Publi Vergili Maronis opera

81쪽

GEORGICON LIB. IV. 69Sin autem ad pugnam exierint nam saepe duobus Regibus incessit magno discordia motu, Continuoque animos volgi et tropidantia bello

Corda licet longo praesciscere; namque morantiS 70Martius illo acris rauci canor increpat, et VOX Auditur fractos sonitus imitata tubarum; Tum trepidae inter Se coeunt, penni Sque COTUSeant, Spiculaque eXacuunt rostris, aptantque lacertOS, Et circa regem atque ipsa ad praetoria den8ae 75Mi8centur, magnisque Vocant clamoribus hostem. Ergo ubi ver nactae Sudum campOSque PatentiS, Erumpunt portis: concurritur aethere in altO; Fit 80nitus; magnum mixtae glomerantur in Orbem, Praecipitesque cadunt; non den8ior aere grando, 80

Nec de concussa tantum pluit ilico glandis. Ipsi per medias acies insignibus alis

Ingentis animos angusto in pectore VerSant, IJSque adeo obnixi non cedere, dum gravis aut h08Αut hos versa fuga victor dare terga subegit. 85Hi motus animorum atque haec certamina tanta Pulveris exigui iactu compreSSa quieSeunt. Vorum ubi ductores acie revocaVeris Rmbo, Deterior qui Visus, eum, ne prodigu8 0bSit, Dede neci; melior vacua Sino regnet in aula. γ' Alter erit maculis auro squalentibuA ardenS;

Nam duo sunt genera, hic melior, insignis et Ore, Et rutilis clarus squamis, ille horridus alter Desidia latamque trahens ingloriu8 QVum. Ut binae rogum facies, ita corpora plebi8. 95Namque aliae turpes horrent, ceu pulvere ab alto Cum venit et sicco terram spuit ore viator Aridus; elucent aliae et fulgore coruSeant, Ardontos auro et paribus lita corpora guttis. Haec potior Suboles; hinc caeli tempore certo 100 Dulcia mella premes, nec tantum dulcia, quantum Et liquida ot durum Bacchi domitura Saporem. At cum incerta volant caeloque examina ludunt, Contemnuntque favos ot frigida tecta relinquunt, Instabilis animos ludo prohibebis inani. 105 Nec magnus pr0hibere labor: tu regibus alas

82쪽

70 P. VERGILI MARONIS Eripe; Π0n illis quisquam cunctantibus altum

Iro iter aut castris audebit vellere Signa. Invitent croceis halantes floribus horti, Et custos furum atque avium cum falce Saligna Hellespontiaci servet tutela Priapi. I98e thymum pinosque furens de montibus altis Tecta serat lato circum, cui talia curae; ΙΡso labore manum duro torat, ipso feracis Figat humo plantas et amicos inriget imbris. Atque equidem, extremo ni iam sub fine laborum Vela traham ct terris sestinem advertere Prorum, For8itan et, pinguis hortos quae cura colendi ornaret, canerem, biferique rosaria Paesti, Quoque modo potis gauderent intiba rivis Et virides apio ripae, tortu8que per herbam

Cresceret in ventrem cucumis; nec Sera comantem

Narcissum aut sexi tacuissem vimen acanthi Pallentisque hodoras et amantis litora myrtOS. Namque sub Oebaliae memini mo turribus altis, Qua niger humectat flaventia culta Galaesus, Corycium Vidisse senem, cui pauca relicti Iugera ruris erant, nec fertilis illa iuvencis,

Nec pecori opportuna seges, nee commoda Baccho Hic rarum tamen in dumis olus albaque circum Lilia verbenasque premenS VeSeumque PaPAVer, Regum aequabat opes animis, Seraque reVertenSNocte domum dapibus mensas onerabat inemptiS.

Et cum tristis hiemps etiamnum frigore SaXa Rumperet et glacie curSus frenaret aquarUm, Ille comam mollis iam tondebat hyacinthi, Aestatem increpitans seram Zephyrosque morantiS. Ergo apibus latis idem atque examine multo Primus abundaro et spumantia cogere PreSSiSusilla savis; illi tiliae atque uberrima pinUS;

Quotque in flore novo pomis se sortilis arbos Induerat, totidem autumno matura tenebat. Ille otiam seras in versum distulit ulmos Eduramque pirum et spinos iam pruna ferentis Iamque ministrantem platanum potantibus umbras.

83쪽

GEORGICON LIB. IV. Vorum haec ipse equidem spatiis exclusus iniquis

Praetereo atque aliiS POSi me memoranda relinquo. Nunc age, naturas apibus quas Iuppiter ipso Addidit oxpediam, pro qua mercede, canorOS 150 Curetum sonitus crepitantiaque aera Secutae, Dictaeo caeli Regem PaVere Sub antro. Solao communis natos, consortia tecta Urbis liabent, magnisque agitant Sub legibus aevum, Et patriam solae ot certos novere penati8; 155 Venturaeque hiemis memores aestate laborem Experiuntur et in medium quaeSita reponunt.

Namque aliae victu invigilant et foedere pacto EXercentur agris; pars intra saepta domorum Narcissi lacrimam ct lentum do cortice gluten 100 Prima favis ponunt fundamina, deinde tenacisSuSpendunt ceras; aliae spem gentis adultos Educunt latus; aliae purissima mella Stipant ot liquido distendunt nectare cellas; Sunt, quibus ad portas cecidit custodia sorti, 165

Inque vicem speculantur aquas et nubila caeli; Aut Onera accipiunt venientum, aut agmine sacco Ignavum sucos pecus a praeSepibuS arcent. Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.

Ac veluti lentis Cyclopes fulmina massis 170 Cum properant, alii taurinis follibus auras Accipiunt redduntque, alii stridentia tinguunt Aera lacu; gemit inpositis incudibus Aetna; Illi inter sese magna vi bracchia tollunt

In numerum, Versantque tenaci forcipe ferrum: 175 Non aliter, si parva licet consonere magniS, Cecropias innatus apes amor urguet habendi, Munere quamque Suo. GrandaeviS Oppida cura Ει munire favos, et daedala fingere tecta. At lassau multa reserunt se nocte minores, IMCrura thymo plenae; pascuntur et arbuta pa88im Et glaucas Salices casiamque crocumque rubentem

Et pinguem tiliam ot ferrugineos hyacinthos.

Omnibus una quies operum, labor omnibUS HI US. Iane ruunt portiS; nuSquam mora; rurSuS eaSdem 185Vosper ubi o pastu tandem decedere campis

84쪽

72 ' P. VERGILI MARONIS Admonuit, tum tecta petunt, tum corpora curant;

Fit sonitus, mussantque oras et limina circum. Post, ubi iam thalamis So conΡOSuere, Siletur

Nec vero a Stabulis pluvia inpendente recedunt Longius, aut credunt caelo adventantibus Euris; Sed circum tutae sub moenibus urbis aquantur, Excursusque brevis temptant, et saepe lapillos, Ut cymbao instabiles fluctu iactante Saburram, MΤollunt; his sese per inania nubila librant. Illum adeo placuisse apibus mirabere morem, Quod neque concubitu indulgent, nec corpora SegneSIn Venerem solvunt, aut fetus nixibus edunt, Verum ipsae e foliis natos et suavibus herbis tabore legunt, ipsae regem parvosque Quirites

Suffciunt, aulasque et cerea regna refingunt. Saepe etiam duris errando in cotibus alas Attrivere, ultroque animam sub fasce dedere. Tantus amor florum et generandi gloria mellis. 203 Ergo ipsas quamvis angusti terminus aevi Excipiat eque enim plus Septuma ducitur aesta8At genus inmortale manet, multOSque Per annOS Stat Fortuna domus, et mi numerantur RVOrum. Praeterea regem non Sic Aegyptos et ingens 210

Lydia, nec populi Parthorum aut Medus Hydaspes

Observant. Rego incolumi mens omnibus vita e8t; Amisso rupere fidem, conStructaque mella Diripuero ipsae et cratis Solvere savorum; Ille operum custos, illum admirantur, et Omnes 215 Circumstant Domitu denso stipantque frequentes, Et saepe attollunt humeris, et corpora bello obiectant pulchramque petunt per Volnera mortem. His quidam signis atque haec exempla Secuti Esse apibus partem divinae mentis et haustus 220 Aetherios dixere; deum namque ire per omnis

Terrasque tractusque maris caelumque profundum; Hinc pecude8, armenta, VirOS, genUS Omne ferarum, Quemque sibi tenuis nascentem arceSSere VitaS;

Scilicet huc reddi deinde ac resoluta reserri ta Omnia, nec morti o88o locum, Sed viva volare

85쪽

GEORGICON LIB. IV. - 73Sidoris in numerum atque alto Succedere caelo. Si quando sedem an Stam servataque mella Thesauris relines, prius hauStu SparSUS aquarum Ora fove, fum08quo manu praetende Sequaeis. 230Bis gravidos cogunt fetus, duo tempora meSSis, Taygeto simul os terris ostendit honestum Plias et Oceani spretos pede reppulit amnis, Aut eadem sidus fugiens ubi Piscis aquosi

Tristior hibernas caelo descendit in undas. 235 Illis ira modum supra est, laeSaeque Venenum Morsibus inspirant, et spicula caeca relinquunt Adfixae venis, animasque in Volnere Potiunt. Sin duram metues hiemem parceSque futuro ContunSOSque animos et res miserabere fractas: 210 At sussire thymo cerasque recidere inanis

Quis dubitet' nam saepe favos ignotus adedit Stellio ot lucifugis congesta cubilia blattis

Immunisque Aedens aliena ad pabula fucus, Aut asper crabro inparibus se inmiscuit armis, 215 Aut dirum, tiniae, genus, aut invisa Minervae Laxos in foribus suspendit aranea QRSSeS. Quo magis exhaustae fuerint, hoc acriu8 Omnes Incumbent generis lapsi sarcire ruinas, Conplebuntque foros et floribus horrea texent. 250Si vero, quoniam caSus apibus quoque nOStros Vita tulit, tristi languebunt corpora morbo; Quod iam non dubiis poteris cognoscere SigniS: Continuo est aegris alius color; horrida voltum Deformat macies; tum corpora luce carentum 255 Exportant tectis et tristia funera ducunt; Aut illae pedibus connexae ad limina pendent, Aut intus clausis cunctantur in aedibus, OmneSIgnavaeque fame et contracto frigore pigrae. Tum Sonus auditur gravior, tractimque SuSurrant, 260

Frigidus ut quondam silvis inmurmurat AuSter; Ut mare sollicitum stridit refluentibus undis; Aestuat ut clausis rapidus fornacibus ignis. Hic iam galbaneos suadebo incendere OdoreS, Mellaque arundineis inserro canalibus, ultro 265Η0rtantem et fessas ad pabula nota Vocantem.

86쪽

74 P. VERGILI MARONIS

Prodoris ot tunsum gallae admiscere Saporem Arentisquo rosas, aut igni pinguia multo Dosi uta, vel Psithia passos de Vito racomos Cecropiumque thymum et grave olentia centaurea. Est otium flos in pratis, cui nomen amello Focoro agricolae, facilis quaerontibus herba; Namque uno ingentem tollit de caespite silvam, Aureus ipso, sed in foliis, quae plurima circum Funduntur, Violao Sublucet purpura nigrae; Saepo deum nexis ornatae torquibu8 arae; ASPer in Ore sapor; tonsis in vallibus illum Pastores et curva legunt prope flumina Mellae. Huius odorato radices incoque Baccho, fabula tuo in foribus plenis adpone canistris. Sed si quem proles Subito defecerit omnis,Nee, genus Unde noVae Stirpis revocetur, habebit; Tempus ut Arcadii memoranda inventa magistri Pandere, quoque modo caeSis iam Saepe iuvencis Insincerus apes tulerit cruor. Altius omnem Expediam prima repetens ab Origine sumam. Nam qua Pellaei gens fortunata Canopi Accolit offuso stagnantem flumino Nilum Et circum pictis vehitur Sua rura Plia Selis, Quaque pharetratae vicinia Persidis urguet, Et diversa ruens septem discurrit in ora Et viridem Aegyptum nigra secundat arena Usque coloratis amnis devexus ab Indis, Omnis in hac certam regio iacit arte Salutem. Exiguus primum atque ipsos contractu8 ad 11Sus Eligitur locus; hunc angustique imbrice tecti Parietibusque premunt artis, et quattuor addunt, Quattuor a ventis, obliqua luce feneStras. Tum vitulus bima curvans iam cornua fronte Quaeritur; huic geminae nares et spiritus oris Multa reluctanti obstruitur, plagisque peremΡto Tunsa per integram Sol Vuntur ViScera Pellem. . Sic positum in clauso linquunt, et ramea coStiSSubiiciunt fragmenta, thymum caSiasque recentis. IIoc geritur, Zephyris primum inpello tibus unda' Ante novis rubeant quam Prata coloribu8, ante

270 275 280285 290295300305

87쪽

GEORGICON LIB. IV.

Garrula quam tignis nidum Suspendat hirundo. Interea teneris tepefactus in ossibus humor Aestuat, et ViSenda modis animalia miris, Trunca pedum Primo, mox et Stridentia penni8, 310 Miscentur, tenuemque magis magiS aera carPunt, Donec, ut aestivis effusus nubibus imber, Erupere, aut ut, nerVO Pul Sante, Sagittae, Prima leves ineunt si quando proelia Parthi. Quis deus hanc, Musae, quis nobis extudit artem y 31s Unde nova ingressus hominum experientia cepit lPastor Aristaeus fugiens Peneia Tempe, Amissis, ut fama, apibus morboque fameque, Tristis ad Oxtremi sacrum caput adstitit amnis, Multa querens, atque hac adfatu A voce Parentem: 320Mater, Cyrene mater, quae gurgitis huius Ima tenes, quid me praeclara Stirpe deorum-

Si m0d0, quem perhibes, pater est Thymbraeus Apollo Invisum satis genuistit aut quo tibi nostri

Pulsus amor i quid me caelum sperare iubebast 325 En etiam hunc ipsum vitae mortalis honorem, Quem mihi vix frugum et pocudum custodia Sollers omnia temptanti extuderat, te matre, relinquo. Quin age, et ipsa manu felicis erue SilvaS, Fer stabulis inimicum ignem atque interfice meSSi8, 330 Ure sata, et validam in vitis molire bipennem, Tanta meae si te ceperunt taedia laudis. At mater sonitum thalamo sub fluminis alti Sensit. Eam circum Milesia vellera Nymphae Carpebant, hyali saturo fucata colore, 336Drym0que, Xanthoque, Ligeaque, Phyllodoceque,

Caesariem effusae nitidam per candida colla,

Nesaee, Spioque, Thaliaque, Cym0doceque,

Cydippeque et flava Lycorias, altera Virgo, Altera tum primos Lucinae experta laboreS, 340 Clioque et Beroe soror, Oceanitides ambae, Ambae auro, pictis incinctae pellibus ambae, Atquo Ephyre, atque Opis, et AAia Deiopea, Et tandem positis velox Arethusa sagitti S. Inter qua8 curam Clymene narrabat inanem 3 6 Volcani, Martisque dolos et dulcia furta,

88쪽

76 P. VERGILI MARONIS

Λquo Chao densos divom numerabat amores. Carmino quo captae dum fu8is mollia pensa Devolvunt, iterum maternas inpulit auris Luctus Aristaei, vitreisquo Aedilibus omnes 350 Obstipuero; sed ante alias Arethusa Sorores Prospiciens summa flavum caput extulit unda, Et procul: o gemitu non frustra exterrita tanto, Cyrone soror, ipSe tibi, tua maxuma cura, Tristis Aristaeus Penei genitoris ad undam 355 Stat lacrimans, et tu crudelem nomino dieit.

Huic percussa DOVa mentem formidine mater,

Duc, age, duc ad nos; sas illi limina divom Tangere, ait. Simul alta iubet discedere lato

Flumina, qua iuvenis gresSus inferret. At illum 300 Curvata in montis laciem circumstetit unda Accepitque sinu VaSto misitque Sub amnem. amque domum mirans genetricis et humida regna Speluncisque lacus clausos lucosque sonantis Ibat, ct ingenti motu stupefactus aquarum 305 Omnia sub magna labuntia flumina terra Spectabat diversa locis, Phasimque, Lycum D, Et caput, unde astus primum Se erumpit Enipeus, Unde pater Tiberinus, ct undo Aniena fluenta, SaXOSusque sonans Hypanis, MysuSque Caicus, 370 Et gemina auratus taurino cornua Voltu Eridanus, quo non alius per pinguia culta In mare purpureum violentior emuit amnis. Postquam est in thalami pondentia pumice tecta Perventum, et nati fletus cognovit inanis 375 Cyrene, manibus liquidos dant ordino fontis Germanae, tonsisque ferunt mantelia villis; Pars epulis onerant mensas, et plena reΡ0nunt Pocula; Panchaeis adolescunt ignibus arae; Et mater, Cape Maeonii carchesia Bacchi: 380 Oceano libemus, stit. Simul ipsa precatur

Oceanumque patrem rerum NymphaSque Sorores, Centum quae silvas, centum quae flumina Servant.

Ter liquido ardentem perfudit nectare VeStam, Ter flamma ad summum tecti subiecta reluXit. 385 Omine quo firmans animum sic incipit ipsa:

89쪽

GEORGICON LIB. IV. 77Est in Carpathi0 Neptuni gurgite vates

Caeruleus Proteus, magnum qui Piscibus aequ0rΕι iuncto bipedum curru metitur equorum. Hic nunc Emathiae 90rtus Patriamquo revisit 390 Pallenen; hunc ut Nymphae voveramur et ipso Grandaevus Nereus; Π0vit numque Omnia Vates, Quae sint, quae fuerint, quae mox Ventura trahantur. Quippo ita Neptuno visum est, inmania cuius Armenta ot turpis PaScit sub gurgito Ph0cas. 395IIiu tibi, nato, Prius VincliS c tenduS, ut omnem Expediat m0rbi causSam, eventuSquo Secundet. Nam sine Vi n0n ulla stabit Praecepta, nequo illum orando flectos: Vim duram et vincula capto Tondo ; d0li circum haec demum frangentur inane8. Ipsa ogo te, medios cum Sol accenderit aestus, Cum sitiunt herbae, et Bec0ri iam gratior umbra OS In Secreta Senis ducam, quo seSSus ab undis Se recipit, laetio ut 80mno adgrediare ingentem. Verum ubi correptum manibus Vinclisque tenebis, 1 Tum variae eludent SPecies atque ora forarum. Fiet enim subito sus h0rridus, utraque tigris, Squam0Susque draco, et fulva cervico leaena; Aut acrem flammae sonitum dabit, atque ita vinclis Excidet, aut in aquas tenuis dilapsus abibit. 410 Sed quanto ille magis formas Se Vertet in omnIS, Tinto, nate, magis c0ntendo tenacia Vincla, Donec talis erit mutato corPOro, quislem Videris, incepto tegeret cum luminis Somno.

Haec ait, et liquidum umbr0siae diffundit Od0rem, MaQuo t0tum nati c0rpus perduxit; at illi

Dulcis conp0sitis spiravit crinibus aura, Atque habilis membris venit V 0r. Est Specus ingens Exesi latere in montis, quo Plurima Vento C0gitur inque Sinus scindit Sese unda reductOS, 120 Deprensis olim statio tutissima nautis; Intus se vasti Proteus tegit obiico saxi. Hic iuvenem in latebris reversum a lumine Nympha Cesl0cat; ipsa procul nebulis obscura reSi Scit. Iam rapidus t0rrens sitientis Sirius Indos ora Ardebat caelo, et medium Sol igneu8 Orbem

90쪽

78 P. VERGILI MARONISHauserat; arobant herbae, et cava flumina siccis Faucibus ad limum radii tepefacta coquebant: 'Cum Proteus consueta petens e fluctibus antra Ibat; cum Vasti circum gens humida ponti 130 Exsultans rorem late dispergit amarum. Sternunt se Romno diversae in litore phocae; Ipse, velut stabuli cuStos in montibus olim, Vesper ubi e pastu vitulos ad tecta reducit Auditisque lupos acuunt balatibus agni, g35

Considit scopulo medius, numerumque reconSet. Cuius Aristaeo quoniam est Oblata facultas, Vix defessa senem passus conPonere membra, Cum clamore ruit magno, manicisque iacentem occupat. Ille suae contra non inmemor artis M0Omnia transformat sese in miracula rerum,

Ignemque, horribilemquo seram, fluviumque liquentem. Verum ubi nulla fugam reperit sallacia, Victus

In sese redit, atque hominis tandem ore locutus: Nam quis tu, iuvenum confidenti8Simo, DOStuas 4 5

Iussit adire domos i quidve hinc petis i inquit. At illo :Scis, Proteu, Scis ipse; neque est te fallere quicquam;

Sed tu desino velle. Deum praecepta Secuti Venimus, hinc la88is quaeSitum Oracula rebUS. Tantum ossatus. Ad haec Vates Vi denique multa 450 Ardentis ocul0s intorsit lumine glauco, Et graviter frondens sic satis ora resolvit: Non te nullius exercent numinis irae. Magna luis commissa: tibi has miserabilis Orpheus Haud quaquam Ob meritum poenas, ni Fata reSistant, Suscitat, et rapta graviter pro coniuge SaeVit. 456 Illa quidem, dum to fugeret per numina praecePS, Inmanem ante pedes hydrum moritura puella Servantem ripas alta non vidit in herba. At chorus aequalis Dryadum clamore Supremos 460 Inplerunt montis; flerunt Rhodopeiae arceS,

Altaque Pangaea, et Rhesi Mavortia tollus, Atque Getae, atque Hebrus, ut Actias Orithyia.

Te, dulcis coniunx, te Solo in litore Secum, ita Tu veniente die, te decedente canebat.