De peripatetica docendi atque addiscendi methodo, Hieronymus Borrius Arretinus

21쪽

η DoeENDI ET ADDIScENDI Initio interpr*tationis libroru,quos exel nandos suscipiunt, suis auditoribus tradere non grauenturiad quod ordinis,& methodii alio magnum, immo dubio procul maximum addi umentum affert;quippe fieri ne

quit, ut selsum sit illud, quod ab Aristotelς

scribitur, libro secundo diuinorum, particu a decimaquinta : ubi maxime nititur ostςndere, eos homines, qui addiscendi gratia,vmnes neruos intendunt, partios tamen,&Paucos, aut forte nullos in re litteraria progressus seciut,maximopere allucinarij,cum aliud quippiam causantur, quam huius cxmethodi ignorationem. Qu1 ergo veritati capessendae ardore flagrat, priusquam animum ad illam conuertat,eruditus,institutusque esse debet, quemadmodum, & quat nus quicque appraehendendum sit: quod ad hanc unam addiscendi Methodum pertinet: huiusci rei, ibi causam reddit Aristoteles, dicens: lienum esse simul & cognitionem, ac scie'tiam,& cognitionis, scientisque artem. rationem quaerere:& huius primae causae, alia secunda causa ab Aristotele redditur dicete: fieri nullarationς possς,ut quis,& sciuntiam, & capessendae scientiae artem, ac Methodum simul addiscat:Necesse igitur est, si ad optatum addiscendi finem peruenire velimus,ut prius quam, alium lapidem moueamus, hunc unum, qui ad artem ordinem, ac methodum pertinet, non tantum

22쪽

M E T H o D u's. smoueamus, sed e promoueamus etiam:alioquin,nec scientas, nec artes addiscemus: flenobis id accidet, quod illis accidere consueuit,qui terminum viae docet: cum nec viam, nec terminum viae nouerint: nobisque usu

etiam veniet id quodcuidam Medico iam pridem usu venisse scribit Averroes,in eiundem particulae decimequintae, libri secundi diuinorum, calce: qui Medicus, cum aegro tanti medicinam potandam prius daedisset, x ea exhibita,admedicinae factitadae artem, adapertis libris posterius accessisset, aegrotantem interfecit: Si igitur absurdum est simul scientiam quaerere, simulque quom do ipsa scientia generetur, & compare tur, indagare: longe absurdius erit, addis.cendi arte , omni ex parte neglecta , scientiam quod minime continget in capessero velle: facimus nimis audax, nimisque te- inerarium est hoc: ideo ab Aristotele s pe- nunetero detestati fuerunt antiqui Philosophi , non tantum, ut ignari illarum rerum,

de quibus, sine Methodo desputabant: sed

multo etiam magis, ut audaces, & temer rij, quibus in consilium erat,de via eundum vis tamen terminum non inueniendum reis merario ausu quaerere, atque inuenire audebant: Necesse enim erat, eos decipi, qui do relicta , neglectaque addiscendi arte, ad rem aliquam cognoscendam aggredieban . tur: utilis ergo, & late patens, immo dubio

23쪽

3 Doca ni Aa, SCENDI procul necessaria est haec Methodus in omianibus, quae de Naturalibus, & Mathematicis, atque Diti in is rebus proponuntur quaestionibus i Quis enim elementorum,& plantarum,& animalium, & hominum, & caele-yium globorum, & punctorum, linearum,

corporum, ominumque magnitudinum λQuis Divinarum metium, allaru mque omnium rerum, qtiq natura fiunt, & constant , num Crum, vires, & progressiones agnitas explicabit, qui, qua via, ad haec omnia men te concipienda, atque explicanda perueniendum sit ignoret λ fieri ergo nequit,ut cur, quidque, in quavis arte, ac scientia praeci piatur, intelligant illi, qui ordinem, ac methodum illam non tenent: quam is, qui artem , & scientiam tradit, seruare vult: qui nullum ordinem, in docendo seruant, sed omnia commiscentes confundunt, a Doctorum numero arceri debent: quod omne oleum, omnemque operam & ipsi perdant,& in causa sint cur a discipulis Sisyphi faciunt, quo diutius volvatur, eo minus promoueatur: cum enim auditor , praegran

deni illum addiscedi lapidem, ad summum. salebrosi montis verticem, se extulisse pu rauerint, repente deorsum ille praeceps redabetur: ita a praeceptoribus, qui docent, rea discipulis, qui addiscunt, tempus frustrae conteritur: at Doetor, qui gocendorum ordinem, at methodum ab Aristotele tradi

24쪽

etani, & semper, & ubique seruatam, tenet , nullo negocio docet, & discipulus, qui ad discit,nullo cum labore addiscit: Hic ordo,N haec methodus, illiusque summa necessi tas, duobus exemplis ab Aristotele petitis confirmari potest : scripsit ille libro duodecimo diuinorum, particula quinquagesima secunda : in optime instituta familia, homines liberos educari , ad laudem, atque vi tutem, ad decus, & emolumentum domesticae societatis , seruos autem maximam vitae partem, in operibus sordidis occupari, nec multum utilitatis conferre, ac per ignorantiam ,& libidinem, multa peccare: ita ri fedio fit, in omni doctrina Aristotelis: in qua nihil non recte, non ordine, non methodo, non sapienter scriptuiri est, quod ad pulcritudinem maiestatemque doctrinae minia me conducat: omnia suo in loco, optima methodo lcguntur: ut omnia in domo, qua bene instituta, ordinantur: Alterum exemplum, ab exercitu,quatum uis numeroso,pCritur in quo est ordo in cuius constitutione,& conseruatione, uniuersia salus, uniuersa

quvictoria posita est: etenim singuli quique

milites ab uno decurione,pendent quinque decuriones ab uno quinquagenario, duo quinquagenarij ab uno centurione, decem centuriones ab uno millenario, omnes mira lenarij,centuriones,quinquagenarij,dec

riones. singuli quique milites,ab unius,&A iiii solius

25쪽

8 Doe sunt ET ADDIs CEN Drsolius Imperatoris nutu, penes quem est potestas vitae,& necis pendent omnes: Hoc uno ordinis vinculo totus exercitus continetum milites quendam admirabilem, efficiunt inter se copulati concentum: huius ordinis sumina vi castra, acies , machinae ι aequites,pedites, vineae, arietes, testudines, dc alia omnia instrumenta bellica disponuntur: quo Imperator de hostibus victoriam obtineat ; magnosque in re bellica progressus faciat: At si in exercitu, quot sunt hornines, & quot sunt hominum capita, tot sint sentetiae, necesse est turbari ordinem,&oninia confundi,& exercitum quanturii uis numerosum, in diuersas partes distrahi, disce pi,& foede fugari, idque a partia, concorditamen, consentientique militum manu ab solui.Tertium exemplum addi potest quod a Morione quodam petendum est: qui inhaeri culinam ligna de more ferebat &ex infima lignorum strue, ea prius reuellebat, quae imoueri, sine magno labore, iton poterant i Hic certe non vidit,quantum referret singula ordine tollere: quod haec nostra legentes, ut spero videbunt. Vtilis est ergo, . S grandis questio, de methodo, & maximet digna ut in ea explananda, quilibet, quantumuis prestantissimusDoctor, laboret: nec propterea vereri debet, ne a sua dignitate cadati quandoquidem, nullus artifex, in

hac vastissima totius orbis uniuersitateinue

nitue

26쪽

METHODOS . shitur, qui sine ea, qui est omni ex parte absoluta, methodi plena cognitione, quicquaboni, aut inuenire , aut disponere, aut literis mandare,aut docere, aut ab alijs inuenta, ac disposita, &posteritati tradita, atque alijs comunicatauntelligere valeat. Ab hac Methodo,qua coparatur, a nobis, quicquid, in rebus agendis, contemplandisque, utile pulcrum, ac necessarium habetur, omnis desidia immortali odio persequitur: ab illa , quae sunt laborum plena diliguntur, ea non ocio, sed negocio delectaturi ab ea omnes

voluptatum illecebrae repudiatur: haec igra ilia languescit & penitus eneruatur: me dilatione assidua,& crebra exercitatione nutritur, fouetur, adolescit, amplificatur,&ad maturani frugem perducitur, estq; ei nullum magis letale venenum, quam ignauia, quam desidia, quam a studijs auocatio: Hic

tamen suimmus labor, summa iucundit te , utilitate, ac cognitionis necessitate compen satur: dum hac methodo duce, ex

profundo, in quo abdita latitat, omnis veritas eruitur, & eruta hoe tempore , in quo per pauci ad illam aspirant, agnoscendani suadetur. Cum itaque tanta sit ordinis, ac methodi , non solum utilitas, sed etiam ne

eessitas, grandi': maiestas mirandum profecto, mirandum non est, si meis auditoriabus , id enixe flagitantibus, meae huius , ex

abditissimis Aristotelis penetralibus, ha-

27쪽

eo Doc anu IiTπ ADDI VENDrustaemgthodi tantum impertiar, quantum addiscendi cupidis debetur. - Methodum non esse ordinem ,sed cum ordine maxime coniunctam . Cap ILI

CVm sine dubio methodus ordinis natura, & illius quidem summi praedita sit,

non tamen satis apertum, exploratumque esse videatur: utrum methodus ordo sit, an potius in apta, ordinataque partium coiri

positione consistat ; investiganda est, atque constituenda ordinis ratio: ea ergo est , ut Omnia,quae ordine distribrum diir, ad unum primum positum, intelligentiaque compraehensum,referantur:ut ex illis colligitur, fusab Aristotele scribuntur, libro quinto diui norum,particula decimasesta: Hinc factum est: ut sine prioribus, N posterioribus, quae sunt ordinis disrarentiae, nihil loci relinquatur ordini: id quod ex illis i litelligere decet, quae Aristoteles memoriae prodidit, in cathegoria quantitatis, tum scripsit: quantitatem, pro eo,quod habet prius, & posterius, habere ordinem: llinc conficitur rationem ordinis, sine priori,& posteriori, & prius, &posterius sine primo, nusquam inueniri: ergo, si primum nullum existat, a quo

cunctarum rerum ordo nascatur, innumerabilitas rerum introducenda erit infinitar

quam Aristoteles libro tertio de physico au.

28쪽

, M a r u o Do s. Ia.Atu,particula vigesimaquarta, & deinceps,& libro primo de coelo a particula trigesima tertia, & libro secundo diuinorum, & saepenumero alibi, efficacissimis rationibus euertere contendit: illa inter alia ratiocinatione , quod omni tun rerum scientia destruehetur ab illo, qui hanc rerum infinitatem introduceret: quandoquidem non ex infini tis, sed ex finitis, omnes scientiae comparantur: ut scriptum reliquit Aristoteles libro primo posteriorum analyticorum , & libro secundo diuinorum: infinitum enim secundum, quod infinitu, est suapte natura, ignotum: particula undecima eiusdem secundi libri diuinorum Pat sidetur infinitum cognosci posset a nostra mente finita nunquam intelligetur. Nos autem hac nostra Aristote lea methodo, & ipsi scientiam coinparare,

nostris omnibus neruis cotendimus,& comparatam, qua possumus breui facili, & cemia ratione alijs comunicare conamur i Hic rerum cognoscendarum ordo finitus non est methodus, sed cum methodo usque adeo coniunctus,ut ab illa, nulla violentia, quan tumuis maxima possit avelli: nisi enim alia

quod primum sit, ad quod posteriora ordi

nis vinculo, eo qui dissolui nequeat, reis rant sese, uniuersia methodi ratio tolletur funditus ream ob rern de ordine, qui cum hac nostra methodo coniungitur, haec pa

29쪽

HIs absolutis, ea sunt ordine proponenda, quae ab hac tota tractatione disputabuntur: haec paucioribus, quam fieri poterit verbis absoluentur. Cum igitur ex poste rioribus analyticis, quaestio, qua quaeritur :quid unaqueque vox significet, plerasquei alias omnes quaestiones anteeat: Primo

ri quid muthodi nomen; secundo, quid res, ipsa significet,inuestigabitur: Tertio, quot sunt, methodorum intermedia genera, siue illas intermedias specios appellare mauul- tis: Quarto, quid unaquaeque methodi spercies sit: Quinto; quis illarum usust Sexto, ς nunquid haec methodus, & singulae huius methodi species, ab Aristotele temper, &τ ubique usurpentur: Septimo,quomodo Aristotelis argumentationes hac methodo sint suis locis, suisque figuris, & formis reddendae: Haec quanquam summa sunt, in breuem tamen orationem, methodi efficacitate. contrahentur: quam methodum; qui intus,& incute norit, multa paucis, longa breui bus, obscura illustribus, summa cum faciliatate , summaque cum utilitate absoluet: i i

suid vox messori significet. cap. V Vox graeca;quae latine,viam significat, non tamen quantibet, sed

30쪽

Dreuem illam quidem, qua una duce,adperitiam quam selerrime ducimur, qui breuosompendium, aut breuem artem, & rationςm addiscendi, atque docendi: graecam hanc methodi vocem, multi,ijdemque pri classis latini auctitores ita trast titerunt: ut Budaeus, in annotationibus, in pande ctas, Theodorus Gaaga, in suis translationiblis: Quintilianus,in suis institutionibus: & latinη eloquentiae princeps Cicero, com pluribus in locis: Horum exempla, dignis.

simae quidem , quae imitentur, secuti, nos, pro g ca methodo, latinam viam usurpamus ; Vocis energia explicata, nunc superest, ut rei ipsius vis, & natura propria ita

aperiatur, ut omnibus ignorationis tenebris fugatis, in media veritatis luce constia tuamur: quod ad unguem seruandum fore, bςxillis asi equimur, quae leguntur apud Arb, stotelem libro primo de caelo, particula de cima supra centςsimam: cuius haec est sen- 'tentia: Siquis eo ut tur quod multis modis dicitur, perinde ac si, uno tantum modo dicereturi ut illius incertus sit animus, & hac, atque illac perfluae, necesse est: sic enim in- Cςrtum est, qua insignificatione, quod dicitur, intelligi debeat rex quo loco, & vocis explicandae necessitas, & illius rei causa manifestatur: ne scilicet, qui dicit,fluetii recogatur: cogitur autem fluctuare: quia vocum ipsarum, quibus res exprimuntur, nu-