장음표시 사용
21쪽
Mistrum. s SModius Amphorae pars tertia. 1 Modij ex qua materia. . 18Modii praesertat . 18 Modij quattuor tritici demensum semiliae. 23. Modiales gulae & Calices. 1 g Modij cvsugpotaderis. . a T Monetarum donitas semper deci
Oleum pondere uendstum non inelisura. . 3yOleum nona parte leuius aqua. Hi . Orgia expedious sex. I
mimus quo hodie Ro.architecti utunt cum pedis dodrante modico discri-
Palmus praedictus in quas partes diuidatur. Is Palmipes mensura. i qPassus,&unde dicatuti grassiis senatus hodie. : I Passii mei asserantur ligna Romae. ITHs ptimum locum in mensuris anti ut, quicpbisnust. . r. Pes Ro.in digitis sexdec uncijs duo decim diuisus. . : . . lat et 8 I
hactenus dentonstratis. 'dis aeres auctoris descriptio. v. 'o. PedIs sextarij & quadrantalis colla-
Pes Colotianus reprobatus. yPet a mesura terrae hodie Romae quata sita , IS Peliae de Iugeri discrimen. Is . Petiae terrae quo instrumento metian
Petilius fauebocalis ulni mensura nuc omae. 38 Petilius uino plenus cuius ponde Tla. go Petilius olei hodie Ro.cuius ponderis, dein quo a uini petitio differat. 63 Plausteum auehiculo quid differat. SEPlaustr(sorma. i ys Pleti tonGraecum. I Ponderum aritiquorum;qui penes au- . Chorem sunt,descriptio LO. Toponderum antiquorum schemata. vo. Pondera, ii cet uncis,drachma,etscriptitu Rom. & Graecis eade- IE. Is Pondeta de mesurae publice custo diebantur. EI.68 pondera Sc mesurae semper auctae. ILPondus stumenti Rubli unius. 6s
Pondo uerbum per se prolatum idem quod libra. 6SPondo uncia. 6sPonderum Romanorum cura ad quaestoreS. . . . . TD . Pondera Graecorum medicorum. STPondera ueterinariorum Graecoru. 8ZPygme Graeca mensura. . . . I
Pygon Graecamensura. I Pes Graecus longior Roman semun- inc a Ro. pedis s. . I vadrantalidem quod Ampho- pedis lilaesit uera me sura exclusisal js ra,& quomodoctistituat . o
22쪽
Quadrantalis eapacitas. 2 adtilibtis aula Plauti. ulde, Aula. aadrilibris,trilibris &c. TE Quadrans pedis. di Quadrans librae. 22 Quartarius quartapars sextarii. EQHartarius Gram S sQuarta aridorum nunc mensura Romae. 6sQuartu elum aridorum monsura nunc
sustinebantiu . Si Retia uenatoria culus altitudinis apud
. Romani &Graeci paruo discrimlhealimenta seruis praebebant. s 6 Rotae c ruri quid differat a tympanis plaustrorum. Set Rubium hodie terrae mensura qd. 18Rubia terrae quomodo mctiitur. Et Rubli terrae diiuisio. 2 Rublii terrae ex quot iugee s antiquis constet. cs Rubium terrae, Rublii tritici purgati in prima sementi recipit. 1 o Rubium mensura aridorti Romae. 6 Rubium si cubetur, cuius sit mensurae. GgRublitella aridoru mes ira Romae. 68
SAlma uint, et salma musti Romae
quid sit,& cuius mensurae. s 8Saltus ex quot iugeribus constet, S
Scripulum unc aepars xxiiij. 8t Scripulit ex granis E & quo modo. 8x Scripularis differentia. 8 1
Sextulae unciae A sus sexta, constans exser pii quatuor. T6
Sextaej antiqal forma. ItSextarij dc pedis probatio perquadra-
vinI&liouidorum mensura. 3 soles mentatra no tamen uenali, , Mel- lis,salis, Aquae, & arido cum . ix Sextati j aqua aut uino pleiai pondus, . uinclaru esse uiginti, iubas experietin& auctoritate, ceteris cdfutatis 3x
Sextarii mellis pondus. 3LSextarius Graecis,niensura minor. s Sextantariam pondus. T
Sicilicus quarta unciae pars, & unde dictus. I s anna quid sit. is
Spitama quid. I L. Is Stadium Graeca mensuraad Romanos transiuit. s , Stadium constat ex pedibus Ro. σ1 s. ex pedibus uero Graec s. coo. s. Stadium ex quot cannis,cit palmis Do stri temporis constet. LIStaiolus agrorum nunc mensura. II
23쪽
Alentum apud Vitruum p Gra I co pondere. I.8TTalpiatum paritum Atticum. 83 Talentum magnum Atticum. ibi. 1alentum Euboicum. 86 Talentum Aegyptium. 8 . Tympana plaustrorum qualia. si Tricongius TorquatuS. 3o Trimodium. a detrimodia satoria. 1 STryblion Graecamensura. si
vle hortarus semis denarii. sVinum mensi ira semper uenditum. 3s vinum defaecatum,non nigrum, non crassum, pendet ut aqua pura. 3 avncia poderat Is qua hodie Romae uti mutati qua maior&quantu. ia. 8o vncla in quas partes Ius datur. 3. Sunciae pedis ad mesurandum dc Po
uncia pessis. Vnelae pecus diu ito ageometris. svnciames talis siue pedis titilla apud Graecos. i syncia poderatis eadem Ro. & Graedis postsi uncia ad illos transiuit. Is urna unde dicta. et svrna Amphorae semis. i svrna aqua aut alno plena cuius ponderis. - 1 urnae nomen non solum pro laesera, sed pro uasim et sVrnae sacra rant in scibine. 1 curnae qua matersa erant. urnae caelis erant sotniae. et svrnis conseruabantur mortuorum cianeres. 2TUrnae uinariae, oleariae, aquariae. Ecurnae In quibus suffragia mittebah-
urnatium quid. ac vires olei incertae capacitatis. 6 Utribus uina trasserti solita.ulde,Cub
24쪽
11 iustinere sustineris is uallatae uallat x
Tiis statastato 8 xo milliare leunc millia ted me So;8 drachmae drachmarum
18 decem odIos decem modiae os xs forma formaex' tr Semodio a Semodio tris
3 ' T.'' Mesuram Mensura Iryx ductos ductusto utilitatem ullitateln
sed & no minus ets, Cemplum Cecropium
26쪽
AM satis constat ex iis, quae a diserti iasimis utriusq. attatis uiris tradita sunt, Pedem in Romanis mensuris, quibus longitudines, latitudines, altitudines i. metiuntur, primum locum inter qua
cumque minores maioresq.mensuras tenere.in Eo namq. minoros omnes termi natur, & ab eo maiores omnes incipitat.
Prisca enim prudentia, a digiti Iatitudine initium sumens, ex quattuor eg eigPalmum constituit: quia tot a palma digiti proficistuntur:&ex palmis quattuor, idest digitis sexdecim, Pedem creauit, ex duo bus perfectis numeris, nempe sex & decem, unum constituens perfectissimum. Decem enim omnibus perfectus habetur, ut &Aristoteli problematum sec. xv. qtiaest.iij. placuit,& Vitruvius lib.iij.c.j & Martianus Capella de Nuptiis philologiae lib. vij. te, stantur. sex autem a Mathematicis ut idem Vitruvius, & Marti nus Capella demonstrant perfectus quoq. appellatur. de quo quidem Pede Columella lib. s. c. I. sic scripsit . Modus omnis areae, pedali mensura comprehenditur, qui digitorum cst sex decim, quem rursus pedem, ut fere res omnes reliquas in uncias duodecim, asses nex eo constituentes, idem antiqui diuiserunt, ita ut ternis quibusq. unciis quaternos digitos complecterentur, ut ex Frontino colligi licet, in eo, quod de Aquae ductibus scriptum reliquit, sic dicente: Est autem digitus, ut conuenit, sextadecima pars Pedis uncia duodecima. Idemq.in eo de Limitibus
fi tradidit. Romanorum Graecretimq. mensuris ,
quibus interualia metiebantur.
27쪽
tradidit. Et exinde has unciales pedis diuisiones iisdem homi
nibus, quibus assis partes, nuncupauerunt, Vnciam, Sescuncia, Sextantem, Quadrantem, Trientem , Quincuncem, Semissem, Septuncem, Bessem, Dodrante in , Dextantem,&Deuncem. De Sere uncia,quae uncia est&semis, &de Sextante, qui Pedis sextae pars est, duas continens uncias,(ut ueterum auctoritates aliquas afferamus ) meminit Plinius lib. Nat Hist. 36. c. s. de pauimentis loquens his uerbis:Fastigium uero seruati in Pedes denos, Sescuncem.&lib. I s. c. I i. de cedrinis mensis: Qua in re non omittendum uidetur,Tiberio principi messem quattuor pedes sexta te &scilico excedentem,crassitudine sescunciali. Ex cuius uerbis,& illud colligi licet, uncias istas pedales in minores etiam partes ab antiquis diuisas fisisse: quod ex infradicendis latius apparebit. sic& quadrantem trium digitorum crassitudinem idem Plinius appellauit his uerbis. Magnitudo amplissima adhuc sui unius
commissiae ex arboribus dimidiatis duobus,a Rege Mauritaniae P. olemaeo, quattuor pedum 8e semipedis per medium ambitu, crassitudine quadrantali. A quo semipede,crassitudinem semipedalem dixit idem lib. 3 5. c. di s .sic & bessales laterculos appellauit Vitruvius, qui unciarum octo latitudinis essent, lib. .c. .sic diacens : Deinde tegulae bipedales ex una parte supra marginem canalis imponatur, ex altera parte bestialibus laterculis pilae struantur. sic & dodrantem pro nouem pedalibus unciis , dixit Columelsa lib. .c. I. his uerbis: Quippe seminibus uineaceis nimium me profundos censuisse fieri scrobes adiecto dodrante, super aliatitudinem bipedaneam. Et rursus circa eiusdem c. finem: Sed non es dupondi j& dodrantis altitudo, quae istud efiicere possit.
Quo loco Dupondisi pro duobus pedibus, quasi pedes asses ponderales essent, accepit. Similiter Dodrantem Plinius lib. . c. a sic scribens: Supra hos extrema in parte montium spitham ei Pygmaei narratur ternas spithamas longitudine, id est ternos dodran tes, non excedentes. Rod &vitruvius dixerat lib. 3 c. g. ubi degradibus templorum tractans inquit : Crassitudines aut in eorum graduum ita finiendas censeo, ut ne q. crassiores dextante, neque tenuiores dodrante, sint collocatae. Quo loco D extantem
pro decem unciarum spatio posuit. tiem quid om in assem,& uncias & unciae partes diuidedi morem, in hereditatibus quoque Iurisconsulit obseruauerunt, ut Vlpianus testatius lege, Si seruum
28쪽
meum ad finem, de Heredibus instituendis et cuius haec sunt i Hereditas plerumq. diuiditur in duodecim uncias, quae assis apis
pellatione continentur. Habent autem&hae partes propria nomina ab uncia usq. ad assem, sexcunx, sextans, quadrari S, triens, quincunx, semisseptunmbes, dodrans, dextans,deuumas . Sic&terrae iugerum partitus est Columella, qui & unciam ipsi minstacilicum, seκtulam, scripulum, &se miscripulum diuisiit li. s.c. I. nec ultra se miscripulum, idest Graecum obolum processit, etsi Seu riniis Boetius, quantum ad geometriae disciplinam attinet, Pedalem unciam non solum in se mi obolos sex & nonaginta, & siliquas i q. sed ipsam quoq. Siliquam, quae est scripuli pars sexta siue oboli tertia, in duo puncta, & punctum ipsum in duo minuta,& minutum in duo momentidiuiserit . quae postremae partes potius ingenio percipi, quam oculis cerni, aut demonstrari posseisint,nisi adeo magnae quantitatis uel uncia constitueretur, ut has diuisiones reciperet. De quo etiam Sicilico ut ad eum redeam meminit Plinius . sic & totius Africae assem fecisse idem uidetur lib. 18.c. 6. sic scribens. Sex homines semissem Africae possidebat,
cuni interfecit eos Nero princeps. Non minus etiam has unci les partes numero appellauerunt, ut const at CX eodem lib. 33. C. S.
qui de Iapide Heraclio, siue Lydio sic dixit: Sunt autem modici, quaternas uncias longitudinis, binas . latitudinis non excedentes. Qusin&quinariam, quae aquae est mens tira,& unciam, & digitum mensuralem,& ipsum denique digiti scripulum, Frontinus in lib. de A quaeductibus in assem & uncias diuisit. unciae, inquit, modulus habet diametri digitum tingi ,& trientem digiti capit plus quam quinariae octaua , hoc est sescuncia quinariae, descripulis tribus,& besse scripuli. Digitus quadraturum in rotundum redactus habet diametri digitum unum, tu digiti sescunciam Se tutam. capit quinariae dextantem. Digitus rotundus habet di metri digitum, capit quinariae septuncem,semunciam, scutulam. Hactenus ille. De quibus quidem unciae diuisionibus &nominibus,&quomodo se ad unciam habeant, infra libro siti incho si iis dixi . A pede pedale spati uappellauit Columella, quod unius pedis mensurae esset, lib. s. c.'. his uerbis. Deinde ut arbusculae spatium pedale in circuitu relinquatur, atque ita cum suo cespite planta eruatur. Sic&Bipedaneum ,&Tripedaneum appellaue runt, qllod duorum, aut trium pedum mensiura esset. Columclla
29쪽
eodem sib. c. .Si ante annum fiat, quam uinea conseratur, scrobsin Iongittidinem altitudinemque defossus, tripedaneus abunde est, latitudine tamen bipedanea. De quo &lib.q.c. I.&Plinius lib. 3 q. c. s. his uerbis.Non omittendum,quod annales annotati run t tripedaneas his statuas in foro statutas, haec uidelicet me sura honoratae tunc erat. Apede quoque ut iam ad ea, qua es pra pedem sunt,transeam) fit palmipes, pro ea mensura, quae sit palmorum quinq.i. pedis & palmi, de quo Vitruvius lio. s. c. 6. Gradus spectaculorum, ubi subsellia componantur, ne minus alti sint palmo pede, nepitis pede & digitis sex. Et lib. Io. c. ao. de t studine ad congestionem fossarum paranda . I insuper hanc compactionem erigatur postes compactiles, praeter cardines pedum nouem,crassitudine quoquo uersus palmi pedales, interualla habentes inter se sesquipedis . Varro de re rust. lib. a.c. q. In haris ostium esse oportet,& limen inferius, altum palmipedalem e porreici ex hara,cum mater prodit, transilire possint. Item a pede fit se quipes: te lito Vitruvius, ubi Paetine,&Horatius in arte poetica: Proiicit ampullas, de sesquipedalia uerba Columella lib.s.c.f. de olea: Deinde taleae sesquipedales serra
Cubitus quoq a pede formatur, qui est sesquipes idest palmorum
sex, ut proxime dixi. idem enim cubitus est, &sesquipes. de quo Vitruvius lib. s.c. I. Cubitum q. animaduerterunt ex sex palmis constare, digitis q. uiginti quattuor ex eo etiam uidetur ciuitates Graecorum fecisse , uti, quemadmodum Cubitus est sex palmorum,ita in drachma quo a. eo numero uterentur ille enim aereos signatos, uti asses ex aequo se quos obolos appellant, quadrantes q. oboloriam, quos alij dichalca, alij trichalca dicunt, pro digitis arum in drachma constituerunt. R ursius a Pede proueniunt Passus,Stadium, Milliarium, Actus minimuS,Clima, Actus quadratus, lugerum,Centuria, Saltus, de quibus singulatim dicendum. Interim tamen animaduertendum putaui, quod tria priora nomina,Passus,Stadium, Milliarium, sineres Iongitudines demonstrant, quibus plerun q. geographi & scriptores ad locorum distantiam demonstrandam tittantur,ceterauero nomitia longitudines &Iatitudines complect(itur: ut & latius ex infra dicendis apparebit.
Passus, quem a passis siue didinius brachiis iuniores dictum putant, constat
30쪽
De antiq. . es curare interuale mensuris. 3
constat ex pedibus quinq in longitudine dicente Columella
lib. s.c. I .Passus habet pedes quinque. Stadium Graecorum mensium fuit, cuius tamen usus & nomen ad Romanos transiuit,constans pastibus centum uigiliti quinq. Co ilumella ubi supra,Stadium deinde habet passus ras. id est pedes
sexcentos uiginti quinque. Plinius lib. a.c. 23. Stadium centuni,
uiginti quinq. nostros essicit passius, hoc est pedes sexcentos uiginti quinq. Ex cuius sententia illud animaduerterunt iuniores, longitudinis diuersiae fuisse pedem Graecum a Latinor nam ex Herodoti &Suidae sententia, stadium Graecum, quod constat ex Graecis pedibus sexcentis, pedes effcit Romatios, ut Plinius declarat,sexcentos uiginti quinq. qua ratione pes Graecus Romano pede longior est semuncia eiusdem Romani pedis .sexcer tae enim seminciae constituunt uiginti quinq. illos pedes quisexcentorum numerum excedunt. quod uerum censeo, et si Plutarchus in uita C.Gracchi, infra de milliario referendus, discri men istud non animaduertens, putauerit stadia octo non integra conficere milliare, numerans ipse stadium pedum Graecorum isexcentorum, qui octies multiplicati summam pedum quattuor milli uino istingentoru constituunt: quo fit ut ad integrum quin que milli tim, ducenti deficiant: qui ducenti ev illa semuncia, qtia . pes Graecus Romanum excedit,constituuntur,u Iraedixi. multa enim similia inueniuntur, quae animos doctissimorum etiam uirorum distraxerunt, ut 8c infra notaui. Milliarium, siue milli re,csistat, ut&ipsa uox sonat, ex passibus mille,stadiis uero octo, pedibus autem quinq. millibus, ut &Columella loco proxime relato declarat. pro quo milliare & mille passus leguntur. Varro de ling.lat lib. i. Nam quod sensus nullus, quod abest mille passsus, sentire possit. Oculorum sensus uisitis q. ad stellas peruenit. Horum milliariorum uiginti pro diurno itinere in ius uocatis praetor tribuit, ut inquit Caius Iurisc.lege i. si quis cautionibus iudicio sistendi causa fictis non obtemperati erit, cuius haec sunt uerba. Vicena millia passi rum in singillos dies diu tunerare pra
tori ubet, praeter eum diem,quo cautum promittitur, & eum,in
quem sistere in iudicium oportet . quod & amplius declarat Vl planus Iurisc.l. in itinere de Cierborum&rerum signific. sic inquiens: In itinere faciundo, uiginti millia passuum in dies singulos peragenda, sic sunt accipi cnda, ut, si post hanc dinumeratio