장음표시 사용
281쪽
nimo infracto pertuli tu utium extininim incon
solabiliter defles' Adde quod illiusfilii simul omnes
naufragio perieruntimorte videlicetin bria , tuus in bello sortiter pugnans occubuit . Illa non habebat eui filios honeste imputarer, tu filium im pendisti patriae:Illi verEtotique perietund tuus timmortali gloria sempervicturus est: Illa naturae gratias agebat,quod aliquando tot liberorum matersuisset: tu tantum meministi te optimum perdidisist filium : Illa non habebat sarciendae orbitatis sp e, , quippe maior,quam ut uterum jam ferre posset, thbi & uxor foecunda,& aetas etiamnum integra, valensque .rrigo quod barbara muliercula praestitit. tu vir Romanus non praestabis 3 quod contemne re potuit literarum imperita hoe te tot praeditum' Itietis, tantum Philosophiae professorem frangit Denique quamanimi sortitudinem praestitit paga na , hane homo Christianus nodi edihibebit φ Illa credens post rogum nihil superesse,, tamenIuctum indecorum existanavit, tu dyctus eos demum veth 'vivete, qui cum laude excesserint' ex hac vita, sine fine clamas tibi periisse filium ZEt quod illa aequo
animo reddidit naturae; tu Deo repetenti non red-
dis' Illa fortiter paruit necessitati,tuDeo repusnas 'Ex hac forma satis opinor apparet , , quibus modis oporteat exempla conferre, quamquam in veris
viaussis, quoniam malor est circumstantiarum copia,facili us est inveniri varias cont entiones. Illud
obiter admonendum , in hujusmodi contentionibus sententias, Ac epiphonemata non inconcinnE
posse admisceti:veIuti in hoc eodem exemplo post primam'collationem: Quod mulier imbecilla po- D p tui v
282쪽
triae. Poteram affingi sentent tae serme huiustidi, Magnum doloris soIatium cst, habere eui hoste possis imputare fortunam . Ut nulliJustius, nec gloriosius impenditur fi . ius, quam Patriae a sum post illam : Illi verototique pcrieram,tuus4 mortali gloria semper victurus est. Adjici poteti huiusmodii Longe felicius, honesta sima. hoc cammuni spiritu, vivitur. Corporis vita calamitosa est, & omnino , ut nihil accidat, b i Si denique cum pecudibus communis. Illici sempiternaqtae homines in divorum consortii Refercns. Ad eundem modum sngulis eollatinum partibus sententiae subjici poterant- Sed hvibiter indicasse sat fuerit: nam desintentiis suo
Iam vero si quis 'pergitiosus parabolla L
exemplo scpyret , ut exemplum sit certae telistae: Parabola , similitudo sumta ab his quae fili aut quae natura,cassiverebus adjuncta sint mi, At
283쪽
Pori cedere Oportere, ae rebus praesentibus sese ac Commodare et tamen ea deest dilatandae parabolastratio, quam in exemplo demonstravimus Nam aliquando verbo notatur, Ut, non intelligis tibi vertenda vela: Aut, desine lavare laterem. Vt jam vel allegoria fit, vel metaphora. Aliqvii olarius ex plicatur, & apertius accommodatur. Quod facit Cic.pro Muraena : Quod si e portu solventibus qui jam in portum ex alto invehuntur, praedicere Mimmo studio solent tempestatum rationem , dc Praed num,& locorum: quod natura fert, ut his sa Veamus,qui eadem pericula , quibus perfunctilia' mus, ingrediantur, quo me tandem ani mo else O- Portet, prope iam ex magna jactatione terram vi dentem, in hune , cui video maximas tempestates esse subeundas Rursum in eadem oratione,utajut, in Graecis artificibus eos auloedos esse,qui citharoe di fieti non potuerint: sic nonnullos videmus, qui oratores evadere non potuerunt,eos ad iuris studium devenire.Superiorem Ciceronis parabolam sic imitatusD. Hieronymus in epistola quadam ad Heliodorum. Et ego non integris rate vel mercibus, nec quas ignarus fluctuum,& indoctus nauta prae moneo,sed quasi nuper naufragio ejectus in littus timida navigaturis voce denuncio:in illo aestu, cha rybdis luxuriae. salutem vorat, ibi ore virgineo ad pudicitiae perpetranda. naufragia Scyllaeum reni
' dens libido blanditur. Eie barbarum littus: his
Diabolus pirata cum sociis portat vincula capi edis. Nolite credere, nolit e esse securi: licet in modum stagni susum aequor arrideat , licet vix summa jacentis elementi spiritu terga crispentur , ma
284쪽
gnos hic campus montes haiad: nguo est perio
uim , intus es, hostis.. Expedit --. -
spendite: crux antennae figatur in frantibus μανquillitas illa; tempestas, est. Hia
Pericula qua: , vitiis'. aut improbis, vii alitin
nis moriburim nent, velit e ferre eum singulis quae nautis; vitae diserimen adduceresolent: deinde Per comparationem maius auuminus, item dissimile aut contrarium ostendere: postremo semen. tiis & epiphonematis , ut inciderint exornaren-
mirum copiosissime dilatabit orationem, vesiniini hoc exemplo : Vn quo preciosior effresvhoeti di, ligenti us solet ad servari ,&impendi. circumspecti us: Ita temporis, monihil est preeiosius, summai habenda est ratio, ne quid ossiuat sin e fructui. Etenim si curatores dari solent his qui gemmasόα - . rum temereProiundunt:quae tandem erit insansa, tempus pinorimum immortalis Dei munus, aut otio audi inhonestis madiis turpiter consumero Quid enim perdis, cum tempus perdis, nisii vita At vita qui desse potest charius Leoum una gen mula perni,jacturam vocas et cum totus per iit dies, hocini bona portio, jacturam nωnavocasti Praesto tim cum illa perdita , aliunde possintvaecum 'it temporis irreparabilis sit iacturaι Brinerea illa eum itibi pereunt aliis plerumque luero sunt:At tempo Hris dispendium ininullius, transit compendium ae
Nullum est damnum, ex quo non aliquis emoli mentum aliq iid sentiat .' praeteri damnum' temp. 'ris. Adde his, quod illarum opum iactitrat saepe inlliti fuit:. Nam divitim purumque vitiorum materiam minimant: ita ut pris et temere prosidis ει quam attemeasservasse. Quanto cujusquo rcii
285쪽
Ei B A R S E eu N imis . 2SSIussis honestioi, tanto turpior profusio. At nihil pulchrius,nihil praeclarius , quam bonas horas bene collocare.. Illaut quam maxime serves, saepe numero tamen vel casus eripiti vel homo tollit, ut iactura te calamitosum duntaxasinonetiam turpem reddat. At temporis amissio, quoniam non nisi nostro vitio eontingiri non miseros solum, verum dein mes reddit. Pessimum infamiae genus, quo t es culpa in nullum conferri potest praeterquam in
eum, qui patitur malum illis fundos, aut aedes
mercari poteras , . bonam mentem mon poteras.
Hoc praeter alia animi ornamenta parare poteris immortalitatem. Nulla est tam brevis vitae portio: in qua non magnus aliquis ad felicitatem gra-dus fieri poterat. Postremo de illis male insum ptis, patri rtassis rationem redditurus eras;dehoris malo transactis, Deo. . Sed satis est indicasse,ini, quantam amplitudinem dilatari possit collatio, si vis adeum modum singulas circumstantias velit . componere , atque ornare. De dissimili eadem iest tractandi ratio, cujus hoc si exemplum. Neque
enim ut na sis utillor nova, quam vetus, sic & ami- cuia. Neo ut laudanda, quae pecuniam pluribus. largitur, ita,&quae formam. Neque enim ut in cur
su melior est, qui lampadem accipi si quam is qui
traditrita in bello melior et amperator, qui eXerclis tum accepit, quam qui traditi Porro quemadmodat ab omni genere rerum collationes duci possint, su
'periore commentario demonstratum est..
rae Imaginei. Eικών, quam Latini vocant imaginem, collatio.
ni viderutassinis quam si explices, fit collatio velis in L. IV uti,
286쪽
DE COPIA RE . uti si diras; ut asinus fuste no depellitur a Inisi satur, ita bellator non quieucida caedes iexpleverit animum suum. Collatio est. Sindixeris aliquem more draconis, aut leonis in hostes insuisse, ώκων est, Aut, Αehillem ignis, aut solis instar
armis relucentem venisse in praelium , imago est potius, quam similitudo. In utroque ut creber rimus, ita selicissimus est Homerus : tametsi κων magis ad evidentiam,aut gravitatem, aut iucundi talem orationis facit, quam ad p aobationem. Ceterum quanquam exemplorum, & similium usus ad eadem ista confert, tamen ad faciendam fidem non vulgariter adjuvant,praesertim cum per indvictionem, quam Graeci vocant isταγώνην, adhibentur. Quo in genere plurimus est Socrates Platonicus. Exemplum per inductionem adhibebitu hoc modo: Die mihi, quem tandem fructum M. tufit,nostheni insignis eloquetiaI nempe, praee. ter alia incommoda , infelicissimum , & miserandum e ilium. Quid autem praemii Tiber. ει α Gracisis attuli tr nimirum caedem, & miseram, negsatis honestam. Quid porro illi tantopere laudato, Antonio ξ Certe vi hic latronum sicis crudelissime confossus est. Age Ciceronr eloquedriae emi,
quam mercedem attulit nonins mortem, Mamebam, & miserandam mune.& tot vigiliis ad sum mam eloquentiae laudem enitere,quae praestantissimis quibusque viris semper exitio fuit. Simile ad. hibetur per Inductionem hoc modo: De navigan 'do num melius disputabit nauta, quam medicus lannon medicus rectius de medendi ratione disseret,quam pictor Nonne pictor de colorum,di umbrarum,ac linearum ratione melius dicet,quam sin
287쪽
tox Num auriga de ratione moderandi currum melius, quam nauta 8 Et si p lurima conferantur,ia - ci tant,ut omnino probabile videatur, unum quem que melius de ea re dicturum esse . quam melius morit. Deinde ad rem accommodatur similitudo.
At quid orator, qui de omni re profitetur se optime citcturumi notum est exemplum de Aspasia &
Est & generalis quaedam contentio, praesertim in genere demonstrativo, quoties laudandi, vitu- Perandive gratia, personam cum persona confertinxtius: veluti si quis Iulium pontificem Romanum
laudaturus, eum cum C.Jul. Caes. componat,at
que illius benefacta, cum hujus comparet. Aut contra vituperaturus, m defactacum malefactis cons mat. Item si quis Maximilianum laudatur , eum componat cum M. Antonino Imperatare.Eli&r rum comparatio: quod genus est, si quis historiam laudans , ejus utilitates comparet cum eorum benefactis,qui re bellica Rempubl. auxerunt' Α ut poeticam laudare cupiens, hujus commoda cum philosophiae commodis eo littat, atque expeta dat. Est S unius ad multa eomparatio : ut si quis historiar laudes exaggerare cupiens, eam cum la . datissimis quibusque disciplinis comparet. Atque in his duplex ratio: aut enim alterius partis bona ' elevas .alterius amplificas: aut alterius partis sic exaggeras Iaudes, ut praeferas tamen,aut certe aeques, quud laudandum susceperis. In vituperando attol- Iis vitia: sed sie, ut scelestiorem tamen , aut aeque
scelestum ostendas, quem insectaria, In his illud
288쪽
observandum, ut quae adhibentur ad eompararintnem, sint tum confessa, tum insignia:ut, si honum principem conferas cum Trajano . aut Antonino philosopho:Contra; malum eum Nerone aligula. Rursus:si hominem maledicum conferas cum ito, & Hyperbolo : aut hominem obtrectat eum Dipsade& Regulo:hominem volupta effeminatum, , cum Sardanapalo. . Crescet au- . . comparationill copia,si quemadmodummodo at tigi,ad unius hominis,aut rei laudem , seu vituperationem possinae complures , aut res adhibea tur; veluti si quis principem laudaturus e mustis- excerpat, quod in quoque maxs me excelluit , ἡμlio Caesare festeitatem animique praesentiam; ex Α- lexandinmagnanimitatem; ex Augusto urbanitar fem,exTito seniore civilitatem; ex Trajano sanctimoniam,& clementiam: ex Antonino gloriae con temptum; atque item de reteris: Similiter de iii vituperando: Praeterea sit iraeundiam' detestans i. conferas eam cum enormi temulentia, cum phr , nesi,eum morbo comitiali aut daemoniaco. Aust si linguar virulentiami damnans', componas eam oum habitu hominis pestilentia laborantis, cum afflatu serpentum, quibus est venenum praesentissi. mum,cum exhalatron quorundam lacuum , audiemum subitam mortem afferente.
m Exemplorum genus ut diximus, reseruntur ct judicia, quae Graeci κρμεις appcllant: Et suns
. sententiae scriptorum illustrium, gentium, viroriani sapientum,aut clarorum civium. Ex antiquis,ae.
Glebratispoetis magna vis judiciorum colligitur. Item
289쪽
L E e M P u T. amnem ex historiographis, ex philosophis, ex areanis literis. Nam. his, rursum eadem varietas, q uae in exemplis ostensaeae Sunt & apud Graecos, qu i in his undecunque eolligendis, aborarunt quorude numero Stobatus quidam. Idem valent sapi untum Apophthegmata: euiusmodi siuit illae eel Brium virorum dicta, & quae reseruntur a Plutar--οι Et hoc varium genus est. Etenim si specte mus rem,sunt militaria, sunt philosophiear Sipe sinas, sunt regum,sunt sapientu- , sunτ populari' iam. Si qualitatem,sunc graviter dicta, sunt face te dicta, sunt acute dicta. me pertinent di Pro verbia, vel ab auctoribus sumpta, vel vulgo iactata . . Nam publica gentium instituta non video.quid ab exemplis disserant: Certe oracula, ct responsa nu
minum, iudiciis subjiciuntur veluti si s ratem probes sapientem , quod ita Apollinis oraculo sit
rae Sanuntiis: si Es sententiarum genus , non illud quidem ab
auctoribus,sed a nobis ad praelantis rei comm dicatem confictum. Eas licebit; omnibus Orati 'nis partibus admiscere: Atque adeo unus locus complure&saepenumero sententiassarit. Ineidunt en- ι oinenarrandb , & in movendis affectibus non solam improbationibus, quinetiam saepenu mero transitiones persententias fiunt. Quae si in
loco; adhibeantur haud. mediocrem orationi copRam adjungenti neque id sine gravitate, aut gratia. Sunt autem sententiarum variar formae' siquidem aliae suntκα&σλικα ι; ur, Invidentia ipsa sui.suplici um est. Alia .nonplacent, aisi ad rem relata ut niis
290쪽
personam referantur,ur rinceps , qui vult omnia scire, necesse habet multa, cognosscere. RUrium alia simplex, ut : omnia vincit amor. Alia ratio nem habet subjectat aut admixtam, ut , m'omni
certamine, qui opulentior e etiamsi accipit injuriam tamen quia plus potest. facere videtur usae dam duplices stini ex partibus contrariis , nulla tamen addita ratione: ut, obsequium amico S. Veri
tas Odium parit. Quaedam ex diversis: ut, Mors misera non est, aditus ad mortem miser est. Hure generi si ad utramque partem ratio subjiciatur quadripartita laetit sententia, ad hune modum. Qui adolascentum peccatis ignosti oportere pussanti falluntur. Haec prima sententiae pars : Et subne etitur ratio, propterea, quod aetas est impedimetrato bonia studiis.Demde tertia pars eriti: Αt hi sapheRter cogitant, qui adolescentes maxi riae castigant. Et rursum additur r tio ut, quibus virtutibuS mnem vitam tueri p ossiuit , eas in aetate maturrisma fietini comparare. Id exemplum etiamsi est in Rhet. ad Herennium scripta: tamen mihi sane non admodum arridet. At non est ard num aliud hi 'iusmodi fingere.Juventutem decetinadustria r a icitur ratio: Nam turpe sit eat dotes quas natura ad bonas artes comparandas. aliis annis attribuit in octo, foedisque voluptatibus consumere uM sendictutem opulentia de t. Huic quoque subjicitarer ωtio,quo videlicet aetas naturae praesidiis destitutior. exterarum rerum adminiculis utcunque fulciarus. Item aliud ; sonectus inops , calamitosa. indocta. turpis. Nam & miserum est tum egere, eum imbe cillitas naturae, pecuniae subsidia praecipue requi-