장음표시 사용
441쪽
Collegi, quantum per angustiam temporis licuit, plurimas do hemitritaea observationes exceptis, quas GALENUS narrat de adolescente , a) de muliercula b) &c. paucissimos sane casus deprehendi, in quorum descriptione non manifesta quaedam signa inflammationis, aut praesentis, aut olim factae reperire fuisset. simiIequid accidisse videtur MANGETaeo in Sepulchreto anatomico BONNETI poStquam enim diu SENNERT 1 ve bis disseruit, semitertianam concludit' est y tertianam intermittentem simplicem, vel duplicem cum inflamma tione alicujus visceris. OPari ferme ratione Frid. NovvΜΑNNos sin duplicem causam conpositae hujus febris adstruens' continuam ex inflammatoria quadam stasi in mesenterio pendere contendit quod quidem subinde vcrum esse ex disiectis, post semitertianam defunctorunt, cadaveribus demonstrat Adrianus SpICri. 1υ s. Cey Interim tamen non semper inflammationem, multo minus inflammationem mesenterii, semper subesse, & hujus & aliorum Observationibus constat. f) Nam ct tabidi, &quicunque ex aliis longis morbis aegrotant, ex hac praxime aegrotant. O
442쪽
VI. De hac itaque febrium classe, quum di- versa longe a prioribus indole terreat, quumque iu- tegram fere inflammationis historiam, pro partium varietate variam, cognitam subponat, &c. pluribus agere disputationis brevitas non patitur; hinc & nul Iam amplius de ea mentionem faciam. VII. Docet historis' medica , semitertianas febres pro di ersa epidemicae constitutionis indole, pro diversis morbis, qui in iis eveniunt acuti, non Os ventriculi solummodo, nervosas partes, ac silmma' tim media adtingere, vomitus, dolores ventris, alvi-n xus modo criticos, modo symptomaticos, ProdUCere , sed & veternosas cataphoras, vigilias cum delirio, diaphoreses cum syncope inferre, linguam si mul valde exsiccare, animi defectiones parere, Vehementer , quae in profundo sunt, conmovere, jam majIignas fieri & contagiosas, atque saepe ipsius pestis instar plurimos invadere ac trucidare. At non semper terrificis adeo Phaenomenis febros has incedere SENNERTus monuit, ab ubi A vic ENNAΜ , qui eas ita septem usque menses extendi observavit, contra SPIGELIUM defendit. g. VIII. Praeterea febris d. fit ex conplicatione quotidianae continuae & tertianae intermittentis rsimplices autem febrium formas, si quispiam exquisite dignoscere studuerit, sngulas seorsim , ac solas, jam non amplius dissicultor earum mistiones inveniet. b Cerib non nisi simplicissimis cognitis intricatiora enodant GeometrM Hinc s
443쪽
Hinc, ut distinctior quaedam huius rei notio habeatur, simplicia simul, & quod ajunt, essentialia
simplicium febrium phaenomena breviter perpendenda videntur. IX. In omni febri a causis internis orta hodiripilatio, pulsus'velox , calor , Uario febris tempore, vario gradu adsunt. Ob X. Febrilst frigus in tres potissimum gradus distinxerunt V. V. Graeci: horum acer bi Tnnis τοrigor , medius φρικη horror , mitissimus vero seu perfrigeratio, Vertitur : CELs Us tamen pro rigore, pariter & horrore, rebus, quae & vi & verbis differunt, horrorem rem unam, unico Vocabulo,
XI. In hemitritoea GALE Ni magna accessionis pars horroribus absumitur, altera dierum Icilicet, in qua & tertiana, & quotidiana continua simul invadunt; atque ea de re, teste GALENO, c) Hi Pro CRATI in principio epidemiarum febris horrida προ ἰού cppi; Σῖης nuncupatur. S XII. Incipit ita quo, uti omnis alia febris, li causa interna orta S. IX. cum majori, vel minori frigore f. X. cum rigore, per quem carneS aegri quasi pungi videntur , si tertianae paroxysmus ingruat:
444쪽
1ltero autem die densatur cutis, frigus potius, quam horror, infestas. Antecedunt plerumque oscitatio, pandiculatio, lassitudo, debilitas. Omnia hac phaeno, mena , inaequabilem & inpeditum esse spirituum motum per nervos, docent; quae sequuntur, idem confirmant. Eictim cor minus Contrahitur, minus evacuatur,
ut ex pulsu citato quidem, debili tamen & parvo
novimus,) adeoque minori Copia sanguis pro secernendis spiritibus ad enkephalon defertur; quo autem minor sanguinis arteriosi copia, reliquis paribus, ad organon secretorium dato tempore adplicatur, eo minor solet esse secretio. Τheorematis hujus veritas ipsa hac debili cordis contractione conprobatur i, quum Uigor ejus a valido spirituum cerebelli influxu pendeat potissimum. Liquida ergo ad extrema tanta vi non propelluntur amplius, ut solitus in vasa & se mutuo adtritus fiat, stagnare incipiunt. Tremuli musculorum concussus, frigus atmosphaerae, arctando Venas, sanguinem versus Cor dextrum urgent; momentum, per resistentes pulmones movendorum contra cordis, minus valide contracti, vires augent, atque sic respirationem dissicilem, anxietatem &c. emciunt. Tum etiam haud raro adsunt nausea, vomitus , urina crude& tenuis, sitis, &c. g XIII. Ex his jam sponte sequitur, primum
hoc febris stadium, ob vitales functiones insigniter laesas, esse periculosissimum, atque post anhelitus, suspiria & ignaviam aegros, praecipue senes, saepe
exstinguere. sauum uno abhinc anno ex opidemica con-st tutione ubique, & in nos comio nostro plurimi in- tormittentibus , diversissimis conriperentur, octogenarium senem secundo mox tertianae paroxysmo obprimi
445쪽
ni vidi; dum consuetum alias, ct in simili casu salutarem adeo corticis pertiviani usum primi paroxysmi
lanitas differebat. Aperto cadavere cor dextrum olito maJus, sibroso, tenaci admodum, . mediocris agnitudinis polypo, atque congrumato atro sanguine erat repletissimum: polypus aeque ac crassus sanguis
xtendet, itur &c pari sere ratione, ac HARVAEUS principio accessionis febrilis mortui sunt, memoriae tradidit. cc Ouae omnia superius dicta pulchre confirmant. Tandem sanguis circa cor dextrum &pWmones le conlectus majori sensim cum facilitate perun Ier una corpU' propellitur; minor hinc anxietas, P us re'piratio major , validior nitidarum partium In se mutuo, in vasa, ct horum in fluida actio, atque ande calor, rubor, suboritur; quae ubi per gradus augentur, remanens ex priori stadio sitis crescit saepe
unmaniter caput dolet, urina rubet &c. Haec omnia etsi pro diversa epidemica constitutione, aetate, tem ramento, anni tempore, mirum quantum differre con- everint, maXima tamen ex parte, quo acrior vis estac: goris in principio, hoc.vehementior calor subsequitur : ratio ex dictis eruitur facile, ac rem ipsam sic se habere apud GALENUM legitur: quum tertiana Prae'
Valuerit, horridior si febris, atque in adnotatione sibi aliquid rigoris adsociat: confestim vero & fervidior est huiuscemodi febris, magisque festinat ad summum; &aliquid bllis per vomitum, aut per alvum, aut per sv aorem excernitur. b
a Exercit. anat. de motu cordiS, cap. 16.
bb L. a. de disser. sebr. c. 8. '
446쪽
. XV. Intermittentium febrium decursum in tria diversa stadia divisit SYDs111 Amus eorumque primum tempuS exhorrescentios, alterum fermetriationis, Vel ebullitionis, vel denique, ut inanis λογομί χιας occasionem praescindat, tempus conmotionis, C ultimum despumationis tempus vocavit. d De duobus primis temporibus 12Ι4. dixi: tertio succedente materiae febrilis jam subactae, & quasi devictae expulsionem, sive separationem contingere VO-Juit; dum intori in symptomata primo omnia leviora serent, atque tandem evanescerent plane. Enimvero quamvis ex praecedente paragrapho pateat, quod EXant- latum validum paroxysmum saepe sudor subsequatur, & sic aliqua morbosae materiae portio e corpore elimina- tur, raro tamen in ulla febrium, de quibus hic sermo est, aeger ad perfectam απυροειαν venit. Remittunt
itaque hoc febris stadio sue inplomata plurima, remaneΠ- te velociori cordis contractione; sudor plerumque subO- ritur, sed qui morbum ad integritatem non perducit urina crassa, & post vehementiores tertii diei paroxysmos cum sedimento, quod lateritium adpellant Medici, ex- Cernitur. XVI. De causis harum sebrium multiplices va- rietate sententiae apud Auctores inveniuntur : neque mirum id videri debet; rei enim dissicultas fecit, ut proverbii loco is Philosophus dicatur, qui, quid febris sit, exposuerit. Praetermissis igitur quum V. V. tum multorum R. R. opinionibus, paucis enarrabo, quid ex obvenientibus in his febribus phaenomenis, Vera fide
o Observat. med. sect. I. c. q. d) L. c. C. S.
447쪽
1ide observatis, in re tam dubia colligi posse videatur.
Lassitudo, tremor, dcbilior cordis contractio &c. indicio sunt, in paroxysmorum initiis iugem spirituum cerebelli & cerebri per nervos fluxum mutdri, ac certa quadam ratione inpediri f. 12. Idcm cum liqvido arterioso feri ex frigore, pallore &c. novimuS. Causa igitur proxima febrium S. 12, erit liquidi arteriossi inertia, & comes, brevi saltem subsequens, liquidi arteriosi viscositas, stive lenior; haec nomina autem ne turbent, sciendum, quod non majorem modo particularum fluidarum mutuam adtractionem, sed qua lacunque demum lib0ri fluxus inpedimentum designent, 1IVE Virium moventium, sive fluidorum, sive denique Iolidorum labe hoc eveniat. Observas se dicitur BOERRA AVE, eb quod, adtenuatis licet omnibus humorius , pertinax quartana in tertianam mutata, bis cortice profligata redi crit semper: replebat autem Corpus aegri per aliquot septimanas solventissimo guajaci decocto ita, ut intra viginti quatuor horas octo librae vix subfi. icerent; dein ciebat sudorem sub craticula. Caeterum fluidi nervet actionem hic potissimum in-lterturbari, suadent subita accessio, corticis peruViani nisus, αναλογια, quam paroxysmus febrilis habet cum terrore &e. EX terrore autem & febres nasci & natasvrius pelli frequentissimis observationibus constat: simi, des multas collegit Ambros. PAR AEus. DC. XIII. Causa corpori inhaerens, di ista, in his febribus videtur esse quaedam mutatio, seu certus quidam characi ρr, in qualibet sebrium specio
e) Vide Commentaria in aphorismos, a discipu- iis collecta, ct edita J. 756. io Introduction a chirurgie, char. a 2 23. 2
448쪽
distinctus, subtilissimo fluido , vasis minimis, vel communi horum origini ἐγκεφαλba inpressus; qui latens cisaepe diu jam sopitus, perverso rerum non naturalium usu, a conlectis sordibus &c., excitari denuo potost. An autem similibus, ut occasionalibus causis, indigeat seni. per, nondum plane liquet. Videtur tamen magis essa probabile, quod dictus characten, ab epidemico quodam miasm2te &c. excitatus, propria sua vi paroxy mos instaurare valeat.
XVIII. Causa προκαταρκτικη in his quoque febribus solis nocet praedispositis. Sic vidi, dum diversae aetatis homines recens ad 'enientes haleces comedissent, uno alterove bolo deglutito, hominem caeteroquin sanum valido tertianae paroxysmo prehendi illico, aliis inpune copiam Iopge majorem ferentibus. Quam. quam ergo corrupti humores, indigestiles cibi, sei. g is &c. febrim excitare valeant, distinctam tamen ab his in corpore dispositionem fieri, est necesse: exemplo res plana evadet, & evidens: pono duos aegros, unum a tertiana, alterum a quartana corticis usu restitutos; adstrinio v. g. purgante patiantur, quod aiunt, recidivam ; prior sua tertiana , alter febre quartana Iaborabit denuo, manifesto argumento, diversitatem harum febrium non a causa procatarctica, sed a Charact
re f. Ι7. dῖversa pendere. Videtur ecquidem similis dispositio diebus etiam intercalaribus adesses, quae ab occasionali causa conmoveri potest, ut inde paro xysmi duplicentur &c. sed & hic quoque secundus paroxysmus genium primarii sequitur, adeoque febrium species non mutantur., Caeterum, ut ex Hir Poc RATE, O
449쪽
SPIGELIo hJ &c. constat, constitutio tempestatis hu- nuda in hemitritaea saepius vice occasionalis causae sungitur. s. XIX. Quae hucusque dixi , pleraque ad simplicium febrium causas pertinent; sed quum eadem ferme ratio sit conpositarum, quae est simplicium 8., nisi quod illae unitis viribus validius adstigant, haec de causis subficiant. S. XX. Nequaquam enim repugnat, similes chara steres S. 17. diversos in eodem simul corpore latere diu, atque certo dein tempore, Vel causa quadam oc' casionali singillatim in actum deduci, nullatenus in Utata indole priori: sic a podagrae paroxysmis, pertinaci cordis palpitatione , spasmis , epilepsia &c. liberavit quartana quae mala propemodum omnia, febre cessan-
hypo hJ L. a. de febr. semiteri. cap. I. 'b Subin tamen morbi hi febris ope ea ratione curantur, ut & illa cessante non amplius redeant. Notus mihi vir est, ab incunabulis mal5 caduco adsectus ; quod ut fugaret, quae fors nota sunt, adhibuit reincilia; incassum adhibuit omnia r tandem , dum virilem jam subiret aetatem, conripitur acutissima febri, eaque ad limina ducitur inperii Ditis ; emersit tamen contra omnium exspectationem , & quod nec ipse, nec ullus sperarat alius, ab eo tempore liber mansit a truculento morbo. Lubens quidem fateor, rarius Malogam huic cb-
450쪽
hypochondriacum per integros sex mens es d Ecillim6 a limato vexari , quod , omni quarto die ingruente, intermittentis febris paroxysmo cedebat locum, finita febri reduperandiim illico. Morbi hi recensiti similes characteres pro causa disponente fere habent , ut eX illorum phaenomenis adparere, & dum Medici, in hos, licet saepe incogni- tos, agunt, Pulcherrimo effectu confirmari videtur.
XXI. Prognosis, quamquam pro febris, symptomatu in , functionum laesarum , excretorum , constitutionis epidemicae, tempestatis anni, aetatis, seYus &temper et varietate oppido differat : generatim apud HIPPOCRATEM legitur, se febres quaecunque non inter- mittentes tertia die vehementiores fiunt, magis pericu- Josae. i) Similia ex H1PPO cR A TE , GALENO 2 CHLso aliis Occasionibus adduxi. Omni tamen tempo- re hemitritiaca CELSI altera minus infesta habita suit.
XXII. De curatione hemitritaearum febrium parum admodum reliquerunt V. V. Auctores: in promtu causa est : quippe crediderunt , quod earum , utpote vel conpositarum, vel prolongatarum, medendi methodus non posset latere illum, qui simplicium, ex qui- bus istae conponuntur, febrium curationem perspectam
currere instantiam, quum inveteratum malum ca- ducum aegre curam recipere , dudum notum sit; interrm tamen argumentum inde denuo desumi poterit, morbos febri quadam curatoS nonnunquam
ita fuisse, ut recidiva omnis abesset. De IV. i Aphoriam. 43. sect. .4.