quisii subiectum quadruplex et Ira QMO,ecce primum .
Ex quo,ecce alterum . . De quo,ecce tertium . .
Circa quod,ecce quartum. Ira qMoest,&ipsum duplex est. Io qao Mndamentale,&
352쪽
r, i Quaest. II.contra Veteres '
In quo informabile seu informativum. Primum ut lubstantia, M. ς est Mulamentiam accidentis. Alterum, ut niateria, tu e 1 forma informatur informante. Ex quo est & ipsum duplex . . '' i Naturale est primum. Artificiale secundum. Primum ut mater a naturalis omnium inexistentium coni. mune subiectum,& compotitorum pars essentialis. Secnndum ut signum & ars, ex quibus sunt de scamna; de
De quo,& ipsum duplex est. Simplex est primum. Compositum secundum. Primum dicitur id quod ante copulam ponitur in propositione cathegorica de inesse ut homo est currens, homo dicitur subiectum. Secundum dicitur id quὁd ante copulam vel copulatiuam . vel conditionalem, vel disium: tuam ponitur in eositione hyi' ipothetica: de di istu in in propolitionibus modalibus, ut onme . hominem legere est possibile. Circa quod & ipsum nedum est duplex seu quadruplex .
Vniuersalitatis dicitur primum, o Principalitatis dicitur secundum. Fundationis tertium & Gnsiderationis qu. rrum.
Primum est illud qubd totam circuit scientia,& de quolibet
in scientia contento verificatur.
Secundum est illud quia tanquam nobilius principali inten
Tertium eii illud, in quo in aliqua scientia considerata siti
anum est illud,ad quod omnia reductiuὶ habent attributionem & hoc duplex est. Totale dicitur primum. Partiale secnndum. Primum est quod totam complectitur scientiam peratu, butionem,non praedicationem. Secundum est, de quo in particularibus libris totius scien tiae, fit sermo. Primum vero de secundum est duplex. QVd ,
353쪽
& Recentiores Scholasticos . rq
Quo dicitur alterum :c Quod,eii illud,ad quod omnia attribuuntur. Qtio, vero iis,quod in gratiam subiecti quod consideratur, de hec de primo. Circa secundum adnotetis lectores, communem hanc doctrinam,quomodo s. cognitio omnis est vel diuina, vel humana. Diuina est,quae I diuino fluit numine.vel mediatri vel linme
MEdiatὸ illa est fluens quae est ad nos delata per Angelos, . . 'nos per Prophetas, per Sacramenta, per reuelationes,quae quidem fiunt per mitteria,per insomnia, per visiones.
Aliae sunt sensibiles, II - . Aliae sunt immaginariae, Aliae sunt intellectuales. ' . Sensibiles sunt,quando aliquid videtur exterius, de intelligiatur signum eius sicut dum Daniel vidit inscribi parieti ab Amitselo Mane dccaei. . Immaginariae,quando in vi immaginatiua formantur imagi- anes virtute diuina ad aliquid signincandum occultum, ut qui Daniel vidit quattuor animalia ascendent ia de mari. Intellectuales sunt,quando sine imaginibus, & figuris vis.
Immediate fluens 1 Deo est illa, quae infunditur Angelis si- perioris ordinis, Lex a Deo Moysi concessa in monte Sunai, &Euangelium ab ore Dei,& Domini nostri Iesu Christi traditum.
Humana autem cognitio est duplex:--l
Naturalis,de est iIIa, cuius & participia sunt animalia brutta, vel ex inlita vi,vel ex sensuali ratione, nam insita ac veluti co nata vi,omnia animalia ferὸ sibi Contraria, & utilia norunt. Rationalis est altera,quae tantum homini conuenit . , & haec duplex est. Speculativa est una, Prachica altera. o lPrima est, citius finis est tantum cogitio. Altera est, cuius finis est opus. Pcima est,duplex. Realis de
354쪽
Reali illa est,qtiar versatur circa enseteri, quod useo te intellectos habet esse. Rationalis,quiae tantum peropus intellaetiis habet actus emi suum Realis est triplex . rhylica
Prima de rebus natui alibus,eariam causis, de proprietatibus tracta . . Secunda de supernaturalibus,& naturalibus etiam, sed ut entia sunt, non ut mobilia. Tertia de quattuor deinonstrativis,cAstronomia, Arithme. tica, M.t sica, & Geometria. Astronomia tractat de signis, planetis, de stellis,qirae fixa d,
Arithmetica tractat de nitineris monadicis sinplicibus dictis numeris digitis, qui non egrediuntur denarium: pariter de numeris,articulis, ex monadibus compositis,& tertio de mixtis ex monadibus & articulis : postiemis de paribus de impatibus , cuscientibus & persectu ; per se , &per acculens.
Prima est illa,qtiae de propositionibus corporis 3 an mae, a que harum inter se partium pertractat, de qua Ptellus in Syn pside dixit. musicam continere omnia: nihil. n. reoim ex Meri tium sine mensura,& ratione est: de Vitruvius lib. s. Architect.
Altera est illa, quae ex disposito planetarum ordine , cor cordanti motu, & occurrente in spatio definito fit : de qua Plato in Timaeo , & Marsilitis Ficuius, de Chalcidius , Boetius ,& Pontus Dardaeusin solitatio. Artificialis duplex .
Theotica inquit Boetius libro quinto, Musices capitulo pria
355쪽
& Recentiores Scholasticos. I 8
mo,est, clitae diuersorum Gilorum proportionem, toni di-0arem , siue inaequalem diuisionem, ingenio, de ratione, non aure considerat. -Praetica est, quae modulbionem ipsam habet, constans vel voce tantum, vel pulsu tantum, vel voce dcpulsu simul, quae duplex est . . .
Noua, de quibus videre potestis lectores apudi Martianum. Cappellam lib.9. Geometria vero est term mensura; eaque circa puras dime sones versatur & haec de reali δ: speculatura coisitio
Rationalis autem diuiditur in . Grammaticam n Oili, Dialecticam, Rhetoricam, C 'i' i d Poeticam, & .
Historiam, iis etiam de mente peritorum addi potest iuris
Politi anud Arist. 3. Politicorum c. .est i itima ordinatio Ciuitatis,uel Regni,secundum quam alis praesunt,alij parent,
diuiditur in Mos archiam,quae natura constat . . 'Regnum,'quod, pes maluna conatum mutatur in liraniam .
Aristo inam, idest optimarum gubernationem. lygarchiam, idest ovicorum a inistration em, Democratiam, idesti prinili linperium 'ic Ochlocratiam,
356쪽
Oesilocrariam, idest plebis auctitiam & dominium. Et ca ut scribit Arii L .Politicoru c. t. & Quintilianus lib.
6.c. 3. est morum compositio ea, inde est, quod dicimur bene agere, de vitam viro dignam, unde de virtutes morales deu niunt, in quibus philinophi scilicitaterri ponebant: nos verbTEeologi , in ijs iter certissimum ad scelicitatem vi dixit Gre gorius Diuus Nazianzenus, de est virtus moralis circa qualit tes animae appetitiuae: Mores enim secundum Plutarch. lib.de virtute morum sunt qualitates arii mi ratione vacantisi. virtus tamen moribus mixta non est, sed mores regit, de staenum illis imponit,ab omni materia remota, de quibus virtutibus mora. Iibus satis in gyris nostris raggyrauimus..- Oeconomica iuxta doctrinam Xenophontis , Platonis de Arist. est disciplina ad gubernationem probam rei familiaria& domesticae pertinens . Oeconomiae species sunt publica di priuata. Publicae ut ex incon. Arist. elicitur sunt qVax ior . . . . oa Satrapica. Regia. iis an .: ib n i ii . . t ' Praefectoria de Civilis. Privatae autem pariter quatuor.
Acquisitiua e quibus passim apud Scriptores mentio fit:&. haec de activa. . Factiva vero,quae de mechanica appellatur est cognitio, qua opifex cognoscens,ingenio de opere se exer xx. ut ait Atili principio quaest. mechanicarum, de diuidit praecipue in lLanificium,cuius partes sunt discretoria, dc concretoria. .
Venatio de similes.de quibus videre est apud Syntaxeon ML rabilis artis Sc haec de secundo Iermino. Circa tertium se quutu dico, quM corpus in praesentiqua stiorie excludit illud trina dimentione figuratiam,de quo Arist. lib. de coelo de mundo, ςum dixit est, quod est terquaque tale.
si in et Phycc. r. nil aliud eli, nisi quod habet in sesprincipium Hotus de quietis,dc ideo quodcuq Phylosophus
357쪽
Ω Recentiores scholasticos. I '
naturalis contemplatur, id respectu motus vel quietis: Modo cum quaero in praesenti de subiecto, intelligo de totali, & circa quod, cum loquor de cognitione, de speculativa reali Physica
intendo ; cum de corpore naturali, respectu motus, non memsurae, speculor.
Diuus Thomas huic quaestioni res dens,opinatus est quod in uniuersa Philosophia, quae secvnclum eccellentissimum Comitem, est habitus humanae mentis, Mundum, rei principiaqtimis ratione contemplans, hominisque coit pones actiones, veri picaci ingenio sermatus pro acquirendo summo hominis Dono subiectu, sit ens mobile, ponens ens tanqtiam rem consuderatam, mobilitatem vero tanquam modum considerandi. &affert multas rationes & auctoritates conserentes.s Prima ratio est. Idem est subiectum scientiae, & passionis consideratae in illa scientia: sed ens est subiectum motus ; quae est prima passio philosophiae naturalis, ergo illud ide est labi,
ctiim scientiae. Maior patet primi Post. I79. Scientia est unius reneris subiecti, partes, principia,& passiones illius consideras: Minor patet, quoniam Arist. 3. Phys. 6. iussiniens motum,dicit, Morus est actus entis in potentia. : Secunda: illud est subiectum cuius sicultas principia venutur, & inquirit: sed in scientia naturali principia entis mobi-ilis inquiruntur; ergo dcc. Minor pmbatur auctoritate D. Thomae I. Phys. s. . ' Tertia: Arist. 6. Metaph. dicit, quod Philosophia naturalis versatur circa tale ens, qubd habet in se principium motus &quietis, igitur ens,& non corpus est subie m. i Quarta: Aristia r. Metaph. sum. a.c. a. naturalis,inquit Philosophus speculatur accidentia,& principia entium, prout riri uentur, igitur Quinta, Auermes 4. Metaph.primo, I 2. Metaph. I. deente
inquit mobili sermonem facit philosophus naturalis, igitur ens mobile est subiectum. Sed contra praefatam positionem arguo,eiusque deinde confirmati tuas ratione disti,tuo. Quando Atili primo Posterit 7 . dicit,qubd subiectum d bet habere partes,principia,& assectiones, intelligit pro subi cto rem consideratam: tunc sic. Si ens esset subiectum in tota Philosophia naturali, prosecto philosophia naturalis inquir rei partes , principia, de inestiones entis: sed hoc est filsum ,
358쪽
istitur ens non est subiectum: Minor probatur per A rist. dicer rem id esse munus primae phitasophiae, ε Metaph. I. inquitati Metaph.inquior entis erinci ia,Partes, & -Aiones. Prodi modo ην mobile no sit modus considericli, primo sic Arist. 6. Metaph. a. inquit, quis i modus considerandi in scientiis, sumtur a modo deliniendi. Sed in rerum definitione nullum accipitur acciden sed tantum fimus, & disseremia, ergo nec in subiecto scientiae. Sed mobilitas est accidens, eum sit ad m,tum aptitudo, ergo & ex hoc tumiturqubd modus considerandi est disserentia propria subiecti, quemadmodum scientiae, &c. 'Secundo sic; Illud non potest elle prima ratio formalis subiecti primi alicuius scietue, quod habet in subiecto aliquo priore
per se ad istam scientiam pertinente per se causam inhaerentiae ad ipsam subiectam;cum formalis ratio sit per se primum consideratum in tali scietia, de propter istam rationem de ipso G-biecto, praesepsonitiar si est , re quid est ; ipsa etiam est primo
cognitum in illo genere: sed mobilitas habet per se causam inhaerentiae ad aliquod prius primo consideratum in naturali philosophia; quoniam natura ponitur 1 Philosopho de Corn. L. Phys rex. cap. 3. imb ab ipsa Phylosophia principiunt xsse.
Ehiuum per se ipsius motus, cadit enim motus in definit. natu-
M ; non tanquam para essentialis ipsius naturae, sta tanquaui per se effectiis in definitione suae per se causis. Tertio. Ratio formalis subiectiva est .ptimo nora secundum naturam in ista scientia, quia subiectiam secundum rationem sermalem est simplici et primum in illa scientia, cuius est subiectum. secundum se confiderata, non ut comparatur ad aliquem
intellectiim: sed motus non est per se primo motus in naturalipiti losophia secundum naturam, igitur mobilitas non est pi, ma ratio formalis philosophiae. 'Nec potest eum eccellentissimus Comes Iacobus Zabarella excusare, licens,quisit per mobile sersan intellexit,non apthi, linem ad motum, qui est accidens, & qualitas quaedam; sed principium internum, unde haec aptitudo, dc inotus ipse fluit, quod idem est mi naturali as seii natura ipsa; stiebar nam in D.Thomas,naturam 1 motu maxime ditave, pro at causa Sesse ii dister t. iritelligiterum de mobilitate primo modo confirmant hac sententiam Thomstarum aliqui, asseicies e mobile potius quamcorpus statuendum, ut latius parem,quin
359쪽
Ω Recentiores scholasticos. Iso
. niam non sola corpora, sed materia quoque & serma mobiles sunt; non videntes de ipsi, quod toto aberrant coelos nam materia per se non mouetur,cum adhu no sit, di ad tantum sic minetur quM actu est, teste Arist. s. Phys. sed tantum per accides, dum corpus mouetur: Nec forma, ut dicunt ipsit; nam termi nare motum non est moueri, imo adueniente termino cessiat
motus ; nihil igitur praeter id quod in se principium motus, potest esse in naturali philosophia liabiectum. Melius tantun et e subtilius philosophatus est: Scotus ponens pro tali subiecto stibstantiam iratairalem, ut naturalem, quae nil aliud est quam 'corpus ipsem in se habens principium motus sic cum suostrato consormauit se Arist. 6. Metaph. ubi assignat sit biecta trium primarum scientiarum, dicens in principio; quoniam vero I Isica scientia est circa quoddam genus entis, nam circa tale estiubstantiam in qua est principium motus, αquietis in ea,& ibi Comm.& Alex. Alentis; cum dicit substa trim dat substratrum seu subiectum; cum dicit in qua est pnimcipium, dat rationem sermalem, ipsam naturam : & Comm. ocem io Phyta. cum dixisset quod subiectiam adtis, non, sunt, nisi res sensibiles; declarans quid per sensibile de subiectum, inco , secundum quod transmutatur de te . & exponens iii id per transmutationem intelligat d. de s undum quod M. De din se principium motus & quietis,ecce naturam.
OEt si dixeriti geniosus', quod uti non debebat nomine sub. stantiς, sed corporis, Respoiaetur,qudd loquebatur de philosophia naturali in se,& non ut in nonis ; aut quod noluit a verbis Arist. 6. Metaph. positis discedere,cum idem significet sit stantia naturalis in quaeit principium motus & quieris, quod corpus naturale'; modo respondendum ad ritiones Diui
Ad primani rationem respondeo. qubd per ens in potentia indefinitione motus, intellexit interiam primam dispositi nibus Praeparatam,item trina dimensione praeditam, de hoc pacto h t corporeitatem δc crassiste di quoddam dicitur corpus; unde ens n5 sumitur communiter. t D.Thomas putavit,. quoniam non solum purpus de materia eismi subiectu in in tus; sed sernia, hyestigentiar&Deus se. Ad secundam nego, Sc non admitto auctoritatem Diui Thocausa n tionis est, quoniam non principia entis,issed nimis naturidia anquirruntur .
360쪽
Ad tertiam dico qubdaunc in Metaphysica fiebat sermo in
qua subieehum eit ens, quatenus ens, ct aliae scietiae parte entis contemplantur, non tamen ut eris est, sed ut tale ens ; haec parsentis in Metaph. quae est scientia communissima,nominata sint communi nomine, nempe ens; sed in propria scientia, propria debet appellari nomine. Ad quartam & quintam eodem respondeo niodo,d sc op nio Di ui Thomae totaliter ruit. I. Ad mentem alitem omnesum bene intellectu girantium liacpono conclusionem resolutam . iSubiectum in uniuersa philosophia est corpus naturaleturale est . probo rationibus & auictoritatibus. Prima ratio est: In omni scientia de facultate id est ponenda subiectum,cuius principia,partes,& affectus considerantur. . Sed in uniuersa philosophia naturali,haec omnia de corpore naturali coiasiderantur,igitur. L- Probo minorem, quoniam in libris physicis traduntur omnia genera causarum, item accidentia omnia,quae communiter.
insunt corpori naturali, item in specialibus horis fit disputatio de partibus de speciebus corporis naturalis. Secunda ratio : id est subiectum in uniuersa fumitate, quὁd continet omnia subiecta particularia, quae in particularibus ii bris constituuntur led ςorpus naturale continet tanquam g nus omnia partieularia subiecta librorum parucillari uin phil sophiae naturalis .ergo corpus naturale est subiectum. . Probo minorem : uniuersum,quod est subiectum in lib. de coelo est corpus naturale..item elementa quae sunt subiectuin in libris de generatione sunt corpora naturalia: item mixtum impersectum subiectum in lib. Meteorolo rum, est corpus , naturale: animal subiectum in lib. de animalibus est corpus na
turale: corpiis animatum subiectum in. tribus de anima est naturale. In octo lib. physi subiectum est corpus naturale : M, M.
Tertia. Illud est subiectum in aliqua scienti quod quidem est compositum Se habet principia . Sed nihil est prauer corpus naturale, quis test compositum, di principia habet,ita ut pro subiecto totius plut isophice natu rialis statuatur, igitur ' Prybo minorem et quia tale non est natura , cum careat