De justitia Romanarum legum

61쪽

DUBITATIO VII.

Num jus naturale reme definiatur ab Vlpiano in l. I. g. pen. D. de Justitia & urcic, Iustiniano in prin Instit .de jure nat gent.& civili Et,an aliquod Lim proprie dictum commune hominum sebrutorum animantium

V Apulat Iustinianus quod in prin Insit. de jurenat. gent.

est civili post Ulpianum ivt. I. g. pen. D. de Iustitia 1 ejus naturale definierit,illud quod natura omnia animalia docuit constantique satis assertione jus aliquod commune hominum & brutorum animantium uterque constituerit d. l. I. gpen.D.de Iustitia jure distrin. Instit. dejure nat. gent. est cisit. Sed immerito natura enim cordibus omnium animalium certas insculpsit notitias, quas cum observanto secundum quarum dictamen cum agunt, faciunt quod bonum&aequum cst ideoque quod iustum: quapropter debet esse aliquod jus cujus intuitu id justum dici possit. Ex noticiis istis descondit appetitus sui conservandi ad debitum finem perveniendi, quae est inclinatio naturae communis homini aliis animalibus;D Thomas ad cap. r. lib. s. Ethie Ars Hinc bruta animantia juris naturalis peritia censeri dicuntur, prin Insidejure nai. gent se civit. l. I. .pen in ei de Iustitia obure, id est, aestimariin admirationi esse , eo quod aeque ac homines naturali juri obedire,illudque exequi norunt. Objicies quod ubi non est ratio cibi non possit esse jus in brutis animantibus non sit ratio, Ergo non possit esse jus Ego distinguo majorem propositionem aut enim intelligitur de ipso jure quod rationem habere debet; vera est quare dico

jus naturale ratione destitutum non esse cum ab aeterna lege proveniat quaesecundum D. Thomam I. a. quaes.s s. art. I. est sum

62쪽

DE Us T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 19est summa ratio in Deo existens nec ullum naturalis juris praeceptum sit cui ratio persectior quodam modo non inest, arg. d. I.g.seu D de Iustitia se jure. prin Insit de ure nat. gent. civil aut major propositio intelligitur de subjectis & regulatis, quibus jus praescribitur; laico cam absolute veram non esse, quinimo salsam cum de jure naturali quaeritur Si enim ratio in iis qui ius servare debent necessaria foret , maxime illi judicarent de jure atqui hoc eis permissum non cst. Licet enim qui leges condunt, de legibus cum eas serunt judicent; attamen cum eas tuleruntin firmarunt Iudicibus non permittunt multo minus aliis Dde iis, sed jubent secundum eas judicare, c. in istis .disina. . Quod multo magis de jurenaturali dicendum ex hoc enim divina quadam providentia constitutum Deum auctorem habet. . pen. Insit dejurenat. gent. or imit . cujus consilium alicuius judicio subjicere impium foret,arg. Epist adRom. cap.se vers. I s. eqq. Hinc prima lex quam Deus homini dedit, mi purae obedientiae, filii

mandatum nudum simplex, in cujus observatione proprium officium inferioris superiorem humiliter recognoscentis consistebat , non in examine super ipso praecepto vel ratione ejus;quinimo lapsus est homo cum super eo ratiocinari Q. cumque perpendere fraudulentam illam promissionem incepit eriluscut Dii sicientes bonum se malum. nisi quod ratiocinari super lege ejusque ratione permissum sit, de cujus mente ac sententia non bene constat, vel si constet, ad duritiem iniquitatemque vergit, vel ignoretur an huic illi ne casui accommodari possit aut debeat, .non possunt ra cum Eseqq. D. delegibus I. I. l.p. Luit Cod. eod. quod de jure naturali dici nequit , utpote quod omnibus animantibus a natura insculptum est,& tam probe ipsis cognitum , ut illud ctiam cum volunt obliterare nequeant. Quod ad minorem oppositi argumenti a propo-

63쪽

propositionem adtines concedo in brutis animantibus rationem non esses verum nego illas animi facultates non reperiri quae ad juris naturalis observationem necessariae sunt quare licet bruta ratione careant, nec eodem jure gentium vel civili comprehendantur , nihil tamen impedit quominus jus naturale inter ea: homines commune sit. Quod autem in bru.tis certae animi qualitates aliquo modo rationi ipsi correspondentes, aut saltem proxime eam imitantes, reperiantur, ex cerebri cum primis compositione , quo solo ad ratiocinandum anima utitur, animadvertere licet,quae eadem in brutis, uti est in hominibus. Hinc videmus etiam bruta a singularibus aliquo modo ad universalia concludere ex aspectu unius hominis nosccre omnes adhaec coniungere: dividere distinguere bonum a malo in usium vitae suae, libertatis , ac parvulorum suorum abstrahere res a suis corporibus.

Puippe videbis equos fortes cum membra jacebunt Insomnis sudare tamen,θirareque saepe

Et quas de palmasummas contendere vires. Lucretius lib. . ubi porro ita pergit: Venantumque canes in mollis e quiete Iactant crura tamensubito, vocesque repente Mittunt, se crebras redducunt naribus auras, Vt vestias teneant inventa ferarum.

Expergefactique sequuntur inania saepe

Cervorum simulacra,fuga quasideita cernant: Donec dis is redeant terroribus adse. Nota est solertia Vulpium Thraciae volentium flumina congelata transire Canum, qui ut sciant quam ex tribus viis ingressus est dominus , postquam ex olfactione de duabus certiores facti sunt, tertiam concitato cursu absque ullo alio cxperimento ingrediuntur : Elephantum in extrahendis telis

64쪽

m Ius T. ROMAN DE GUM, Lib. I. 2Inon blum e propriis ac sociorum, Verum etiam Rectorum suorum corporibus Corvorum Africanorum, ut aquam attingere possint Boum in hortis regiis Suetae Muli Thaletis Philosophi Formicarum in instituenda oeconomia opum

inpolitia hinc Virgilius Georg. lib.M. His quidamsignis atque hac exemplasequuti, Esse apibus partem divinae mentis, se haustus

Ethereos dixere.

Idem de apibus eod. lib. amsique agitant sub legibus aevum. Objiciti ni quod haec omnia, vi quae sint similia, instinctui&inclinationi naturali attribuendassint. Respondeo hoc falsum esse alioquin enim bruta eodem semper modo agerent, nec possent aliter agere , atqui hoc a vero alicia um csse quotidiana experientia&illa brutorum libertas, de qua statim dicetur, evincunt Sequeretur etiam,bruta neque addiscere,nedum docere,quidquam posse at posse, vel tot histrionum canes arguunt, ac inter illos is de quo Plutarchus, qui in scenam productus stupendo quodam more primo aegrotum, deinde mortuum ut nequidem gravissimis verberibus actus, laeuno in alium locum projectus, ullam ullius sensus imaginem exprimeret tandem a mortuis resurgentem, imitabatur. Ut de canibus venaticis aquaticisque nihil dicam idem arguunt psittaci, picae, merulae,' qui in omni disciplinarum genere reliqua animalia superare videntur, Elephantes, de quorum arte bellica Iuvenalis Sat r. I a.

siquidem orioserviresolebant Annibali, res nostris ducibus, regique Moloso,

Horum majores, drimo ferre cohortes, Partem aliquam belli se euntem in praelia turmam. Praeterea, ecquid non abrutis didicere Medici' Ecquid,vel ex sacrarum literarum Sanctorumque patrum adhortatione,

a discere

65쪽

JAC MAEs TERTII J. C. discere ab iis non jubemur videtur omnis ad innocentiam, simplicitatem, libertatem dulcedinem naturalem compositio ab iis petenda hinc notum illud major serpentumferarumque concordia quam hommum nec non quod de homicidio iuvenalis Satyr. F., quando leoni Fortior eripuit vitam leo, quo nemore unquam Expiravit aper ma oris dentibus apri 'Objiciunt quod haec ut milia pauca duntaxat quorundam animalium exempla sint jus autem naturale a tota brutorum velut republica, seu numero lissimis reliquorum gregibus petendum siti. Respondeo,peti haud dissiculter posses videmiti etenim, inquit Ulpianus,caetera quoque animalia, feras etiam, istiusjuruperitia censeri.l. I. g.pen. D. de Iustitia Iure quemadmodum manifest colligitur ex iis quae adserunt Amitoteles Histor. anima inlianus is an ibis, Plutarchus lib. tertia animalium Ralmondus Sebondus in theol.natures Monatanus in apologia pro Sebondo, Petrus Charro Theat sapient. lib. r. cap. . aliiquin&ipsi quotidiana experientia docet Uertim non aeque facile ab omnibus intelligi vel admitti; idque propter hominu superbiam&arrogantiam, qui in hac quistione atque ita propria suci caussa se iudices te, sique conlutuunt; Deo se aequiparantes eas duntaxat animi vires reliquis animantibus tribuunt, quae infinitae distantiae quam inter iudi illa intercedere sibi imaginantur,minime praejudicant. Objiciunt quod homines ratione praediti sint, ac proindo voluntate certoque animi iudicio approbare M ustitiae servandae caussa naturae praecepta exequi possint bruta autem

ratione carere dicantur,l. I. g. ait Praetor. s. D squadrupespam

periem fecise dicatur. Instit eod. Respondeo, ex eo inferri non posse quod jus, quod natura bestias docuit, ullo modo discrepet

66쪽

D Ius T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 23pet ab eo quod docuit homines, scd duntaxat quod qualitas utentium disserat quae non solum diVersitatem juris non inducit, sed nequidem medii, quo ea, quae jus dictat, fiunt. Objiciunt, quod societas inter eos quos idem jus complectitur,else debeat quae tamen inter hominesin reliqua animantia non reperitur. Respondeo, cietatem illam absolute

simpliciter ad ostentiam juris non requiri sufficere ut siti potestas jubendi, necessitas obediendi, quod praecipitur bonum aequum sit : Multo minus necesse esse, ut illa societas aequalis sit; idque exemplo ejus quae inter Romanum alium liberum populum quem inaequali sedere sibi conjunxit, intercessim . non dubZro 7. I. I. D. de Captivis postlim rever ut

nihil dicam de ea quae inter Magistratus& cives, L .f. post originem Is D de originejuris l. I. D.de constit princip. dominosoc servos spectatur,tot tit. Inmt dejurepersonarum. Quinimos societas aliqua constituenda sit, adducam praeter generale vinculum quo omnes res sibi invicem intercalatae: concatenatae sunt in illa generali politia mundi' naturae, speciale illud quod inter homines Sciruta ex communione naturae animalis provenien intercedit. Objiciunt quod ,si jus aliquod commune inter homines χbruta constituatur, non poterit animal ab homine offendi: quin illi etiam uri detrahathirci cum tamen Deus in prima creatione omnia animalia homini subjecerit. Respondeo,potestatem quam in prima creatione homo in bruta accepit, non ex jure naturali, de quo nobis sermo est, sed praeterius naturale ex speciali praerogativa, a Deo nominatim homini tributa, provenisse, Genes . versa es a I. nec eo extensam fuisse ut iure in bruta saevire vel ea occidere, etiam manducandi caussa homini permissum esset, Genes. I.vers. astes Io Eodem modo respondeo ad iacultatem vescendi brutis animalibuS

67쪽

αι JAC MAESTERTII J. C. Iibus quae post lapsum homini concessa est,Genesp.versa. s.

atque etiam occidendi. Ut omittam quod, si non jus gentium vel civile,saltem naturale homo violare possit, si sine ulla caussa supra modum in bruta civiat usus enim eorum,non abusus, ciconcessiis est. Hanc autem peculiarem potestatem, Deum utpote creaturarum omnium Auctorem supremumque Dominum , homini tribuere potuisse quis ibit inllaias' Enimvero quod eam Deus praerogativam non secundum sed praeter jus naturale homini tribuerit, ex eo patet, quod ante lapsum non competiit, cita proprie non siit perpetua , ius autem naturale perpetuum sit, g.pen. Insiit. Dejurenalgent .s civili Quod ex accidenti tantum competere homini coeperitio quidem eo primum tempore,quo Ob inas recationem divinam nec herbae nec arborum fructus alendis hominibus sussicerent Quod circa eam mutatio quidem instignis contigerit,arg. Genes. r. versa 1.cta δ. juncto cap. p. versa. sejus autem naturale

sit immutabile, t. de jure nat. gent se eivil. Quod

peculiaribus constitutionibus tam ante quam post diluvium latis concedi tribui debueritGenesi. vers. ad se a . juncto Genes p. versa. o. Quod illam hominis praerogativam

bruta animantia non agnoscant agnoscerent autem si iuris naturalis esset arg. prin se g. m. Insit dejure nat gent se eivit. l. I. g. pen. D. dejunitia oJure quod autem eam non agnoscant ex eo patet, quod ut homo terrorem brutis, ita terrorem homini bruta incutiunt sicuti homo leonibus vel tigridibus insit diatur, ita leones vel tigrides homini: Venatur homo, venantur: alia animalia, Iuben Satyr. IV... Serpente ciconia pusios trito inventa per devia rura lacerta

Et leporem se capream famula Iovis ogeneros

saltu venantur apes.

68쪽

DE Us T. ROMAN LEGUM, LAI. 2, Quinimo cutis ipsius hominis turpium quorundam animalculorum pascuum est, D sanguis alimentum idque sive velit sive nolit Cujus praeterea, sive imperium sive dominium vo- citcs, tam exiguum est, ut nulla nequidem minima musca sit quae illud curat & quamvis curaret, non tamen propterea communio juris naturalis excluderetur, cum illud particulari concessionein beneficio praeter jus naturale homini a Deo nominatim tributum sit, eodem plane modo quo inter dominumin servum juris naturalis communio est; licet hic illi ex alio capite subjiciatur, tot.tit.Inmt dejurepersonarum.pran. Instis de Libertinis. Objiciunt, quod injuriam non sentiat animal ab homine ergo nec juris cum illo communis capax. Respondeo, mi mal injuriam non sentire cum homo jure suo utitur non cum sine causa in animal supra modum civit hoc enim casu, licet nihil contra jus gentium vel civile fiat, attamen jus naturale offendi, ejusqire intuitu injuriam fieri. Praeterea falsa est Consequentia qiri peculiatis illa hominis praerogativa praeterjus naturale cx speciali concessione Dei provenit. Objiciunt, quod si non facit animal injuriam , ergo nec eitfieri potest. Respondeo, admis non concco antecedente consequentiam falsam esse Nam suriosus injuriam non facit,arg. l. Divus I .D. de Fc praesid. quae tamen ipsi fieri potest. EConverso, servus injuriam non patitur,s servis . Instit de injuriis. quam tamen facere potest istas unius II .g.cum servus . g.ssessu I. g. erum s. t eum qui δ. g. I. D. de injuriis. Objiciunt, quod bruta injuriam facere non dicantur sed Pauperiem. I. I. g. ait praetor. I. D. se pris Insit si quadrupes pauperiemfecisse dicatur. Relpondeo, ex eo inferri non posse, nullum jus brutis a natura impositum esse Qua injuria in d.

l. i. g. s. D. o prin Instit. si quadrupes c. sumitur proco

quod

69쪽

quod vel contra jus gentium vel civile est, non autem naturale, atque ita pro maleVolo animo perversaque voluntate alteri nocendi, quae proprie Irictesiimpta in brutis non repe

tur tamen iiij aequipollens aliquid, ex quo actio de pauperie nascitur tot rit. D. ct Instit.s quadrupespauperiem c. si enim brutum experialiari, toti suae speciei non communi feritate ac malitia alicui noceat,dominum suum ad resarciendum damnum obligat , ni malit animal noxae dedere, pro Insit. Og rs quadrupes pauperiem. ideo autem dominum obligat, quia cum pecore nulla est actio uti hoc de noxalibus actio nibus, quibus domini ob delicta servorum suorum conveniuntur,traditum est tot.tis Instit o D.de noxalibus actionibus. Objicit D. Seldenus dejure nat. est ent. tib. I. cap. . Quod

non possit esse proprie dictum jus ubi non est libertas: at licet in brutis aliqua absoluta vim ex concipi possit quae naturalis facultas est ejus quod cuique facere lubet. g. libertain Instit. de jurepersonar. s.D. deflatu hominum,oc cui proprium sic vivere ut velis, Ocio de re iis . non tamen est libertas restricta' cum hoc temperamento, quod in definitione quae est d. l. s. D de satu hominum. l. se libertas. Inint de

jure personarum sequitur nisis quid vi aut jure prohibetur

quod omnino necesse erat. Respondeo ea libertate quae inae s. D. de tu hominum.s libertas.Insit de jure personarum, definitur, bruta quoque gaudere. Probatur ex mente

Ulpiant in . manumissi ones . D. deissilia 9jure. Justiniani

inprin. Insit de Libertinis, ubi libertatem ad jus naturale, prout a jure gentium & civili distinguitur, referunt. Denique falsum est quod ad hunc locum M.quatenus injuria in ea contineatur non spectat. Vis enim absolute posita in malam partem, ac pro ea quae injuriam in se corvinet, accipitur.aS. l. ut vim

70쪽

DEI Us T. ROMAN LEGUM, Lib. I. 27υim. 3.D. de justitia se jure. scientIam 3.g.ult. D.adleg. Aqui Lextat. s. D. quod metus cauus tot tit. D.o Instit.de vi bonor.raptor tot tit. D. quod vi aut clam. Item de vi se vi armata. Cod.unde vi.= recuperandae. 6. Instit. de interdictis eum infinitissimilibu .

Sensus ergo horum verborum ni si quid vi ic est nisi si quid

vi injuste illata prohibeatur quominus fiat quod lubet tunc enim libertas retinetur quamvis usus ejus impediatur veluti si quis vinctus a latronibus vel piratis detineatur. At ubi quid vi juste illata prohibetur, libertas amittitur veluti si quis ab hostibus capiatur. g. s. s. Instit de jure personarum. Haec autem verba autjure prohibetur nihil aliud volunt,quam posse quid jure prohiberi quominus fiat quod lubet in tamen illibata manere libertas: Hinc Tullius pro Cluentio Legum, inquit idciseo omnesserui sumus ut liberi esse pos mus. Et Papinianus: uae dunt pietatem,existimationem, verecundiam nostram, o ut generaliter dixerim, contra bonos mores fiunt nec facere nos posse credendum es L filius I s. D. de condit. In t. Obedientia enim quae uri debetur non pugnat cum libertate, sed eam tuetur Enimvero brutorum facultas vivendi ut velint, solo ure naturali attemperatur; at hominum, non solum naturali, sed etiam gentium & civili nam quod sibi jus gentes universae Vel civitates singulae constituerunt, ad bruta animantia non pertinet, et .g. I. sa.Insit dejurenat. gent se civit. Q. l. ult. D. de Iurisdictione. Quapropter picniori ac magis integra libertate bruta gaudent quam homines Naturali enim facultate ejus quod ipsis facere lubet, bruta raro abutuntur quippe in ipsis est magna moderatio appetituum cactionum magna innocentia, securitas, requies, litae tramquillitas circa res naturales clicitas sine pudore,metu ac ceremonia versantur. At homines proh pudor magna illa auimi praerogativa,&, qua caeteris animantibus praestant,viVa-D a citate,