Constantii Landi Complani comitis, Selectiorum numismatum, praecipue Romanorum, expositiones, elegantibus nummorum ectypis, & indicibus necessariis instructae

171쪽

Placentina illuc legato misso, Romam profectus sum, nempe quinis gentesimo quadragesimo quinto anno supra millesimum. Sed jam tempus postulat& titulum seu inscriptionem, quae in basi columnae cochlidis fuit, hic subscribamus, ut invicem conferamus numisma

& marmoris uotas.

Cus. TANTIS OPERIBUS SIT EGEsTVM6c hic quidem titulus, cui columnae ex altera parte sunt fulmina insculpta, sicuti visitur etiam in numismatibus Augusti Patris, & N ronis. refert Philander Gulielmus interpres Vitruvii lib. iiij. se

nusquam in antiquorum monimentis vidisse in ima corona sculpta fulmina, cum tamen eo libro praecipiat Vitruvius, scalpenda in ima corona fulmina. Sed hoc loco libet aliam marmoris antiqui inscriptionem, quae ad numisma nostrum facit, subdere: quae juxta templum Pantheon ad viam publicam ita legitur: IMP. CAESARI DIUI NERVAE F. NERVAE TR MIANO A vG. GERΜΑNICO DA CICO PONΤIFICI MAXIMO TRIBUNI C. POT. VIII. IMP. IIII. COS. V. P. P. TRIBUS XXXV. QUOD LIBERALITATE OPTIMI PRINCIPIS COMMODA EORVM ETIAM LOCORUM ADIECTIONE ΛΜ PLIATA SINT. In portu Anconitano a Trajano restituto, eximiisque marmoribus decorato, gradibus etiam ibi constructis marmoreis, ut facilis esset descensus ad aquam, utque ferri onera mercium ad naves possent,& inde referri addito etiam pulcherrimo Triumphali arcu ad Orn mentum Anconitani portus, haec inscriptio, quam idem Trajanus poni curaverat, adhuc legitur: in qua septies illum consulem fuisse

satis patet, ideo in meo numismate nullum esse errorem crediderimcx superiore citato marmore: IMP. C AES. DIVI NERVAE. F. NERVAE TRAIA.

172쪽

VICTORIA. 's

PROUIDENTISSIMO PRINCIPI. S. P. Q, R . QVOD AD CESSUM ITALIAE HOC ETIAM ADDITO EX PECUNIA S U A PORTUM TUTIOREΜ NAVIGANTIBUS REDDIDERIT. A latere autem dextro suprascripti arcus, hae notae leguntur, PLOTINAE AUG. CONIUGl. Λ vG. asinistro autem latere hae notae sunt scriptae , DIVAE MARCIANAE, AVG. SORORI AUG. hic alias inscriptiones ipsius Trajani, & Romae, & alibi a

me lectas, non est maod in praesentia subscribam, cum res supra scriptae satis ad numisma faciant. Nunc cum antiquis scriptoribus numisma nostrum & illud marmor conferamus. M. Vlpium Trajanum Coecfus Nerva ut inquit Dion dum senectam suam contem ni videret, adoptavit moxque in curia Caesarem designavit, ad quem Imperii jura, atque insignia praeerat enim tunc Germaniaeo hoc versu misit, Telis Tharse tuis lachrymas ulciscere nomas. Ita Trajanus adoptatus a nerva, deinde Imper. factus est. Neque

eo deterritus ut idem inquit Dion est Nerva, quod Trajanus genere Hispanus, aut ex Italia Oriundus non esset: quodque ante eum rarinus, de alienigena Romanum Imperium non tenuisset: virtu-ominis, non genus, aut patriam spectari oportere existimavit. Trajanus cum imperare coepit cui refert Dionb secundum &quadragesimum annum agebat: in qua aetate ita et Omnia suppetebant: ut neque per juventutem quicquam stulte, aut temere aggrederetur: neque item per senectutem languescente eorpore, segnis ac timidus a magnis rebus retardaretur. Nullus in eo livor, nulla malignitas, neminem omnino perdere studuit, contra vero bonos, & studiosos viros, honoribus x dignitate auxit, delatoribus operam non dabat: irae ita moderabatur ut nunquam ab ea vinceretur, ab aliena pecunia&injustis caedibus abstinuit. Amari & Observari, quam timeri malebat, cum populo benisnus, de mansuetus. Senatum jucunde de honorifice appellabat, dilectus & charus civibus, portus&aedes publicas aedificari curavit, vias item munivit, in quibus faciendis fortunas aut sensu inem alicujus nunquam absumpsit. Natura magnificus, & gloriae appetens erat, Circum collapsum ampliorem atque

173쪽

elegantiorem restituit : quod ideo se fecisse inscripsit, ut populula Romanum capere posset : cum amicis de familiaribus venationes , convivia , seria, jocos frequenter exercebat, elotaquentiae, de diligentis alicujus eruditionis non expers fuit: munera tum facundi 8c non indocti hominis pulcherrimh obibat: nihilque omnino erat, quod Optimh non exerceret: vini aliquantum appetens: non tam quod eo in aliquod crimen prolaberetur; in augenda re familiari moderatus, belli studiosus, ut acceptas clades emendaret: in gerendis bellis plurimum pecuniae impendebat: non minore tamen liberalitate & impensa segnius ac animo ornamenta est amplexus. Generosa in eo canities, εοῦ oris majestas principem prodidit, & quis foret in ementito habitu facith ostendebat. Bella autem, quae gessit Trajanus haec fuerunt, Expeditionem in Dacos parans, tandem eos subegit, Decebato eorum Rege devicto, qui deductus ad Trajanum, illum humi procumbens suppliciter

adoravit. Ingressusque tunc Romam Tradanus ex eo Dacicus appellari coepit. Parthos invasit, quos& postremo superavit, Ctesi-Phonte recepta, imperatoris Parthici tunc cognomen, quod ante ei tributum ruerat. Cum Hisibi & Ecbatanis esset potitus, senatus confirmavit, Transtygritanas provincias debellavit imperioque addidit. Armeniam atque Arabiam pervastavit, usque ad oceanum Progressus, cognita maris natura, navesque conspicatus, Utinans

inquit) juvenis essem , profect) in Ines Indorum penetrarem. Nomina praeterea victarum a se gentium Senatui nuntiavit, quarum numerus tantus erat, ut vix recenseri, aut nominari possent. Alexandro autem, cujus aemulatione Rubrum mare ac oceanum navigaverat, in ea domo parentavit, in qua expirasse ferebatur. Triumphalis arcus, praeter alia multa, quae in honorem Trajani & decreta, &facta fuerant, in illius foro substructus est, qui tamen hodie non ex-rat. Illud autom in honorem Trajani in primis senatus decrevit ut OPTIMUS appellaretur: & quidem nihil eum magis quam cognomen OPTIMl juvit utpote moribus 8c mansuetudini ejus maxim Econveniens. Nam reliqua bellis, & armis facilius attribuas. Illud dignum scitu hic non praetermittam quod Dion retulit, clim Pa thorum & Armeniorum fines ingressus fuisset Trajanus, regionis Sa-1rapae ipsique mox reges cum muneribus ei occurrerunt, equumque duxere Dissiliaco by Gorale

174쪽

duxεre ita edomam, ut regem adoraret. Nam Pedes anteriores in morem supplicantis flectebat, caputque pedibus, qui proximus set subjiciebat. Hunc equum locatum in medio atrii Trajani, cum imitari se velle dixisset Constans,Constantini filius, Regabis Ormisdaei respondit, Stabulum prius tale condas. Hujus autem equi imaginem in ipsius Trajani numismatis signatam se vidisse refert Martianus in To graphia Romae lib. v. cap. I. cum hac inscriptione, Si P. Q. R. OPTIMO PRINCIPI. Illud etiam admirandum refert

Dion, Trajanum lapideum pontem in Istro fecisse, opus sane: memorabile: &, ut inquit idem Dion, cui caetera illius opera vix adaequare possis: xx. stant ex quadrato lapide pilae: quarum altitudo C. & L. Pedum, praeter fundamenta habetur: latitudo I x. pedes Continet: distant inter se clxx. pedibus: fornicibus vero conjunguntur, impensa profectum ingens& vix credibilis, mirabileque quomodo in illa gurgitum altitudine, tamque praecipiti fluvio ungulae columnae

CXtrui valuerunt, tantarumque molium fundamenta stabiliri. Sed εc vada limosa erant, neque amnis alio averti poterat. Tot igitur ac tantis triumphis auctus Trajanus magnisque & perpetua gloria& memoria dignis facinoribus peractis , tandem graviore morbo π- pressus membrorum ita stupore resolutorum, ut pars corporis defecta sensu maneret intercute aqua repletus apud Selinuntem Cilicies urbem , quae deinde Traiano Iu cognominata est, delatus ibi statim extinctus est, cum imperasset annos undeviginti, menses sex, &dies

quindecim: & haec quidem omnia de Traiani vita & gestis Dion,

quae quambreviter fieri potuit a nobis sunt relata. Nam quis in tanti principis Honorem haec siluisset cum Romana Rcspublica huic Parem nunquam habuerit, quin cum bonitatem alicujus laudare volumus, bonitatem Trajani et attribuimus, quod & acclamationes principibus exhibitae declarant, cum Augusti felicitatem, bonitatem Trajani his adprecarentur. Sed haec jam de Trajano dicta sint satis, ad ejusdem numisma pertinent 1a: quod autem sic in nummo Trib. Pot. & Cos. v. quid esset potestas Tribunitia, & qualis, & an imperatoribus conveniret, idemque de Consulibus, quae & qualis eorum esset potestas, vide plene apud Alexandrum ab Alex. lib. Genial di rum v. cap. q. ubi de Tribunis, & Iib. 3. cap. iij. ubi de Consulum Potestate. De potcstate autem pontificum de de eorum ossicio, de

N quot

175쪽

quot Romae suerint videto eundem Alex. ab Alex. lib. Geniat. disiarum ij. cap. viij. ne ego hic plura congeram.

ADRIANI ANTINOVS.

IN numismate aereo perantiquo, quod apud Decianum jurisc

sultum Utinensem Patavii vidimus , erat ex altera parte ANTII, OI imago pulcherrimh efficta, cum his notis Graecis, EmΣ ANT, NooΣ, in latere vero erant de illa Graech scripta, Ninxopor aΔpIANI IKTApΤ MRTpoΠΟΛinet. ibi etiam effictus erat Tripos Phoebi una Cum serpente, ex quo exibat lauri arbusculum, cui Tripodi inerat haec subscriptio Graeca, NE TAm. Cum igitur hoc numisma non vulgari sculptura fabrefactum attentius domi cogitarem, ejusque imago ante oculos saepius ac saepius obversaretur, ob miram pulchritudinem, ac raram speciem juvenis, subiit animo historia ANTI. NOI, quae apud Dionem Graecum scriptorem in Adriano, alias a me fuerat lecta,& apud Pau saniam in cineadicis. Fuit igitur AN TINOVS formosis limus ex Bithyniae urbe Cythynide, quam Claudiopolim vocant, juvenis ab Adriano Caesare praeter modum adama-etus, in delitiisque habitus. Quinetiam novus Apollo pro Deo habitus ab eodem imperatore, & Heros vocatus, oraculumque eidem constitutum,quod indicat Tripos ille in nummo signatus Ad Nilum etiam est AEgyptiorum oppidum ANTINOIS de ejus nomine dictum, quod & stellam in coelo ejusdem Antinoi apparuisse, visamque a se asserebat Adrianus, qui perlibenter eos audiebat, qui dixissent ex spiritu Antinoi natam stellam, & Graeci quidem ut Alius Spartianus narrat) volente Adriano Antinoum ipsum consecraverunt. I n AEgypto periit autem Antinous, uia 8t ei habitus est honos. Mantinenses annuum festum, & quinto quoque anno ei celebrant, ut ait idem Pausanias in Arcadicis. Hujus Antino istatuae duae pulcherrimae, Leonis x. Pontificis Max. tempestate ROMAE repertae sunt, quas idem Pontifex in Vaticano statuit. Sed de hujus numismatis interpretatione, quod ad historiam pertinet, nihil amplius est, quod in praesentia dicam, cum qui cupiat rem penitus

intelligere, adire possit ipsum Dionem, & Λlium Spartianum in

178쪽

Adriano. Divus Hieronymus lib. 2 o. adversus Iovinianum de Antinoo sic meminit, Et ut sciremus quales Deos semper e AEgyptus recepisset , nuper ab Adriam amasso urbs eorum Antinois appellata est. Alii etiam scriptores, ut Nicolaus Leonicus Thomaeus lib. I. rrae histor. cap. xlx. & antiqui de eo meminerunt, & praecipue Pausanias author Graecus lib. vi q. Arcadicorum, qui eundem Antinum vocat, non Osirinoum , 8c qui in Gymnasio Mantinensium domum habuisse scribit, quae simulachra Antini spectatu digna continet, Baccho persimilia. Sed verba Graeca aliquot in numismate fuere sic corrosa propter antiquitatem, ut prope divinarim. Sed illud verbum Mu- Teo ΠΟΛΕΩΣ malim legere Antinopoleos, hoc est civitas Antinoi, & sic raropoleos legi possit, quod non ignoro, cum me admonuerit Praeceptor maximus Alciatus in Di punctionibus lib. a. cap. xxiij. pontificii juris locum quendam restituens in cap. eleros, distinc. xxi. quid sit Metropolis, quod & doctissimus Erasmus animadvertit in suis scholiis ad epistolam Divi Hieronymi de vita clericorum.

Nam ex lexico Graeco MurpoΠΟΛΙΣ, murix urbs dicitur, ex qua coloniae deducuntur. Quod autem pertinet ad illa verba Graeca, NEΩΚopor ΑΔPIANI IKTApΤ. quid sit illud verbum ictam, me latet, cum sic concisa, ac prome modum deleta essent verba, ut vix legi Possent. NEaxopor autem pro novo aedituo positum est. Nam NEΩKOPOΣ, est idem quod aedituus, qui res sacras tractat atque custodit, Ornatque, a NwΣ templum, & υρω surgo , sive verro , illa autem subscriptio Graeca, quae inerat tripodi, NE*aTΔΙΩ scilicet, pro novo

Pythio seu Apolline accipi convenit. Tripos enim Apollini sacerest, propterea quod phoebades ex eo oracula proferrent, & dicatus Propter numeri ternarii perfectionem, vel propter tres coeli circulos, quorum unum secat sol annuum cursum perficiens. Tripodes etiam Apollinis erant coronati, hinc Aristophanes in Psitor . . oreto. ἔλαM, A 'Mιτων. tribuunt Apollini tripodem propter tria tempora , ut ex

Homeri carmine constat, novit enim in τ' εο,5 - τ' εὐομα, ors ἐονF. de

Tripodis inventione, vide in vita Solanis apud Plutarchum. Qua vero forma Tripos esset varie proditur. Quidam mensam , vas alii,

plerique perforatum sedile tradidere. Sed in numismate quod vidi, videtur fuisse forma vasis, in tres longos pedes desinentis. Sed MTripos certantibus praemium dari solitus, id quod Pindarus, MN a Hora-

179쪽

Horatius , Virgiliusque ostendunt. Graeci autem laurum Apollini attribuere, non tam Ob Daphnes fabulam, quam ob ipsius plantae virtutem . de qua nonnulla Phornutus dixit. Aphthonius etiam divinationis symbolum, laurum esse tradidit. Ideo &-ου- , id est, Praescientia futuri seu divinandi ars , seu planta vaticinatrix est appellata, futurorumque praescia credita. Claudianus, - Venturi praescia Dursu. Fulgentius lauri folia si noctu pulvino subjecta fuerint, veritatem somniorum conciliari ait, quod & Alciatus noster in emblematis arborum his duobus versibus confirmat, Praescia venturi laurus fert signa salutis , Abdita pulvilla somnia vera facit. Quinetiam ex lauri crepitu, dum uritur, veteres futura praedicebant : si enim crepuisset in igne maxime faelicitatem: contra, si siluis et, significare putabatur. Ideo noster Tibullus sic cecinit lib. a. elegia vj. Vt succosa saeris erepitet benὸ laurea flammis, omine quo Delix, S sacer annuε eat, At laurus bona signa dedit gaudete coloni: Disendet spiciae horrea plena Ceres. Et Propertius: Et tacet extincto Iaarus aduna foco. Extat etiam Graecum epigramma Aisia ubi dicitur laurum perinasperam esse in igne, dumque uritur, aliquid portendere:

Valere etiam ad Divinationem laurum, s edatur, nonnulli prodiderunt, & ad id est, afflationem numinis , quod interpretes Hesiodi, item Lycophronis testantur:& Lγcophron quidem in Alexandra & Sophocles in Cassandra ostendunt, quod & T ibullus suprascripto lib. eadem elegia refert: his verbis, Vera coo , sic inque sacras innoxia lauros Vesar , is aeternam si mihi virginitas. Et IuvenaliS,

Laurumque momordit.

Hinc & a Graecis δαιν φα . vates dicti sunt. Quam plurima alia de

lauros Dissiligod by Gorale

180쪽

Iauro, digna resert Lilius Grraldus vir doctiss. in xvi. suorum Dia- Iogismorum capite, quae hic non refero, cum haec a me dicta sint satis: quae non dixissem nisi hoc Ioco mentio de lauro incidisset, quae fuit in Tripode annexa, tu autem multa de lauro lege apud Plin. lib. Xv. cap. XXX. Ninustalis: quod autem fuerit serpens in nummo, res est nota, quod Apollo othim dictus sit a pythone dracone occiso, velut alii is Tom, jam, quod est interrogare , & consultare: hine Pythia ludi Apollinares, inhonorem Apollinis instituti sunt. Oviditis lib. I. Metamorphoseos: Insiluit sacros celebri certamine laris 'thia perdomita serpentis nomine dictos. Boni igitur consulat Iector, hunc laborem nostrum, quem nunc si1scepimus, in exponendo hoc numismate, praeter institutum nostrum: quod si quis ex antiquariis doctius enarraverit ac interpretatus fuerit rectius hoc numisma, ei & ego habebo maximam gratiam, quod aliquid amplius ab eo didicerim : & quod illustriora reddita fuerint, quae ab aliis non sat recte intellecta, nondum suam claram

Iucem receperunt.

CONSTANTIUS LANDVS COMES,

S. P. D. AMOR meus erga te maximus , nosterque , eum Ticini hoc annoruno eod quesub tecto essemus, famitiaris,gratusque convictus, indolevique tua propὸ divina impulerunt me , ut in prae tia quasdam meas lucubrationes in tria vetera num mala, in consecrationem scilicet Zivi Antonini Pii , S in decursionem Gaudii Neronis Caesaris, Romamque Castoris, Pollucis nomini tuo inscriberem: ut haec quasi gustum reliquorum d me jam diu expositorum nummorum accipias, quae sisensero tibi in primis , dein caeterissudiosis bonarum amrium placere , non committam ut diutius lateant, sed e clam omnino, ut viri eruditi sentiant, rix nihil inermisisse , quin eorum vo*is in