Desideri Erasmi Roterodami, De utraque verborum ac rerum copia, libri 2. Ad sermonem & stylum formandum utilissimi

31쪽

pro sempiternae memoriae tradere. Inimicare,pr. inimicitias concitare. Pauperare, pro damno assicere. Cinctutis, pro cinctis. Invideor, pro mihi invidetur. Et apud Virg. Agmen, pro actu seu ductu. Leni fluit agmine Tybris: Indomitum furit,pro in domite. Acerba tuens, pro acerbe. Sperare, pro trurnere, sive expectare:

Hunc ego si tantum potui Jerare dolorem. Et parferre soror poters. similiter Terent. Nam quod speras propulsabo sa-cile. Α qua tamen sermonis forma non abhorruit M. Tullius in Epistolis familiarib. Et mobili in me

meosque esse animo, non sperabam. Graecis mira felicitas in componendis dictionibus, quam interdum imitantur poetae, cum idem non perinde succedat Oratoribus Latinis: quod genus sunt: vulnifieus,tristificus,ratificus, fatidicus, laurigeri, caprigenum pecus,velivolum mare,vitisator, aliaque id genus innumera. Vitilitia atores ausus est Cato dicere,alius ossiciperdam. Ad poeticam licentiam accedunt historici.

PRISCA. Prisca gratiam addunt, si modice, &apte velut

emblemata interlaxantur : quod genus sunt expectorare, pro eo quod es expromere verbis. quod est in animo: actutum: pro quamprimum; Anti- lgerio, pro valde, Oppido, pro eodem, creperiam bellu pro dubio: hostire, pro pensare: hostimentum. Propensatione: vitulantes,pro gaudentes z jumentum, pro vehiculo'. perduellis, re perduellio, . pro hoste patriae: duellum, pro bello . cluere, pro Pu-MaIectemetiun,pro vino: ssimathia,proThessalia.

32쪽

Inusitata sunt, quorum rarus est usus Prisca, quae xx scriptis ob antiquitatem relictis a posterioribus

ecerpta sunt, velut ex XII. tabulis, eχ Ennio, Lucillo, Naevio, dc Pacuvio, obsoleta sunt, quae pror' sus in desuetudinem, dc oblivionem abierunt. Cujusmodi sunt .: bovinari, pro tergiversari: apludam edit,& si occes bibit: furfure vela itur, α fecem bi-hit: quae merito deridet Gellius. Hostem, stro hospi. te,ac peregrino, di Xit antiquitas, Nunc ridiculit sit. rui tentet ad eum loqui modum. Obsoletis non vi eo quis sit locus, nisi per jocum Scironiam; veluti sis quis ineptum antiquit 3tis assectatorem ita notet: h ic profecto dignus est , qui apludam edat&Locces bibat. Hic non solum habenda est aetatis ratio verum etiam studii Jc affectationis. Lst enitri antiquitas iam e leta in crudis, qualis videri potest ab .aeiate Livii Andronici, Quae paulatim enjtuir, usque ad M. Tullii tempora, quibus sic expolita est Romana eloq vcntia, ut q vo cresceret, non haberet. Sed At sunt res humanae paut 'tim ab illo summo candore degeneraret. Nece ite enim fuit, ut posteriores, e ui ria hi t ei dicere c ona ren t u G p et u s .di ce ren t. Et ta inen Sallustius cum eades aetate scripserit, qua Cicero, Catoni Censorio, qua, Ciceroni similior est. Ac Me coen s cum idqm ferme aetatis vixerit, tamen

a seculi sui puritate longissime abest. Itidem Valer.

1ax. cum Tib elii Caesaris aetate fuerit, qua nonium degenerar. t Tulliani seculi candori tarnen suo notius, qciam X tatis suae, more scri plii. De Tacito,,uetonio, Pliniis, iFlio Lampridio allisque polleri-γribus nihil dicam. Ceterum quemadmodum iures lata.

33쪽

ax DE Cop r A VEL R. pro sempiternae memoriae tradere. Inimicare,pr. inimicitias concitare. Pauperare, pro damno assicere. Cinctutis, pro cinctis. Invideor, pro mihi invidetur. Et apud Virg. Agmen, pro actu seu ductu. Leni fluit agmine Tybris: Indomitum furit,pro in domite. Acerba tuens, pro acerbe. Sperare, pro timere,sive expectare: Hunc ego si tantum potui Jerare dolorem. Et perferre soror poters. similiter Terent. Nam quod speras propulsabo facile. A qua tamen sermonis forma non abhorruit M. Tullius in Epistolis familiarib. Et mobili in me meosque esse animo, non sperabam. Grae is mira felicitas in componendis dictionibus, quam interdum imitantur poetae, cum idem non perinde succedat oratoribus Latinis: quod genus sunt vul-nγfieus,tristificus,ratificus, fatidicus, laurigeri, caprigenum pecus,velivolum mare, vitisator, aliaque id genus innumera. Vitilitigatores ausus est Cato dicere,alius ossiciperdam. Ad poeticam licentiam accedunt historici.

Prisca gratiam addunt, si modice, Sc apte velut emblemata interlaxantur : quod genus sunt expectorare, pro eo quod e expromere verbis. quod in animo: actutum. pro quamprimum: Aciligerio, pro valde, Oppido, pro eodem, creperum bellu pro dubio: hostire, pro pensare: hostimentum, G pro penistione: vitulantes,pro gaudentes z jumerietum, pro vehiculo; perduellis, re perduellio, . pro hoste patriae: duellum, pro bello: cluere, pro Pu-snare; temeturn,pro vino: Amathia,proThessalia.

34쪽

Inusitata sunt, quorum rarus est usus Prisci quae exscriptis ob antiquitatem relictis a posterioribus Iecerpta sunt, velut ex XII. tabulis, ex Ennio, Lucillo, Naevio, oc Pacuvio, obsoleta sunt, quae pro r' sis in desuetudinem,&oblivionem abierunt. Cujusmodi sunt .: bovinari, pro tergiversari: apludam aedit,& flocces bibit: furfure vela itur, dc fecem bibit: quae merito deridet Gellius. Hostem, pro hospite, ac peregrino, dixit antiquitas, Nunc ridiculit sit. ui tentet ad eum loqui modum. Obsoletis non vi eo quis sit locus, nisi per jocum de ironiam; veluti sit quis ineptum antiquitatis a ffectatorem ita notet: hic profecto dignus est , qui .apludam edat &Locces b: bat. Hicii on solum habenda est aetatis ratio verum etiam studii de affectationis. Est enim antiquitas jam eam leta ac rudis, qualis videri potest ab aetate Livii Andronici, uva: paulatim enj tuli, usque ad M. Tullii tempora, quibus sic expolita est Roma.

Da eloqVentia, ut quo cresceret, non haberet. Sed At sunt res h unia nae pati lati m ab illo sumnio candore degeneraret. Necesse enim fuit, ut posteriores, cum a1ites dicere conarem usi peius .dicerent. Et tamen Sallustius cum ead e aetate scripserit, qua Ci-: ero, Catoni Censorio, quam Ciceroni similior est. e Mecae n) scu m i dς in diri ne aetatis vixerit, tameni seculi mi puritate longissime abest. Itidem Valer.

,1ax .cam Tibulli Caesaris aetate fuerit, qua non-lam degenerar4t Tulliam secuti cando ruamen tuoi Otitas, ciciam X tatis suae, more scripti r. De Tacito,

uetonio, Pliniis, IF lio Lampridio aliisque posteris ribus nihil dicam. Ccterum quemadmodum iures lata.

35쪽

xoi D U COPIA VER P . minerimus os πιπληττειν. Id fiet iis ferme rariC nibus. Cato,librorum helluo. si tamen eo verbo fas est uti,in re tam praeclara. Ipsissimus,ut Plauta in C re loquar. Cur enim non utar Ennianis verbis 8 Nam Horatiano verbo libenter utimur. Sic enim isti Neoterici loquantur: Agnoscis castrense verbiam: Vt poetae loquuntur e Ut prisci loquebantur.' VI

dicam antique: Si sic loqui licet: Si mihi, permirtzs

vulgato more loqui: Dicam enim, graece. ' O di eam melius, Idem faciendum in his o bis qlia Vo- seantur κἀκ φοιτ h. e. qum vergunt ad obicinnae rei frgnificatianem. .

Sordida igitur sunt,qnae humiliora videbuntur. quam pro rei dignitatem. veluti si quisi amicum ac familiarem , congerronem appellet, Litetarum avidum, helluonem.Nam acetum,spongia,pulegium, demiror cur Senecae vetba, sordida videamur. Mihi

rectius siordida vid entur.quibus ipse usiis est in quadam, epistola. Pili crepi, botularii &, crustularii. Huiusmodi sere sunt; quae a sordidis artibus; ac opificiis sumunturi veluta balneis,, a culinis, a coriarii S,

a popinis. Quibus tamen necessario utim ud, si de talibus argumentis sit disserendum Si quidem Chi- lrurgi ac Medici eog uir interdit m uti verbis aptis potius, quam splendidis. Et Plinius iocatur in ver- lba strensia. Et tuburcinandi verbum latronum lsodalitia nobis dederunt. Quaedam autem per se sordida sunt, alia ad argumentum, ad personas, aut alias circumstantias relata: veluti stercus,& tarco. rare, non est sordidiim verbum, si apud agricolas de agricultura loquaris: secus, si apud principem de Repub. habetur oratio.

36쪽

L i R E R FR I M u s INUSITATA. Glim plurimum ius erat . consuetudini publicae .

quemadmodum testatur oc Horatius, Multa renaserent r.qua.num cecDiare. adent hissiua nunc1uat in honore vocabula se volet usus. Nunc quoniam loquendi ratio non a vulgo, sed ex eruditorum monumenti S petitur . non est eadem consiletudini sauctoritat. Inusitata tamen videri possunt,quae rarius occur uni apud eos auctcnes.. quis requentius teruntur ab eruditrs:Et hodie danis

da est opera , ne moleste loquamur . longeque recedamus ab istorum studio qui recte loqui putant inusitate loqui quod in L Sisenna viro alioqui docto, notat QTullius : quique quod elegantei dictum est a Diomede)ita, demum sibi videntur ingeniosi, si ad intelligendos ipsos opus sit ingenio. Denique qui malunt scribere,quae mirantur homi nes magis,quam intelligant. Nec uno tamen modo fit, ut sermo sit usitatus: quod ex his, quae sequuntur,fiet perspicuum.Si quis exemplum requiret: inusitate loquetur,iqui passos senes dieat pro rugosis:interduatim,dciliteratim, pro interdum di interim:titivilitium,sero.re nihili: vagorem, pro vagitur

dus.., piae sertim in Oratione libera,cujusmodi sunt apud Holatium. eliminaro,pro efferre soras area num et quo tamen .ussis est M. Tullius, pro ejicere. Juvenari,pro iuveniliter lascivire,quae vox ad Gra.'cam Fursiac, pro insurorem agere.Clarare,pro illustrare, Aternare,

37쪽

OBSOLETA.

Inusitata sunt, quorum rarus est usus trist quae xx siriptis ob antiquitatem relictis a posterioribus decerpta sunt, velut ex XII. tabulis, ex Ennio, Lu-eillo, Devio, 6c Pacuvio, obsoleta sunt, quae pro r sus in desuetudinem,& oblivionem abierunt, Cuiusmodi sunt : bovinari, pro tergiversari: apludam edit,& flocces bibit: furfure velaitur, & secem bi-hit: quae merito deridet Gellius. Hostem, pro hospite,ac peregrino, dixit antiquitas, Nunc ridiculit siti rui tentet ad eum loqui modia m. Obsoletis non vi eo quis sit locus, nisi per jocum &jxoni m. veluti si quis ineptum antiquit iis affectat orem ita notet: hic profecto dignus est , qui a plodam edat de

focces bibat. Hic non solum habenda est aetatis ratio verum etiam studii de affectationis. Est enim antiquitas jam eam leta, ac rudis,qualis videri potest ab aetate Livii Andronici, Quae paulatim enjtuit, usque ad M. Tullii tempora, quibus sic expolita est Rom)na eloquentia, ut quo cresceret, non haberet. Sed At sunt res humanae pau l 'tim ab illo summo candore degeneraret. Nece ite enim fuit, ut posteriores,

cum aliter dicere cona sentur, eius .dicerent. Et tamen Sallustius cum eadς tate scripserit, qua Cicero, Catoni Censorio, quam Ciceroni similior est. Ac Me caen s cum idcm scrine aetatis vixerit, tamen a seculi sui puritate longissime abest. itidem Valer. brax.cum Tibelli Caesaris anate fuerit, qua nondum degenerarat Tulliam secuti candor: tarnensi opotius, quam ctatis suae,more scri p six. De Tacito,

Suetoni, Pimiis, Isilio Lampridio aliisque posterioribus nihil dicam. Ccterum quemadmodum iure

38쪽

as DECO 'IA VER3. laudatur illorum institutum, qui sese ad illius selieissimi seculi imitationem componunt: ita no probarim quosdam, qui ceu barbarum horrent, quod in his posterioribus reperiunt:praesertim eum fieri possit, ut quod hic refugiunt, apud M. Tullium fu-etit in libris,quos desideramus. DURA. Dura sunt, quae parum commode transseruntur. Notatus est, qui Rempublic. dixit eastratam morte camilli, eum sentiret civitatis robur illius morte concidisse. Et Flaccus recte notat Furium quendam qui scripserit: λIuppiter,Ρbεrnas can. nive eosuit alpes. His assimile fuerit illud: campos paeis sustulit:bel .li montes excitavit mollius erat, si a mari tranquil-Mae turbato duxisset metaphoram.

Habent suam& peregrina gratiam , in loco ad. hibita : veluti eum gazas dicimus,pro divitiis, quae vox Pet sica est. Celebrata est autem eius gentis o-lpulentia, & opulentiae comes, luxus. Acinaces, pro gladio Medicum verbum est. Essedum, protheda Britanicum. Ungulum , Ostoriam lingua , annulus dicitur. Cascus pro vetulo, Sabinorum est. Uri, pro bubus seris. Gallica vox est, quem admodum & merga, pro medulla. sive adipe terrae,qui effoditur ad laetificandos agros: Et gesa, pro 'teli genere. Paras anga, pro spacio triginta staclio. lrum,Perhcum verbum est. Quin dc camuriam, pro eo quod in se recurrit, inter peregrinas voces cense. tur. Apud veteres Christianos recepta sunt, Non.

39쪽

Li3ER PRIFMus. αγ nus &Nonna pro sancto,& sancta, quae vocabula sunt AEgyptiorum, quod olim illic monachor v.& monacharum examina sanctimoniae nomine commendarentur. Quod si quando necessitas co git, ut barbaris utamur, non sine honoris praefatione sunt adhibenda, quemadmodum ait Plinius. Sunt aliae permultae voces, quae a barbaris nationi bus una cum ipsis rebus ad Graecos, a Giaecis, ad nos dimanarunt: quod genus fiunt,sinapi, piper,x. in αiber, .

OBSCOENA .

obscoenas voces oportet ab omni Christiano Tum sermone procul abesse. Nec audἰendi sunt Cynici, qui nihil putant turpe dictu , quod turpe factu non sit: Rursus quod turpe non sit, in occulto facere, id nec in publico turpiter fieri: veluti reddere lotium,aut exonerare alvum. At e diverso uonnatim turpe gictu est, quod factu turpe est ; pam-cidium,&incestus verecunde nominantur, cum ci

trunque factu sit tui pissimum. Verum ni sunt q 'ae' dam corporis membra, qua cum per se inhonesti non sunt, tamen pudore quodam humano velantur: ita sunt a mones quaedam mediae , quae verecundiae gratia caelantur. At non statim quod indecorum est propalam facere, urpe est suo nominare vocabulo.parve verecunde dicitur,quod tamen turpe fieret in propatulo. Mejere, non verbum est obscoenum , tametsi reddere lotium verecundius est,palam tamen meiere, inverecundum est.Contra, cacar est verbum obscoenum, cum actio sitaeque media. Venter pudice nominatur,impudice oste ditur. Vulva verbii est honestu,cu cunnus sit obscoe B a nu In.

40쪽

αs D E COPIA U E R B. num. Vnde igitur ducitur obscoenitatis ratio .fNon aliunde quam ab usu, non quorumlibet sed e.

. orum, quorum casta est oratio. Nam poetae,praecipue Satyrici; in his sibi nimium permiseruiat.Interis dum metaphora simplici verbo est obscoeni otiquale est illud Horatii: Alienas permolere uxores,&, Patriciat immejere vulvae. Et apud Catullum, de spuit patiuum,dc deglubere viros. Quaedam detorta sunt in obscoenum sensum,cum per se sint honesta: ut dare fidem, verecunde dicimus: di tamen obscoetaini est, quod est in Priapejis : Simplicius multo est Da,latine dicere. Martialis: vis dare , nec dare vis. Ab his igitur quae manifestam habent obscoenitatem, in tot si est abstinendum Quae medi

- sunt, possunt ad verecundum sensum accommodari: veluti.si quis dicat se exosculari, aut dissitaviari ingenium alicujus,quo valde delectetur: aut, Philologiae procum appellet,eruditionis candidatum. NOVATA. Novata trifariam accipi possunt: vel quae finguntur novae vel quae in alium usum defleauntur vel quae compositione novantur. Primi generis exem- lpium fuerit, quod Nero morari dixit .prima producta,pro fatuum esse a Graeca voce Secundi, quod Sallustius ductare exeicitum dixit, cum ductare apud Terentium,aliosque veteres sensum ha beat obscoenum: ut eam ductes gratis. Item, pa- lirare bellnm,p gerere bellum, cum patrare prius diceretur, qui daret operam creandis liberis. Tei iii generis sunt,viti litigatoriavitio litigandi, quod ante retulimus:Bubsequa, pro bubulco: item illa Pacuvii. Nerei repandirostrum, incurvicervicum pecu S. quorum meminit Fabius. Ad hanc classem pertinent l