장음표시 사용
21쪽
PRAEFΑΤΙΟ Boetius eius libri principio , quem de syllogismis cathegoricis inscripsit.
San qui ad hoc opus inquit lector accedit, ab eo priamum petitum velimus, ne in his quae nunquam alias attigerit, statim audeat iudicare: ne ve, si quid in ludo puerilium disciplinarum rudis adhuc & nondum firmus acceperit, iam ut sacrosanctum amplexandum, atque etiam colendum putet, alia cnim teneris atque imbuendis adhuc auribus accommmodata: alia firmis ac robustioribus doctrina mentibus reseruatur. Quare si quid est quod discrepabit, ne statim obstrepat,sed ratione consulta,quid ipse sentiat,quid nos offeramus, veriore mentis acumine, & subtiliore consideratione diiudicet. Ita nanque eueniet, ut quq in primo statim studendi auditu didicerunt, perspecta penitus ac potius deprehensa contemnat. At si iam quisquis siue scienti defensor cupidus esse malit habent enim hoc quoque viti j homines, quos comprehendit vetus ac longa segnities, ut ab arreptis semel opinionibus non recedant: ne in senectute discendo, nihil usque in senectutem didicisse videantur si inquam malint vindicare quam vertere, que vulpatis semel studijs imbiberunt,nemo expetit ut priora condum-nent,sed ut maiora quSdam atque altiora coniungant. Non enim una eademque diuersarum ratio disciplinarum, cumst diuersissimis disciplinis una atque eadem subiecta materies. A lter enim de qualibet orationis parte Grammatico, aliter Dialectico disi erendum,est. Nec eode modo lineam vel superficiem Mathematicus, vel Physicus tractat. Quo fit,ut altera alteram non impediat disciplina,sed multarum consideratione coniuncta, fiat vera nature atque cx omnibus explicata cognitio.Haec ille.
22쪽
cuid sit philosephia, ct item quid sapientia, militer
quid philosophus,est qualem eum esse oporteat, ex Elcinoo Platonico Philosopho,de doctrina Plat nis,interprete Marsilio Acino.
PHILO so ΡΗIA est appetitio sapientae , Vel id utio anime a corpore, & conuersio susdam ad ea vera furiae atque diuina. Sapientia est diuinarum humanarumque rerum scientia. Philosbphus autem cst,qui a plitiosephia n men accipit, quemadmodum a Musica musicus. Et qui philosophus futurus est,ab ipsa natura sic institutus esse debet, ut primo quidem ad omnia disciplinarum genera facilis ac promptus exista itideinde ut non ijs que in fluxu versentur, sed illis que semper eodem modo consistunt, mentem adhibeat.Tertio loco, ut natura sit verax,ab omni mendacio penitus alienus. iisquis enim veritatis auidus, a i diu in
rum contemplatione mentem conuertit, voluptates corpo
ris parvipendit. Oportet preterea liberali animo philosophum esse. Etenim rerum vilium estimatio homini veritatem rerum contemplaturo aduersa est. Huius insuper v Iunias iustitiam dili Set, quippe cum veritatis, temperati7, liberalitatis studiosus existat. Adde quod ingeni j acumine atque memoria illi opus est hec nanque philosophum virum perficiunt. At qui las quidem nature dotes, cum disciplina atque educatio decens adhibita cff, persectum virtute virum perficiunt:verum si neglectet sint,maximorum scelerum causa sint.
De tribus apud philosiophos disserendi generibus, ex praefatione Massi' Ficini in librum de volupta te.
et κ1 A sent apud philosophos disserendi genera. Unum, quo certam aliquam qu sitionis partem disputando descen
23쪽
dimus atque approbamus: ut Peripatetici ac Stoici fecere. Alterii, quo quaestione proposita, diuersa; ad id quod queritur, scirientias rationesque referimus, ut propositis,plura hus,inuicemque collatis, quid ex his probabilius verisinultusque appareat, eligamus: quo Academici, ac Socratici pene omnes usi sunt. Tertium genus Scepticorum maXime proprium 29,qui cum omnia indifferentia. cile putent, nec certum aut probabile habeant quicquam quod sequantur ea enim,quq natura ordine seiuncta distinctaqtic sunt, nfundunt atque permiscent) ab excelletitissimis quibusque philosephis reiiciuntur.
24쪽
TRACTATUS PRIMUS. a ratione a praedicabilibus initium huius artis tentandum sit, licet in ca omnium m nima sint praedicamenta.
allam quaerunt,pri quidem elementa ac literas dia Y seunt, inde ad I yllabas trascendunt, ddictiones perueniunt, ct denis ad orationem ipsam ita qui totius philosiophiae in stramentu , hoc est disserendi ar- te,quam διαλεκτικην Gryci uocant , expietunt m p - dicamemtis di ostendis in primis erudiri debent, inde ad interpretationem progredi , ab interpretatione demum ad f)llogismoruin serri figuras . Decem nanque praedicamenta tanquam elementa sunt quedam, quippe quἴ smplices sunt voces , ct disiunctae,eper se je duntaxat in pecta . Verbi gratia , Substantia, quantitas, ad aliquid , qualitas , ubi , quando, fac re, pati , compositu esse habere , ct ipsis sunt, xt species sub ipsis generibus,ct quae ex ipsis diuisa,ut quae Ρecifica diserentis appellantur. Verum enim Bero cum praedicamentorum ratio haud ita factu aqvoreis percipiatur citra cognitionem praedicabilium: quam certd ct ipse Porphstrius praedicabilium autor ad Chi Dorium scribens , etiamnum necessarium esse
25쪽
tic est ii iudicat, non solum ad eam , quae est apud Aristotelem Pq praedicamentorum doctrinam intelligendam , Verum risiistis quaedam nempὰ ad diuisionem ad definitio- 'as, acer HUm, ct ad demonstrationem: quae tria potissima sunt in 'asia ad comparandas disciplinas instrumenta, utpote cuius hi gratia hanc artem inuentam esse constat. De ipsis prae-
ι a a dicabilibus c quae vocantur 9 prius quam breuissimὰiduersus dicenduin est, semuls ab his initium huius artis te;
ζfianos tandum. aci i , AMADMonvM Propositio qtia per sint ilitudia 'μ p r -docet methodu in arte dissereti obseruanda. Decem nam' i H ςV queJBoni authores id litod simplex,& rei alicuius initium itio est est subinde elementum vocant. Sic dece illa genera rerum Mimebo simplicia,& initia huius artis fiunt,elementa sime ira κῶedictitur. Ita Florus lib. I .cap.j.hoc nome Usurpauit. Ita est με ex varijs quasi elementis,congregauit corpus Vnum, populum Romanum ipse fecit. DisiunctaJ . Sinuosa S perplexapes p ςr quaestio fuit apud tenebrosos sophistas quomodo dece ge-q'a' de nera rerudistingueretur. Haec paucis ex Peripateticorun filicabili seola sic expedienda est. Predicamentatione, & non rei plabus scri distincta sunt: Omnia enim ad substantiam veluti fundaritimase mentum reseruntur. Nom in homine omnia genera summa libra reli pectare possumus, quae singula suis notis distinguiantur. qisit, seri Et per se duntaxat insiectae JHic locus in spcciem difficilis, si ,ς μ' aliquid negotij lectori facessit. Cuius huc puto sensum ciati', et piis se: Dece illa genera, ut ordine&clasi em predicanacti costir ' tiuint,per se con syderant: d,ut ex eisdem pronuciata coninter hq ficiuntur,ad aliud referunt, nimirum ad ipsam propositi O- qum ς ε θecies ub ipsis generibus J Ex hoc loco colligere facile odμςrsue pollumus,specie & differentia in eo ordine reponi, in quo illorum genus ut animal est in substantia in qua est homo
no . ci brutu, particeps rationis, expers rationis. enim VeroJ
Mit Respodet tacita: qu stioni. A quinque vocibus est incipieninipera' dum quia hae conferunt ad sequentium cognitione. Est Or- ι' A rq do doctrinae de naturae: Haec quinque unitiersalia sternunt viam
26쪽
viam ad sequentia,& simplicia siunt. EtiamnuncJ Porphyrius statim in vestibulosus introductionis qua ad Chrystorium discipulit in sulim scripsit, quadruplicem proponit: quinque uniuersalium utilitatem. Conserunt ad predicamenta,qiliahqc ex uniuersialibus componuntur. sinitionem Jomnis finitio si plena & perfecta est, ex genere & differetia conflatair. Ad diuisionem J quia diuisio est generis in species per disteretias dudilectio. Ad demonstrationem J quia demostrationis terminus medius est finitio alterius extremi: ut si ducas, omnis multitudo ex unitatibus collecta est par vel impar,omnis numerus est multitudo ex unitatibus collecta,crgo est par vel impar. Quo fit ut he voces his quatuor per tiles sint.
Praedicabile quid sit. p RAEDICABILE hritur vox est quae de pluribus νniimcὰ praedicari potest, ut genus, ut species, Ut
disserentia, ut proprium, ut accidens. Horum enim Nnunquodque tam voce quam ratione eadem de pluribus praedicari natum est, id quod de seingulis paulo pG proprio uniuscuiusque loco latius explicabitur. Quo fit, ut individuum praedicabile dici non possit.ms improprie:quippe quod de uno solo praedicatur tantum: t Socrates,quae vox de ipsio tantum Socrate praedicatur.Quae eadem tametsi de aliis quoque compluribus p dicatur, id certὰ iam non univoce, sed aequi- noce Q. Veluti se Catonis nomen de utroque Catone Censoris,atq; Vticensi, P de tertio stam illo praedicaretur,de quo Iuvenalis Satyra fecunda,Tertius ὰ coelo
cecidit Cato si modo tertius aliquis fuit. praedicabile igitur aliquid quidem propriὰ tale dicitur, aliud νero minus proprid.
27쪽
. praedicabile. J Id quod est apud Arist. TO' .i.apud Dialecticos recetes,miuersale vel prsdicabile. Neque quo-riindam immodicam diligentiam quae autore Plirio plo
Tunque obesse solet, probo,qui nimium auxie &curiose uniuersale,& predicabilo separant. Nullo nitentes neque autore, neque firmo argumento. Arist. libro primo de interpre
i Θ κα ρηγορειτθω Vnistersale est qJ de plurib. pre dicari natum est . Praedicabile est voxJ Simplex &rei exissentis significatiua : Nam quae complexa sunt& rem extinsentem non significant in numeru quinque Vocum non Vo niunt, ut homo sudiosiis, τραγ-2zος. Vniuo ceJ hoc loeqVni uoce predicari Iatius sumitur pro co quod secundum. 'tionem essentiale, vel accidentariam do suo inseriori dici tur. Quo sensa proprium S accidens univoce dictantur. Horum enimJ in hunc locum obiici sblet ille locus, qui est apud Caesarium ultimo capite huiui tractatus in communia tibus. Commune est omnibus Pr dicabilibus prςdicari de pluribi invia iunce praeter accides. Locus ille turbauit multorum ingenia. Dicam paucis quod sentio: Accidens non pra dicatur univoce,hoc est non aequaliter quia dicitur de suis inserioribus secundum magis, & minus. Reliqua quatuox uniuersalia ex aequo de suis inserioribus dicuntur. Idque ex communitatibus Porphyri constat. Et sic Iocus ille huc nubisto modo oppugnat: Nam univoce dici alio modo sumitur.
De eo quod Differens, & quod 1dem dicitur:
tum quot modis utrunqtie dicatur.
SANA de pluribus praedicari dupliciter conis rit. Aut enim de pluribus numero disserentibus, aut de pluribus diserentibus specie . Proinde paulotius repetendum hoc loco , atque dicendum breuiter, Differens quot modis dicatur: tum quod huic es ad-eerso respondet, Idem . ita fiet haud dubiὰ , ut quae equAntur , planiussercipi queant. Sciendum igitur
28쪽
quod Disserens tot modis dicitur , quot modis dicitur idem. Idem autem tripliciter dicitur . 2 lam aut genere,aut specie, aut numero idem alicui quippiam dicitur. genere quidem eadem dicuntur,quaecunque sub eodem genere continentur proximo, vi homo criso sub animali. Specie vel δ, quaecunque sub eadem specie continentur, ut Socrates ct Plato sub homine. umero porro eadem,quatuor dicuntur modis: nempe aut nomine, ut Marcus or Ciceror aut desinitione, ut homo ct animal rationale aut proprio,νt homo Grrisibile:aut accidente,ut mel, ipsum tum flauu,tum dulce. Hinc iam colligitur,ct differens ab alio quippiam tripliciter dirigenere, peririct nume ro. Genere
quidem disserentia dicuntur,quae sub diuersis mi proximis generibus continentur, ut homo, ct quercus. Si
quidem homo sub animali proximo sibi genere, O
quercus sub arbore,itide genere proximo continentur. Decie vero di ferentia dicuntur, quecunque sub diuerses continentur si eciebus, ut Alexander oe Buceph
ius quippe Alexander sub homine, Bucephalus vero sub equo continentur. Quin o disterentia specie dicimtur ipsae interse species diuersae,tametsνnisgeneris
speciessunt,ut homo, leo,bos,equus, oec. 'mero porro differentia dicuntur, quaecunque in numerando,hoc es,dum numerantur,inter sie differunt, ut Socrates c Tlato . Nam cum dixit quispiam,Hic Socrates est, OitGHic Plato est duas ta fecit unitates, nT in Socrate,in Platone altera. tq; ita no eade in Socrate uniatas numerata est,q in Platone, sed altera atq; altera, est per hoc numero tantu disse runt Socrates O Plato.
29쪽
Sane ) Hoc caput de differente & eodem Ciserius prsposait quia adsert aliquid lucis finitioni generis speciei , in
quibus fit mentio disterentis. Totum hoc caput nititur hoc principio & elemcto topico quot modis dicitur unum oppositorum,tot modis &alteiu , sed idem & disterens opponia sunt,ergo si ide dicitur tribus modis etia disteres. Etgenere' si qς obi jciat, homo est sub animali proximo genere ,& leo sub bruto,ergo no sint subcodegenere proximo. Submouere huc scrupulit poteris, & diccre hqc exEpla & sexto capite primi libri Topicor usi: mpta esse. Tempore aute Aristotelis hoc nomen Brutum quod apud ipsum αλογον est impositum non fuisse. Quare homo & leo sub animali proximo genere: erant. porroJ In his quatuor modis quibus aliqua numero dicuntur eadem, illud diligenter obseruandum est, pro orie ea csse eadem num cro,que nomine & finitione eadem sunt. Et sic intelligendum est hoc principium,cum dicimus quicquid couenit uni corum quq eadem sunt, ctia conuenit alteri.Id veru est de his quς sunt cade numero nomine &finitione. Cuius rei diserte & nominatim nos comonefacit Aristote. sexto capite primi libri Topicorii his verbis ς ριολογουHrsus τὰ D- , ταυτο, παρα
κυριωταταμ, - πρωτως, ο ταν ονοματι η ο ραν τί ταυτο, αποδοροῦ ηαθαπερ ἱμ ατιω λυπιον , εχ υ νων ταζον διπουν ανθρωπου . specie vero specie aliqua duobus modis disterunt, quae siub diuersis sunt speciebus, ut Alexander & Bucephalus, &quae inter se diuersae species sunt ut homo, equus. A umero porrod differre numero hoc loco dicuntur, non ea quae diuersiam consti ruunt numerit,ut binarius ternarius sed 'aliae per se existuli& diuersa sunt, ut indiuidua sprciei substrata Quibus verbis facile Ammonij obiectionem diluere possumus. Homo dicitur de Cicerone & Marcello,Cicero uniis est, Marcellus unus estied unum non disteri ab uno numero nam unitus non est Numerus Ergo Cicero & Marcellus non diis
30쪽
De genere, quid sit,& quomodo diuidatur. GENus cum multipliciter dicatiιr,autore Victo vino, dicitur nanq; parens ct patris,hinc illud Vergilii, Unde genus ducis. Ite est cuiusibet rei qualitas: visi dicas,Cuius generis vestis esρνna tame eius significatio est,secundu,qua prgdicabilesit, militudine via delicet a primo illorutriusignificatorum simpla, a philosobis hoc pacto desinitur, Genus est,quod de pluribus disjerentibus1pecie, in eo quod quid est pred,
catur.Velyc, Genus est vox quae coptarcs Db H lyecies, eas eq; inter se diuersas continet amplectiturq; de quibus in in eo quod quid est predicatur,ut animal de homine,de leone,et equo. 2Nasi qκarratur, quid enhomo, quid leo,ite quid equus: rectὰ couenienterq; de Nnoquoq; horum re*ondebitur, quo animal est. Animal igitur de homine,de leone de equo, in eo quod
quid est praedicatur Atq; haec ipsa inter se specie disserunt,tametsi sub animasi,ut sub genere proximo continetur: Diuiditur autem genus in genus genere ratiissimum, genus subalternrem. Genus generalissimum est,supra quod non est aliud superueniciis genus. Atq;
id quidem in unaquaq; praedicamentorum serie ita obseruatum est,ut i aliquod supremum quod proinde a quibusdam generalissimum, ab aliis principalis- u,aut quod Lauretio Vasta magis probatur
mum genus dicitur,ut substantia, quantitas, ad aliquid qualitas,ctc.de quibus licet ens praedicetur ,genus tamen ad nullum horum dicipotes, quoniam non Ῥniuocὰ sed aeqhiuocd de ipsis prsdicatur. DesinitUr rursus hoc modo, Genusgeneralissimum eat, qlis d