장음표시 사용
271쪽
Porro & Circeienses putabant in eo promontorio Ulyssem tumulatum , quemadmodum narrat Hyginus fabul. cap. I 27. Telcgonus, inquit , HI sis, Ur Circessibus missus a matre , ut gemtorem quaereret, tempestate in Iιbaeam est delatur et ibique fame coalitus agros depopulari caepit, cum quo LII ei, Telemachus ignari amma contulerunt. LI sses a Telegono filio es interfectus: quod ei responsum fuerat, ut assio caveret mortem, quem posequam cognovit, qui esset usu Minervae cum Telemacto , in Penelope in patriam redieνum in Insulam Aeam, D' ad Circen Missem mortuum deportarunt , ibique sepulturae tradiderunt, de quamquam Lycophron Graecus Poeta haec de V lysse prodat: Filius autem patris erit interfector:
uem Perga Drfenorum mons mortuum In Gortynia combustum, excipiet quare Getres Poetae Scholiastes resert Ulyssis cadaver combustum in Gortynia, & cineres tumulatos in monte Tyrsimae, cui nomen
Perga; Circeienses nihilominus jactabant prope eorum Urbem s pultum Ulyssem. Ex dictis ergo patuisse arbitror cellam Ulysii sacram in istiusmodi Templo fuisse, in qua quotannis Ulyssi & sacra,
N parentalia ferent . In qua vero parte promontorii esset aedes Circis, nequaquam apparet, quamvis Cluverius lib. 3. Italantiq. in ve lice montis id delubrum statuat, quem merito carpit Holstentus it adnotiad pag. Iooχ. linea 3. Ferunt vestibulo hujus aedis Cedrum arborem numini devotam haesisse, quod Circeienses crederent hanc aruborem primum in eo promontorio plantatam subministrasse Circi ligna, quae ureret, ex Plinio lib. I 3. cap. I 6 , de Interpretibus Virgilii lib. 7. kneidos ad ea carmina: Pνoxima Circejae raduntur litora terrae
Dites inaccessos ubi Solis filia lueos Assiduo resonat cantu, tectisque superbis
larit odoratam nocturna in lumina cedrum. quod tamen pro ceno non a firmo. Atque haec satis sint ad rem vetustissimam delibandam.
272쪽
De tumulo Elpenoris , ejus remo, prima myrto in Italiam delata, oe circumcirca Elpenoras . tumulum Circeiis sata. Rat & Circeiis Elpenoris Ulysiis secti tumulus, cujus in
hunc modum meminit Theophrastus lib. .histoncap. I s. Circeism sunt excelsum quoddam esse promontorium spissis nemoribus consitum, maxime vero robore, lauro, ac myrto . Incolas autem Circen babitasse perbibere, ostendique Elpenoris tumulum , ex quoproveniant myrti , coronarii operis in modum crescentes, locumque eum ferunt hominis babereta Aguram . Hunc tumulum positum sub ipso oppido S. Felicis, quod nunc in eo promontorio visitur CluVerius lib. 3. Ital.antiq. pag. I Oo I. autumat; perperam tamen, quum Homeri carmina loco non conse
tiant, ille enim sub initium lib. I a. Odysseae sic de Ulysse, di: Elpenore: Tune ego socios praemisi ad domum Circes, Lutum mori uum Elpenorem defunctum . . Arboribusque flatim caesis, qua summum prominebat litus Sepellimimus eum tristes, copiosas lacrumas fundentes: caeterum psquam cadaver combustum est ,-arma defuncti,
Busto adgesto, em desuper cippo erecto , Fiximus in summo sepulcro fabrefactum remum,
Et lib. ii. ubi Elpenorem introducit, Ulyssem adloquentem :Monumentumque mibi erigespumosi in litore maris. Haec Homeri carmina innuunt sepulcrum Elpenoris situm in . extremo promontorio, qua mari imminet, & non in summo Circeii monte, aut sub promontorio uti Cluverio arrisit, & opinatur Holfhenius in adnot. ad eumdem in pag. Iooi. Iin. 3o. . Mihi in ipse loco dehisce percontanti, accolae S. Felicis ostenderunt vestigia aedificii antiqui quadrati: quod tumulum Elpenoris affirmarunt: quae sane res sesellit Cluverium, nam eam suille domum villae Lepidi existimant, tulte
273쪽
teste Holstento loco jam relato. Itaque situs tumuli incertus est, quamquam palam sit Circeiis id sepulcrum fuisse, Latinamque gentem putaste Elpenorem ebrium per scalam domus Circes cervices fractum cecidisse,atque ob id mortuum ab Ulysse eo loci sepultum una , cum armis: quam rem narrat Hyginus fabul. cap. 21., N Ovidius
At miser Elpenor, tecto delapsus ab alto. . Occurrit regi sebilis umbra suo. quibus Poeta alludit fabulae umbrae Elpenoris, quae in Averno lacu Ulyssi ad inferos descendenti occurrit: & iterum in Ibin:
i Neie gradus adeas Elpenore cautius altos et . - . - . .
Vimque feras etini, quo tulit ille modo. Hunc tumulum ab Ulysse Elpenori post Prentalia ei facta erectum sitisse notant stiperius adducti scriptores, quibus consentit Volaterranus Philolog. lib. 3 3. Pg. 397. Hyginus cap. a I. addit remunia ejusdem Elmnoris tumulo assixum ab Ulysie , quemadmodum ille rogaverat quum apud inferos Ulyssi comparuisset: en Hygini verba :Deinde ad Superos re versur Ulyises scilicet) Elpenorem sepelitis:
in gubernaculum ita , ut rogaverat, in tumulo ei Axit quod de Homerus cecinerat. Circumquaque sepulcrum myrtos satas, quae coronarii operis in modum crescentes hominis exhibebant fgurat habetur ex Theophrasto,cui lumen ex Plinio histor.nat.lib. II. p. 29. sive 36. haec subdente: Arbor rtus ipsa in Europe citeriore caelo, quod a Cerauniis montibus incipit , primum Circeiis in Elpenoris tumulo Ofa traditur, Graecumque ei nomen remanet quo peregrinam se apparet. Hinc constat hanc myrtum saram ab Ulysse, aut ejus sociis in hoc tumulo e Graeciae Cerauniis montibus advectam, primam fuisse, quae in Latio, & Italia appareret. Quare sunt qui mem riae mandarint 'ex ejus arboris ramis plantatis Romae ante aedes Quirini , natas myrtos duas, quae sacrae habitae sunt a Romanis: quarum alteram plebejam dicebant, alteram Patriciam, unde Quirites augurabantur prospera , dc adversa, nam si exuberans praevalebat patricia , laeta auspicabantur; si plebeja florebat,& patricia in sterilitatem ema cescebat, tristia, ut Plinius ibidem assirmat. Haec tamen myrtus, quae
274쪽
doquidem neque eo loci Elpenorem tumulatum, aut Ulyssem ad id promontorium accessisse satis probatur; sabulamque totam e Graecia advec iam , huic promontorio fuiste applicitam a Graecis priscis Latii accolis , qui Circeium primum inhabitarunt , superioribus Capitibus diximu3 . Atque ideo veros mile est Circejenses Graecorum illorum successores , quibus traditum fuerat Ulyllem illic Elpenorem sepeli-visse , & myrtum ibidem plantasse,& quidem primam, quae in Latio,
di Italia esset , eam arborem satam circumquaque tumulum sacram habuisse: Is enim mos perhibetur Graecorum, & Gentilium , ut arbores ab Heroibus , quos colebant plantatae, & proprie apud tumulunia Herois , sacrae essent: sic in Linternino religiosae erant olivae Scipionis Africani prioris manu satae , de myrtus conspicuae magnitudiniS , sub qua manes ejus custodivisse Draconem putabant ex Plinio lib. I 6. cap. qq.
Thebis visebatur Menoecei Creontis filii , qui seipsum cultro
occiderat, monimentum, ad cujus tumulum malus punica enata , poma producebat , quae rupto exteriore cortice sanguinem ostendebant.
Hanc arborem sacram habebant Thebani , cam satam ab ipso Menoeceo putantes , prope ejus monimentum positam si Pausania Boeoticis sive lib.9. pag. 378. fides danda est. Apud delubrum beneris speculatricis erat Phaedrae sepulcrum , Sc Hippolyti , eo loci , ubi Phaedra descendentem exercitationis causa Hippolytum in stadium intuebatur. Myrtus ibidem perterebratis soliis, & sacra, quod amore furens Phaedra cum nullam malo levationem nancisci potuisset, crinali acu hujus myrti solia transfigens , insaniam suam oblectasse ., jactaretur ex eodem Pausania Corint tuae. seu lib. 2. pag. Iqσ.: Ita . Psophidiis spectabatur Alcmaeonis Amphiarai filii tumulus , circa quem creverant cupressi, quas non caedebant tamquam manu Alcmaeonis satas,& sacras, si eidem Pausaniae Arcadic. seu lib. 8. pag. a. fides habenda est. Atque ob eam rem Theophrastus memorat eas myrtos circum- quaque Elpenoris monimentum , hominis habuisse figuram , ut quid cxtra naturae ordinem innueret, dc Latinis mirabile , tum recordati ne Ulyssis eorum Herois, qui tumulum fecerat , de arborem plantaverat , quum ob remum Elpenoris illis fixum , de parentalia , quae eo loci
275쪽
loci Ulysterri Elpenori secisse serebant , ac modum quo creverat arbor , instar scilieet figurae hominis. Ex his apparet hunc tumulum myrtum, &remum religiosos fuisse Circriensibus. Quin ex tanta tumuli pompa putarim , Circrienses quotannis Elpenori parentasse tamquam Heroi, & fortasse in cella Ulyssis, quam in aede Circes fuisse diximus,Elpenorem pictum:ad id me movet quod totus cultvs Circes,Vlysiis,&: Minervae in hoc promontorio a Graecis inventus sit, Schuic loco applicatus cum integra fabula Homeri, ut posteri crederentillie Circen habitasse, Ulyssem, & Elpenorem, aliosque socios illuc accessisse , Sc ibidem evenisse ea quae Homerus, & Hesiodus fabulati sunt. Ferunt autem in templo Apollinis Delphici totam fabula Elpenoris, de qua Homerus in Iliade, expressam: illic enim pictus erat Elpenor nautarum more storea Velatus cum Helicaone filio, hospitio accipiens Menelaum, & Ulystem, picta etiam domus Elpenoris se-spensa pardi pelle supra vestibulum, quae tessera suerat Graecis, & indicabat Antenoris domum violari non potuisse; expressa quoque Antenoris filia Crino insentem puerum gestans testimonio Pausaniae Phocic. seu lib. Io. pag.66 I. . Hinc Circeiis, vel in aede Circes, aut prope tumulum Elpenoris, ejus facta depicta esse potuerunt. Porro & Graeci omnes apud sepulcrum Heroum, iisdem quotannis parentare consueVerunt. ippe apud Athenienses AEgei herois erat sepulcrum, ad cujus vestibuli laevam cella multis ornata picturis, inter quas Ulysses ex Ilii arce Palladium surripiens ex Pausania in Attic. seu lib. I. pag. 39. . Sic in Mysiae urbe Pionia apud Plonin Herois
tumulum parentalia faciebant ex eodem Pausania Boeotie. seu lib. s. pag. 368. In Regione Thronis monimentum Xantippi, cui quotidianos dabant honores, hostiisque mactatis sanguinem per cavernulam in sepulcrum infundebant teste eodem Pausania Phocici seu lib. 1 o. Elei etiam in tumulo Pelopis Herois quolibet mense sacra faciebant prisco parentum ritu, thura, & melle subactum triticum ad lentes,aramque oleagina fronde tegebant, ac vino libabant, iisque sacris praeerant aedituus, augures, faeciales, interpres, tibicen, & lignator ut auctor est idem Pausan. Eliac. prior. seu lib. .pag. 3 IC.& 3 IT. Apud Patrenses in Achaja Eutrypyli tumulus religiosus, Sc apud illum parentalia anniversaria facta ex eodem Achaic. seu lib. 7. ε .ι Kk a pag.
276쪽
pag. 633. &637. . Spartae etiam non procul a Theatro , Pausaniae monimentum , & ei proximum Leonidae , ad quae quotannis in illo rum laudem orationes habebantur , ludique fiebant , in quibus selis
Lacedaemoniis dabatur certandi locus ex eodem Pausania Laconic.seu
lib. 3. pag. I 83. Delphis erat Neoptolemi Achillis filii sepulcruata, apud quod anniversaria sacra fieri sblemne fuit teste eodem Phocic.
seu lib. I o. pag. 636. Caetera omitto, cum eruditi satis norint Graecos
omnes Heroibus suis parentasse. Suspicor itaque Circejensct id ipsum fecisse quotannis Elpenori, apud cujus tumulum Ulystem illi paren,
lasse Homerus, & ceteri narrant.
De templo , fonte . lacu . s luco Feronia in Circesensi agro. SUpratori C p X. I. Lib.II. ubi de Foro Appii egimus, relatum est Feroniae aedem sitam in Appia ad dexteram Roma Terracinam venientibus,& in loco Fossat Augusti finitimo. Erat is locus Terracina dissitus tribus mille passibus , uti Horatius satyris . lib. I., & vetus ejus Seholiastes scripsererHoratii carmina loco jam dicto, & cap. Iq. legi possunt. Id templum positum in agro Circcensi putant Sabellicus in adnot.ad lib. 1I.Livii, Fabretius inscript. cap. 6., de alii, quorum opinio mihi arridet,quam quam sint, qui illud statuant in Terracinensi ex versibus jam diactis Horatii , qui reserens iter per fossam Augusti a Foro Appio ad istiusmodi Feroniae aedem, numerat ab eo Foro ad id delubrum qu decim mille passus, atque a templo Terracinam usque ter mille. Ergo haec aedes erat sita prope Usentem, Circejos versus, nam Augustus fossam duxit prope Appiam per agrum Circejensem, & dein Setinum,& Foro Appiensem, uti ex relatis superiori Cap.XIV. patuit. Quum autem Terracinensis ager illa aetate, & priori ultra Usentem non protenderetur , quod Usens terminus esset Latinorum, & Oscorum, ac Tribus Pometinae, Ufentinae , quemadmodum diximus Lib. I. Cap. I. , hinc intelligitur Feroniae templum positum in agro Circeien
277쪽
sium, qui Latini fuere, M occurrisse a Circeis tendentibus ad Ufeniatem, di Appiam, uti jam relati Scriptores memorant, quibus consenistit de Urcherus in suo Latio lib. I. cap. . pag. 2 3. Praedictis alludit Dionysius Itb. a. qui prodit hanc aedem conditam a Laconibus in Pometino agro, quo primum ii mare egressi, appulsi erant: en verba Dionysii narrantis quo pacto Spartani quidam Lycurgi legum severitatem parum aequo animo ferentes , urbem deseruerint: Deinde, inquit, enavigato longo maris tractu, qualiscunque Terrae desiderio , votum Ditiscisse quocumque Terrarum priamum appellerent , iamsi bac fore i domicilium: cumque delati essent ad Pomentinos Italia campos, agrum, quo primum appulerant , vocasse Feroniam, memores , quod eos huc, illuc per mare ferri contigerat et Templum quoque construxisse Dive Feroniae, cui vota fecerant et quam nunc una sitera mutata Faroniam nominante horum
quosdam ex eo Leoprofectos sedes eum Sabinis conjunxisse , ideoque multa apud eos esse instituta Laconi praecipue quantum ad belli dia, frugalitatem, vitaeque omnibus in rebus duritiem attinet. Haec Dionysius , qui rem vetustiss1mam satis dilucidam ficit; unde habemus fani antiquitatem ., gentes , quae illud condiderunt, & stati nam si aetate illa locus sani fuit in Pometino agro, planum est tem-l plum constructum in Circejensi . Ager enim Pometinus a Pometia vetustissima Latinorum urbe dictus est , cuius positum inter Ci crium, & Usentem filisse jam scripsimus Libro II. Cap.IX. . Itaque devastata Pometia,& dein Suessa Pometia,quam Pometini incoluerunt, is ager Cire ensibus, & Setinis adjudicatus dicitur ex relatis Cap. IX. Et quamquam Romanorum aetate tractus is paludi Pomptinae finitimus, totus Pometinus dictus asseratur, attamen denominationentia
hanc a Pometina urbe derivasse, & ad agrum Pometiae antiquitus
Regionem, ubi fuit haec aedes,Romani Faroniam dixere ex Dionysio, nostri nunc dicunt Ferona Κirchero teste, verius Farona de trita una litera; putant etiam templum fuisse eo loci,quem nunc caput Silicis, seu Laetardino, aut Leetardino, appellant, qui locus in prope Appiam, habet finitimum lacum, & cryptas, ac priscarum aedium reliquias aquis obrutas. Illuc etiam Amataus fluvius in Usentenia
278쪽
praecipitat. At milliariorum numerus non respondet itinctario Horatii, situs enim is multum dissitus est Terracina. Extat alter, quo Appia per pontem nunc dirutum supra Usentem transibat, de ad turis rim proximam agro Gavottae gentis, dein ad montem Terracinae, protendebatur, qui situs adamus lim consentit Horatii carminibus,quamquam & is incertὸ loquatur. Erat illic Deae sacer fons, cujus Servius infra reserendus, & Horatius satyr. . lib. I. meminere et sic Horatius: Ora manusque tua lavimus, Feronia , θ baria Miltia tum pransi tria repimus, atque subimus. Impositum laxis late camdentibus Anxur.
Ad haec Porphyrio notat Terracinam tunc sitam in monte , cujus rudera apparent, & illic constructum templum Iovis Anxuris , seu Axuris, uti legit Fulvius Ursinus in Vibiam secundam . menia vero Feroniae, in cujus sente manus se lavisse Horatius memorat, Ter racina dissitam tribus mille passibus . Fuit de Deae sacer lacus , cujus. mentionem facit Vibius Sequester de Lacubus:Lacus, inquit, Feroniae Terracinae , qui eum lacum in Terracinensi statuit, quod tunc Cir crium dirutum esset, ejusque ager a Terracinensibus , Sc Setinis occupatus: cujus etiam agri partes populi jam dicti nostra aetate possident. Lucus quoque circum quaque fanum Feroniae numini sacer perhibetur ex Virgilio lib. I. AEneid. .. . His fuiter Anxurus arvis i Praeserit , in viridi gaudens Feronia luco . . . Ubi Servius haec subdit: Circa hunc tractum Campaniae colebatuν puer supiter, qui Anxuris dicebatur,inluno virgo, quae Feronia diacebatur. Nun etacat, quod addidit viridi: nam eum aliquando buius fontis lucus furtuito arsisset incendio, in vellent incolae exinde transis ferre simulacra, subito reviruit. Cluverius lib. 3. pag. IOII. putat hic Servium fabulari. At ego crediderim Latinos id Deae miraculo factum evulgasse, & Servium ex Latinorum historia illud hausisse : ex 'quibus conjectare licet quantae religionis fuerit haec aedes, sons, lacus,& lucus a Spartanis Feroniae dicati. . Ligorius in MSS. Otthobonianis voce Lacibi,&alteta Laco dιμ-
ronia, in Feronia scribit hunc lucum Deae sacrum factum, ut arbores
279쪽
silmine non tangerentur, quod in prisco cippo expressum se vidisseia testatur: subdit praeterea Augures in hac aede fuisse , qui responsi petentibus darent, ac fratres Arvales in istiusmodi luco sacra quotannis fecisse, lacumque Deae dicatum, Lymphidium dictum, quorum omnium fides sit apud auctorem. Illud mihi constat inter hanc aedem,Sc Terracinam turres plures constructas ex Plinio lib. a. cap. 3 s. sic tIn Italia inter Tarracinam, in aedem Feroniae Turres belli temporibus desiere fleri: nulla earum non fulmine diruta : ex quibus fortasse Ligorius excepit fulminibus arbores luci Feroniae tangi selitas.Harum turrium meminit Anonymus Ravennas Geraraph. lib. q. pag. 2Io. Caieta, Formiae, Fundi, Tarracina, T urres, Cercellis, Turres albas , kseris, iniuras, Antium, Lavinium, Osia Tiberina& iterum lib. F. pag. 2sq. Casta, Formis, Fundi, Tarracina, Turres, Cerceia Ios, Turres albas, Clastris, Apura, Antium, Laoinium, Laurento, ia 2 3berina . Situs in quo Anonymus locat turres, nempe inter Terracinam, & Circejos, respondet adamussim loco, ubi aedes erat Feroniae inter utramque Urbem posita, unde lumen Plinio, qui turres eo loci constructas plodit.
Cluverius dicto lib. 3.pag. IOIq. desiderat in praefatis verbis Plinii tempus belli quo turres fortasse Feroniae dicatae, deserint fieri. Ego puto id contigisse bello Punico, quo Hannibal irrito belli eventu Roma redux, fani gaZa ablata illud spoliasse narratur uti ex Livio Κir- cherus loco jam dicto assirmat. Neque hallucinatus videtur Κircherus quod Livius lib. 16. id factum referat in aede Feroniae in Sabinis et His, inquit, motus Annibal) ad Turiam futium Casera retuli ex millia pasuum ab iambo, inde ad lucum Feronia pergit ire,templum ea tempestate inci'tum divitiis. Capenates aliqui accolae ejus erant , primitias frugum eo,
donaque alia pro copia portantes, multo auro, argentoque id exornatum habebant . His omnibus donis tum spoliatum templum, aeris acereti , cum rudera milites religione indu ii iacerent post profectionem Annibalis, magni intenti: dein haec subjicit: Hujus populatio templi baud dubia inter Scriptores est. Coelius Romam euntem ab reo divertisse eo Annibalem tradit: iterque ejus ab Reate, Cutiliisque,stab Amiterno orditur, ex campania in Samnium , inde in , Pelia
280쪽
Pelignos pervenisse. Neque ibi error es, quod tanti exercitus testigia intra tam brevis aevi memoriam , potuerint confundi: isse enim eo constat, tantum id interes et zenerit ne eo itinere ad urbemta, an ab urbe in Campaniam redierit. Hactenus Livius, qui quamquam aedis Feroniae depopulationem alterat , attamen an redi Sabin rum , an alteri Latinorum, de qua verba facimus id periculum contigisset, incertum assirmat. Quippe si plures erant, qui scripserant Annibalem Roma rcducem in Campaniam rediisse, & certum eam d populationem Templi faciam in istiusmodi recessu , procul dubio juxta hanc sententiam aedes Feroniae Circejensis, posita in Campania , di in via, per quam Annibal transiverat, & non altera in Sabinis,qu rum fines ille in reditu non attigerat, ab eo spoliari debuit. Atque huic fortasse opinioni maluit adhaerere Plinius, qui ejus belli tempore Turres inter hanc nostram aedem, & Terracinam fieri desiisse memoriae mandavit, quamquam Livius a Plinio distentiat. Servius ad lib. 8.AEneid. in ea carmina: .
Qualis eram , quum primam aciem Praeneste sub ipsa
Strati , scutorumque incendi victor acervos: iEt Regem bac Nerilum dextra sub Tartara m isi ; Nascenti eui tres animas Feronia mater , .
Feronia mater,esit, Nymba Campaniae, quam etiam supra diaximus . Haec etiam Libertorum Dea est : in cujus templo raso capite pileum accipiebant: in hujus templo Terracine sedile lapideumfuit, in quo hic mersus incisus erat: Benemeriti servi sedeant, surgant liaberi r quam Marcus Varro libertatis Deam dicit Feroniam , quasi Fidoniam, quod ex Servio carpsit Scaliger comment. ad Festum de . verb. signific. voce incines . Quare habemus in hac aede libertatem datam servis, qui sedentes in lapideo sedili illic posito, praemissis c remoniis aliquibus ex Sacerdotum auctoritate , surgebant liberi accepto pileo, quibus alludit Plautus Amphitryone act. I.sten. I .in fin.
Ut ego bodie raso capite calvus capiam pileum. Ob eam rem, libertini, Sc libertinae plurimum hanc Deam colebant,&donaria in ea aede suspendebant. Et quamquam Grammaticus id