장음표시 사용
361쪽
revellendo, multos morbos feminarum tollit derivando.
Inminutum prae conpressione calorem resuscitat, restituit; calorem majorem , nimio adtritu generatum , refrigerat. S mul tamen mutationes miras profert ς nam agit
directe in vitalem liquorem, & facit mutationes, quas vix conprehendimus. Multos videre est, quibus vix uncia una alterave sanguinis demta sit, quin frigescant, sanguinis fuxus subsistat, sudor oriatur frigidus, &cadant in syncopen . Mirum est, quomodo ordine haec sese excipiant. Multoties mihi in juventute mittendus fuit sanguis et triginta annos natus eram, antequam talia a V. s. pati destiterim; caelorum antea fere semper id expertus sum. Primum Omnium anxietassentiebatur ad praecordia & veluti thoracis inmobilitas rtum Oculorum Caligo, vertigo aliquando, tum saepe vomitus, frigus omnium, sudor stigidus, pallor summus & incipiens animi deliquium per pauca minuta. Adspersa aqua, sumptoque vino intra quadrantem
Aliis vicibus contigit, ut v. s. strenue sustinerem, sed quo momento Vulnus clauderetur, Omnia mihi illa symptomata contingebant; idque plures habent eo momentio. Nec refert, in pede secueris , an in brachio, venam; semper id illis contingit. Igitur non potest a defectu spirituum oriri; nam v. s. brachii plures generari spiritus oportet , copiosiori sanguine ad caput relato. Non potest a conpressione cerebri prae nimia copia sanguinis nasci; nam in v. s. pedi S plus' a capite derivatur. An igitur uno tempore oriretur a conpressione cerebri, alio tempore ab defectu sanguinis ad cerebrum 8 Non videtur e cur enim plures egregie sustinent v. s. & tantum animo linquuntur momento clausi vulneris Τ Et cur plurima pars
362쪽
hominum validas v. s. innocue ferunt 8 sumus machina nobis ipsis plane incognita, quatumcunque nos illa a intelligere autumemuS. 123O. Iudicatur is copia nimia; nam tunc fiunt Oa, quas ad I 228. dicta. Sanguis Conpingitur ita, ut globuli alias adsumere figuras cogantur : vasa distenduntur ita ut elasticitatem amittant; &C. g) A re sentia nimia cordi nata per humores ἰsi obstructa fere lint vasorum extrema, vel si citra notabilcm obstructionem moles movendorum major est , quam vata locare fere queant, cor debet adlaborare multum, ut moveat illam molem humorum: hinc tandem viros cordis infirmantur, quum secretio spirituum cerebelli a conpacto sanguine fiat minor. Debilitatum cor mole cruoris obruitur, & per eamdem repletur , extenditur, Haec Vera origo anevrysmatis cor
Vel si cor vires servet utcunque & arteriae' resistant, Vasa majora Cordis proximam vim excipientia distenduntur in saccos an evrysmaticos. Si cor & arteriae non protinus debilitentur, manet saltem inter cor & arteriarum fines conpressio magna sanguinis, unde lentescit a conpressione sanguis
polyposusque fit: hinc rariori casu horrendi illi polypi ad creti cordis parietibus & per reliquam vitam
tot anxietates producentes , & demum mortem inopinam, dum polypus ille ictu cordis abruptus, ad vasorum majorum extremitates ducitur e vide Rat. medead , Tom. H. de Pol pis. Omnia haec V. s. solvit; si non, quo dictum est, modo, aut cor arteriaeve, ut sanguis, deseneraverint.
363쪽
copia, a et a rarefaictione, natum in arte iis Haec corporis conditio bene conssideranda, haud sane infrequens. SYDEN HAn Us in Pulcerrimo , illo opere:
jchedula monitoria de novin febris ingre ictu, multus est in probando , quod debilitas illa insignis, quae malignis dictis morbis ab initio adest, oriatur non praecise eX Virium defectu, ut vulgo creditur, sed ex violentia morbi x tam subprimente : quae debilitas OX, dum vis morbi per V. s. parum fracta est: - cujus rei edi perimentum, inquit, haud vulgare ob- currisses mihi memini multis abhinc annis in juvene
quodam, ad quam accersebar. Quastavis enim ferme animam agere videretur ille , calor tamen in externis corporis partibus ita ad tactum sentiebatur temperatus, ut fidem mihi derogarent adstantes amici, quoties adserebam , eum febri laborare; quae ob sanguinis obpressionem c cujus mole , exitu negato, quasi strangularetur) se explicare & ostendere palam, nequibat ', quod si Venam inciderent, febrim illico satis violentam statim animadverterent. Aperta Vena,& sanguine paullo copiosius educto, emicuit febris qua vehententiorem mihi nondum videre contigit, quae non nisi tertiae quartaeve phlebotomae cessiit. UHine cadit argumentum eorum , qui ne in peste V. s. feret, ex illa veluti contraindicante ecbilitate argumentabantur. Immo potius experientia sydenha- lana indicatur eo manifestius.
4 Fore sub priori conprehenditur; in priori motus torpebat a tumidis vasis, in posteriori vasa praecopia paralytica sunt. 5) A sanguine nimium densato ς citra inflammationem , quod vel a nutrimentis nimium condensantibus, a. t a nimio motu disti tis subtilioribus, vel a copia nimiῆ.
364쪽
6J Ab eodem nimis coeunte insammatoria, lar-eacea spissiitudine. 7J Aut nimium in spissato; quod sere idem. 8b Ergo in inflammatione cruda. 9 In febri , licet non semper copia nimia ad sit.
Est enim saepe acrimonia tanta, ut motus inde natus rarefaciat sanguinem & brevi vasa minima destrueret. 1 o) A calore nimio per omnia ν a; si V. s. indicatur , & frigus extromorum adest , nunquam fiat; calor per omnia semper permittit. Hic calor per universum corpus dirimit litem, dum indicata v. s. in dubium vocatur in consultatione.
II) A nimio - - - in unam partem, ut in hinmorrhagiis V suxionibus; haemorrhagia nata eX naribus, ex utero, pulmone, sanguis viam apertam tenet, & qua ablata resistentia est, velocius in illum rapitur: tunc, si vires adhuc constent, revulsito indicatur. In fluxi nibus vero sanguis de corpore non emuit, sed, in quanam corporis parte conligitur copiosior & adcumulatur, tumidam exhibet illam partem e a quo inflammatio, aut subsocatio, vel necrosis timenda ; ita in artubi , ad
12) SYDEN Η ΑΜ 1 observata docent, ita quandO-que in nonnullis epidemiis nocuisse, profuisse in aliis. 13) Ab intate; infantes & senes semper eXcipimus , nisi res magnopere urgeat. Caeterum , si urgeat, non est ipsis parcendum. Infantes a convulsione, febri acutissima D morte liberavi, dum in dissicili dentitione V. s. quique prodibat sanguis , crustam inflammatoriam gerebat. Senibus 7O - 8O. annorum Vena secatur, si vires adsint, & summa urgeat inflammatio in pleuritide, peripneumonia. &c. Caeterum , ut dixi, est illi aetati parcendum; infantibus enim sanguis est non satis conpactus, nec vasa satis sirma sunt, ut se sustineant .
365쪽
detracta enim eius copia aliqua, vasa reliquam copiam Lltra vix amplectuntur; disposita enim magis sunt ut
dilatentur, quam ut se contrahant.
Senibus vero vasa praedominantur liquidis & magis magisque se contrahunt. Copia liquorum sustinet Parietes, ne nimis arcte se contrahant illi e tum copia sanguinis tenet plura vasa adhuc aperta, quae aliter se Contraherent. Demia copia sanguinis & majora vasa se adhuc plus contrahunt & obrigescunt, & minora liquido destituta in fibras mutantur. Hinc solida vix amplius a pauco liquido distendi possunt, eaque in Iiquidum propellendum vix agunt. Mors ex fato senili sic acceleratur. Casus tamen adsunt, ut dixi, in praesentissimo periculo, & maxime, si a v. s. consuetudibalaria haud diu adhuc destiterunt. Caeterum media aetas caeteris paribus maxime indicat venae sectionem. A sexu , sexus masculinus videri posset venae sect ionis semineo magis indigus; quod sanguis densitor, solida rigidiora viderentur dispositionem inflammatoriam frequentiorem facere: quo & viragines referendae. Tamen rem adtentius introspicientibus adparent feminae
ea plus indigere viris, I) quod longe majorem sanguinis copiam generent; a ' quod ejus jacturam facilius
ferant. Debilissimae feminae paucarum horarum spatio saepe decem, duodecim ingentes mappas sanguine Uterino penetrant & rubefaciunt ; nisi adesset machina incredibiliter sanguinem generans, suStinendo non essent: sexus femineus a sui maturitate jam inchoat omni mense adsuefieri evacuationi sanguinis id quod in viris non obtinet, nili quibus aut nares, aut haemorrhoides periodice fluunt. A victu , duro , acri; a vini g nerosi plurimo abusu, magis indicatur in morbis, quam ubi victus moderatus & saluber praegressus fuerit.
366쪽
36a PATHOLOGIA. A temperie ς morbis; caeteris paribus, temperi egsanguinea & biliosa magis indicant v. s. , qu3m aquosa, phlegmatica, aut melancholica : in binis prioribus copia boni sanguinis adest, in postremis inopia. 14J A cacochymia; disputatum diu, num in Cacothymia v. s. 3 Exempla visa utramque sententiam confirmantia. Vena secta fuit cacochymicis, qui hinc amittentes cum pravo sanguine etiam id quod adhue bonum , in summam debilitatem conjicerentur, ut morbo sustinendo ultra non ossent: e contrario curatio Ca-
Cochymicorum ex eo visa inpossibilis fuit, quod medicamenta intra turgida vasa admitti non possent : ita , ut in iis oporteret venam secare. Hic videtis nunc
statum quaestionis. Concludimus, si insignis sit plethora Cacochymica , parcam esse faciendam venaesectionem, ut spatium concedatur medicamentis; parcam di-CO , ne cum pravo sanguino simul exiens bonus, Corpus viribus nimium privet. Quo vero in casu Vasa non sunt valide distenta, praestat eXperiri, num medicamen ta sanguinem intrare valeant satis, citra evacuationem.
15 Si animus est, corpus hominis decoctis replere lignorum, & cacochymia adeo repleret omnia, ut decocta nequeant admitti, V. s. , alias non indicata, hic indicatur, ut spatium nascatur pro medicamentis, ut vasa nimis a cacochymicis humoribus distenta, nunc evuacuatione facta elasticitatem quamdam recuperent,& in nova medicamenta, bene Cum veteribus humoribus subigenda, agere melius queant. Idem in omnibus magnis curationibus locum habet.
inficto ; lato vulnere, ut possit sanguis multus eXire , quia celeritas illa fluxus citam facit revulsionem : iocita revulsione possunt vasa obstructum repellere , Utin
367쪽
in eXperimentis leeuruenloe ianis e caeteroqui ex parvo vulnere parvus fialtus, Vel stillicidium, non facit sat magnam mutationem subitamque, in loco adfecto. Secando insicto ς non pungendo : habentur quibusdam in regionibus elasticae machinae , quibuS Vulnus
tristigitur punctim. Faciunt 1 vulnus parvum, ab sivel parum fortius penetrent, aut venae parvae simi, saepe & obpositum penetrant, & laedunt tendines aut arteriam. Qui vero lanceola agit ita, ut non perpem diculariter vulneret, sed ubi cuSpide penetraverit Ve,
nam , mox cu Spidem in anteriora vertendo venam Io
gitudinaliter secet , ille & magnum & tutum vulnus
facit. E) In vena libera , magna, facile detegenda, re mota ab arteriis , nerνis, tendine; loca eonsueta sunt in brachio vena hepatica , cephalica & mediana. Μή res ibi passim sunt & nudae, nisii homo vel parum habeat sanguinis in venis, ut venae vix turgeant; vel nisi venae externae brachii semper stan exiles; vel nisi obesitas nimia molem venarum conprimat. Est semper periculum a laedendis sive arteriis, silve tendinibus. Sed periculum hoc variat. In AIT. Edinb. P. a. obf 16. U I . egregius MoNRo demonstravit hanc veritatem quatuor brachiorum delingationibus, in quibus quatuor brachiis arteriae varium omnino decursum , divisionem que habent. Arteria brachialis si pungatur in v. C, subponit semper expansionem , sive aponevrosin bicipi ,
tis brachii quoque perforatam ; huic enim expansioni arteria subjacet. Vena mediana paullo inferius pertusa
potest vulnerare arteriam radialem. Verum haec omnia
evitare poterit plerumque is, qui, ut in Textu jussum est , lanceolam dirigit. Saphenam in pede ad malleolum internum satiatuto quoque pert*ndunt. Jugulares facile pertundun
368쪽
tur, tum raninae , frontalis et quamquam videntur hesbinae ultimae minus neccssariae. In angina ranina vena pertusa non videtur peculiarem Utilitatem adferre. In obesis dissicilis V. f., si non fiat magnum vul-nUS : panniculus adipolas primo aequaliter sustinebatura cute e cute pertusa luxuriat hic pinguedo, & obplet foramen. Si obesitas inpediat , ut vix venam Chirur-tus detegat, faciat in dorso manus; ubi tamen Caveat, ne laedat tot tendines: tamen obesitas & hic aliquomodo inpedit, ne facile tendines laedantur.3. Accelerando νelocitatem sanguinis dum fuit ,
respiratione forti; uti enim dictum est , passiim citiori
revulsione melius juvatur obstructio, & inflammatio, quam tardiori. Unde monendi aegri, fortiter velint respirare & tussire; si prae dolore renuant, aceti calidi vapor naribus adhibitus excitat tussim.
4. Motu musculorum circa venam apertam; ut sanguis promoveatur; quum actio musculorum fluxum
sanguinis per venas acceleret. Unde Chirurgi bacu-Jum, aliudue instrumentum digitis volvere jubent, ut sc per totum brachium musculi moveantUP. 5. Jacenti degro; SYDEN HAM, fessi. VI. e. IV. Sanguinem e brachio in lecto jacentis extrahendum Praecepi, nec passus sum, ut ex eo surgeret ad duas tresve horas: quum omnis sanguinis eductio, quae universam Corporis conpagem labefactat quadantenus, concutitque, hoc pacto facilius toleretur. Ita ut mitius Cum aegro agatur, quum in lecto cubanti unciae decem fuerint detractae, quam si sex, septem tantum miserit, Postquam e cubili surrexerit. Exporientia vidi homines hos, qui in animi deliquium cadere solebant,
non cecidisse in illud: quare plerisque, ita consuetis, adfirmare ausus sui, si jacentibus ipsis v. f., animi deliquium non sequuturum. Ratio in proriatu est: homo
369쪽
s. 1231. PHLEBOTO ME. 365 sedens debet su1linere truncum corporis, debet firmara
femora cruraque, ut se sustineat: orgo musculi multi operantur; si jam fiat a mutatione per v. s. induetalcefectus spirituum, quo minus spirituum requiritur, eo minus ille defectus animadvertetur. Ad actionem musculorum nistinendam sanguis a teriosus ut conditio sine qua non requiritur. Si nune, dum fit v. s. circuitus sanguinis multum turbatur, negad musculos sat sanguini S adfertur, languet actio musculi tota.
nique sanguis dissicilius ad perpendiculum mo-Caput, quam horizontaliter: hinc sedenti h mini eo citius possunt animi deliquia oriri , quum sanguinis cursus aliorsum deseratur, quique ad caput adscendit sanguis, dissiculter adscendat. In decumbente vero homine si mittatur sanguis, vix agunt musculi corpus sustinentes, adeoque & spirituum & sanguinis defectus ad illos musculos non adest rcorporis situs faciliorem transitum ad caput permittit horigontali situ. Ergo omni ratione praecavetur animi deliquium.
Igitur si homines sint animi deliquio adsueti, dum vena secta ipsis fuerit, vel si simul & semel magnam
Evacuationem facere indicatio jubeat, praecipimus, ut illis jacentibus in lecto vena tundatur. Rarus hinc inde datur casus, ubi animi deliquium sic non praevenitur.
Verum dum indicatio jubet in pede venaesectionem, non post uinus jacenti id aegro facere. Tunc tamen possunt in crepidine lecti sedere, trunco pulvinaribus sustentato. & iu postica tantum reclinato, quantura
fieri possit. 6 1232. 'inparatio si ad feliciorem ejus admi
370쪽
ditus per .venam primo concilietur, & arteria eorresponadens adsuescat multum sanguinis in hanc venam continuato sic frictam transferre: acceleratur quali circulatio
2J Fomento; notabile est, vena brachii, ut plurimum sanguinem bene fluere; secta in pede Vena sanguinem subsistere, nisi in aquam calidam pes fuerit inmissus. Cur fluit in aqua & non in adre 3 Rosistentia enim aquae eam, quae adris est, superat. Oporte rei in aqua minus adhuc fuere.
1b Ligatura brachii melius stringit venam ea,
quae in pede est. In pede fascia ambit triangulum, ut bene contra HEcQUETUM advertit SYLVA , cujus tres anguli sunt os tibiae, os peronae umili fortis tendo Achil lis. Vis conprimens fasciae agit in haec tria corpora dura, & intermedia vena saphena molliori strato recumbens , effectum ligaturae minus experitur. Quid aqua calida confert ad meliorem effuxum sanguinis Τ aqua 'calens dilatat venam, Ut ad conspectum mox patet e dilatata vena tollit resistentiam jamjani effuxuro sanguini; ita ut sanguis ex arteria in illam venam inruens, per illam, tum patulam magi S tum ex praehumectatione ViX elasticam , liberrime essiuat. 2 Venae habent semper expeditum iter, quia ex angustiori diametro in ampliorem eunt: pede autem in aqua posito amplior sit venae pars angustior ; vena enim supra aquam ViX dilatatur; ergo non ultra ex angusto in latum est expeditum sanguinis iter. Ergo hac ratione venosi sanguinis recursu Versus cor retardato, adcursu sanguinis arteriosi accelerato , sanguis ex vena aperta inpetuose emuit. Objicietis mihi, saepissime in aqua calida filiorcmminui subsistereque: pede tune extra aquam educto,