장음표시 사용
51쪽
statua: quo quidem modo, accidens hic nunc in alia quo esse dicitur, νt in sibiecto. Praeter hos autem nouem modos a Ioanne Damasceno duo adduntur, vi in tempore,Neluti cum dicimus, 2 se tempore diluuium fuisse.Et Ni in efficiente causa, ut in Deo omnia, ct in artifice rationes eorum, quae ab ipso emanant.
Consenianeum lQuoniam dictum est aliqua dici de subi Oo,aliqua esse in subiecto, idco nunc addit modos , quibus aliud in alio esse dicitur. In his nihil e st,quod itudiosiim lem Oorςm remorari possit
De sis, quae ordine quodam de subiecto aliquo praedicantur. R E G V L A.
Quando alterum de altero,ut deD HIio quopia. praedicatur, quaecunque dicuntur de eo quod praedica- tur, omnia ct de subiecto ipso praedicdtura hi quia homo de Socrate praedicatur, de bomine rer o ct animal cor substatia, di animal igitur, et substatia de Socrate
quoque ipso praedicantur. Quare se Socrates homo est idem nimirum Socrates animal est, substantia Sciendum tamen quod intellectus regulae accipiaeb de iis praedicatis,quae nomina fui it, rei sub Mntia explicantia, non etia de ijs, quae nomina sunt aliorum Nominum designatiualiae secunde impositionis nomina, eriper hoc nominu nomina 4 D. Seuerino Boetio,a recen t loribus vero nomina it e termini secundae hitenti'nis
appellantur cuiuisodi sunt genui, species, sublestum praedicatu hissimillia. Q 'apropter de homine licet species praedicetur, γ honio de Socrate io perinde Socrate ipso1pecies piraedicabiti r νηqust
52쪽
QE A N DO H eri mJ Haec prima regula docet quid sit dici de subiecto . Est intelligenda de vocibus necessario, co- hqrentibus. Quicquid enim dicitur de pr dicato necella'. xio,etia dicitur de subiecto. Sic Plato colligit libro de Re publica sie do. Deus est bonus, bonum est innoxium, innoxium, nihil facit mali: ergo Deus nihil facit mali. l lecregula etiam locu habet in accidentibus,ut i ultitia esta di tus,habitus est qualitas,Ergo iustitia est Qualitas. At in terminis non necessario coherentibus liqc regula no habCt lo cum, ut non recte sic colliges, homo est animal, Animal est genus: Ergo homo est genus. Est etiam hic alia cautio ut totum praedicatum prime propositionis,fiat subiectum sectin-d P. Quare no sequitur Ioannes h bet anima rationale. Ani 'ma rationalis est immortalis: ergo Ioannes est immortalis.
De nominibus siue vocibus, quae vulgo primae &secundae tum intentionis, tum impositionis, siue nomina , siue voces appellantur.
Hanc igitur ob causam haud ab re fuerit paulo altius hoc loco repetere atque adnotare duplicia est ignomina me voces quibus in tradendis disciplinis atq;
artibus passim ut ilιr autores videlicet alia ex
dici primae , alia secudae impositionis, siue t vultμs
Dialecticoru ea appellatur ae siecun s intationis nomina,neque id quide omnino ira irrd. Nam quae primae siue intentionis siue impositioni; nomina dicunt Ir, ea sic appellata esse certum es,quod qui mocabula insiluere in animo habuerunt,primum qui dein j intende
runt,νt ipsis rebus nomina inderent, sue inmouerent, qua rerum vocabula essent, dicerentur: qualia sunt ea vocabula cuprimis, quibus Nullis bo niuis n. passim Vtitur in exprimen is sivis inuic coceptibus qμibus utimur in disciplinis is Maturalibus, a n di
53쪽
ralibus,addo ct in mathematicis ct in diuina philosiophia. ali ν plerisq;,deinde vero cum viderent i dem necessarias fore artes aliquas per quas disiceremus Osciremus rectὸ ac propriὰ xti illis nominibus id positis ut que docerent nos illorum significationes,proprietates, elegantias, ct in summa illorum aptas ubique copositiones me ut quid animo tuo coceperis ali iudicare possis sae ut quid veru quidue falsum sit , statim djudicare possit, quicunque loquentem altu audiei it: sue vi auditorem inducere queas ad assentiendu tibi, quod persuadere conaris: hinc illi veluti iam secundo
loco intenderunt ac mente coceperunt νt ipsis nominiabus Nocabula imponerent inderentqueCuiusemodi nomina sive vocabula sunt, quibus tum in Grammatica, tum in Dialectica,tu in Rhetorica arte ptimur. Vnde ipsa secundae siue impotionis ue intentionis nomina tandem dici coeperunt.Et haec quide mea de his nominibus siue vocibus sententia est: nec video aliam huius discriminis inter ipsas voces rationem magis consonam rei propositae: qu cuque vero ali' protulerint reddiderintque, eam mihi Ni nec refellere omnino,ita nec probare admodu durae fuerit iudiciu tame suum cul; relinquo. Is interim ad institutam reuertamur.
HANC IGITvRJ Hoc caput addit Caesari iis: quia insuperiori capite, nominum secunde impositionis, mentionem habuit. Caesarius satis diluc;de quid sentiat explicat. Nomina primae impositionis dicuntur quibus animi noliri Sensa euoluimus atque cXplicamus Prinatina rebus ipsi S 1ndita sunt, & ob id nomina rerum dicta. Nomina secundae impositionis dicuntur quibus rexu nomina des gnrnius. Ea Boetius nomina nominum vocat, Nomina prunae imposi-
54쪽
tionis sunt Corpus,virtus,scientia. Secundi vero nom verbuna,gentis,subicctuin,praedicatum.
Dc generibus diuersis , & non sub alternatim positis.
Diuersorum generum , nonsubalternat
solitorum diuerse sunt species, diserentia, Ni ania malis G scientiae, Anim iis quippe differentia sunt
gressibile,bipes,volatile, aquatiter scientis vero harum iurilla es, rumpotius ipsius scientiae differetia a signaripossunt,quod haec quida naturalis, haec moralis; illa vero rationalis existit. t vero geherumsubalternorum ue subalternatim positoru nihil prohibet eas de esse differetias, ut auis cor animalis, que genera sibi subalterna sunt. Siquide species animalis auis est eademq; corvigenus. Vtriusq; autem Ῥtpote tam animalis quam auis disserentiae eodem essepossunt diuem sae. Eaedem quidem, ut si quis has animalis disserctias assignet,quὀd animalium aliasunt quae pascantur herbis,alia que seminibus,alia quae carnibus,per quas aues inter se differre dignoscuntur, quandoquidem ct inter aues aliae herbis pascuntur,aliae seminibus, aliae carnibus .Diuersae vero,νt quum animalis disserentiae 'assi nantur,quod aliud quidem rationale est, aliud imretionalerquorsumsand nulla aliis ab aut differt.
DIvERsOR vhi Gg Ea v MJ secunda regula generum,diuersorum predicamentorii, sunt diuerse differentiae secundum speciem . hoc cs cpnstituentes diuersas species, ut animalis, cil est in subflatia di Eretie sunt, Aquatile Volatile. Scientis vero quae est id quali tate disteretis sunt naturalis,nioralis,rationalis,iluae disteretie sumpte clige
55쪽
nere diuersas constituunt species. At veroJ Genera subaltex nasiue subalternatim posita vocat, que se inuice cotinent. ut auis & animal.Et horum possunt cedem elle differentiar.
De prsdicamentis genera tini. Eorum quae secundi nui iam complietionem diacuntur,unt quodquesignificat, aut substantia aut qualitate aut qualitato,aut ad aliquii aut ubi, aut quando,aut situm esse,aut habere,aut agere,aut pati.
subflantia quidem est mi exempli gratia dicam ut
honIo,equus:quantitas,ri bicubitum,irrcubiti :qualitas ut Musici , Grammaticum, album,nstrum: ad siliquid,ut duplum,dimidium,maius,minus:νbi vero, νt in foro,in meatro:quando autem,ut heri, anno superiorisillim esse,ut iacere, edere,ctare: habere auis, Ni calceatum esse,armatum esse agere, Nisecare,πrere ati,ut secari, viri, Sanὰ ex hsque didia sunt, ipsa quidem secundum sesingula in nulla asyrmatione, vel negatione dicuntur,Nt quameq; Nerum,neq; fasim significent.Horum autem ad se inuicem coplexione a firmatio xtiquest,aut negatio.
E o R v M us ΑΕ)'ristoteles.j.cap.j. lib.de Physico audieti scribit nobis a natura iiisiti esse via nobis notioribus progrediamur. Hic igit generatim in significata vocis in i coimple ae euvmerat tu) .Hecenum alio est, non diuisio. Nam diuisio est generi in species distributio. Predicanacta alitem geliera superiora non habent.
De substantia , quid sit ,& quonaodo diuidatur. Substantia dicta esse videtur , quδd aliis omnia bus stubstet proinde a Ioanne Damasceno hocpacto describitur.' Sstbriantia est, quae pesse subsistit: alio
56쪽
neutiqua indiger visi. Me ipsa ab Aristotele in primitiam diuiditur oe secundum. Et primam quide eam e dicit, q propriὰ est principaliter, maxime sub-sare dicitur,qus neq; de subiecto dicitur , neq; in Abiecto est,ut quidam homo,νt Socrates,ut Plato, quid hmoi est,nempe sngulare indiuidui . Se n-.dam verὸ sustantia, idest, secundae substantia nomine, appellauperies ipsas,in quibus quae principaliter sub-Rdtiae dicuntur,insunt harumspecierumgenera,vt homo,ut animal. Caeterum primae substῆtiae idcirco diaci videntur,quῖdsensibus propinquiores sint,primaeq;
his occurrant,ut ex quarum hausta prius sensibus cognitione,genestalitas deinde animo cocepta colligitur, constituiturq . Id quod O diuus Seuerinus Boetius in libro de duabus naturis in C H R 1 s T o, aliis quid verbis, sed sensu propὰ eodem dicere videtur: Intelυ-ctus, inquit,uniuersalium reru ex particularibus sumptus est. Ex quo edi liquidὸ constat, quod ex secundis substantiis magis substatia ea dicitur; qus primis subsanti spropinquior est,quippe quae pluribus etiam substat.Quosis xt 6 species magis substantiast quam
genus, idi homo quὰm animal. Porro in er lyecies ipsas, quae quidem huiusemodi sunt ut genera esse n3pos finia nulla magis substantia est quam altera, quema modum,nec in primis substantiis , altera altera magis substantia est. tC v M R E sJ numero sint innuit homina vero finita, ideo Aristoteles estiisam illim & imime .sani reium varietatem ad decem capita reuocauit. Inter-subctantia prior eu natura, luia alia sine hac subsistereno possunt , ratiQnς,
quia sit uniuscuiusque rei latione, ratio sitbstantie inest:
57쪽
Cognitione, quia tunc unum quod cognoscimus cum quid. sit.& substantiam eius intelligimus.Τcmpore,quia sola li cseparabilis est.Substa via est Tryrones hic admonendi sunt,
generum summorum nullam est e sinitionem . Omnis enim finitio genere,& dimerentia constat.Supremorum aute generum nulla genera sunt. Ob eandetin rationem indiuiduorum nulla est propria finitio , quia nullas habent proprias differentias Describit ergo substantia per id quod eis proprium substantis, scilicet per se subsistere. Viue pruri si
gula haec adverbia suum pondus, & momentum habent. I ropri J quia primae substantiae sensibus obiici uiam r. Principaliteri quia primae substantis alia.omnia prius insunt. M. ximeJ nam prima substantia ut Rodolphus agricola ait, est cui reliqua omnia sitiat innixa, quaeque reliquoru receptaculum est,&sundamentum. SecundarumJ Secudae substantiae sunt genera,& species primarum sit bstantiatu. Quare color liςet genus sit,tamen non est secunda substantia,quia no est genus prinas substantiae. Caterum J docet nominis rationem cur primae substantiae dicantur. Hunc locu magni viric' ii elle e conatur: secundis thbstantijs interemptis etiam interimuntur. prime, quocirca secundae substantiae primae dicendar Videntur. Hunc sci upulum sic eximere Oportet, Vt
prime subsilantiae sunt sensibus propinquiores: ita cita primis nominibus appellande eratanteluctus inqui Locus hic est apud Aristotelem. xxix. cap. j. lib. Posterioiu. Ex singularibus plurimis,uniuersale manifesturn est . Ex quo liqui constat J Magis, S minus hoc loco non significant intcntionem,aut remissionem sed signiscat,potius similius, propinquius. Hoc sensu stibstantie vocabula has voces admittunt. Sic Arist teles accipicndus est primo cap. ij. lib. de Anima Cum dicit corpora naturalia esse magis substantias quam artificialia. I orroJ Huius loci ratio est, quia species infimae aeque propinquar, prime substantiae sunt.
De sex substantiae proprietatibus. Omnibus subnanti's, tam primis quam secur di proprium quodammodo est,insubsecto no esse. Di-
58쪽
, TAE A C T A T V S. II. 29co autem quodammodo,quando id non his conuenissio lis,sed ct earum perinde disserenti,, quippe quae nec ipse in subiecto sunt aliquo. Omnibus incti per secundis
substantij est earum differentijs couenit Nniuscepr dicari de primis:vt homo animal de Socrate, is de eodem item Socrate, rationale. Omnia tranque haec de Socratepredicatur nomine pariter est ratione id quod univoce praedicarisupra definiti est. Substantispraeterea nihil est contrarium. uuod tame omnino ve runt esse non vidctifricum igni,aqua,igo aqliae ignis contra-:rius esse putetur.Sane hunc scrupullim Boetius paucis verbis ita diluit,idque iuxta Alexandri Aphrodisii
teri contrarium est,sicet eorum inter se qualitas repugnent diuersaepsint. Substantis igitur nihil est contra rium. At ncc proprium hoc substantiae est, quando cirquantitati perinde conuenit,stali, quibusdam. SAbsantia item neq; magis,neq; minus suscipit, ut homo non es magis aut minus homo, vel seipso prius vel po- serius, vel alterρ quolibet homine. od ergo dictum est,nes magis nep minus suscipit,id ita intelligitur psub Atia ipsa neq; intenditur,neq; remittitur.Sed nec istud substantiae proprium, quando neque circulus alio
circulo magis aut minus circulus es. Videtur autem
omnis substantia hoc aliquid sigmficare. id qzod in primis quidem substantiis haud dubie ita se habet. Ius
cundis vero non ita plane, nis ob appellationis figura, ut quhm quis dicit hominem,aut animacis iam perinde ac quendam hominem ut quoddam animal dixisseem deripoisia tqui id ita no s. sua propter secunda
59쪽
substantia no hoc aliquid,βd potius quale quidsignisi ,
cat. Maxime verb propriu substantiae est,quod tametsi una eademq; numero ipsa existit, ecundu sui tu mutatim em,contrariorum is sceptibilis est,ut quida homo qui licet unus, idemque nomero maneat,ipsie tame n sic calidus, ni csrigidus,nunc paruus, nunc studiosus existit istaturque hoc pacto interim contrari s inter se qualitatibus:id quodnen orationi,nes opinione conuenire pol.Quippe quod neutra earu quantu quidem
in ipsa est mutatur: disii aliquado vera, aliquado fausa iudicat: quin potius res ipsa,de qua vel oratio ph
fertur, vel opinio habetur,mutatione sui admittit,patiturq; νt Aristoteles inquit, eatenus oratio ali vera,aut falsa est,quatenus res se habet adem de opinione sentiendum. MARI si υ TELA s de more laabet ea quae a sensibus remotissima sint , per ea que sensibus proximiora sunt, cXplicare. Quam docendi rationem Aristoteles in libris de ani- rua de hystoria,partibus generatione animalin, secutus est..Hoc loco itaque Cesarius Aristotelem secutiis, subitati armquae intellectit percipitur, per proprietates quae nobis no- riores sunt, copiosus decla stat. 0mnibus ubstanti s. J Prima haec comunitas propria videtur secsido modo. Na omiti subsantiar, Sc non soli couenit. Sed O earum perinde disserentiis.I. Ex hoc loco aliquis conisincere poterit distereti ' iam .egoisibstantia. Nam hic nominatim C sarius dicit, non qse i si biecto conuenirς alijes a sit bstant ijs,nimirum differe iiiijς-Hic nodus se di luendus est. Differentia, nee ohmino es*bstantia,nec omnino accides, sed mediastinum locu intem trutaq; ten*t est.n. qualita= ut vulgo loquimur subsi ita I . Omnibus tuo per J Secundς. n. substantie;& nomii itione de primis die urit substanti eρraeterea. J Ηui durati ' casacilis confraria proprie i solis qualitatibilia . Huna
60쪽
auriSubstantia item.J Hic locus a Mobista explicatus tame adda.Res omnis cuius est aliqs terminus elientiae sus,& ad quecu peruenerit abet essentiae illius nomen, notidicitur esto hoc magis, aut minus quod sit. Queadmodum Cicero dicit de Beato: ib. s.Tuscula. Nam S qui beatus est, non intelligo quid requirat, ut sit beatior. Ita substatia postquam peruenit ad terminusiae pei sectionis no dicitur magis,aut minii, , alioqui non est et perfecta. Videtur autem.JPrima siubstantia spissicat hoc aliquid hoc estiem snpularem. Secunda substantia prima facie etiam videtur significa Te rem singularem ob appellationis figuram,hoc est quia dicitur ae prima. sed non est ita quin potius quale quid significa t,hoc est naturam commune multis,&speciebus,& indiuiduis,Neque hic quale silmitur quemadmodii in praedicamento qualitatis,scilicet pro qualitate accidetaria, sed pro notione comu ni essentiali. Maxime vero.JHsc sexta comunitas est propria quarto modo namconuenit omni substatim. Primis per se, secundis quatcnus insunt primis: ut quia hic homo tarotar,dicimus hominem sgrotare. Pr terea colauenit soli substantiae. Nam nihil cx prsditamento accidentium , manens unum, & idem numero , contraria vicissim recipit . Id quod.J Recipit tacitam obiectionem, sit bstantia recipit contraria secundum sivi mutationem , at oratio,& opinio si contraria suscipiant , ipsa non mutantiar. Dein-0ratio, &opinio non sii scipiunt verum , vel falsunt, sed potius res ipsa. Nam veritas orationi, , vel opinionis, pen det a re ipsa. Vt enim se res habet, inquit, Aristoteles, ita oratio est vera, vel falsa.
Dialitas secundum quam in paries quippiam
diuiditur. mantitatis autem alia continua est , qtis Nerae discreta. Continua quantitas ab Aristotele ea esse desinitur,cuius partes ad eundem teraemum communem copulantur,ut lineae adpunctum ad lineam hi