Constantii Landi Complani comitis, Selectiorum numismatum, praecipue Romanorum, expositiones, elegantibus nummorum ectypis, & indicibus necessariis instructae

141쪽

78 NERONIS ET DOMITIANI CAESARUM IUPITER CUSTOS.

EXTANT numismata quaedam Neronis Caesaris, & Domitiani, in quibus a tergo ita Iupiter est emctus: in solio sedet , dextera fulmen habet, laeva hastam cum hac inscriptione, JUPITER CUSTOS. Domitianus cui asserit Suetonius cap. v. b Novam excitavit aedem in Capitolio custodi Iovi, seque in sinu ipsius Iovis , ut inquit Martianus , sacravit. Qua de re etiam meminit Cornelius Tacitus , lib. xix. ubi Capitolaum describit a Vitellianis captum. Quare autem Iovi fulmina assignentur, rationem ponit Plinius lib. b. cap. xx. Naturai. histor. dicens, Supernorum trium fuderum ques esse, qui decidui ad terras fulminum nomen habeant: sed maxime ex his medio loco siti: fortassis quoniam contagium nisiι humoris ex superiore circulo atque ardoris ex sub cra , per hunc modum egerat. Ideque dictum Jovem fulmina jaculari. Quot Jovi fulmina attribura fuerint, indicat idem Plinius dicto lib. ij. cap. lii. ubi scribit quod Thuscorum literae novem deos emittere fulmina existimant,eaque eL se undecim generum, Iovem enim tria jaculari, Romani duo tantum ex his servavere, diurna attribuentes Jovi, nocturna Summano. Rariora sane eadcm de causa frigidioris coeli. Addit etiam idem Plinius lib. b. cap. lv. rei natu I. ideo aquilam fulmini adjungi & associari, hujusque teli armigerum fingi, quod aquila e cunctis volucribus a fulmine non tangatur. Ideo in quibusdam mimismatibus Per- antiquis aquila sub pedibus fingitur habere fulgur seu fulgetram: hinc & hodie hac cut puto) de causa in nummis argenteis seu dimidiatis aureis Caroli v. Caesaris nostri, aquilam cum fulmine, Sc mundo sub pedibus eiungi videmus: fulmen etiam cui idem Ρlinius dicit ibidem) fruticem lauri non icit, nec unquam altius pedibus quinque descendit in terram, nec e pellibus belluarum vitulos mari in

148쪽

79 NERONIS ET VESPASIANI CONGIARIA a.

IN NERONIS Imperatoris duobus argenteis numismatibus erat inscriptio , CONGII DAT. POP. In Titi Vespasiani aureo

numismate, qui amor & delitiae humani generis dictus fuit, erant hae notae , CONG. TER. P. R. IMP. DAT. Suetonius in Nerone haec quidem pro eo restri : deductus in forum Tyro, populo congiarium, militi donativum proposuit: de Tito nihil apud Suetonium est quod ad congiaria pertineat: solum id, illum dedisse congiaria testari potest: quod nuui civium quicquam ademit: ab inuit

alieno , ut si quis unquam , ac ne concessas quidem ac fontas collationes recepit e S tamen nemine aute se muni centia minor: innuit enim quasi his verbis Tranquillus , eum liberalissimum fui sic , ut etiam superiores Caesares liberalitate vicerit: sicque Populo quod alii ded runt, illum δc dedisse, imo & plura: sed&alii Caesares quantis adhuc in eorum numismatibus congiaria videre nobis non contigearit J Populo congiaria tribuerunt, inter quos optimus & primus a Julius Caesar, teste Suetonio, populo impertitus est: his verbis, 'Populopraeterfrumenti denos modios , ac totidem olei libras , tricenos quoque nummos , quos povicitus olim erat, viritim divisit, S hoc amplius , centenos pro mora. t sinuam etiam habitationem Romae uisque ad bina millia nummum in Italia non ultra quingenos sestertios remisit: alecit epulum ac viscerationem, Spos Hispaniensem victoriam duo prandia. Nam cum privsparce, neque pro liberalitate sua

praebitum judicaret, quinto pos die alium largi mum praebuit. In

epistola Coelii M. Ciceroni scripta de Congiario ea sunt verba Plaucus quidem tuus Ravenuae est , Si magno congiario donatus d Caesare, nec beatus , nec bene infructus es. Sed de Augusto, qui Octavius nominatus est, idem Suetonius ait, Congiaria populo frequenter δε-dit sed diversae fere summae: modo quadringenos, modo tricenos, non nunquam ducenos , quinquagen rique nummos , ac ne minores quidem pueros praeteriit quanuis non nisi ab undecimo aetatis anno accipere consulsent. Frumentum quoque in annonae dissicultatibus saepe levi fimo , interdum nulis pretio viritim admensus es, tesserasque nummarias dupticavit: & paulo post, Eidem populo promissum quidem congiarium reposcenti . bonae fidei se esse resFondit: de ibi iterum de.

149쪽

3o NERONIS ET VESPASIANI

congiario, & ibi: ssectavit'exercentes ephebos isdem etiam epulum in eo 'ectu suopraebuit permissa, imis exactoocandi licentia, diripiendiquepomorum,opsoniorum rerumque missilium. Sed & Caligula , qua nuis omnium ferarum crudelissimus congiaria praebuit, inquit Tranquillus : Congiarium populo bis dedit terrenos VS toties abundantissimum epulumsenatui, equestrique ordini, etiam conis jugibus , ac liberis utrorumque posteriore epulo , forensita insuper viris , pueris , ac forminis fascias purpurae , ac conchylii distribuit, Sut Miltiam subticam in perpetuum quoque augeret, adsiecit diem Saturnalibus , apstet visque Juvenalem. Divus Claudius Caesar, ipse etiam congiaria populo saepius distribuit, eodem Tranquillo auth re. Vespatianus Colossi refectorem insigni congiario, magnaque

mercede donavit. Apollinari tragoedo quadraginta, Pterino, Diodoroque citharoedis ducena, nonnullis centena, quibus minimum, quadragena sestertia super plurimas coronas aureas dedit, sicut Saturnalibus dabat viris apophoreta , ita & calendis Martii foeminis, explevit etiam censum senatorium: consulares inopes quingenis sestertiis annuis sustentavit: sed ut jam Caesarum xij. in uno Flavio Domitiano Caesare concludamus liberalitatem congiari rum, verba Tranquilli de eo referamus: Congiarium sopias numinmorum trecentorum ter dedit, atque inter 'ectacula muneris largissimum epulum. Septimontiali sacrorum quidem die , senatui, equitique sanariis , flebuis , sportellis cum obsonio distributis, initium mescendi primus fecit: di que proximo omne senus rerum misi iasparsi: S quia sars major intra popularia deciderat, quinqua nascesseras in singuus cuneos equestris ac Senatorii ordinis pronunciavit:& haec quidem Suetonius de congiariis: quae omnia hunc in unum locum congestisse volui, cum aliorum historicorum libros ad manus nunc habere facultas non detur: nam meam integram bibliothecam in patria retineo: non me fugit enim Titum Livium, & Tacitum, Plinium, Plautum, & Flium Spartianum, Iulium Capitolinum,2Flium L ampridium , hujusmodique authores de his r iis, quae actcongiaria pertinent , saepe loqui. Nunc tamen cum illos non habeam , ut certos locos adducere queam, lectorem non pigebit per se illos videre: sat fuit in praesentia omnia Suetonii ad hanc rem exem- .Pla citasse: ut tamen & jurisconsultos, quorum textus habeo aci

150쪽

manum , non solum advocatis & leguleis prodesse, sed etiam bonarum literarum studiosis, & antiquitatis amatoribus plurimum conserre, stiant omnes, eos adducere mihi videtur esse operae pretium. In primis se offert Paulus Iurisconsultus antiquitatis peritissimus Sigestorum li. xxxiij . cap. de in v. vel instrum. legator ubi sic ait: Videndum ne inter instrumentum tabernae S instrumentum cauponiae sit discrimen, ut tabernae non risiloci instrumenta sint, ut donaria vasa, vectiones, ancones, calices, S trulia, quae circa caenam solent trajici r item urnae aereae, S congiaria es sextaria , is similia: sed videamus quid de congiariis idem Paulus lib. xxx. digesorum cap. de legatis Ufidei comm . primo dicat. Licet congiarii nomen non pronun- ciet, his tamen verbis subintelligit: quae quia ad antiquitatem mirum in modum faciunt, hic omnia, licet prolixiuscula,placet referre. C itatibus inquit Paulus) etiam legari poteΠ , quod ad honorem oris natumque civitatis retineat, ad ornatum, puta quod ad instruendum forum, theatrum, adium, legatum fuerit: ad honorem tuta quod ad edendum munus , venationem , Ddos scenicos , ludos Circen es , aut luod ad divisionem singulorum civium, vel epulum relictam fuerit: oc amplius, quod in alimenta aetatis infirmae 9uta senioribus , vel pueris , puellissique I relictum fuerit: ad honorem civitatis pertinere viduar: & haec quidem Paulus: cujus verba si conferas cum his, quae ex Suetonio retulimus, omnia bellissime facient , dc congiaria esse intelligentur. Nunc quia superius de donativo mentionem fecimus, scias velim, donativum esse principis largitionem in milites, id est, quae eadem in populum facta, congiarium dicitur. autem est θημα qualia videntur in fanis. Tranquillus in Caligular Fronunciatoque militi centenis viritim denariis, quas omne liberalitatis exemplum supergressus , Abite, inquit, laeti, abite locupletes: primus autem Claudius Augustus instituisse ab eodem dicitur, ut Imperatores Romani in auspicatu imperandi donativum militibus pronunciarent: sed ut jam aliqua de mensuris, quae circa congiaria spectant dicamus , operae pretium erit hic referre mensuras. Nam loqui de congiariis, &nescire quid esset, frustra hic scripsissemus de illis: nec erit modica utilitas ad pernoscendum ea, quae dixit Suetonius. Imprimis igitur sciendum est congiarium fuisse munus, quod a Caesaribus populo Romano dabatur, & amicis, quod L Fa-