장음표시 사용
331쪽
dis I AC MAESTERTII l. C. ipsum hoc loco accidens est, aliud accidens praecisam nempe
annum crationem sitne ullo subjecto utpote sublato per compensationem debito sustinere non posse. Oppones cap. adnosram . ext de jurejurando. cIp.quod si creditor tantundem ex fluctibus rerum Oppignoratarum deductis expcnsis percepisset,quantum ipsi ratione sortis debebatur Jusjurandum desolvendo per illam fructuum imputationem in sortem impletum suisset attantundem non perceperat quare mirum Videri non debet, quod pignora ipsi re. stituenda erant. Quod autem dicat textus debitores prius ad solvendum, deinde creditorem ad inferendum fructos quos ex praediis pignoratis percepit constringendos esse , compensationem, sit ea debitores uti Velint, non excludere idque per ea quae ante dicta sunt. Oppones cap .pervenit a. ext dejurejurando neminem scilicet ita enim colligunt 1Jusjurandum mutare posse. Resip. nostro casu id non contingere r. cum nihil inteisti, solverit quis an compensaverit.
An debitum naturale cum eo quod naturaliter se civiliter
debetur, compensari post 'INiquum est naturalis debiti, cum eo quod naturaliter
civiliter debetur, compensationem admittere neque hac labe jus Romanum laborat. Compensatio cnim est quasi solutioin pro concurrente quantitate plena satisfactio , Ase .gsolvisse . D.de rejudicata sambo Io in eprin. D.de compensat. l.sidebitor. . . quipotiores inpignore l. Is D deliberali caussa l. 6. D. deverb.signis . . Cod de compensat at non plene satisfacit qui cicui centum aureos ex naturali simul
332쪽
D Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 280
civili obligatione dcbet veluti ex empto, conducto mutuo&c compensationem similis quantitatis naturaliter tantum sibi debitae obtrudit veluti ex testamento minus solemni,arg. l. intestamento IS. D. desideicom libertat. l. a. Cod des deicom. aut ex obligatione per praescriptionem elisa arg. l. 3. 4. Cod depraescript so .vel O. annor junctostrin. Instit.deuscap.
est longi temp. oc. Quid absurdiusquam compensationem admittere ejus quod pupillo, qui interveniente auctoritate tutoris sui contraxit, debetur, cum eo quod non interveniente tutoris auctoritate ex aetatis judicii imbecillitate alicui promi. sit aut obligationem qua quis naturaliter mihi obstrictus est ei cedere, qui eidem naturali: civili obligatione tenetur, atque ita per in directum extorquere quod directe non possiam Addo quod compensatio sit debitiin crediti inter se contributio Lo D de compensationibus ac proinde aequale utrinque debitum' creditum intelligatur cum determinatio respiciens plura determinabilia aequaliter determinet, D peridam hoc jureo D de vulgar orpuisi. Denique ex naturali obligatione nulla nascitur actio lat qui compensatione utitur,vicissimpetit agit, arg. l. amplius non peti s. D. rem ratam haberi. Nec video qui debitum dici possit quod expudore duntaxat naturali debetur,& non juris vinculo quo necessitate solvendi adstringimur secundum nostrae civitatis jura,contra prin.Instit. de obligat quod inquam, si aliquis petat, per exceptionem, saltem late cin genere acceptam , removeri potest. Hinc nihil interesse dicitur, an quis nullam actionem ipso jure habeat an Veroeam habeat, quae per exceptionem summoveri potest l. nihil interes Icia. D. de reg.juris nec creditor censeatur, qui metu perpetuae exceptionis exigere non potest, quod ipsi debetur, I credrtores I o. o lseq. l. s s. l. - Ι. D. de verb. signifQuare cautum est , ut quaecunque per exceptionem perimi o possunt,
333쪽
possunt, in compensationem non Veniant, i quacunque I . D de Compensationibus. Dices sorsitan d. l. quaecunque I . non de eo quod naturaliter, sed quod civiliter tantum debetur, loqui quod exceptio sit actionis exclusio l. a. D. de exceptionibus, naturale autem debitum exigi non possit pac proinde nec per exceptionem perimi. Resip. neque civile debitum cum naturali: civili simul compensari neque naturale. Et quamvis hoc per exceptionem stricte dictam perimi non dicatur; perimitur tamen per exceptionem late dictam , quae facti intentionis a nostris Interpretibus appellatur Glossa ad i. a. Cod de remissione pignoris Iasonini. quis debere r. D. de condict. edui data col. a. Zssius in l. 2. D. de except. n. 7. Porro verus debitor, si ludicis sententia absolutiis sit, nihilo minus naturaliter obligatus manet: si neglecta exceptioneret judicatae solverit, nec repetit,nec cum eo quod ex alia caussa naturaliterin civiliter debet compensat, exciris et Cod. de Compensat. Itaque quod solutum non repetitur, illud etiam in compensationem deduci nequit d. l. ex caussa a. at quod naturaliter debetur, si solutum fuerit, non repetitur, L naturaliter Is cum t seq. D. de condici indebit. Objicies l. etiam 6. D. de compensat ubi Ulpianus' etiam quod natura debetur venit in compensationem. Resp. textum restringi debere ad speciale illud naturale debitum, quod instituata actione peti it quodvis naturale' civile debitum ab inavito extorqueri potest , uti est, quo pupillus infante maior qui non interveniente auctoritate tutoris sui contraxit 'ocupleatior factus est, tenetur, L pupi us 1 in prin. D. de auctoritate se
Objicies .speculium si I scut , D depeculio legato Resip. etiam hoc loco de illo speciali debito naturali, quod instillita actione peti cxigique vel ab invito potest, agi. Quia cum scr-
334쪽
DE Us T. ROMAN LEGUM Lib. II. et orvo peculium legatur,licet non id ei concedatur,ut petitionem habeat pecuniae quam in rationes domini impendit; attamens domini voluntas fuerit ut peteret, petet& Vel ab invitis heredibus consequetur; ita tamen ut siquid servus vicissim domino suo debeat, illud cum eo quod in rationes dominicas servus impendit compensetur quasi ex priori voluntate hoc dominum sensisse abunde constaret praecipue, quia debitum quo servus domino tenetur, peti exigi que ab co possit & multo magis ab heredibus, peculium servo ex caussa legati praestantibus, deduci. Objicies L ait praetor . . pupisius . D. de negociis gestis. Resp. de eodem naturali dcbito quod vim effectum naturalis: civilis debiti sortitur, hoc loco tractari pupillus enim quatenus locupletior factus est, aeque tenetur,4 ut alius ullus qui firmissimo modo obligatus est conveniri potest, . l. pu- pisius s. inprin. D. de aueroritat se consiensu tutor. Dices, quod naturaliter debetur,si non exigi, saltem retineri posset compensatio autem quaedam retentio sit. Resp. retineri posse, cum quasi debitum ab eo solutum est, qui eo nomine se obstrictum esse credebat, arg. l. 2. Cod desideicommis M. Denique compensationem operari retentionem, cum jure facta est non autem jure fit debiti naturalis ex una parte, naturalis ac civilis simul ex altera.
An permissumsit contrahentibus se invicem circumscribere' Contrahentibus permissiim non est se dolo malo circumscribere sed si dolus caussam contractui, praecipue bonae fidei,dederit, contractus ipso jure nullus redditur l. se eleganter I in prin. D. de dolo malo. l. ea vero I. g. ult D prosocio.
335쪽
si inciderit in contractum, per ipsum contractum purgatur,d.Lctetiganter . g. nonsolum I. D. de dolo malo A. b.gyivenditor. M. D. de action empl. qualiscunque sit laetio quae perdolum contigit, dolus enim auctori suo prodeste non debet, neu
fraudantur II . g. I D. de reg. juris L eam qua I. D. de liberali causi. l. I. g. I. D. de doli excepi nec alteri nocere, lfactum Is s. D. de reg.juris. l. a. s. A. I. D. de tributor. action. l. 3. Urs D quando exfacto tutor At sine dolo permissum est. hoc est quod voluit l. in cauisse Isi. g. D. de minoribus, cum ait: in pretio emptionis se venditionis naturaliter licere contrahentibu e circumvenire Naturaliter, id est, sitne dolo malo tam ex natura contractus quam consuetudine ex communi rationis usu apud omnes gentes recepta. Dixi sine dolo malo iam naturaliter licere dolo malo contrahentibus invicem defraudare falsum est; cum propter ea quae jam de dolo ex iure civili praemisi , tum quae e divino Levit. Is vers. Is se as. vers.
I .ct r. s. I. Thess. .. verso. naturali addi possunt,arg. g. 3. Insit de Iustit. jure ac semper ca aflectanda sit interpretatio quae vitio caret, I in ambigua p. . de legibus.
Dixi sine dolo malo, tam ex natura contractus, quam consuetudine c. Quod probant primum l. item deprecto 22. .
ult D locati, cum ait Auemadmodum in emendo se vendendo naturaliter concessum es, quod plurissiminoris emere, quod minoriss pluris vendere, ita in conductionibus o locationibus idem juris est. Denique longe clarius L si voluntate S.Cod de rescind. vendit in verbis quod contractus emptionis atque venditionis cogitassessub antia , o quod emptor viliore comparandi,tenditor
cariore disrahendi votum gerentes ad hunc contractum accedant, mixque ps multas contentiones, paulatim vendisore de eo, quod petierat detrahente, mptoreautem huic quod obtulerat addente, adeerium consentiunt rccium profecto proficere neque bonamst
336쪽
DE Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 293dem, quae emptioni atque venditionis conbentionem tuetur, pati, neque ustam rationem concedere rescindipropter hoc consens 1 rum confracrum. Accedit auctoritas uris Canonici c. eum dilecti 3. c. cum caueto, exi de empi vendit quo emptio-venditio bona si de absque dolo malo inita non nisi ob enormem lς-sionem rescindatir , quemadmodum' hoc jure civili proditum est, l. 2. Cod. de rescind. vendit Concordant D. Thomas 2.2. quaest. I. art. I. Navarrus ira c. qualitas de paenitent. Dist. num. F. Couvarruvias lib. 2. var. res cap. 3. Leon. Lestius
de Iustit est jure lib. 2. cap. 21. Dubilat. . Nihil obstat quod Pomponius in d. l. in caussae Isi. g. . de minorIbus utatur verbo circumvenire. nam hoc non propter dolum, sed inaequalitatem precii&rei per se,& non intuitu ejus quod emptoris vel venditoris praeterea inter est,consideratae contingit. Odjicic quod nemo cum alterius jactura locupletari debeat, L nam hoc natura I . D. de condict. indebiti l iure narurae
2 oo. D. de reg. juris. Resp. contrahentes utrimque consentire id is voluntaI S. Cod de rescind. vendit volentibus au tem consentientibus nec damnum fieri nec injuriam .cum donationes 3 4 Cod de transact. l. r. I. I. in ei de acrion empl. l. quod olex. 3 4.squis volentem s. D. de homine libero exhib. Si objicias auctoritatem Aristotelis lib. s. Ethic cap. . ubi multis ostendit justitiae commutativae advcrsari aliquem in commerciis plus accipere, quam dedit. Resp. cum ipso precto vel merce concurrere id quod particulariter interest,quod
simul cum prccio vel merce omnimodam aequalitatem constituit acce, si pro re valente aureis exsolvam aureos octo vel novem,consentio absolute in rem quam emo prcciumque
quod solvo Et quod minus est in valore rei,quam pretio quod
solvo , suppletur ex eo quod eo tempore mea intersit octo vel novem aureis potius, quam re empta, carere alioquin Oo 3 eam
337쪽
cam non compararem quod inlicitatione manifestum est. Dices me ab alio eandem rem aureis sex emere posse Reip. quod ipse mihi imputare debeam, quod non potius cumulo quam hoc contraxerim. Rc pones quod ex hoc fundamento emptio venditio nequidem obenormem laesionem nulla esset. Resp. hoc verum esses cx eo nim quod ob enormem laesionem ad rescindendum contractum agitur, sequitur contractum valere iubsisterc nam rescindi,quod non est, non potest non entis enim, ut dici solet,nulla sunt aflectiones: Quapropter sit cum sciente valorem rei contractus initus sit, remedium legis et Cod de rescind. vendit cessat arg. l. domum 17. g.simul quoque a. D. de contrah empl. l. nemora b. D. de reg juris tantum competit, si cum ignorante idqtac ob nimiam inaequalitatem in quasi erronea rei: ejus quod ipsius interest eam potius quam tot plures. ve aureo Shabere, aestimatione.
Objicies, ibure succumum 6. . . l. res a. si mulieris. D. dejure dotium. Resp. favore concordiae conjugalis, quae nullam inaequalitatem patitur,speciali jure receptum esse,propter damnum quodcunque,licet non immodicum,conjugi in aestimatione rei dotalis vel propter nuptias datae laesae subveniendum esse Pinelus add. l. a. Cod de rescind. vendit.part. I cap. I.
Ad locum Ciceronis tib s. qui ita se habet. Detrahere
aliquid aiseri, se hominem hominis incommodosuum augere commodum, magis est contra naturam, quam mors , quam paupertas, quam dolor, quam catera, quae possunt corpori accidere, aut rebus externis. Respondeo eum intelligendum esse de eo casu quo dolus intervenitri nec inter volentes' consentientes negotium agitur isti illud quod dicitur Levit. I p. vers s. sas. ver . I . II. Epis. I. ad Thes cap. q. vers. 6. Si objicias l. I. g. caussa hujus edict. a. D. de aedilitio edict. ibi Neque
338쪽
m Ius T. ROMAN LEGUM Lib. II. 29sNes enim interes emptoris, cur fasiatur gnorantia venditoris an calliditate. Resp. hoc in actionibus ex aedilitio edicto copetentibus singulare e sis, propter necessiitatem edicto Edilium impositam venditori emptorem certiorem faciendi, quid morbi vitii-ve cuique sit c. l. I. I. I. D. de sedititio edicio Denique nihil interest emptoris cur fallatur ignorantia vcnditoris an calliditate scilicet, sit deceptio illa circa ipsam rem versetur, non ero sit circa rei precium, quod formula aedilhii edicti ostendit. Nihil obstat Lsquis cum aliter 36. insine. D. deverb obtigat. Nam versiculus finalis de casu in quo enormis laesio interve nil intelligendus est tum enim dolo agit qui petit quod adversario agenti ex aequitate legis a Cod de resinaevendit resti tuere debet, Q. l. dolo S. D. de doti mali se metus except. l. palam a g. se generaliter S. l. in condemnatione 173. g. dolo 3. D.
An invitajuris ratione indebitum solutum inter quasi
Contractas habeatur 'INdebitum solutum non inter contractus, sed quasi contra ctus habet Gajus i, squis 3. g. is quoque s. D. de obligat se action. Quem sequitur Iustinianus ins item is 6. Insit de oblig. quae qua siex contracI na .f. I. in e Insii quibas modis re contrahitur oblig. Ratio, cur non inter contractus, est, quod qui
solvit eo animo non est,ut accipientem sibi obliget neque qui accipit, ut alteri obligetur; sed datur accipiturque obligationis, quae subesta creditur, tollendae caussa d. g. item is 6. Insit. de oblig. quae quasi ex contract nasic. .squis S. g. is quoque 3. D. de obligat res acriton Ratio cur inter quasi contractus, haec est, quod
339쪽
ας JAC. N STERTIII. C. quod extra id quod agitur ex consensu ficto' praesumpto
obligatio nascatur l. is qui commodatum L. f. si libero et in e D commodati fundata in eo quod neque ille qui dat, suum jactare, I cum de indebito 23. in prira. D. de probationibus neque
ille qui accipit cum alterius actura locupletari velle credenrdus sit, i. naturaliter 23 . . ult. juncta .seq. D. de condict. indeb. Objicit Donellus lib. I . comment. cap. IX. quod indebitum solutum inter contractus qui re ineuntur relatum sit, g. I. Inst. uibus modis re contrahitur obligat juncto I. ult. Insit. de oblig. Resp. hoc ideo factum esse quod maxima inter mutuum cin debitum solutum assinitas intercedat quod in utroque obli gatio re contrahatur: quod inter dantem occipientem con veniri possit, ut si indebitum appareat, reddatur, atque eo saltem casu contractus esse, .squis a inprin. D. de condia indeb.
Objicit quod qui indebitum solVit aliquod negocium gerat. Resp. ex eo non sequi quod indebitum solutum contra ictus sit; cum in quasi contractu etiam negocium geratur, si in area 33. D. de condict. indebiti, sed praesumptum duntaxat dc fictum, cum in contractu Verum celebretur jurigentium, .f. a. o.. D. de pactis solent. S. D. depraescriptis verbis in comamodato I g.scuta. D. commodati.
objicit quod ex hac sententia sequatur quod solutum in debitum distractus sit. Resip. hoc falsum esse , cum non possit distrahi obligatio, quae non est , quamvis is qui indebitum sol vit se obligatum este putet, d. g. item is 6. Insit de obligat quae quas ex contracs. g. I. insine Uit quibus modis re contrah.obli
340쪽
error in materia vitiet emptionem es an hisfigiati quaedam uruconsultorumsubtilitas occurrat 'ERror in mercis materia vel substantia emptionem vitiat:
velut si aes pro auro veneat, Vel plumbum pro argento, vel quid aliud argentomimile, i. in venditionibus . . inde quaeritur quid tamen, in e D.de contrah emption Diversiitas enim materiae quamvis non diversiitatem corporis, atta. mcndiversitatem rei inducit; cum unaquaeque res ex sua substantia, id est, materia torma, quae totam rem componunt, aestimetur. Neque verisimile est, eum, qui auro indiget,aes,vel qui argento , plumbum, quo non indiget, emere velle aliud que aeris,aliud auri precium esse uti: aliud plumbi,aliud argenti. Objicies . quid tamen ψ.D. de contrah empl. Resp. quod, si res, quae tanquam aurea vendita est, vel minimum auri insusum vel immixtum habet, nihil impediat quominus emptio valeat,saltem illius partis,quq aurea est, cum eatenus in materia erratum non sit emptio autem quae pro parte valet, in totum valere necesse est, fundusi e os . D. de contrah. empl. cum ex caussa Is D deverb obligat quia neque partem empturus cmptor, neque Venditurus Venditor erat, i tutor. I. g. I. D. de minoribus .siquis aliam si D. desolutionibus, nisii eam venditor pro solida vendiderit, L cum ab eo I. g. I. D. de contrah. empl. Huic responsioni non obstat cum ab eo I. g. I. D. de conIr.e I. Separanda enim est mensa inargentata,id est, ex argento alia materia mixta,ab ea quae non nisi argento cooperta est: haec enim , licet operimento duntaxat lamine vestita, nullum P p tamen