Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

521쪽

PRvDENTIA CIvILis. 48 bore & assiduitate adjicere se putabat. Et ideo haec non licita sunt, nisi quum necessitas elevat facti turpitudinem , & adjicit etiam bonam op nionem. Vt in magnis Principibus, rogatus ; &, ubi deneges, quasi coactus , nonestius operam impendes ei, proptetr quem locum eum obti

nes.

In universum vero apud omnes

nihil magis facit ad existimationem, quam quod homo sit compositus: ad contemptum, quam vanitas, & di lutio, seu quaedam an Omalia. Itaque quum accedis ad magistratum, seu potentiorem, mitte qui sciscitetur, an liceat sintroire, Jantequam eo vadas: fortan enim familiaris aliquis coram alijs te male excipiet: & si non id agat, ad neminem te conferre sine nuncio debes, a quo ostia ostia non pateant. Nam si patuerint . tantumdem augebitur existimatio.

522쪽

438 Hi ERONYMI CARDANIC A P v et XCI. De eaptanda apud Populum aut ritate, vel existimatione . T N adipiscenda quoque apud P -- pulum autoritate, illud tecum reputa : hominum laudem . gratiam nomen, amicos non secus atque ignem propagari. Principio enim sensim Sc spiritus & ligna subministranda sunt : ubi accensus fuerit paululum, follibus, & materia indiget: nihil enim tam brevi propagatur aut extinguitur. Et quum jam in immensum crescat, ubi creverit eTeoli debet: aliter aut invadit utilia. aut dissipatur. In ipsis iniths, antequam invidia crescat, facile ac plurimum propagatur atque amplificai tur. Nore est curandum diligenters ut i innofestas, sed ut pluribus.

iama enim di flama semetipsas adaugent: unusque & idem autor plu-xium loco, dum plures idem narrant. habetur. Sed non est committendum ut tota techna sit in tuis gnathonibus : facile enim detegetur,

523쪽

PRvDENTIA CIVILIS 48s& confieta videbitur :) sed in re, arque in te. Propterea meliores sunt

viri simplices qui hanc disseminent laudem tuam, quam callidi atque astuti. Nihil enim tam simile vero exacte fingi potest, quam quod ita

esse creditur,ac verum esse existima tur ab eo qui narrat. Ergo aliquos simplices viros curabis, si medicussis, jam persuasos, quod insanabilibus morbis laborent: Aut, si sculp

tor sis, J donabis alicui essi glam

suam , summa diligentia celatam. Eum vero eliges, qui verbis malit te recompensare, quam pecunia. Hu-3usmodi homines enim 'perutiles sunt huic negotio. Sisis tonsor, musicus, vestiarius, faber, omnia apud Populum debent eadem ratione tractari: scilicet ut nova aliqua inventio ab imperitis extollatur, ita ut vera se dicere putent. Accensam hanc laudem propagari, atque augeri per

proxenetas, adulatores, sycophan- las, gnathones, parasitosque acetatu viem omnis generis , curabis. Ne

524쪽

so Hi IRONYMI CARDANi reputans, Quod quum omnis fama, .num magis lavor vulgi, brevi conci- dat; tu nihil celerius quam quae falsa

est,atq; commentitia. Iuvat autem

in omni hujusmodi negotio vestis selecta; & pluribus comitatum incedere : quod faciunt caussidici: tu vero , quod ad opinionem liberalitatis plurimum facit. Haec autem opinio maxime Populum conciliat ; terretque, ac suspensos detinet inimicos, posse ac velle multa dare; in parvis te liberalissimum ostendere,ium Vero in gratia dc ossicijs rependendis; aliquando etiam in magnis.Per tuos magna omnia & mediocria tractentur subtiliter, ut vitium in illis esse, putent; aut, si mavis, parsimoniam. Denique illud Aristotelicum tecum considerato, duobus modis magnos evadere homines in republisa : aut

aliquo strenuo facto i vehat Aratus

apud Sicyonios, Nicoclem tyrannum occidendo Alcibiades Manti--neos in Atheniensium societatem trahendo i Scipio Ahicanus major,

prohibendo diseessum Romanorum

525쪽

PRvDENTIA CIvILIS. 49 rex urbe: in quo observare oportet, ne gloria jam claros aut Virtute, evertas: aut potentibus adhaerendo.

Qibumque his non facta, sed verba& mores doceamus, haec imitabi. mus, ut credant id nos posse ac velle

facere, aliquandoque facturos, specie virtutis, & fortitudinis, gratia, studijs, verbis. At ubi contingat munere publico fungi, id observes, ut quam δε- miliarissime eo uti possis : veluti si orationem sis recitaturus, ne palleas , . Vt Lugdunensem rhetor dicturati ad

aram.

1 d fiet, si tam pertritam habeas materiam, eoque ordine dispositam, ut unde quaque tibi incipiendum fuerit, ni I referre putes: tum enim secure recitare poteris : quod ego Bononiae observavi. Neque plus diecula hoe exigit negotium. Sed versare in jam pridem cognitis. Sitque Latina lingua adeo in usu, ut nec bene scias quicquam aliter proferre di & si te tentarint ea in parte qua minus Va-

526쪽

ρα Hi ERONYMl CARDANiles, utpote quum medicinam profitearis, in Graecis literis, ut tacendo, .el respondendo aequaliter pericli teris, tum quidem ausculta, & re- si ondeas, codicem te in visurum, an 1ic se habeat ; forsan crrorem adesse. Et scriptis quidem pauca, &recte, M subtiliter disseras ; verbo autem abostine, ne vel pronunciatione, qua novales, te deprehendat: sed & minus

studij pr feres in paribus,velut familiariter loquendo, quasi etiam Latinam ignores linguam,Italica vulgari respodebis: ornare autem v et in Icriptis, vel profitendo, pariter in utrisque. Ita magis videberis contemne- Te, quam nescire. Sed & illud cave RO , ne ambitione ductus aliquid tamquam arduum proponas, quod aemulus vel per speciem dissolvere possit. Praestat etiam quae aliena Iunt, tam docendo quam scribendo, demonstrata dicere. De quo monitus sum per somnum xIIII Kalendas Decembris, anni MD LIII. exemplo apposito, de quaesito, Quurre sta validiora sint: quod eadem die retuli in

527쪽

PRvDrNTIA CIVILIS.

in Paralipomena clib. I9. Def. I. In explicandis etiam libris meminexis quam personam subeas. Velut

Grammatici autoritatibus certare debent 3 qui scientiam Medicinae profitentur, argumentis validis, ac strictim plura aocebunt 3 qui exercitationem , longa verborum serie minutissime cuncta docebunt,&ordinatim. Nam tribus aut quatuor curationibus persecte explicatis, modus insinuatur pro universis. Ideo

etiam facillimo sermone I uteris I

tum singula examinando, nomina , rem, species , causas, victum, simplicia medicamenta, compositionem, modum compositionis , tempus, locum, quae circumstant; quae gratiam 4, unt.

Quum vero, ut dixi, in disciplinis non sit nec profitendo, nec exercendo debitus honos 3 quem occupant imperiti, quod inique oblatum est , justa rὴtione sarcire laboriosum nimis, ac paene impossibile fuerit, are fucus fuco oblinendus erit. Id ergo constat praeceptis 3 ut cum

aemulas

528쪽

494 HIERONYMI CARDANraemulis summam adeo & ambitiosam existimationem retinea S 3 Cum civibus & discipulis non ambitiosam , sed summam solum. Praeterea ut his quae grata sunt, licet non utilia, illos in admiratione & benevoletia contineas: scilicet eloquentia in

suggesto, & blandiloquentia in sermone familiari. Tum vero & vestitus, & gestus, & mores, omnia ad speciem.Vtile etiam est docere quaedam minima, tamquam ad autorii tem; utilia tamen sint, licet parum: inutilioribus autem, ea ita extollere, tamquam omnia reliqua sint nullius usus. Considerare etiam oportet singulorum mores, ut ad communi praecepta confugias cap. 47.ὶ Summum praeterea prudentiae arogumentum est , in quo negotio Ver-1aris, ei totum te dedere: u prandes,

in prandio ue si mederis aegro, J in illius curatione totus sis: J ita ut ad

quamcumque rem te converteris, totum te convertere posse videaris.

Hoc enim ipso plane tui dominus esse, nec nimis haerere alienis nego-

529쪽

ΡRvDENTIA CIVILIS. 4'scijs ; & sui etiam diligentem curam habere, te existimabunt: primum ad prudentiam ; secundum ad id, Ne quid nimis; tertium, ut tui muneris memorem te Jesse putent. Et id est

quod maxime optant f aegri. J Multum praeterea juvat, ut ex uno plurae Scias : velut si aegros postquam inviseris, ut ad te veniant cum matula domestici , jusseris; alia etiam additurus. Sic enim domum plurimi frequentabunt. Tum quoque ad eos qui consilium tum petunt, accedas. Humanae enim res quum sint umbratiles , existimatione potiusquam essentia constant. In publica autem concione divinum quiddam inest, quum unus. quisque sermonem intelligit, tamquam sibi proprie ad persuadendum

accommodatum 3 ut etiam verba

non eadem sint uni atque alijs ; auti quod bona Fortuna contingit ut quisque in meliorem partem trahati quae audit:J quod etiam artisqu-jusdam egregiae opus est, contrarijs

caussis, affellibus , studijs smul ue

savere

530쪽

' νε HiERONYMI CARDANI favere videatur; aut quum audientium animi quod optimum est, ad se solum trahunt, ut hirudines e velute diverso, quum ob invidiam Modium, solum vitia & male di ista animadvertunt. In omni autem hu

jusmodi s concione, J ut quae ad Po

pulum , vel ad discipulos, memento quantum eminentia juvat , tantum recessum illum a communi usu , ut

quasi divinum quippiam spiret, etiam obesse. Ob id & qui non eminent, libenter audiuntur , dum singunt sapientiam ι & qui habent, dum dissimulahi, remittuntque se, ut apud Poetam: Sermo gratiorri imperiti plebi, quam sapientis, atque docti. Vbi vero jam finem ac gloriam

consecutus fueris, duo quidem maxime cavere oportet 3 tertium quo ' que haud negligere: Primum, ne novam existimationem , aut digni- tatem aut gratiam aliquo insignier TOre concutias, velut ira, a vagitia ,, flagitio, contemptu potentioris, ingratitudine, magna morum in deterius mutatione : Secundum , ne

ι quasi