De justitia Romanarum legum

31쪽

24 DE IMMINUENDO LABORE

Deiani Ei legem non habentes biipsissunt ex ut qui seniant opus Legis scriptum in cordibus suis una teptimonium reddente ipsorum conscientia, ct cogitationibus sese mutuo accusantibin,

aut etiam excusantibus. Insculpsit enim Auctor naturae cordibus nostris certas noticias, tacitumque quoddam indidit judicium,quo justum ab injusto, habita circumstantiarum diversitate, separare possiimus. Harum Virtute ita respondit Papinianus, uaefacta dunt pietatem, existimationem , verecundiam nostram ct ut generalitc dixerim xcontra bonos mores fiunt, ea necfacere nos posse credιndum est. Hinc si quis virginem seduxeritin concubuerit cum ea, ducet Votabit eam teli si ita placuerit ducet, aut dotabit imo nec ducet, nec dotabit, sed aliam sustinebit poenam, etiam justam , pro varietate Rerum publicarum, morum populi, a qualitate personarumguibus leges adaptari debent. Idem de poena furti, aliisque similibus dissicultatibus omninb dixerim.

S. SECUNDUS.

ALterum us, quod a Pontificibus Romanis constitutum

vel approbatum est Canonicum dici placuit,ad comparandam justi&iniusti exactiorem scientiam , quam ex jure civili Romanorum hauriri poterat, absolute necessarium non erat. Quae enim in eo juris divini sunt ad Theologiam magis quam Iurisprudentiam pertinent Pauca in eo pleniusquam in Quiritum jure pertractantur: Et etiamsi plura;nemo tamen haud facile dixerit, nova legislatione propterea opus suisse. Quippe jure Romano interpretandi leges facultas prodita est qua per declarationem, restrictionem,& cxtensionem in eam

excrescit

32쪽

STODII IURIDICI, DIssERTATIO. 23 excrescit majestatem, ut non solum universi orbis, sed etiam Orbium ex Epicuri sententia infinitorum moderationi sumaceret alioquin ut antehac flagitiis ita nunc legibus laborandum esset: nam si mille emergentibus speciebus totidem quis novas tulerit leges, quid effecerit' nulla inter numerum istum dc infinitam actionum nostrarum diversitatem proportio est. Imo licet centum millia addiderit, non ideo magis exemergentibus casibus ullus erit, qui ex isto myriadum numero quemquam comperiet, cui tam exacte comparari possit quin semper aliqua restet circumstantia, quae diversam judicii conafiderationem efflagitat.Actiones enim nostrae mirifice variant& perpetuo motu agitanturi leges autem fixae: immutabiles permanent: proinde non novae serendae, sed ipla prodiit Iuris disciplina , quae ars bonid aequi dicitur; cum per eam desingulis eventibus, attent circumstantiarum varietate, secundum rationem quae leges ipsas dictavit, semper justumin injustum praedicari possit. Quod jus civile Romanorum multa iniqua, multa Religioni Christianae adversantia Sc impia complecti dicatur, quibus runcandis nova legislatione opus fuit,

a veritate quam maxime alienum ex quemadmodum integris duobus libris, quos de iustitia Romanarum legum scripsi

satis superque demonstravi. Habet tamen hoc jus cx magis generali Christiani orbis consuetudine usum non modicum circaEcclesiae regimen ejusque auctoritatem & immunitatem: Praelatorum aliorumque Clericorum electionem : Ordinum sacrorum collationem Beneficia tona Ecclesiasticaci Decimas Ius patronatus Censuras&c. g. TE

33쪽

r DE IMMINUENDO LABORE

P Raecipuus labor in noscendo jure Romano est Eum tu secundum ordinem Tribonianeum suscipies is enim vetustus, utpote Edicto perpetuo per Salvium ulianum olim composito conformis, ad docendum ac discendum plane

accommodatus. Sic unanimo consensu vetus schola, ex recentiori praestantiore Interprete comprobarunt. Anto nius Contius non meliorem viam: methodum quaerendam

putat, quam eam, quae in Institutionibus primogeneraliter designata, deinde subtilius&effusius in latioribus Pandecta. rum libris deducta: expressa est. Cujacius autem sic inquit: Cohaerent digestaque sunt omnia arte mirabili, sequialiam de derant a comminisuntur artem, vae quam illisum ineptissmiis imperitissimi: Nam neque quid arspiniunt, neque artem dige, sorum aut principia certajuris,luperceperunt unquam suaves tamen adridendi materiam. Si de compilando jure Romano quaereretur deos audire posses, qui alium ordinem desiderant: sed quia de intelligendo, quod jam suo ordine compilatum est, agitur, de alio ne sis sollicitus alioquin labor, qui simplex& unicus esse poterat, duplex fieret. Nam ut allegatas leges reperias , easque ipse vel in schola vel soro at lcges, Tribonianeum ordinem ut memoriter: perfecte calicas omnino necesse est, cui si novum, quem aut ipse invenisti , aut ab alio inventum tibi proposuisti,addideris, laborem sine necessitate fiuctu augcs. Quod sit tuo soli acquieveris, eum autem, quem in corpore Iuris habemus,spreveris, nihil praestare publice poteris, nisi tuus ubique locorum recipiatur quod nunquam

34쪽

STUDII JURI DICI, DISSERTATIO. 2 aut dissiculter admodum continget. Nemo enim hactenus ex pluribus, qui novum ordinem commenti sunt, ita dextere, acute, ingeniose singula, quae ad juris civilis scientiam pertinent,digessit, ut non infinita omiserit, quae non omittenda, plurima etiam in alium locum redegerit quam redigenda erant. Quod de Connani ac Donelli Commentariis, de Tholos an Syntagmate, Mattheaci Via juris, Vulteii Iuris prudentia dixerim nec difficile esset id vel statim ad ocu tum commonstrare, si non inglorium laborem fore reputarem, qui in aliorum perstringendis erroribus praecipue occu

paretur.

Iuripiendum esse ab In lautionibus, quomodo.

I Nitium ab Institutionibus sumes, quae sunt totius studii Iu. ridici prima quasi elementa, eorum, quae in eo occurrunt faciliora, compendium. Non potest commodior tradendarum disciplinarum ratio dari, quam, quae primo levi ac simplici via, post deinde diligenti exacta interpretatione singula proponit, alioquin si, ut inqui Iustinianus, statim ab initio rudis adhuc: infirmus studiosi animus multitudine ac

varietate rerum oneretur duorum alterum evenire necesse

est aut enim studia deseret,aut cum magno labore,saepe etiam cum diffidentia, ad illud perducetur, ad quod recta ratione studiorum instituta, taedisticultate pervenire poterat. Hae Distitutiones legendae relegcndae, ediscendae, si facile fieri possit memoriar mandandae sunt. Nullus est ex omnibus,quid jure facti sunt libri, comptior, brevior, facilior. Nullus qui minus interpretem requirit. Inde cum Cujacio ignobile

a corum

35쪽

eorum otium existimo is qui hunc libellum longissimis onerant commentariis, quod positum est in una cognitione in infinitum dispartientes ostentatione vana, quo plura scire videantur. Enarrationibus enim non contenti ex Digestis Codice objectiones sormant, Doctorum sententias adducunt, ac perplexis uris difficultatibus illos irretiunt, qui ne vix quidem terminos artis audiverunt , multo minus speciem seu casum earum legum, quae acervatim adducuntur, in quibus interpretandis plerique multum aestuant , pervidere possitnt Pari modo quo is perperam ageret, qui, paganis prima religionis sundamenta propositurus, illico implicatissima qua veteris qua novi Testamenti loca, insuper sinistras haereticorum interpretationes, rim pugnationes adducere vel ict. Lac teneris stomachis non validus cibus convenit. Ab iis plane abhorrebis,qui in hujus libelli expositione vix ab ulla juris nostri controversia abstinent. Cum Romae Praetorem secundum suam iurisdictionem tutorem dare potuisse reperiunt, de spinosa imperii meri, mixti, ac jurisdictionis materia anxie sese torquent. Ab usucapione servitutum , earundemque continuitate ac discontinuitate sese non temperant. De argumento ab etymologia quatenus procedit, ac similibus aegri somniis varie rixantur. Ad titulum de Actionibus quaenam non congerunt Diceres de industria ingeniorum illos totatores in Tyronum confusionem conspirare. Non ea est sententia mei, quod velim omnes eorum,qui Institutiones narrationibus explanarunt, labores improbare optima est in disciplinis proficiendi ratio, si lectioni textus non solum commentarius , sed & viva Praeceptoris vox initio Maxime iundamentis ipsis adhibeatur. Licet enim Institutiones carie

risiuris, Irtibus faciliores sint, nec alia sit quae minus inter, pretem requirat, ipsae tamen dissicultatem suam habent. In

36쪽

STun IJuRI DUCI DO S MERTATI . 29 iis exponendi sunt artis termini', definitiones accuratae singularum rerum ac vocum adsignandae, divisiones ac subdivisio anes proponendae, distinctio interjus Vetus ac novum facienda, ac omnium , quae in iis expressa sunt, decisionis ratio,non tam ex legibus, quae in Digestis Godice continentur, quam ex praeceptis naturalibus,gentium & civilibus eruenda est,cum ex iis ipsae leges petitae sint, alioquin vererer, ne, quod absurdum, ignotum per ignotius exponeremus Ideoque si quid occurrat,cujus contrarium in Digestis contineri videtur,super conciliationis ratione, non in Institutionum expositione, sed Digestorum laborabo, contentus interim , si illas eo modo Tyronibus exposuerim, quo post longam concertationem intelligi debent. In tollendis enim antinomiis saepe intima juris arcana perscrutari, ac ea eruere oportet, quibus rudis adhue&imbecillis studiosi animus impar est. Placentini tamen, Mynsingeri Hotto manni, Vulteii , V Vesembecii, Bach ovii,Sneidewini, similiumque Commentarios non plane reipuo: cum plurima bene, curate itiliter dicta contineant nec improbabilius sit quid boni secundum ordinem Institutionum praestare, quam nullo ordine servato libros observatio

num, emendatio m , aut animadversionum scribere etiamsi persuasum habeam id genus Commentariorum primo incipientibus periculosium esse.

De Pandectis eoru idemque tractandorum ratione.

EVolutis,&,ad eum quem praescripsi modum complexis Institutionibus, restant Pandectae, quorum duplex docendi discendique ratio est, utraque laudabilis Ic necessaria, s ideoque

37쪽

3 DE IMMINu ENDO LABORE ideoque neutra negligenda, sed una alteri subordinanda ac subnectenda est.Prima,aqua incipiendum,Titulorum scriem, corundemque continuationem indicat, deinde nomen ,definitionem,divissiones,ac caetera, quae cujusque rei,sub quolibet titulo traditae, propria sunt, prosequitur Altera , sed quae Operosior, stingulas leges , eo quo positae sunt ordine , considerat, earundemque sententiam ac usum diligenter exponit, nec non demonstrat; primum qua ratione caetera, quae

alibi Iurisperitorum responsa occurrunt, cum iis aut conVeneniunt,aut ab iis discrepant ideinde quid posteriori jure innovatum sit In prior Cujacius,Westmbecius, Iulius Pacius, Henricus Loesius cum laude versati sunt, in posteriori tota pen Evetus schola, inter recentiores, sed stustatim praeter Costalium, Mornacium, A. Fabrum, pauci quidam.

APandectis ad Codicem transitus fieri debet,hic eodem

quidem ordine quo Pandectie, hoc cy, ad imitationem edicti perpetui ut etiam olim Gregorianus, Hermogenianus& Theodosianus compilatus est: sed plures complectitur titulos, breviores quidem , sed qui unam eandemque materiam variis modis distribuunt, ac saepe jus in Pandectis traditum corrigunt, nec non copiosiorem uris maxime publici tractationem continent. Proinde aitulorum , qui in eo occurrunt, series ac continuatio perspicienda , ac eorum , quae sub iis continenturi maxime si ea , quae ex Pandectarum ractatione hausimus, non sufficiant in definitiones, ac divisiones perpendendae, tandem singularum legum sententiam sedulo

38쪽

STu DII Iu RIDICI, DIs SERTATIO. Idulo perscrutari oportet saepe enim veterum Iurisconsulto rum responsa declarant, saepius inter eos orta dissidia compo. nunt, saepissime ii ropositio novo iure derogant. Erronea quippe est Andreae Alciati&aliorum quorundam sententia cum statuunt decissiones solummodo quinquaginta' emen.

dare jus vetus in digestis relatum , easquc dignosci ex Lampa dii orestis consulatu, vel post eorum consiti latum semelvi iterum vel Iustiniani III. vel Iustiniani in II.& Paulini: Nam plures leges que; in Codice reseruntur, jus in Pandectis positum

emendant ac corrigunt licet eae singulae veterum controversiis tinem non imponant. Inde differentia est inter Constitutio. nes ac Decissiones hae paucae, at illae majori in copia, carierum ex hujus vel illius Consulatu vix Decisiones ex Constitutionibus quispiam cognoverit. Hanc etiam ob caussam tractationi Codicis libenter novellas ustiniani Constitutiones, quae ipsum Codicem in pluribus emendant, inseruerim' ut etiam olim recte advertit Irnerius, qui earundem compendium iis Codicis legibus subjecit, quibus specialiter derogare videbantur, licet ipsa ejus opera non sit omni exceptione major Subinde enim nimis stricte procedens ea omisit, quae non omittenda, subinde quaedam alio modo expressit quam exprimen da erant ita ut in dubio ad ipsam Novellam potius recurrere, quam ex Irneri epito me decisionem petere Mallem duit enim ille homo privatus, nulla uris condendi potestate praeditus, sed proprio motu Novellas compendio complexus Codici inseruit. Super hac Iuris parte diligentem ex eo

tericis operam navarunt Cujacius, Pacius, Diodorus Tul-denus, Antonius Peregius,' qui ultimo ex illis legendus, Sichardus.

Insiligularum legum expositione modus esse debet. In primis casenda quaelibet textu mutatio. Quoties vulgata

39쪽

32 DE IMMINuENE LABOR Faut Florentina lectio commodam interpretationem sumere

potest, eam amplector. Leges hinc inde detractis ver bis,subi de additis, saepe mutatis ac conversiis figere ac refigere non est

Interpretis. Exponere eas ac declarare nostru, non corrumpere Plures tamen stylo critico nimium abutentes ferro igne grassantur, ac legis Corneliae de salsis securi legibus vim inserunt, privata saepe fis auctoritate, subinde etiam huius vel illius Mimi apud Plautum alium-ve juris plane ignarum,ispissime linearu ac soricum,prolato prΤros quodam manuscripto volumine, ex quo quali fatalem librii nacti novam lectionem protrudunt. Equidem non in ea sum sententia ut existimem leges Romanas omnem corruptionem evasisse turbata enim a Gotthis, Hunnis, sandalis Italia, libri, qtios de jure compilari secerat Iustinianus, per quingentos pene annos latuerunt: non solum enim Romanam amplitudinem delere, sed leges Barbari volebant. Quo tempore cum clam, saepe ab imperitis librariis, describerentur, Vix evenire potuit, quin subinde mendum irreperet, cui tollendo Irnerius, caeterique qui Lotharii Saxonis ac aliquorum subsequentium Imperatorum temporibus Vixere, impares fuerunt amendationis tamen remedio quam parcissime,' non nisi ex evidenti ratione uti oportet.

Utilissimum foret. ut dum Pandectis, ac deinde Codici, nouellisque constitutionibus das operam, ex universo jure selectiores materias,& inter eas singulis trAuis unam vel defendendam vel opponendam suscipias cita enim doctior de

exercitatior evades,quaeque alii didicere,ea in medium collata tibi communicabuntur Librorum lectio, ac solitaris ratio cinatio quamvis etiam Viva Praeceptoris vox accedat, virum quidem doctum, non tamen artificem faciunto sed cum aliquo suscepta disputatio hominis ingenium acuit: tunc enim

40쪽

βTUDII IURIDICI, DIs SERTATIO. 33 imaginatio adversarii nostram excitat, contentione, gloria ac zelo urgentibus, cxtra nos ipsos efferentibus, saepe simul eo devenimus, quo singuli nunquam poteramus, eaque videmus, quae alioqui latuissent. Studium juris praeterquam dissicile, plenum est controVersiis,ac ipsius praecipuus usus in caussarum forensitum tractatione consistit, quae commode institui non potest, nisi quis saepius exercitatus didicerit cx tempore,&quasi de plano, super omni proposito problemate apte&scienter qua instando qua excipiendo disserere munc in fianem commode quis utetur Vasquii, Fachinari, Merenda controversiis, Ant. Fabri coniecturis,Treuiteri Thesibus cum Ana notationibus tam ipsius quam aliorum, caeterisque qui luridicas quaestiones ab utraque parte ventilarunt.

S. SEPTIMUS.

De applicationeo in sudii fundisi.

HI sce peractis videndum tibi restat quomodo Iurisprudentia sese diffundat, ea quae didiceris adissimin caussarum decisionem transferri possint. Frustra est Scholastica ac umbratilis cognitio, si non rebus ipsis ac forensibus controversiis adhibeatur. Hic omnino legendi sunt qui de illustribus juris materiis singulares tractatus scripsere, ac repetitis commentationibus ipsas leges variis casibus applicarunt. Omnia negocia directe libris Iustiniane juris non continentur, proinde adhibita ratiocinatione adsimiles casus ex eadem, ac simili aequitate procedendum est. Hac in parte vetus schola

principatum tenet,& ex recentiori rerum iudicatarum, observationum receptarum sententiarum, communium opinionum, conclusionum, Variarum resolutionum,ac consilioru m

scripto.