장음표시 사용
171쪽
nem, in illis non esse, ergo caliditas ignis non est differentia substantialis. Pro his resoluendis opers precium est primorem ipsam dilucidare, deinde obiectis facile respondebitur.
Alex. i. Nati Sit Vero initium ab Alexandro, primo Q sit. Naturalium,
J VRῖ si quaerit: Cur aqua, sit est primo frigida, magis desinat es se aqua per amissionem humidi,quam per amissionem frigi di. In resolutione quaesti ita scribit de aqua: Ob hoc quo δι
caliditas genita in aqua humiditatem ad tantum mutauerit, ut forma aeris flat, manet adhuc aqua. Ita de aere: Ob hoc nec
aer frigefactus fit statim aqua, sedmanet aer, quo que hami dam. adhuc renue fuerit. Ita de igne: Neque enim in terra Batim
ignis , si frig factas fuerit ; oportet enim fleri siccitatem quamdam. Resumentes nunc sub his Alexandri dictis ea, quae
prius sunt constituta, facile hem totam, quae nunc quaenitur, Qualitates no eXplicare poterimus . Elementorum formatio consistit in
lux Dymq*Jς propria qualitate; no simpliciter,sed quatenus est talis quasi in quodam litas, quae sibi alias, & sub tali conditione,&ratione coniungit. Cum igitur se ita res habeat, non est substantialis iniit ' ' tio elementi, donec sub certa illa constitutione formativa qualitas transmutetur, atque ideo quodcunque, citra talem constitutionem, cadit mutationis, id omne est alteratio. Sic in mistione; quis unumquodque elementorum hanc qualitatum coniunctionem conseruad licet non in esse puro,sed refracto & corrumpit sollini exuperantias, ideo elementa dicuntur alterata inmisto, & mistio definitur miscibilium aDtera torum unio: Exempli gratia in igne puro est omnis ex cellcns conditio caliditatis: Dempta illa excellentia adhuc erit ignis,sed non purus; quia habebit cotrarium admistum, ratione cuius erit minus ignis i quia per contrarium alter tur. Mut.: tio igitur, quae fit in illa excellentia, in qua quat,ias non amittit coniunctionem, est alteratio. In ipso autem misto aperte videmus omnes conditiones elementi praed minantis, ut in misto terreo,s rigidum, siccum, densum,graue. Quocirca ibi est terrs siccitas in sua coniunctione; qua
uis non pura ob aliorum commistionem. Hoc vero similiter est
172쪽
est de alijs elementis, licet minus clare , secundum sensum ;ratione tamen sitis aperta . Habeatur huius rei exemplum in rationalitate. Haec est aequaliter in omnibus hominibus,
prout est substantialis disterentia speciei costitutiva, in alijs tame est magis vivida, qui magis ingenio pollent; in alijs minus,qui minus: Abiectio, & additio huius vigoris est alteratio. Sic dicebat Simplicius,rationale est differentia substa tialis,quod aute superuenit rationali per accumen, & sole tia qualitas est. Ita, & ignis caliditas habet latitudine in illa coniunctione, & quod superuenit, qualitas est, & cum in eo
fit mutatio, est alteratio. Ignis enim eXempli gratia natus est esse purus, & mistus: purus requirit illud vividum, & e cellens, si id amiserit, erit adhuc ignis, sed alteratus,aut m stus,ut homo sine acumine est homo,sed deficiens ab excellentia hominis. Dicamus igitur, quod variata participatione, variatur esse qualitatis. Hec in elementis habet latitudinem, quare potest ita variari, ne tamen prorsus desinat esse substantialis, ut optime docet Alexander, & tunc est ali ratio. Ad oppositiones modo ex Arist. deductas sic respondetur. Motus secundum qualitatem, quae non est substam tia, alteratio est, verissime dicitur ; quia etiam motus factus secundum caliditatem, qui non attingit illius esse, prout est ignis substantia,est motus in qualitate,quae non est substan- tia. etenim non adhuc attingit illam, prout igni est substantialis, unde prout alteratio est in caliditate, caliditas non est substantia, & secundum hoc recte semper loquuntur Graeci. nam caliditatem per se acceptam dicunt qualitatem,non formam;solum dicunt formam qualitatem in coniunctione. Sic
4n primo de ortu, & interitu dicitur, quod alteratio est in his qualitatibus,quando scilicet per se considerantur,& accipiuntur in eo esse, in quo remanent qualitates, & dicitur recte, manente coniunctione manet essentia ignis; quamuis mutentur caliditas, & siccitas aliquo pacto ue ita manet aquq essentia in aqua calefacta. Similiter etiam conseruatur in-rezrum id, quod dicitur, quod alteratio non facit aliud, sed
173쪽
alterum;quandoctique enim mutantur solum lis qualitates Vt qualitates , non tamen penitus secundum n Xum,& partu cipationem substantialem,est alteratio,& fit alicrum sol tim. Postquam aute sumus in hoc sermone de alteratione secundum istas qualitates ibet adducerotex. 2 . a. de Gen Cratio-
Examinatur nebvbi habetur: Si elementa inuicem Ao mutentar, non erit alte
de Generatio EX quo quidelia tex. dupliciter videtur posse dubitari. pne. Primo , nonne sunt & aliae qualitates, Ut colores, in quibus erit alteratio P Secundo, si his demptis tollitur alteratio, &alteratio est in accidentibus, ergo he inter accidentia collocantur. Dicebat ibi Ioannes Grammaticus, Alexandrum nomine alterationis intelligere generatione substantiale. quod potest dicere Alexander ; quia in eo opere disputatum est, utrum generatio, & alteratio distinguatur: Veteres aiebant: Negauit Philosophus. Potuit autem in eo proposito uti vocabulo alterationis, prout illo Vcteres utebantur, & non
est timendum , ne sit petitio principij, Vt putat Ioannes ;quia ab eo,quod est notum,res scilicet generari, & corrumpi, arguet Philosophus ad id, quod est ignotum, de causa scilicet generationis, & corruptionis earum, quae est in istis
qualitatibus, ut est dictum teX. 1 .generatio enim, & corruptio omnibus natura constantibus non sine sensibilibus cor 'poribus. Verumtamen, quicquid dixerit Alexander, accupiendum est vocabulum proprie . Et pro rei explicatione, intelligendum est, nihil posse alterari, nisi harii qualitatum mutatione. naturaliter enim quicquid alteratur per aliquam mutationem in his qualitatibus alteratur. Vnde harum mutatio est causa alterationis aliorum, ut fit dum homo can scit ; mutata enim Vna, vel altera qualitate in temperamen- to, fit primo alteratio secundum eam qualitatem: deinde co
sequitur eam alteratio in colore pilorum. Ratio igitur Philo psophi est, nisi ho qualitates mutentur, non erit alterati0; pquia omnis alterationis naturalis hae sunt cause . p
174쪽
Sectio Tertia. ITIC A P. D E C I M V M.
Ignis agit non qua ignis, se qua calidus. lib. de Sensu , se Sensibili. cap. de Odore,s Sapore. .
A N C propositionem accipiunt ex Lib.de Sensu,&Sensibili capit. de Odore Sapore. Aiunt autem sic esse intelligedam. Ignis agit non per suam formam, sed per qualitatem adiunctam. Ratio cur sic intelligendam d eant , multiplex excogitatur. Primo dicunt, quod substantia materialis non agit immediate, quare cum sorma sit sub stantia materialis, non potest agere immediate, sed debet agere mediante qualitate, unde recte dicitur, quod ignis noagit, qua ignis, sed qua calidus. Secundo dicunt: Nomen res naturalis significati ei formam, iuxta dictum Aristotelis primo de Coelo text. 9 2:ὰQui dicit caelum dicit formam. Et Averroes secundo de Anima cona. 8. x bi habet: En hoc fuit, quia nomen in rebus naturalibus dicitarprim 1 deforma, se se cuns o de congregato. Ergo,aiunt, ctim dicitur, qua ignis, est,
si 4jς x istςR dum sormam. Addunt tertio duplicativam
quatenus, denotare sormam ex F. Metaphysicor. teXt. 23. ocirca idem erit dictu ignis, non qua ignis, sed qua calidus, ac si dicatur ignis non agit secundum formam. Quod si intellectus propositionis est iste, iam satis patet,quod Aristoti ante caliditatem ponit in igne aliam formam; etenim si caliditas est sorma, postquam ignis agit per calidita te, aget
qua ignis . lenis enim est ianis per formam. Resolutio hu- P'1us disticultatis stat1m haberi potest, si sententia ArIst. eo lO- positae. Ignisco integre repetatur. Agit igitur Philosophus de generatione saporis: Remouet autem primo aliorum opiniones: Dem es Ari lib. de inde proponit, quod sapor non est solius aquae, ut Veteres Sesu, & Senss
175쪽
est terra, per quam transit, quod prosectb significat terrani
aliquid habere in generatione saporum. Non contentuSque Philosophus eorum auctoritate , ex re ipsa idem confirmat, quoniam sal, qui sapidus est, terrae est species : Et quoniam
per qualem bituminis mineram transeat aqua,talem eam videmus concipere saporem. Quoniam etiam eXperiamur aquam , quae per cineres transiuerit, factam esse amaram. Quoniam insuper in fontibus varietatem saporum aduertiamus ob terram, in qua sunt. Quoniam tandem quae e terra proxime nascuntur,ut Plante, in saporibus excellunt. Colligit itaque non sollim non esse ex aqua saporem, sed primas terram ad eum producendum partes habere. Eo itaque res est deducta, ut ex aqua,& terra sitsapor,commisto simul humido, & sicco, quod fit per actionem calidi. Haec autem faciunt dubium tale. Ita ne debent misceri siccum, & humidum in faciendo sipore, ut misceantur ipsa elementa nihil
minus, quam misceantur,quando mistum generatur ξ Hoc quidem videtur contra sensum . nam sine misti generatione, aut in aliud transmutatione & sunt, & variantur sapores.
Et subdit Philosophus, qui lauant sapida in aqua faciunt
aquam habere talem saporem ; quod etiam conspicitur in aqua per mineram transeunte. Aris . igitur hanc dubitationem debet remouere, alioquin non erit satis exposita saporum generatio, quocirca ad eam remouendam progreditur . Quoniam autem ex humidi, & sicci coniunctione sopor fit, excludit siccum igneum, quod ignis concurrat potius suo calore, quam siccitate, sicuti ipse est proprie cal, dus, Ut terra est proprie sicca. Deinde ad saporem generam ldum, ait, sufficere actionem, &passionem inter humidum, l& siccum;quauis non desinat in misti generationem. Quod lautem possit horum duorum fieri actio, & passio, quae non desinat in misitionem, ita ostendit. Non generatur mistum, nisi materia elementis seorsum subiecta uniatur sub una sor ma substantiali, hoc autem non semper cum agunt, & pa- tiuntur elementa necessario fit,sed tunc solum,cum eatenus fl
176쪽
progreditur actio ut id possit. Non semper autem hocn
cessario fit ; actio enim & pasio non inest elementis , quat nus sint talia corpora e x materia etiam constituta, sed ratione contrarietatum in ipsis inuentarum, quare cum possit cadere actio & passo inter ipsa , citra mistionem, di unionem materis sub una forma, possunt sine ejdem mistione alicubi nasci, & mutari sapores. Et hoc est , quod dicit Philosophus: igitur ignis, se qua terra motInatum ess agere, vel
pati, nec aliud quicquam; qua autem ineis conrearietas, omnia
agunt, spatiuntur. Et est acsi dicat: Actio, & passo elementorum non statim inducit generatione mihi;quia non agunt elementa ratione sal totius , sed agunt quatenus contrari tatibus pntdita sunt. Vnde potes: sequi ad illorum actionem , &passionem mutatio in aliquibus affectionibus , qua tamen mutatione nihil de misti generatione , aut siubstantiali mutatione. Hic est certus sensus eius loci quem ponit Alexander: Et Iandunus dicit, quod multum subtiliter, melius ditiisset multum vere. D. etiam Thomas proposita Al xandri explicatione eam non reprobat; quia non videt, quomodo id possit facere, se conuertit sollini ad inconuenies
tia , q uφ ipse putat seqtii , si qualitates elementorum dicam tur illis siubstantiales. Quod vero dicitur, aetionem, & passisionem esse ratione contrarietatis in corporibus reperis, non placuit Stoicis, qui voluerunt corpora, Vt corpora agere&pati. Contra quos es: Alexander 1. de Anima cap. 3: Omnia enim inquio quae agunt se patiuntur, ut hoc aut illud agani, a specie pysident. Uuod enim agens agit, aut patiens patitur indetermate 8 sed potes determinare actionem, aut passionem, nisiforma ' Haec igitur es: germana interpretatio illius partis, in qua non scribitur ceste propositio , ut isti eam p0nunt, licet in hoc non sit momentum. Sat enim est, si elici posset. Verumtamen ibidem magis elicitur, quod caliditas est forma. Cum dico formam , est ac si dicam so insem differentiam ; quia caliditas , ut caliditas non est so ma . Hanc tamen eXpositione quam dicunt glosam Alexan- V dri,
177쪽
Obieistiones contra expositionem allata.
solutiones. Quomodo materia faciat ad actionem. Acthites sunt suppositoru , quomodo in
telligendum. Explicatur locus iii tex. Isalitat. Physic.
dri, isti si c reprobant. Non videtur vera glosa, quod non agit,Vt corpus ; quia materia nihil ad agendum. etenim In teriam ad agendum concurrere accipi potest ; quando qui dem, & vere dicitur,& experimur, quod actio sequitur multitudinem forins in materia: Calor idem inferro urit magis, quam in stupa: Et tritum es illud, actiones sunt suppositorum, unde habemus in primo de Anima text. 6 . quod non cogitat anima, sed homo per animam. Quς omnia non dici ad rem, clarum es , animaduersa Philosophi disputatione,
quae nihil aliud patitur dici, quam id quod Alexander dixit. Et quod primo dicitur, apud intelligentem nihil est; quandoquidem, aliud est esse causam actionis, aliud facere ad vehementiam actionis. Materia ut sic, per accidens, compres ab & condensata sub forma esst aliquid ad actionem, id
autem nihil ad rem, quae nunc agitur. Similiter quod dic tur; actiones sunt suppositorum,habet claram respOsionem. Sunt suppositorum, non tame quatenus supposita sunt, sed quatenuS contrarietatibus implicantur; loquendo de acti0- ne, circa quam nunc Versamur. Sic dicebat Philosophus, homo est, qui cogitat, sed cogitat per animam. Quod vero inde magis accipiatur caliditatem esse differentiam formalem ignis, quam oppositum,quod isti putant,non multo negocio confirmari potes . Agit, quod agit, ratione contrarietatis,qus dicta esst in primo de Generatione & Corruptione. Haec esst illa, quae dicta in libris Physicor.& super qua in tex. I s. secundi libri relinquebatur discutiendit,in ijsdem libris Si autem e riuatio, se contrarium aliquod circa sinplicem generationem , aut non es , p Eerias considerandum . Ista es: contrarietas, quae es: principium, quae es cotrarietas flarmalis, &substantialis, ergo hic est sermo de contrarietate sormali, &subst antiali, ergo caliditas, humiditas, siccitas, quae hic pro istis contrarietatibus numerantur est substam tialis, & constitutiva qualitas. Non es: autem dissiciter, spondere istorum dictis. Et primo quando dicitur; substam tia materialis non agit immediate,de hoc erit caput particin
178쪽
lare. Cum dicunt; nomen rei naturalis significatsormam, adeant Philosophum et . Physicor.tex. II. Caro non est caro, donec subeat sormam carnis non dicitur, donec habeat formam. Ibi est pro illis fundamentum, ibi solutio; nam nomen est compositi, prout habet sormam. Sic in teX. 2. eiusdem: si tenus ame ortitum es praedicationem. Nomen igitur compositum significat, non formam. Et di istum Arist. primo de Coelo, non est de nomine quantum ad formam, aut ad compositum, sed quantum ad nomen uniuersale, & nomen indiuiduale. Vniuersale dicit formam, indiuiduale materia; quia materia ut formatur, siue forma, Vt cum materia componitur, est principium indiuiduationis. Sic etiam ad Averrois dictum respondetur. vere enim
id ab eo dicitur, & est fere id, quod habetur ex Philosopho. 2.Physicor.licet postea in illius dicto sint alia consideranda,
quae non attinent ad hunc locum. Quod dicunt; reduplicativam reduplicare forma, esto verum, ergo cum dicitur,sed quatenus calidus,habebitur,quod caliditas est forma. Censendu est,quod vocabulii quatenus reduplicat omnem cat
sam , & omne principium agendi, si sumus in actione; hoc vero loco; primo negatiue, reduplicat M.composito; quod licet sit id, quod agit, non tamen est id, penes quod primo est ratio agendi, secundoafirmative reduplicat de calidit te, tanquam de illo,quod sit verum, & primum principium agendi. Quod si tale est id, quod est substantialiter forin te , oportet caliditatem esse substantialiter formalem. Sic dicitur, quod anima non cogitat, sed homo per animam;quia toemposita sunt principia, quibus competunt actiones, &passiones, sed competunt postea illis ratione principij fommalis, ut in illo cap. 3. primi de Anima adnotabat AleXander. inod tandem dicunt; si caliditas est forma, & agit per caliditatem, ergo aget quatenus ignis; quia ignis est ignis per formam,soluent falcile ipsimet, si aduertent, quod so ma ignis est ut simum, quod dicit hocin hoc . Quare ignis est ignis per sormam, non tamen sine materia.
179쪽
C A P. V N D E C Ι M V M. Subtiantia materialis non agit immediate
ut forma materialis substantialis
duorum modorum acceptam, certam esse existimant, ut ea, pro aXiomate V tantur ; Vtidictum fuit in superiori argumentatione. Vnde Vero ea sit accepta, aut ubi scripta a Philosopho,nihil dicunt. Aliquid autem refert, qualiter propo-Qui, possites sitio accipiatur. Si enim accipimus, quod substantia mat sit, po=bsiti, δgitim mediate, in uno sensu erit vera propositio ;ni; assumptet si intelligatur scilicet, quod substantia materialis non agit, . , i ,,EF' quatenuS taliS substantia. Substantia enim materialis est corpus compositum eX materia, dc forma: corpus autem non stoiei. agit Vt corpus, sicuti fuit opinio Stoicorum, sed agit ratione Corpuβ 000 rnis, unde ratio agendi est a forma. Immo Alexander pri-s d taliburis' Imo de Anima cap. 3 .dicebat, non minus agere, & pati ine jό , CorporibuS propter formam, quam ijsdem propter so nimLe..,. Inam insit essentia, quare propositio de substantia pronunciata habebit hunc bonum sensum. De forma autem pronunciata videndum est, an ullo pacto possit verificari; quod scilicet forma materialis non agit immediate. Potest autemthi ζ' ' b, propositio sic pronunciata habere hos sensus. Primus,ut di-
potest habere catur,quod forma materialis non agit immediate, idest non siti ,' agit per essentiam, Vt abstracta agunt: & hic modus est v rna materia- FUS in eo 1ensu, qui declarabitur. Secundus sensus est, vid, pyiiu, L. Catur forma materialiS non agere immediate; quia penes ip-s ij. sam,quatenus est forma materialis, non sit ratio agendi,v secundua se dicebamus de corpore: qui sensus erit considerandus Testiues senia TertiuSsensus, Ut dicatur sorma materialis no agere immolas bi24ixi requii at aliquid,per quod agat: quod potest ei ς duobus
180쪽
duobus modis. Primo modo,ut istud sit instrumentu substatie ad agendum. Secundo modo,ut non sit instrumentu, sed aliquid alia ratione subordinatum : & hoc potest esse tribus modis. Primo modo , ut habeat essentialem subordinationem,ueluti homo est subordinatus Soli ad generandum hominem. Secundo modo,Vt habeat accidentalem subordinationem, veluti in indiuiduis Pater es: subordinatus Auo ad generandum Nepotem. Tertio modo, ut se habeat ad sit, stantiam veluti lux ad Solem, per quam Sol agit. Alius t n-dem modus erit, Vt forma materialis dicatur non agere immediate; quia requirat accidens, per quod agat, in quo accidente consistat ratio agendi. His bene disputatis, ni fallor, veritas propositionis apparebit. Dicemus autem ordine pilpostero, quare primo quantum ad postremum, de quo sic dicimus. Si nihil agit ultra proprium gradum, accides non potest esse ratio agendi, nisi accidentaliter; nullo autem in do substantialiter, nisi velimus accidens esse per se proprie causam substantiae, quod nullus dicet. Potest quidem agens debile magis agere agente sorti propter dispositionem p tientis, ut notauit Auer. a. Meteoror. capit. a. sed quod ali quod agat ultra gradum suae entitatis, est impossibile. Cum itaque nos quaeramus in nostro proposito principium aget di substantialiter, non potest profecto hoc tribui accidenti. Id, quod dicunti requiri accidens, per quod agat forma eo mod0, quo Sol agit per lucem, sic est considerandum. Pos.sent hi fortassis rem ita meditari. Sol luce aerem calefacit: Calefactio aeris generat spiritum in terra, & aquai: In spiri tu est calor: In calore vis animalis, ex qua Ranae & aliorum talium Animalium generatiq, ergo Sol per lucem, quae ess illi accidens facit substantiam animatam. Res haec bene aduertenda. Primo quidem gratis concedimus lucem es e a cidens soli. Graeci enim, de recte dicunt, lucem Soli esse substantialem, ut etiam Nivi albedo est substantialis. Deinde ad illorum rationem respondemus,quod luX non faceret c
larem in aere, nisi cal0r esset aeri substantiali bunde non g
brum triparti Quartus se is Accidens, no potest esse ra,
stancialiter Expeditur vitima pars se- cudi membri tertii sensus. Lux soli,&albedo niui est substatialis secundum Grae