장음표시 사용
291쪽
LIB. SEeu NDus. assrit. Et turpe, tum res optimas nescire, eum nec discere decorum est,& docere pulcherrimum .Rurinstam est sententia recta, ut.: tam deest avaro quod habet, quam quod non habet. Est figurata: ut ser- Vare potui, perdere an possim, rogas' simplex erat , facilius est perdere, quam servare. .ER communi S rerum, ut nocere facile est, prodesse difficilius. Est ad personas accommodata, ut jam minus ap- Pareat sententia: ut est illud M. Cic. Nihil habet.
Caesar, nec fortuna tua majus, quam ut possis, nec natura melius , quam ut velis servare. Est illud etiam tacitum, de quasi dissimulatum sententiae genu Sapud Maronem: Et caeca carpitur igni. Ex plicuit enim Ovid. tectus magis aestuat ignis. Item' in narrando, Pars major vicit meliorem οῦ explicabis, si dixeris, fere fit, ut pars major vincat melio rem. Jam aliud sententiae genus quod ἐπισων πημα Graeci, Fabius acclamationem appellat. Ea est rei narratae vel probatae summa acclamatio. Narlatae,
Tanta molis erat Romanam condere gentem.
Probatae, apud Marc. Tuli. pro Lig. Quorum igitur impunitas Caesar tuae clementiae laus est, eorum te ipsorum ad crudelitatem acuet oratio' Neque
tamen quodvis Epiphonema, continuo sentetitia est, etiamsi plerumque est, verum quicquid in clausula argute additum ferit aurem εστις η'aici potest:quod genus proprium est epigrammatis: ut, in epigrammate de ove, lupi catulum uberibus a-' lente Natura haud unquam vertitur officiis. Unde apud Martialem saepenuinero carmen epiphonemate claudit ureVt Aut
292쪽
Ru oram quis is magnum es ardelio. utitur& Vah Max. frequenrer hoe genere: seneca suas epistolas sere enudit epiphonem. Neque defuerunt quibus epiphonematum usti deo impense placuit, ut omni loco , omni tenai selausulaniracclamatoriam subjiciendam existiti P. rint. Sed ut se nrentiarum omnium, ita Scacchymationum debet esse modusi. ut ibi demtini adH-beas, ubi lacus postulat. aur eerte patime. Noema sententiae genus, quod nost dieitur sed intelligiturtinod genuisstiIlud dictum in quendam agentem cum sorore talionis , 'iod sibi dormientii pollicem resciderari cini illa fratrem si rus, a Iudo
gladiatorio tedemisseri Eras dignus, uvhaberes imtegram manum: nam intelligitur,ur rursum in tuis
do depugnares. Simile est illud Hortensii, ni m
lor,qui negabat se unquam eum matre, aut sorore rediisse in gratiam. Intelligitur enim nunquam illicum matre, aut sorore incidisse dissidium. Sunt nova sententiarum genera,ex opinato,dc alio relatisimci ex alio translatis, ex geminationet,l ex contrariis quorum exempla si quis desideret, ex Quintiliano petat licebit. De expontione Cum hoc sententiarum genere, quod superius
ostendimus,ex quatuor constare partibus, cognationem habere videturi Expolitio: Sic enim vo. cant, quoties eodem in loco diutius commoramur,& eandem sententiam aliis, atque aliis modis variamus, simul & locupletamus : Commutatio noverborum, cunt eadem res aliis , atque aliis verbisγ
293쪽
L BER 'S E cu N D us. πί1.brs, aliisque figuris, saepius effertur: Commutatione pronunciationis, cum alio, atque alio vultu,gestu, voce: Commutatione gractationis, cum quod
jam sub persona nostra diximus , idem alium , sed paulo aliter dicentem secimus: vel, aeum quod si datius est disputatum, id acitas atque inflammati us esserimus. Verum copiosissima expolitio septem conuat partibus. Propositione, ratione, duplici sententia. . cui ratio item duplex subjici potest,
contrario . simili ,aexemplo , conclusione. Exemplum erit hujusmodi: Sapiens nullum ero Re public. vitabit periculum. Ideo,quod saepe fit, ut, cum pro Repub. perire noluerit, necessario cum Rep. pereat. Et quoniam sunt omnia commoda a patria accepta, nullum incommodum pro patria grave putandum est. Haec est prima pars,qua torta res simpliciter exposita est, & rationibus. confirmata, cui subditur duplex sententia aucta totidem, aut pluribus rationibus. Ergo qui fugiunt id periculum quod pro Repub. subeundum est, stulti faciunt. Haec est sententia, cui subnectitur ratio. Nam neque effugere id possunt, di ingrati in civitatem reperiuntur. Deinde additur sententiae pars contrario. At qui patriae pericula suo periculo propellunt, hi sapientes putandi sunt. Mox ali- aiuntur rationes, cum di eum, quem debent, honorem Reipub. reddunt, di pro multis perire malunt, quam cum multis. Iam adjungitur huic contrarium; Etenim vehementer est iniquum, vitam a natura acceptam per patriam cum servaveris, nuturae cum cogat, reddere: patriae cum roget, non dare. Et cum possis cum summa virtute. &hO
noro pro patria tuterire, malle per dedecus,& igna viam
294쪽
D E Co 'IA R Ε R. Viam vivere, pro amicis S parentibus , ac ceteris necessariis adire periculum cum velis. pro pii in q ua & hoc, di illud lanctissimum patriae nomen continetur, nolle in distrimen venire; Deinde adhibetur simile. Itaque uti contemnendus est qui in navigando, se quam navim mavult incolumen. illa vituperandus qui in Reip. diserimine. s. ---ti Plus,quam communi consulit Addits militudinis, a majori. Nave fram multi ilumes fuerunt. Ex naufragio patriae salvus nemo potest enatare. - Sub haec exemplum adnectitur.
Quod Qihi videtur Decius intellexisse , qui se devovisse dicitur,& pro legionibus se in hostes immisisse medios. Huic annectuntur sententiae, unde vitam amisit,non perdidit. Re enim vilissima maximam redemit: Uitam dedit,accepit patriam δε amisit animam,potitus est gloria. quae cum humma laude prodita vetustate, quotidie magis eniteicit.Demuri apponitur conclusito tanquam epilogus: Quod si Pro Rep.debere accedere ad periculum, & ratione demonstratum est & exemplo comprobatum, his leates sum existimandi, qui nullum pro salute patriae perieulum vitant. Ergo conveniet thematis exerceri pueros, qui ad cui in se randam miti t mi nrur. anquam ne hoc quidmetemplum ex Herenniana Rhetorica mihi magno-Pere Irob/tur, nisi quod utcunque rationem indicat. Potest autem copiosius etiam tractari, si plu . res sententias dirationes,si yliura sinulia,si exempla
Ad sabulosorum genus proxime accedunt ApΟ- logi,
295쪽
L r R A R, saeu re Dus. 3 Ri,nisi quod & delectant vehementius,& essicacius Persuadent.Delect rit,morum faceta quadam imitatione: faciunt fidem, quia verum Velutι po. Sarant ante oculos . . Capiuntur his praecipue rustici de imperiri,& si quis alius est, qui morcs aurei secu-Ji sapit. Celebrantur Apologi maxime Asopi no- mi nc, qui unus e sapientum numero ob hoc ipsum est habitus:etiamsi, Quintilianus ab Hesiodo scriptos fuissie, certe majoris euiuspiam ingenii opus, existimat quominus mirandum si Menenius Agrippa plebemRomanam apericulosissima seditioneTevocarit,eoqiicto in id apologo de corporisma, ι membris adversus ventrem conspirantibus, ut refert T.Liv. Et Themistocles Atheniensibus Persiuasit,ne novarent magistratus, fabula de vulpe muscis obsita.Quin liberum est cuique pro re con fingere genus hujusmodi. Verum ut apte confingas, cum ingenio valeas oportet, tum animantium naturas sunt autem infinitae varietatis penitus animadversas, habeas, necesse est. Pono quod ad usum attipet, significantur verbo, quemadmodum eXempla, maxime si notus sit apologus : Velut si dicas: Si tua scripta lacerant ac damnant imperiti, noli laborare; certe doctissimo cuique maxime probantur. Quid enim mirum si gemmam aspernatur Gall. AE sopicus3Aut si quis dicat: nullus ho- stis quantulibet impotes,humilisq; negligedus aut coire edusest Posteaqua nec scarabaeu impune,co tempsit aquila Asopi .Aut hoe pacto , Tuis ipsius benefatiis nitele, , non majorum splendore Lustibi usu veniat, quod Asopi corniculata Dila tantur autem praefatione commendationis. ωmmendamur tum austorem ipsum, tum apologoru
296쪽
gemis, ita di secit Au. Geth lib. a. cap. asi in P
plicanda cassitae fabula: Asopus illes Phtygia fa-
bulator,&c. Nam locus in promptu est. i describendis animantium, aut rerum formisac naturis, quos indueis,longius immoraberido quidem hariam ipsum, & cum viavipitur, &ad eruditionemliberalem pertinet 'ii scarabati formaem deinde quemadstercoribus nascatur, di quo pacto posterioribus pedibus erectis, stercora protrudat, atque id genus alia, describas. Ad eundem modum', aquilam
regnum in avium genus vo , ne reGarmigeram esse Iovis, non offendi fulmine nonconni vere acta Mentiisimos Solis racios , peruleiosissimo volam ultra nubes ferri di Denique quaemnque vel ad sca' rabaeorum humilitatem exaggeranc dem argumentum nos per lusum tractavimusin proverbiis. Atque hac in re non praetermittendum siquid animanti cuipiam fabulis poetarum aesta tributum. Quod genvsh Lycaone natos Aurini, exadolescenteperdicem, eranum Apollini sacrum esse, di subfatalem horam si avissime canere studivum ejusdem fuisse nuncium, &obcessationem est
.albo nigrum factum.Αut, si quid proditum esui, storii insigniter ab his amam,veluti de aquila, qui
virgine adamavit, apud Plinium. De Bucepha lo Alexandri inani equo, atque idem de ceteri Nam ratione in taxat ostendimus. Deinde cum ad ipsum apogogum erit ventum , fusius ac latius Earrare licebit. Id fietritas aedium, si sacria qua dam imitatione, quod est in hominum vita , ad fabulae mores accommodabimus. Praeterea si ad
297쪽
LIBER SE cui Dus andem rationem serm ones. sententias d ictas ue effingemus .Exemplum aptissimum est apud Horat. in Satyris. : Rugum urbanum murem muis pavere fertur, Accepisse cavo, veterem vetuo humes amatum attentus qua it: ut tamen arctum
Solveret hostitiis animvmicte. μ' Nam in promptu loeus est. Est item exemplum dilatati apologi apud Apuleium de corvo, &vul-pe.Rursum apud AuLGelbde Cassita avicula. Ceterum quod vocant id est, apologi interpretationem, non admodum refert initio ponas, an in fine. Quanquam & hinc incipere licebit, di in hane desinere, modo sermonis accedat varietas. Da Somniis. insfinguntur a nonnullis lamnia quoque, quae sortassis adhibenda non sunt, nisi in ostentario uetquod genus Luciani somnium. Aut quoties ea pro veris visis, hortandi,deterrendive gratianaria avis. Tale est Prodici figmentum de Hercule ambigente, utram vitae viam ingrederetur, virtutis arduam,
an voluptatis proclivein. Simile de Momo, qui hoe reprehendit in homine, quod Demiurgos illi finxisset cor sinuosum,nec addidisset fenestraaMIn bove, quod in summis cornibus non addidisset oculos,ut videret, quod fel iret. Hujus nodi videtur illud D. Hieronymi,de sese flagris caeso,quod Ciceronianus esset: Et nos item pueri in hoc genere lusi -
Dafictis Narratiaribus. Jam fictae narrationes rerum gestarum , si persuadendi gratia pro veria adhincantur, quam n)aX
298쪽
D E Co pr A RE R. me fieri potest, ad veri similitudinem componantur, portet. Sunt autem ex arte Rhetorica notat
Partes, quibus probabilitas constat: cuiusmodi est fabula de Memmio,apud Cic.&fortasse de Uulte
io, apud Horat. Genus hoc video nonnullis nimium placuisse,qui vulgi credulitate feti,stultissimaquaedam miraculorum ostenta pro certissimis invex runt Christianorum literis. Porro quae risus caussa finguntur, quo longius absunt a vero, hoc magis demuleent animos, modo ne sivi anscularum simi. Ita deliramentis.& eruditis allusionibus doctas etiam aures capere possint: Quo de genere sunt Lu- Ciani verae narrationes, & ad hujus exemplum eff-ctus asinus Apulei. Praeterea Icaromenippus, &reliqua Luciani pleraque. Item argumenta ser- me omnia veteris comoediae, quae non imagine V
ri, sed allusionibus,& allegoriis delectant. Nam il- Iud fictionis genus, quod ad simulacrtim rerum adumbratur, haud dubium est,quin ad parabolam Pertineat. Exemplum hujus est apud Plat. despecu. in quo vincti quidam umbris . pei inde ut ipsis rebus, delectantur. De Asiegoriis Theologicis. At quoties ad pietatem adhortamur,aut dehortamur,plurimum adiumenti conferent exempla veis teris , ac novi Testamenti, id est, Evangeli Grum. Quae per allegoriam varie tractantur,&eadem modo ad mores hominum, modo ad corpu' Ecclesiae. Christo capiti connexum,&cohaerens : modo ad
caelestem illam communionem, rursum ad prisca. nascentis fidei tempora. & ad hare nostra possunt accommodari. Sed hisce de rebus copiosius, ει ex , actius
299쪽
Lia Εκ s Eeu NDus. 26 actius disserenuis in libello , quem instituimus de Theologicis allegoriis. Atqite haec serme omnia adeκemplorum genus reseruntur, in quibus sumus paulo diutius immorati, quod ex hoc potissimum mundo, copiae supellex depromatur. Sed priusquaab his digredimur, visum est etiam nonnulla paucis admonere.
Ratio eolligendi empla. 'M. Iam primum quemadmodum unumquodlibet holum varie possit accommodari per similitudinem,percontrarium, per comparationem , per hy perbolemper epἷthcton per imaginem ., per me a Phoram, per athgoriam, superiori commentariisdem onustiatum est. Nunc qua ratione fieri possit, ut
amplissimam horum vim in promptu, ac velut in Mumciato possim .haberς. indicabimus. Consilium quidem non perindo magnificum, ut frugi strum: quod utinam iuvenes olim ipsi fuissemus secuti, nam tum quoque veniebat in mentem vi,
deo quantum momenti liter uti s nostris fuerit accessitium Attanaen candidi est ingenii , non invidere bonae spei iuvenibus, quod tibi vel negarit *rtun vel non pararit diligentia. Ergo qui destina' itPer omne genus urinorum lectione grassati s nam id omnino semerinvita faciei dum ei, qui velit inter eruditos haberio prius sibi quam plurimos cor. parabit locos. Eos sum et partim a generibiti acyartibus vitiorum viruatumq;. partim ab his, quae sint in rebus mortatriam praec l pua,qu A qi s eq ucia'. tissime solent in su ad endo incidere. caque convenniet juxta rvione affinitatis, di pugnantiae digere
300쪽
quid consequatur et & eontrariorum eadem est leti moria. Puta, sit exempli caussia primus locus Pietas,
di Impietas: Huic subjicientur species inter se cognatae Prima, est pietas in Deum: Secunda, in patri'
am Tertia,in parentes, aut liberos, aut etiam in e os quo oportet parentum loco colere, veluti prae
ceptores, di quorum beneficio servati sumus. Ex adverso est impietas. Jam his eognata superstitio, adjicienda igitur. Atque hie aperit sese campus latissimus de prodigiosis deorum cultibus, asvariis diversarum gentium ceremoniis. Itemine
pia parentum in liberos indulgentia, quae falsa est pietas. Sit proximus,si videtur,titulus,Fides, hans in species seces licebit test fiduci erga Deum; est fides humana , est fides in amicos, fides servosum in dominos, fides in hostes,totidem de perfidia. btem, sit titulus Beneficentia, Hule cum suas species subjeceris restat gratitudo : non illa quidem huic Dbjecta, neque rursum contraria , sed adhaerens, cque ea veluti consequens. Haec per omnes locos tractari possunt.Ptimum, quid sit pietas, quomodo
differat a ceteris virtutibus, quid habeat peculiare, quibus officiis praestetur, aut violetux , quibus re bus alatur,aut corrumpatur, quid fructus homini, pariat. Hic sese aperit campus exemplorum, ac judiciorum. Sed virtutum, ac vitiorum ordinem sibi' quisque suo fingat arbitrio,veis Cicerone, sive ma. lit e Valer.Max. aut ex Aristotele, aut ex D. Τhoma petat.Denique fi malit, elementorum ordinem se. quatur. Neque enim id magni refert. Quamquam nolim illumomnes hujus generis particulas . tam