장음표시 사용
181쪽
nerat calorern,quo debet Rana fieri, sed illum excitat,&smue rationibus alibi dictis in primo & quarto Meteororum. Actio itaque lucis desinit solum in illuminatione: Quia postea illuminatio attinet ad perspicuitatem, cum qua est materis disgregatio, in qua est calor, excitatur quasi inde viuidior factus ipse calor,a quo sic subordinato Coelesti actioni,cu sit ipse quid substantiale aeris,prouenit actio, a qua nihil
miris illa prouenire. Nunc aute sumus ira alio casu;quia comtendsit isti,has qualitates esse accidetia, quibus agat sernia, ad quorum acti6ne,nullo alio interueniente,substantis producantur . Si volunt ergo isti agere serinam ignis per calid, talem, quae est accidens, nihil aliud debet sequi, quam caluefactio,vt ad actione lucis nihil aliud, quam illuminatio. Ad hanc ostendant, quomodo sequatur generatio forms substantialis ignis. ibi enim non est aliud agens subordinatum, quod essentialiter se habeat ad operandum, ratione cuius sequatur. Alia duo, quae posita sunt de subordinatione, non sunt de casu nostro ; quia in talibus subordinationibus,r quiritur separatio subordinatorum, quam ibi no habemus. Ad tertium: Primo dicitur, si omnis serina naturalis agit per
instrumentum, ergo omnis Orma materialis est instrumen taria ; quia esse instrumentarium operative, nihil aliud est, quam uti instrumento ad operandum Sic intellectus dicitur non esse instrumentarius; quia non agit interuentu instrumenti. Deinde instrumentum non mouet nisi motum. Fos
ma igitur ignis agit calefactionem, per caliditate, tanquam per instrumentum. Iam statutum est, quod instrumentum non agit, nisi in virtute primi: quaero ergo qus sit actio se qua facit caliditatem calefacere, & mouet eam ad calta faciendum. Si est calefactio, ergo forma calefacit, & cales cit caliditatem. Puto etiam, quod si vellem percurrere conditiones instrumenti, facile ostendere, has non competere has qualitatibus in ordine ad formas antecedentes in ele mentis. Secundum sensum retinedum e&istimo, & id ratio
nibus ostendi potest. Est autem ad hoc Alex. cap. 3. primi
182쪽
de Anima, ubi habet, non soli im essentias, & disserentias re Alax. r. de A rum prouenit ea forma, sed etiam agere, & pati; quandoquidem Omnia corpora, quae agunt & quae patiuntur, Vt hoc , vel illud agant, patianturve a specie possident. Deinde so ma substantialis est natura,& est natura,quae est principium agendi ad differentiam materis: Natura, qus est principium agendi, est potentia activa: Potentia activa definitur esse principium transmutandi aliud, ergo forma materialis est per se,& immediate activa. Nisi enim potentia activa per se, & immediate agat, quomodo bene definitur, quod sit tale principium P Et quaero ab Aduersarijs, an potest poni forma materialis, quς non sit principium agendi, si forma eadem est efficiens ξ Primum tandem hoc pacto declaratur. gipeditui pia
Fomae obstracte agunt,quia sunt, & ideo essentia propria est sensus. illis ratio agendi, quare etiam semper agunt. Formς mat riales agunt, quia possunt,quare non semper agunt, sed posia sunt: formae
sunt agere, dc non agere, Vnde in illarum essentia intelligi- huhi: uti ros tur inclusa potentia agendi tanquam quid ratione distinctu sunt.' in illis a ratione essendi. Distinci io vero q ualis sit, ita potest intelligi. Vis agendi crescit ad multiplicationem fis
mae in materia, cum sit ratio essendi ; Forma enim quantum adessentiam eadem est in maiori, & minori mole: Non sic quantum ad potentiam operandi, sed in maiori est maior virtus. Sic etiam multiplicata materia sub forma non intenditur forma essentialiter,sed solum intenditur vis agendi. In materia enim condensata, ignis essentialiter non est magis ignis,sed solii est magis ignis quantum ad rationem agendi; ita ut haec vis agendi sequatur sormam, prout est in I ateria. His stantibus si consideremus formas materiales, quatenu Sagut per potentiam ad distinetionem formarum,quae agunt
per essentiam, si aliquis velit subtiliter dicere, nihil refert; quin dicat, quod non agunt immediate, sed mediante hac potentia, ad illas a sormis separatis, distinguendas. odii velit adhuc subtilius dicere, poterit dicere, hanc potetiam
183쪽
& ita poterit verisicare , quod forma materialis agit mediante accidente. Potest enim dicere, quod haeae potentia est a cidens adiunctum essentiae ipsius formae, ratione coniunctionis, quam habet materia cum forma. Nullo alio modo, ut ego opinoro potest velificari, formam materialem non ag re immediate.
Subsantia non en per se sensibilis
C CIPI V N ae hanc propositionem ex Arist. I a. de Anima tex. 63: Sed di siqui que iudicat de his, se no decipitur quod color sit, neque quod
senui, sed quid i eoorai m. Simplicius ibi:
t Decipitur quidem senseu, quaenam colorata sits bHamia, quoniam substantiam per accidens sensus cognoscit. Rursus Aris . tex. 63: Secundum accidens autem dicitumens bile, visi assumsit Diari lius. Diaris filium dicunt notare substantiam, &inde etiam accipiunt, quod substantia est per accidens, non per se sensibilis. Hinc deducunt. Substantia non est per se sensibilis: Isis qualitates sunt per se sensibiles, ergo non sunt substantiae. Nihil autem isti considerant, quod ubiq; Philosophus dicit substantiassensibiles, ad differentiam substantiarum intellectualium,&Mathematicarum. Nec considerant, quod corpora naturalia dicat sensibilia, & tangibilibus qualitatibus constituta in secundo de Generatione teX. 7. Et non putant rationabile, quod debeant per se esse sensibilia sensu tactus corpora naturalia , si constituuntur per qualitates tangibiles. Si enim sint tangibilia per accidentia adiuncta, non bene dicuntur tangibilia ; nihil enim eorum tangit, sed quid eXtrinsecutam,&separabile in illis est, quod tangitur. Gi modus dicendi omnia peruertit. Nec considerant, quod dicat Arist. m, teriam
184쪽
teriam sensibilem ad differentiam materiar intelligibilis; et inim esse sensibile his omnibus semper ratione accidentium attribu unt. Nihil etia considerant, quod dicit Philosophus a. de Anima: nutrimur calidis,frigidis,humidis,& siccis; nutrimur autem substantijs, ergo lis substantiae. inorum,ait, per se sensum habemus tactum, ergo substantia per se sensu . percipitur. Non dicant autem, quod percipitur per has qua
litates, tanquam per accidentia. Sic enim per accidens haberemus sensum nutrimeti: & silc forte gustus esset magis proprie sensus nutrimenti, quam tactus, quia proXimius denotat conueniens, & in conueniens in nutrimento. Quoniam autem Averroes dicet, cogitatiuam esse facultatem animae sensitive,&hanc cognoscere indiuidua omnium Praedica- Glosae Aduermentorum: Isti statim limitant propositionem, quod sub- s. II. U'stantia non est per se sensibilis per sensum externum. Instet aliquis, secundum vos. Sensus communis est sensus interianus, ergo per se nihil vetat ipsum cognoscere substantiam: Et idem multo magis adduci potest de imaginatione. Ita cofugiunt ad glosas excogitatas in propositione ; quae tamen simpliciter a Philosopho est prolata. Sed liscita sintdieta, in quibus nunc non quaerimus quid sit verum, & tenendum quod alias fiet. Modo stemus in re, in qua sumus. Multa
hic ab alijs dicta sunt, qur apud illos legi possunt. Nobis solutionem proponit idem Simplicius com . illius tex. 6 v. Sic Simplici M. igitu ubctantia es. Et declarans quomodo per accidens sit sensibilis, non ait ι quia eo modo sit sensibilis, quo commi nia accidentia, sed quia dum, cum sensibili existit, ratio e citatur ad cognitionem operativam de ipsa,& dicitur cognosci per accidens a sensu; quia accidit accidenti,quod a sensuper se cognoscitur, ut hominem accidere domino in Praedia
eamentis fuit dictum. Ex his Simplicij dictis primo accipimus , quod dictum istud; substantia per accidens est sensibilis, est pronunciatum de substantia, quae subiacet accidentiabus: Haec vero est substantia composta,quare non sumus in e0dem casu. Loquimur enim nunc de differentia substat X tiali,
185쪽
Non sentitur caliditas sub stantialis, sed sentitur qualificatio, quς ab illa prouenit. yIbunm
tiali, quae si fuerit activa,ut est in elementis, sicut nulli bi di ctum est , quod sensu non percipitur, ita nulli bi dici potest. Immo in nutrimento clarum est oppositum. De substantia igitur , quae est subiecta accidentibus , quod ibi dicitur, verificandum est; quod scilicet est sensibilis per accidens, no autem de differentia substantiali. Nec isti quantiacunque in uertant aut teX. Aristotelis, aut dictum Simplici j, aliquid diuersum habebunt. Verutamen hoc non suscit. Nam Simplicius in Predicamentis in tertia specie qualitatis,neque differentias substantiales c5cedit esse per se sensibiles: 46 circa res ulterius est resoluenda. Solutionem autem habet, &ipse ibidem, quae non est diuersi ab ea, quae nunc fuit proposita: Non s inquio dicendum caliditatem ignis passuam qualitatem esse ,se parte ubcta nitae; qualiscationem autem, qua
in corporibus M ab ipsa, hanc dicendam pasiluam qualitatem. De hoc quidem dicto, quantum ad eius veritatem, nihil sol licitamur ; quantum vero facit ad rem nostram, ait Simpliactus,non sentiri caliditatem substantialem, sed sentiri quat, sicationem, quae ab illa pr0 uenit: quod videbitur nouum, nisi bene ad inostrum propositum declaretur. Dicendu igitur est, quod caliditas ignis non sentitur prout est illius substantia: etenim caliditas ignis,prout est eius substantia,est in tali esse cum tali coniunctione, & ne&u aliarum qualitatum;
ut autem sic se habens no sentitur. Iudicet enim sensus,si p0test de nexu illo,& de tali esse caliditati qualia sint. Per liscautem caliditas est ignis substantia , quare non sentit sensus caliditatem, quatenus est substantia. Caliditas vero per se accepta, ut est qualitas sui generis, sub qua ratione est solum qualitas, sensu percipitur. nam percipit sensus hanc esse caliditatem; quia calefacit, sed cuius sit caliditas, & qualis omnino sit, &in quo statu essendi sic ut formet ignem, nihil ;vnde non sentitur illa caliditas quatenus subsi antia,sed semtitur solum ut qualitas. Et hoc est, quod Simplicius dicit sentiri qualificationem. Cui resolutioni simile est dictum
186쪽
plotinus hoc pacto. Iste qualitates singulς per se no sunt essentiae. Nomodo igitur ex non esseniijs fit essentia P Dubi tat ipse Platonice, &soluit Platonice. Nos autem iam diκimus , quod per progressionem ad tale esse variatur ratio es.sendi in ente, cuius esse in participari est collocatum. Dicet vero aliquis. In ijs,quae sunt accepta ad hoc statuendum,VLdimus per illam progressionem ad esse perfectum, mutari speciem, tamen rem seruari in eodem genere: QDd si per triangulum, & triangulare vidimus mutari Praedicamentu, hoc tamen totum remansit in genere accidentis ; quod autemuletur accidens in substantiam, hoc est mirum. Aduertendum semper est, quod aliud est mutari accidens in sit bstat tiam, & aliud mutari accidentalem sit, stantiale: Mutari a cidens in substantiam ut scilicet de se subsistat, quod de se non subsistit ex natura propriae essentis, naturaliter est in possibile: Sed substantiale, & accidentale dicunt inexiste tiam, quare variata inexistentia variari etiam essentialem conditionem in eo prscipue, cuius esse est participari,& h beri, ut statutum fuit in qualitate, nihil mirum. Addendum etiam est, quod singula qualitas assumendo coniunctionem mutat neces ario esse, cum acquirat esse determinatiuum materis, quod singula de se nequit habere. Haec harum qu litatum conditio efiicit,ut a Grscis dictuna fuerit aliquando, has qualitates esse medias inter substantiam, & accidens ;quod etiam dictum fuit aliquando simpliciter de differen iijs. Et quod habet Averroes de formis elementorum,quod sunt medis, habet inde originem. Verum Averroes loquiatur de formis ante qualitates; Graeci de ipsis qualitatibus; &hoc dicunt ratione supra allata, quae est diuersa ab ea,quam postea Averroistae assignarunt. Dicet autem aliquis respi ciens ad ea, quae in hoc capite sunt dicta. Positum est nutrumentum nutrire, quatenus est substantia; sentitur autem, quatenus nutrit, ergo sentitur quatenus est substatia. Quomodo ergo nunc dicitur, quod non sentiuntur hae qualit
tes, pr0 ut substantiae sunt Θ Aduertendum, quod sentiri
tari accides in substantiam, aliud accidentale in substa. tiat p.
187쪽
Nutrimetum sentitur qua tenus substaneia, quomodo intelligendu.D.Thomas. ostenditur, substantia eL
nutrimentum,prout est substantia, intelligitur contra ponendo huic dicto, quod sentiatur ratione accidentis coniuncti,& ei superuenientis. Nam sic nutrimentum sentiretur per accidens quod oportet per se sentiri, non autem id fuit in te ligendo , quod sentiatur ut substantia in ratione propria, &
& distincta sui esse substantialis; quod est id, quod nunc d
citur. Aduertendum est etiam, quod sentiri nutrimentum, quatenus substantia, contingit dupliciter. Vno modo absoluitan ratione propria ; ut scilicet cognoscatur esse propriusubstantiale ipsius: Et hoc neque fit, neque est necessarium. Alio modo in ratione relata ad nutribile,quatenus sentiatur prout simile,&restauratiuum: Et hoc fit,& est necessarium, nec repugnat ijs, qus dicta sunt. Tandem ne aliquid desideretur: aduertendum, quod alia omnia, quae accidentia sunt, sentiuntur sine actione materiali, sed per solam acti nem spiritalem : Hae qualitates sentiuntur interuentu actionis materialis, quare dici etiam posset, quod sentiuntur ratione accidentis coniuncti; illa enim actio est accidens. Sed utrum haec actio sit necessaria pro sensione simpliciter, aut secundum quid ,aut etiam contingat per accidens, esset
postea disputandum: quod hic non habet locum: alibi habebit. Erit autem haec actio accidens non coniunctum magis,
quam productum. Hoc etiam dictum: substantia non est per se sensibilis a D. Thoma primo de Generatione in coin. rex. I 8. ita ponitur. Nulla sorma substantialis est sensus e ceptibilis, sed solum intellectu, cuius obiectum est qui id tas; quod quidem non eget multa reprobatione. Nam semtitur, non quid sit, sed quod sit; neque enim albedo sensu
visus cognoscitur quid litative. Quid autem si tentem ego hoc pacto Aduersariosὸ tex. et et . primi de Generatione,sic dicitur de alteraisone : a Ulteratio igitur es, cum ipso subiecto, quo ensibile sis manente, mutatum eris insui j us assctionibus, quae vel contrariae si vel mediae. Subiectum, quod manet,est substantia coposita: Hoc dicitur sensibile,ergo op0r
tet substantiam esse sensibilem. Sic ex opposito, subiectum sensib
188쪽
sensibile non manet in generatione ; quia generatio est circa maletiam primam. Dicitur itaque subieci um, quod sensibile sit ad differentiam materiae primae, ergo ratione formarum substantia composita est sensibilis. Dicent forte, quod dicitur subiectu sensile ; quia semper manet subiectum cum aliquibus accidentibus, sed dico ego: Illa accidentia non habent rationem subiecti, nec subiectum est subiectum alter tionis ratione illorum accidentium, ergo si requiritur subiectum sensile, oportet substantiam compositam esse per se sensibilem ratione formae, & differentiarum. Oportet enim , quod est panter omnia, in quibus sit alteratio accidentium, esse subiectum sensibile, alioquin alteratio esset male definita; rei enim naturam, non euentum debuit Philosophus respicere: Et supponatur euentus, quod in omnibus accidet tibus unius compositi sit mutatio, si substantia non est sei sibilis, non est verum quod dicitur, manere subiectum sei
sibile. Quid si ulterius dicam ξ Praedicatum in propositio nibus formalibus vel est de essentia subiecti, vel est accides subieci Ο:& si est accidens subie sto,aut est accidens propriit,
aut accidens commune. Haec propositio: substantia mat
rialis est sensibilis, en unciat sensibile de substantia, quare cuhaec propositio sit formalis, vel praedicatum erit de essentia subiecti, vel erit accidens illius, siue comune,siue proprium.
Non est accidens proprium substantie; quia conuenit etiam Substatiania.
accidenti esse sensibile: Non est accidens commune secun dum illos; quia conuenit solum accidenti, & conuenit substantiae solum, quatenus accidens illi superuenit. Relia quitur ergo, ut sit praedicatum essentiale, quare oportet,
substantiam materialem per se esse sensibilem. Sed dicent: quomodo per se sensibilis, si accidens etiam ipsum dicitur sensibile ὸ Responsio est manifesta, quod scilicet eo modo per se, quo animal, quod est commune homini, &equo, quare etiam sensibile erit de essentia utriusque & substan tia erit sensibilis per se ratione suarum formarum, &differen parum. Sic Plato materialia, quae fientia dicuntur per siem y- sum
189쪽
sum irrationalem opinione percipi, dicebat. Certum ali tem est, quod sientia dicit substantias, &has dicit percipi per sensum irrationalem, quare haec est Platonis sententia, quod substantia sit sensibilis. Sic etiam Antiquiores dicebant ens esse scibile, nullamque virtutem cognoscentem ultra sensum agnoscebant, quare, &ipsi sensum voluerunt cognoscere substantiam : quod nunc negat contra Omnem
rationem, contra ipsum sensum, vulgaris Schola. Quid si adhuc quaeram Θ Sensibile,& intelligibile diuidunt ens: Ex parte sensibilis est ens materiale: Ex parte intelligibilis abstractu. Sicut ens intelligibile, est intelligibile per se ex propria natura, ita ens sensibile debet esse sensibile per se : Ex parte entis sensibilis est substantia materialis sic Arist. S. sanitae sensibiles omnes materiam habent ) Ergo substantia materialis debet esse per se sensibilis.
Expenduntur Uerba textus I . Libri terti, Metaph icorum.
ABENT pro argumento insuperabili hoc, quod scribit Arist. text. 17. 3. Metaphysic.& est eiusdem verbis: Quae vero maxime se, Eantiam signiscare videntur, aqua, se ignis, ct terra, ex quibus corpora composita constant . Horum vero caliditates quidem, se frigiditates, se similesp D-nes non sunt sub ntiae. Ecce,dicunt,clare has qualitates non esse substantias. Pro responsione autem ad hunc locum. Primo obseruatur, quod Viri graues, auctoritates tertij Metaphysicorum,non magni faciunt; si quidem quicquid in eo ponitur, totum est dubitatio. Deinde consideratur, quod ad hanc auctoritatem satis esset glosa superius anobis firmata, quod certum est,has qualitates simpliciter acceptas n0nesse sormas, & substantia' verum sub tali conditione,quam
190쪽
non accipit Aristoteles eo loco: & ideo dicit, ipsas esse passiones, non substantias . Verutamen os ei precium nobis est, rem bene euoluere,&patebit in quali versentur errore, qui huic loco innituntur. Aristoteles tertio Metaphysices in te dit proponere quaestiones, circa quas debet esse inquisitio , antea quam eri circa quae proprie est Metaphysica, ad contemplandum assumantur. Sic proponit ipse in principio: Hic autem ea sunt, de quibus Antiquiores perperam senserunt, aut quae praetermiserunt, cum sint. nece triae considerationis.
Quam quidem disputationem est) esse futuram solum dubitando,& ostendit ex dubitatione, & dialectica disputatio-he magnum fructum, & magnas commoditates in scientijs prouenire. Multas igitur sibi proponit questiones, de quibus omnibus disserit; ita ut sspe etiam disserat ex falsis,ut in
prima dubitatione notat Alexander. Inter has est ista teX. 2:Vtrum numeri, aut longitudines, o figurae, orpuncta subnantiae t quaedam, aut non. Eis ub fantiae: virum separatae asin- sibilibus, aut in eis. Hanc quaestionem in eo teX. 17. incipit tractare: Vtrum inquit in principio numera ct corpori, siversicies est puncta, sub antiae aliquae ni, aut non. Ponit necessit tem dubitationis Quia inquithi haec nons trerum siubstantia, ignoramus, quae t entium substantiae . nam passiones, motus siquae ad aliquid seunt, disositiones, se rationes, nullius subnantiam significare videantur quia talia de subiecto dicuntur nihil hoc aliquidis Rationes ait Alexander) numeros diacit, qui substantiarum sunt, non substantis: Reddit ipse Phi-l0sophus rationem, cur ista non videantur significare substantiam; quia cinquit) sunt in aliquo, & nullum horum est hoc aliquid,quod notat substantiam de se subsistentem, vi de substantia, ut nunc accipitur substantia , importat de se subsistere. Hinc aggreditur disputationem, & intendit probare praecipue corpus, de quo magis videtur, non esse substantiam. Accipit autem conclusionem, quam vult impugnare, & est maxime corpori conuenire esse substantiam ;comparando scilicet corpus alijs, quia illis magis videtur