Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

761쪽

PRvDENTIA CIVILIS. TOT

In reliquis honos praeferendus est :sed si fugiendo seruare possis stirpem, considera quid illi magis eo ducat. Neque enim par est illos fliberos J deserere i aut , si neque err

Iunt, neque peccarunt, tuis insomtunijs assici. Vita enim tua transibit sillorum manet. Omnia ista dedecora tempore obliterantur, de dele tur; posteri tui in tua patientia aut gloriabuntur, aut saltem stabunt, ac vivent. Imitare animalia bruta, sed generosa; quae pro catulis suis ac prole pugnant: quanto magis, si te& illos servare possis Sed si manendo idem periculum fuerit, ob contemptum, nec tunc suis consulueris.

AEqua igitur lance haec perpendenda sunt. In universum: Pro se ipso solo, honori; pro suis , utilitati s quandoquidem dedecoris ex alterius facto. nemo particeps sit consulen-

762쪽

os . HIERONYMI CARDANIC A p v v CXXIII. De gloria. VB rv M sane satis est, an melius illud λά, βιωσας, ut dicebat. Epicurus ille, seu Epicureus fuerit. At qui gloriam praeferunt, velut Plutarchus, scire debent, quid sit gloria:

neque enim aliter eam adipisci poterunt, nisi noverint quid sit. Et quamquam abAristotele definiatur. obiter tamen quasi; a Cicerone autem licet de ea duos conscripserit libros ,ὶ quum non esset sui muneris, non adeo definiri potuit: cujus

indicio est, quod plures de gloria

tradidit dissinitiones, & etiam mul- . tas illius species fecit ; quod recte

definienti, minime conveniebas Est ergo gloria, admirandae virtutis telebris fama. Itaque opum nulla est . gloria, neque roboris, nec honorum , neque magistratuum, sed fucata3 quoniam non sunt virtutes hujusmodi; unde etiam neque perennia. Virtus autem triplex: vulgaris,

763쪽

fortitudo militis legionarij; haec gloriam non parit, ob multitudinem exemplorum: excellens, velut L. Petro si dij aquiliferi ; nam etsi obrutus mnltitudine hostium, fortiterque pugnans, aquilam intra vallum, ne ea hostes potirentur, prO-jecerit; non t*men fuit mors ejus cum gloria, quia multa talia exempla in dies accidunt: stertia, mirabilis ; J nam Coriolani, CurtijCQ-clitis, duorum Scaevolarum admiranda sunt fortitudinis exempla: sed Crispini gloria nulla, qui pro factione pugnavit, nec virtutem eXercuit.

Rursus virtus duplex: in actu, velut fortium virorum; & in habitu, velut sapientum; & justorum. Videtur autem doria potius esse actus secundi, quam habitus solius: nam Aristides & Ptolemaeus non celebrantur ob habitumi; sed quoniam alter justitia in exteros patriam decoravit; alter monumenta sapie tiae suae reliquit. Quum famam vero dico, apud multitudinem glo- aiam constare perspicuum est: quum

764쪽

io HIERONYMI CARDANr ero celebrem, ut constans sit, atque diuturna, & cum affectu ac laetitia, atque gratulatione, qualis in Deorum ceremonijs, sie necesse est, Quare nulla mors damnati, gloriam parere potest; sit quantumvis exculta innocentia, sortitudine, atque sapientia ;ὶ quoniam cum exultatione esse non potest, neque jure celebrari, tametsi injusta sit damnatio. Sed lassicit ei, qui sic ut decet moritur, ne gloriam jam partam violet: velut Socrates, Mijque

multi, qui damnati publico judicio

perierunt. Atque id satis est. Neque id mirum: quum gloria dum bus constet; secto ipso, quod in nostra est potestate; & multitudinis assensu, qui in aliorum. Vnde gloriam parare, non est nostri arbitrij;

fine dedecore mori, in nostra est potestate. Eas enim mortes, quanto injustiores sunt, quia involuntariae faut injustae J videntur, commiseratio stanto major J sequitur; Juae contraria est e regione gloriae: la enim, ut dixi, exultat. grgo ut

765쪽

PRvDENTIA CIVILIS. It

gloriam consequaris, necesse est hu- ctum edere singularis virtutis;idque tempore, &loco ; atque adeo plene, ut in hominum animis admirabilem illum affectum, & constantem pariat. Quo fit, ut etiam levium non sit, oporteat: quam uam enim adis rabilis sit, levium, aut, si sine de-lstieratione fuerit, exolescit ex aniamis hominum, & neque celebratur

factum: quare gloria non est, sed gloriosum factum, quod per se dignum est gloria. , non tamen floria ex illo consequitur. Et certe hujus expressam habemus imaginem in Deo; unde Ecclesia optime decantat , Gloria in excelsis Deo. Est enim vel illius solius gloria, aut saltem

multo praestantior: ut differat tamquam immortale a mortali, & ut

Solis lux, ab igne. Ergo gloriam sequitur dilectio multitudinis, fides aut honore dignum putet eum qui iula habet, ut Cicero ait 1 de Omeqs.ὶ Ideo fructus hic est insignis virtutis optimus ; & summum quod homini eonsequi in hac vita concessum est.

766쪽

Ix HIERONYMI CARDANICA pvT CXIV. Luasita circa gloriam. T V R E autem merito quis dubita-ε bit; omissis his quae ex ipsa consequi solent commodis , velut potentia 4 amicorum copia: quae etiam ampliora sine illa ex opibus & alijs

esse possunt quid boni in gloria est e

possit. Nam quod de me eam habeant opinionem, quod ad illos attinet, nihil interest meae felicitatis; quod ad voluptatem meam, etiam falso imaginari si velim, eadem sequetur voluptas: ut nulla subjici solidae felicitatis portio possit. An for- .san quod velut in opibus, hoc differt, era. opinio a ficta quod hic habet

imaginem vanam; ille tamquam lucem ex Sole firmam, & quae substantiae naturam quandam habeat: ita

opinio percepta de gloria, quum subjectam habeat laudationem ;amorem multitudinis, potentiam, ac memoriam, non ergo gloria neque

in opinione nostra quia etiam ea salsa

767쪽

falsa esse posset; neque in fundamento, celebratione quoniam non

nostrum est; neque in fluctu stum quia aliud est, tum quia ex alijs cotiligi potest; in opinionis

ubstantia, cujus fundamentum id ipsum est. Quod vero quis moriendo laudatur, an ad gloriam pertineat, quum non sit jam ad locum hunc, &c. determinare non perti net. Forsan illud magis conveniet; in quo tandem differt gloria ab ho- .nore Est autem gloria supereminens honor; nec est viventis semper, ut honos: & honoris latior est seges,

velut opum, magistratus; gloria .autem ob solam virtutem. Estqua honoris proprium, beneficium, aut factum, aut quod speratur, aut pro exemplo habitum. Qua proiter honor est uniuscujusque, omnium autem ob id ; gloria autem omnium ,εc ob id singulorum. Patet autem ex hoc, gloriam extingui, & augeri; ac minui fictum, aut gloriosum per petuo esse. Vnde multa quae videntur invicem adversari, in nullo dis- .

768쪽

lam gloriam, quet inextinguibilis vi-aetur, faciat aliquid , si ad verso casu opprimaris,magnitudo & gloria adversariorum, videtur sane hoc probasse Cicero in secundo de Gloria, versibus illis Homericis, sub Macis persona eriis sitsos est, vita iam pridem lumina linquens, Levi quondam Hectoreo pereul concidit ense: Fabitur hoe aliquis: mea semperμ-ria vivet.

Sed quoniam in hoc genere multa tradita sunt alias sin libro de eon scribendis libris, hucusque dictum

sit.

C A P v Y C XXV. Quantum decipia r eirea finem. ID O a st o circa finem nostrum . multa sunt , in quibus homines invicem discrepant: & praeter leges id pessimum est, in quo multitudo convenit. Lex enim Dei cultum ,

769쪽

obsequium, ac justitiam l quae optima sunt suadet. At in reliquis censet vulgus meliora esse bona Fortunae & corporis, quam animi ; injuriam inferre, quam accipere; quum utrumque peiumum sit. sed ii quis etiam inter pessima ordo est, pejus etiam est inferre injuriam, quam ac cipere. In hoc enim laeditur corpus.& fortuna ; in illo animus sauciatur,& oeo in Visi fimus. Similiter putant plenitudinem vacuitate. & otium laboribus; & multitudinem amicorum, quam paucitatem, potiora esse; & voluptate frui, quam abstinere; & innumera ejusmodi: εc deeipiuntur; dico etiam seclusa omni spe succedentis vitae. Itaque consuluerim quietem agetidam, nec frustra niti; quibus Fortuna favet. aut Genius, ample stendam occasionem.

Sed L hoe J non ob id magis dictum

est. verum potius, ut homines in unoquoque negotio sapientes ejus

rei consulerent: velut philosophos de optimo statu, qui est diu & incolumem

770쪽

τr6 HIERONYMI CARDANIIumem vivere; medicum Vero, quo modo haee adipiscantur. Nunc in utroque errant homines , & quo niam brevem voluptatem longo dolori praeferunt; & putant sine arte posse diu vivere, & incolumes ι nec existimant longaevae vitae artem ullam peculiarem esse. Simili ratione consules Iurisconsultos pro litibus, aut emendis fundis; pluresque farbros, quum quid agendum in odad illorum artem pertineat: ut sit etiam non solum universalis, finis necessaria dignotio, sed & modi adiapiscendi, tum etiam uniuscujusque actionis. Etenim est: errare circa fi nem, non solum in eligendo , di in adipiscendo, sed in sciendo i scopum illum communem, qui propositus est pro adeptione omnium. Verum illud nescire quod praecipuum est,

te nolo, quae maxima homines arbitrantur , nec esse s quidem Jmediocria r dico regna , & potentiam. Nam respice, tot Regum finem ; & temporis brevi tatem , in quo perierunt : me se . . liusque