Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, nunc recens Hermani Raiiani Vuelsdalij fructuosis scholiis illustrata, & in multis locis emendata. Accessit huic Ioanni Murmelii Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

41쪽

DE PRAEDICABILIBUS

Acci DENs in uniuersum duobus sumitur modis. 'iamo pro onmi eo quod non est substatia, scilicet pro nouem praedicamentis accidentium. Et sic accipitur in ea peruagata diuisione Aristotelis,quicquid est,uel est substatia vel est accidens.Secundo sumitur accides pro eo quod potest adesse subiecto, & abesse a subiecto, praeter subiecti interiturii. Accidens estJ Existimo tot esse interpretamenta ad hanc finitionem allata quod hominu ni opiniones & sentcntiae sunt.. Ego vehemeter probo id quod docti, placuisse video, id est, Duae hae priores accidentis descriptiones, Accidens tantum separabile coplectuntur. Tertia vero descriptio & accidens separabile inseparabile continet. Id si recipimus,lam subuertimus subruimusque omnes omnium importunorum λ-phistarum importunas,ineptas, ridiculas,cauillationes. Nec crit recurrendum ad eam monstrosam ut sic dica) subintellectionem, quam Porphirius ex veterum Philosophoru sententia,commemorat. e multa monstra,porteta,in nobiali Philosophia peperit. Ego semper modii illum intelligendi calorem sine igne,& coruunt esse album, valde se spectum habui. Putauique esse magis ingeni0sa iniquam necessarismiubtilitatem. Accidens quod neque esu Haec tertia descriptio per negatione alibrii uniuersalium assignata est. Est autem sc accipienda. Accidens neque est genus,neque species, re- 'spectu siti subiecti cui thhqret. Potest in accidens esse genu . . Nel. species respectu sitorum inferio uni, yt color si ad parie.. tem reseratur, est accidens si ρd albedinem & nigredi hiemest genus. Qu a in re multi puerilitor hallucinantu .'

Quomodo accidentis definitio 1ntelligem. da sit'. culii' laticine attiat Bidnis.

Superest .altima huiuis, labet cerim erat, nisitatio haud facilis,expende interi

dena

42쪽

T R A C T A. 7 v S. r. ardens est,p od ades ct abs a B eius, in quo est inis ritu, qui feri pqis ut ex accliuentibus a iudseparabiale,aliud inseparabile statuatur8 Na quod inseparabile essidabe nonpόtest. Sari huic dubitationi Porph2

rius ita paucis fatisfacere u detur, quod ait ex si causa chmum posse album si bintelligo ct Aethiope cau- dote nitentem , preter utriusque chrruptigiumq;. Verum hoc 'sum Boeti is astrui r est tit dicens. inseparabilia, in his definitio uidetur conuenire OKρosse. Sedieci inquit tam uehemens iusto,sioluitur hocpassq, quod c tria conitio de accidetib s facita est potesate,nρn

actu intelligentia, non ueritate. Agὸ litur , quoniam A ethiopi cosor niger auferri non potest,animo sum cogitatione separemus , erit tum color albus Aetio si non tamen species consumpta est. Ita quoq; ,si a consonstredine abstuleris imaginatione , permanebit tamen auis, nec lecies interibit. Ergo quod dictum est a esse est abesse,non re,sid animo intelligendum est God tamen in his,quae speciem collituunt,haud ita sese habet: υis ab homine rationalitatem auferas, qua licet. separare non possimus,lamesi vel animo, tagina tir. neue disiunxerimus,statim peribit bommisi me . . Des communitate praclicabilitim inici . se, do

differentia, itςm eorum a se inuice ' - . .

Commune est omnibus praedicabilibus de pluet i liuspiaedicari, ut exempli gratia . Genus quidem ymnibussubse.cqtentisisterie us ς' indiuiduli desii. bus omyikμi or costitutiuε cum prisnis differ tu pradicatur. Jeries autem de his Dium, quaeiub ea conti

nentur

43쪽

nenturi indiuiduis. 'oprium vero, ct despecie cuius eii propriu, de eius speciei indiuiduis. Poreb accia. Ses ' despeciebus pariter O individuis,sted prinripa liter quide de indiuiduis , secundo vero loco, s&ψ, contiuet in liuidua, hoc e peciebus ipsis.u eadmotum d diuerso proprium principaliter quia dest cie cuius est proprium , ut fecundo deinde loco, de illius speciei indiuiduis: ut risibile esse, prius quide cyprin cipaliter de homihepraedicatur: posterius vero , si eundo loιo, socrate . Platone,ceteriss parti i ribus h-ιihibus. commune item est omnibus p dica bilibus , praeter accias, univoc/praedicari de quibus praedicantur. Disserunt aute 2 se inuices dicabilia, quod alia quido predicantur in eo quod quid est vigenus eripecies: vita νει o in eo quod quale quid est,aut ' quomodo se habet quippiam,id quod plerisq;,accide ribus quaeritur,ut se quis interroget,quomodo sie habet Socrates'tum quis re V re1ponderit, quod aut ambu-' Iat,aut dilutatem vero interroget quispia, qualis en Socrates' apte fortassis restodebit alter,quod sapiens

est. Ergo disterentia,proprium,inaccidens, praesiertim

inseparabile in eo quod quale quidprfricantur. spe est ille genus dissert, quod genus quile praedicatur depti ingus Ospecie diserentibus hecies vero de in tui is , ct numero differentibur tantum. Et differet ia ὰWoprio accidente disert, quod differentia quidem praestator in eo quod quale quid est secundis, rei scili. cst esse,itiam:proprium Nerὀ, accides secundum rei potius inhaeretiam.Dems proprium ab accidete dis fert , quodproprium qui e conuersum prae cat r

44쪽

TRACTATUS II.

, cuiuis proprium, cccidens verὸ minimῖ. Hacts nus de quinque praedicabilibus vocibus, resat nunc

vi praedicamen ta aggrediamur. .

Expos ITA breuiter natura cuiusque viailicrsalis, duo sunt quq hic C serius docet, alterum in cilio 'itlinque unia uersalia conii eniant, alterum in quo disterant. Commi neqhanc communIratciEν τ, ς ε docet. Sed principali

temJ Accidens dicimir primo de iis diuiduis . deinde de spe

ciebus,contra vero proprisi primo predicatiir de specie, se- cudo loco de individuus. Commune est antenc laic locus quomodo sit intelligedus, initio a nobis dicttimsia a proprioJ Hinc loco ex diametro aduersari videtur id quod scribit Aristot.i3 cap. septimi libri Topicorum. Que-cunque locum flabent in s itione inqti id cst enuntiantur. At disterentia locum liabet in finitione, ergo in quid lpr dicaturris c&ex priore sensu difficilis,lic submoliendus est differentia in quid pr dica-

. tur quia indicat rei esentiam, in qua- . te autem dicitur quia per eam rei ii GJ i ete ad quessionem fa- l

45쪽

iri qlio de praedicamentis agitur, de pri irae. mum ostenditur quid sit praedicame11- tum , & cur ita appestetur.

E praedicamentis deinceps scripturus, operae precium facere videbor , si qui si pridicantentuna prius exposuero, ne nominis vis ip- sitim lectorem ad illorum iam cognitionem properantem , longius equo remoretur, W-

pote nondum perspecta,duntamen interim quid sit si ire labor t. Prqdicamentum igitur est ut & a Traperuntio definitur ) terminorum, qui secundum nullam compIeXionem dicuntur, natura rerum ordinatio . Que definitio, vi mihi quidem videtur, hunc habet intelluctum: quod prsdicamelum nil aliud est, quam series quidam terminorum incomplexorum, quatenu kex his natura,id est,rationet rerum alij alijs sub ijciuntur,alis de alijs pr dicantur. Ceterum nomen pretdicamenti didum hinc esse videtur, quod de omnibus praedicantur decem numero prξdicamenta, velut ipsorum vocabulorum elementa quaedam, Quo nominae N inintilianus ea vocat,&approbat Lauretius valla,quod sensus scilicet clicrorum vocabulorum ad ista, tanquam ad clementa, & prin cipia reserantur, ob eamque re ut idem ait genera quoque dicuntur, quod ex his cstera significata gignantur,quorumque nullu alio stuperius est aut alteri g nus,sed ipse genera uini principalia,immo vero,si sic dicere licet,principalissima genera. onia vero eorum, quae prS- dicantur,alia quide pridicatur aequivoce alia viai noce, alia vero denominatiuo:ab squiliocis igit & vniuocis, & denominatiuis,necnon &ab alijs quibusdam, quae ante praedica- Maenia a recentioribus dicuntur, ut ea, quae sequuntur ipso. rum praedicamentorum traditionem. Post pridicameta ab

eisdem

46쪽

csdem appellantur, vocibus quidem nouis, Ri non. adeo tinproprijs unc ipsum tractatum auspicari conuenit. A R i s Υ o T E L E s primus omnium decena, consiluit

Quintiliano lib. iij.cap. ij. Elementa ditatur,a Boetio praedicamenta. . Est aute u verhurii Drense,& accuso,dano,proprie significat. Deinde alio traia fert,& alteru de alvro clautiari sagirificat. Via dc κα mi γορι α praedicamentum,nomen generale. Carteiast ne aliquid erroiaris in vocabulo relinquatur, predicameli nonae distinguendum est. Prsdicamentu quandoque pro su premo genere sumitur. Et sic dicimus decem esse predicamenta. iadoque pro ipsa serie generum specierum. Et sic accipitur,cum dici mus homo estin prSdicamento substantie. Virtus in pr dicamento,qualitatis,postremo pro quovis vocabulo c0mmu 1ii. amniam νeroJ Ex hoc loco sumitur dulisio eorum qu et Pxεdicantur. Quidam pr dicantur univoce. hoc est cum ratio de eodem dicitur,de quo ipsum nomen. Vt virtus dicitur uni uoce de Iustitia, va & nomen virtus,& eius finitio,dicit de iustitia. Qusdam predicatur equi uoce, hoς es , cum nomen dicitur de aliquo,sed ratio non eadem de eodem,ut κλεις nomen, dicitur de iis strumetito quo reserant, & claudunt psilai& de massa illa carnea, que est si ib collo bonum. Quam latini palearia vocant:sed secundum diuersam rationem. Qu*dam predicantur denominatiue,hoc est a quibus

subiecta aliquam sumunt appellationem, ut iustus sortis.

De squivocis, viainocis, & denominatiuis. Aco uitio ca dicuntur, quorum nomen solum coinurae est, secundum nomen ver) ratio subirimitiae diuersa, ut animal homo, ct quod dictum en, hominis ta-- meis speciem interim referens. Horum farre Atrique nomen commime est solum nempe animalis: at uer)Db- flantiae ratio secundum ipsum nomen alia atque alia.

47쪽

DE PRAEDICAMENT H

Vnivoca vero dicuntur, quorum nomen commune est,

sicundum nomen ratio substantis eade ut animal hoe quod est equus . Horum nanque νnumquodquσchomo inqua iv equusὰ animal est, ' animalis quoq; rationem,boc est , desinitione suscipit , quae quidem ea substantia animata sensibilis. Denominatiuapori s dia cuntur,quaecunque ab aliquo,nempe ab ipso principali , solo casu differentia , secundum nomen habent appellationem , vi 2 fortitudine fortis, Grammatica a Grammaticus. Hic iam illud addendum , quod nomen in bis definitionibus non solum pro ea orationis parte, quae ὰ Grammaticis prima cosederatur, sedopro ceteris orationis partibus perinde accipitur . ' 'meustaque hoc loco accipiendum,ut sit omnis remper ν rem significatis, id est, omne vocabu lum .

Antequam AristotelesJ s1ngula praedicameta excutiat quaedam praefatur filiae vulgo ante prsdicamenta vocabulo magis usu trito, quam latino dicuntur, eo quod aliquid lucis praedicamentis adferant: Primo finiuntur aequivoca, quia Gecem praedicamenta aequivoca simi respectu huius nomianis praedicamentum. Haec descriptio complectitur quiuoca aequivocata, hoc est plura eiusdem nomini, significata diuersa. Ipsima nomen aequiuocum squivocans dicitur. Ut animal viuum,&animal pictum sunt qtmioca aequivoc ta animalis. Per substantiet rationem intelligimus finiti nem tam essentialem, quam accidentarian . Nam in accudentibus aequivoca sunt,ut clarum in voce,& clarum incoloribus, sunt quivoca clari. Id Aristoteles docet dec: m terrio cap. j. libri Topicorum, Dicunturi Hoc ait, quia rea per se aequivocae non sunt, nisi id a communi nomine habeant. Voces enim dicuntur res vero sunt. Solum. J Particula solum duobus modis sumitur. Primum cum unum signita

48쪽

gnificamus aliquid,ut solus est mundus,hoc est vitiis est cuicdus. Secundo cum significamus diuisioneni quadam ut 1bla est mihi vestis non etiam toga.Et ita hic sumitur. Aequ tuoqcis est solum nomen commune, hoc est non etiam nominis finitio. Ex descriptione ςquivocoru nullo negotio Vniuocaintelliguntur. De denominatiuis.JCommunis Dialecticorum schola triplicia constituit denomiitativa. Quaed* voce tantum,quae initio conueniunt,& differunt terminatione finati,sed nocoueniunt fignificatione ut cursor & cursius. Qvq-dam significatione tantum, quae significatione conueniunt, sed non voce ut virtus, studiosus. aedam voce& sign. ficatione simul,que de voces & significatione cosmeriunt: ut iustitia iuβus.Et hqc hic finiuntur. Hec ut constituamur tria

nec ellaria siunx,ut re conueniant ut nomen retineant,& no .

minis qusdam fiat inflexio.Neque hqc distinctio pro nihilo duceda eit Sine ea enim innumeri Aristotelis loci plene reper omnes numeros intelligi non possunt. Et quoniam pri 'mia Sc emolumenta ut Plinius ait in omnibus rebus maxime spectantur,ex his tribus Mitionibus tro, constituam regulas.Prima,ntillum squivocum, ut equivocum in ullo o 'dine predicamenti locum habet. Pridicamenta enim quarvniuoea sunt, hec tanquam noxias herbas a suis domicilij arcent.Secunda,Omne uniti ocu in aliqua classe predicamenti est.Tertia, Dcnominativum est in eodem ordine, in quo denominans. Vt iustum est in qualitate, quia in ea est iu

vitia . . . . . . . '

De complexis, &incomplexis, Divisio prima. Eorum quae dicuntur , alia quidem dicuntur cum coplexione,alia vero me complexione. Sine coplexi ne dicuntur quacunque fecundum simplice=n vocis βω-

num proferuntur,νt bomo, equus,vincit, currit. Cum

coplexione mero,quacunqlie vel cuiunctione aliqua copulantur ut Socrates vel Plator vel secundu aliquod accidens coniunguntur,Υt verbi gratia quia in Socra--

49쪽

DE PRAEDICAMENTIS

lat aut sit qualitate forte aliqua afectus fuerit, ν

tes mitte,diximus, Socratessi Iens est.

Prima diuisioJ quam praeponit,ut ostendat terminos complexos reiici a pr dicaxnentis,incoplexos vero in eis locum nabere. Id quod ex praedicam et i sinitione perspicuum est. . DicunturJ Dicuntur inquit, quia hic de primis rerum vocabulis sermone instituit.V t enim vocum est dici ita reru esse.

De sis quae vel praedicantur de aliquo, vel in subiccto aliquo sitiat , diuisio secunda.' Rursus autem praeter hanc alia ex ipso Aristotelesubi ciatur diuiso , quae t lis est eo rum quae seunt, alia quidem de subiecto dicuntur aliquo , in subiecto Nero inon sunt, ut homo: alia vero hiJubiecto quideχι fant aliquo , de subiecto vero nullo dicuntur , Ni hoc album alia de subiecto dicuntur aliquo, ct in subiecto sunt, ut color. nain hic de subiecto quopiam. ut aiabo praedicatur, in corpore in Ver reperitur: omnis mimi color in corpore e r alia neque in subiecto sunt, neque de subladio dicuntur aliquo , ut Socrates , quodcunq; substantia nomen singulare, edi uidiuidi v.

Secnnda diuisi Q quae complectitur omnes . re, existentCS. Nam omne quod est, aut sitbstant a est aut accidens. Si substantia,aut 'niuersalis aut particularis. Si accidens, aut uniuersiile , aut particulare. Eoruni J prima pars diuisioliis sub qua continentur omnes sibstantiae uniuersaleb, Ut genera,& species, Dici de sebiecto est sit perius prςdicari secundum

essentiam de filo inferiori, ut corpus cst siubstantia, animal est corpus. Alia cro.J Secunda pars, stib qua continentur,ccidentia particularia, ut haec Albedo ue haec grammatica. Esse in sit biecto est praedicatum accidentaliter de subiecto dici Alia Tertia pars o comina uniuei salia acciden- tium

50쪽

tium.Nani hqc duplicem habent respectum, alterum ad i rainferiora,de quibus secundum essentiam dicuntur, ut color de albedine alterii ad Ilibiecta quibus inhaeret,& de quibus accidentaliter dicuntur, ut coloratu de corpore. Ex quo loco constat in quo plerique haerent) nultu esse inco modum, idem & secundum essentiam, & secundu accidens de diuersis enuntiari. Alisi neque)Quarta pars quq complectitur Omnes substantias particulares,siue indiuidua. Haec nec de Guia biecto dicuntur, nec in subiecto sunt. Nam nullo modo mpronuntiatis, a disciplina rcceptis, praedicantur. A prima

substantia inquit Aristoteles nulla est pr. aedicatio.

De nouern modis, quibus Quippiam inesse

sTalicui dicitur.

Consentancima fortassis fuerit hoc loco adi cere nouem modos , quibus esse in aliquo quippiam diacitur: quos ex Boetio obseruauimus in his, quae in Aristotelis Praedicamenta scripsit,comentarus. Ureos

haud dubie vir ille, ex quarto Aristotelis de Tl sico auditu libro ubi de loco tractat, ex primo dern Alexandri .aphrodisaei de anima lib.multo ante col iugisse existimandus est.Itaque dicitur esse aliquid aut i in loco,ut quum dicimus quempiam inforo esse,aut

in theatro:νt in vasee,ut triticum in modio, cin m dolio vinuru, aut ut pars in toto,ut pupilla in oculo, in manu digitus: haec omnia in toto corpore: aut Nitotum in partibus veluti corpus tu omnibus II is membris:aut ut in genere species, ut homo in animali: aut genus in speciebus suiς, ut auianal in homine, leone, equo,or boueraut ut in fine,ut in beatita line,que cerid uis est bene actae vitae aut ut in potente Ni in Imperatore totius regiis , sue imperi' moderatio: alii Vt in materia forma , ut in aere,siue in marmore Iouis

D statua: