장음표시 사용
111쪽
per tenorem. Verum cum parum prosit privilegia & gratias concedere, nisi sit, qui illas tueatur & defendat, hoc Imperiali Edicto firmiter sancimus & statuimus. ut quoscunque sacri Imperii Principes, aut alios cujuscunque status Imperii subditos sepenominatus Administrator, aut Praepositus, Decanus, Capitulum singulare vel Canonici aut Clerici Ecclesiae Patavi ensis pro tutandis α exequendis his nostris praescriptis , gratiis, & indultis duxerint requirendos, is aut hii ad hanc nostram iussionem S cujuslibet ex supra tactis instantiam nostra Caesarea freti autoritate quam presentium per tenorem eis S cuilibet ipsorum concedimus, & largimur, Molestatores illos, & cuiuslibet ipsorum ad suam vocare praesentiam praevia cognitione causae praemissa ad condignam satisfactionem valeant compellere & teneantur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostrae approbationis , ratificationis , innovationis, de novo concessionis, confirmationis, inhibitionis, statuti, tuitionis, assumptionis paginam infringere, aut ei quovis ausu temerario contraire; si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem nostram , & Imperii sacri gravissimam, nec non in praefatorum Romanorum , Regum & Principum privilegiis de centum Marcharum auri puri poenas pro medietate Caesareo nostro fisco, relidua vero parte dictis Administratori, Praeposito, Decano, Sc. Capitulo Pataviensi applicandos se noverit ipso facto irremissibiliter incursurum , Harum testimonio literarum sigilli nostri appensione roboratarum. Datum in Civitate nostra Imperiali ormatia die quinta mensis Mariti, Anno Domini Millesimo quingentesimo vicesimo primo, Regnorum nostrorum Romani secundo, aliorum vero omnium sexto.
Caritatem generis virtutis nobilitate vicit. Multae eius laudes a pruindentia tum sacra, tum civili ι a doctrina, eloquentia, peritiaque linguarum ; a librorum , hominumque literatorum studio ; a cura religionis, clementia in subditos, magnificentia, liberalitate, aliisque virtutibus, ob quas non dubitavit scribere Ioannes Dugo Philonius ejus familiaris, optare seis Germaniae quinque duntaxat Episcopos Wol angi similes, neque dubita--rem, inquit, quin sublata discordia brevi non solum per Germaniam , sedis etiam per totam Europam, pacatam cerneremus Ecclesiam. Incomparabiis liter enim antecellis & doctrina & pietate caeteros Antistites: dum enim se alii Monarchas mundi captant & ipsorum favorem nullis non venantur obissequiis ἔ Tu Deum precaris & Sancti Spiritus gratiam tibi ac populis com-rimendatis paras. Dum alii student congerendis opibus , tu Bibliothecam se coemptis utriusque linguae libris locupletas r dum alii convivantur & indulogent genios tu Doctorum volumina volvis: dum alii corpori vacanti tuo sacris literis reficis animam: dum alii ludionibus S morionibus dant ope- seram; tum cum viris doctis disputando voluntatem Dei disicis ac doces: Adum alii denique ob imperitiam sacrarum literarum curam Eccclesiasticae rei gerendae omnem Vicariis & alienis commendantῆ tu ipse doctissimusis Canonum & Scripturae sacrae per te obis, quidquid Episcopalem authorita--tem requirit. Qualis autem fis providendis Ecclesiis, parochis populo cui- isque praeficiendis, examinandis concionatoribus, caerimoniis obeundis, d se spensandis Sacramentis, praeterea cognoscendis causis Ecclesiasticis, studiis sconservandae pacis, tollendis dissidiis, bonis fovendis, coercendis malis, atisque caeteris Ecclesiae rebus gerendis, prudens omitto. Haec Philonius. Natus est Wol angus utroque parente Clarissimo: Genitor NicotauIII. Comes h Stan incomparabilis Heros; trium Imperatarum ac D. Feralmaris Rom
n. ac Bile a Regis ab arcanis confissis , supremus provinciarum Austra Capia
112쪽
capitamus, qui, cum quatuor Coarum aisticiis Reip. armis s.frtem atque ' nuam operam domi misistaeque natasti, anno m'. Stamarino Turcarum Tranmmemum atrociter oppwetante, Ium dirutis nurnibus missiti generose animi robur se murum hostium minis opponis, saxo percussus Libale vulnus accepit, ex quo tam is sit obiit. Et D. Fer andus patriae later virtutis reriimque gestarum gloriae Trumentum curalit is aede S. Dorcitiae Uiennae vi Maji ismo IsD. Haec ad ve Ii ex epitaphio ejus mutuati semus. In majores eius laudes excurrit Geor- pius Eder Academiae Viennensis Rector in oratione fianebri quam Nicolai huius filio itidem Nicolao, Wol angi Episcopi germano fratri, in eadem aede S. Dorotheae anno Is s I. peroravita is Illud, inquit, minimε tacendum, quod miles & Dux ille cordatissimus, acerrimum Romani Imperii tum temporis isti ostem,Gallorum Regem,iuis ipse manibus cepisse atque Impp. nostris su is iugasse dicitur. Perpetua vero rei memoria dignum et , qubd is civitatem hanc Viennensem praeclarissimam ante annos plus minus XX. obses tam acri pi opε collapsam conservavit pene solus accepto ibi vulnere lethali; quo is nomine quidem haec civitas omnis , vitae ac salutis suae partem maximamia huic viro vel soli debere videtur. Haec ille. Progenies Comitum Salmen sestim C sium ob vetustatem , Opes ac gloriam rerum gestarum clara in paucis apud genealogicos est, ad quos letiorem remittimus. Ditiones ipsorum in Austrasia seu Lotharingia ; unde prosettus Nicolaus Wolfgangi pater, stipendia sub Carolo U. Imperatore aliquamdiu meruit ; indἡ alcitus a Ferdinando, fortunae sedem in Austria fixit, obtento castro praedivite Neoburgo ad O num , aliquot passuum millibus supra Pataviam, ait torque filii lineae Salmensis Neoburgicae, pater trium filiorum , Christophori, qui in adolescentia decessit, 'Valangi nostri, ac Nicolai IV. qui Caesari Ferdinando a Consiliis
Secretioribus, Eques aurei velleris, exercitus per Hungariam supremus Dux, atque Comitatus Possiniensis Praefectus , quique anno I s sci. die et . Decembris Agriae in Hungaria aetatem floridam magno exercitus maerore conclusiit,
relictis tribus filiis Ecinio, Iulio & Nicolao. Caeterum genus maternum Wol angi ex Rogendormis; qui de Styria senui mi-- in Austriam sub Friderico IV. translati, multis illic ditionibus ditati , gestis etiam conspicuis in republica dignitatibus claruerunt. Ex his Elisabetha Gaasparis Baronis de Rogendoris Burgravit Stirensis filia fratres habuit Wol angum Caroli V. Vicarium in Frisia, Ferdinandi Caesaris supremum Aulae Magi strum, & provinciae infra Anasum Mareschallum. Item Wilhelmum, sub tribus Caesaribus, Maximiliano, Carolo, Ferdinando Ductorem belli; a pr
pugnata Verona urbe anno Is I 3. deinde Vienna anno Is 20. celebrem; p stremum a Ferdinando ad oppugnandam Budam cum exercitu legatum anno Is I. ubi infelicem aleam expertus interiit ex vulnere. Itaque Elisabethaistorum soror Nicolao Salmenii nupta in lucem Mol angum edidit circa anniun Isr4. uti colligitur ex Bruschio, qui scribit eum anno I say. quo p trem amisit, fuisse natum annos XVI.
AE tatem teneram in literarum studiis diligenter exerenit; sub paedagogo III. Thoma Uelder Brixinens, viro antiquitatum & historiarum admodum studi λ ; deinde eorundem studiorum continuandorum gratia in Italiam prosectus est , elucente jam tum ad summa quaeque adolescentis indole ; cujus kl- rieti Gaspar Ursinus Uulius poeta & historicus olim regius tali applausit pro-Pemptico: Asse vade bona juvenum clarisime , quo te ' Rri via; post paucos buc rediture dies. ves tu vinces proavos, Mazbsque , μιramur, Olim qui faciis e uise bene. 1 lomnes te supra statuet Tritonia pallas, us iam casto pectore sacra colis. 'Linmam Italicam, Gallicam, Latinam, imo & Graecam peritissime callebat: tum multi. Dillius Histum Philosophorum ignarus aut rudis ; quem idcirco Bruschi s
113쪽
omni virtutum ac eruditionis genere absolutissimum ac vetε πολυτλώτατον appellat. Sed in eo praesertim genere dominae, quod instituti sacratioris est, omnique Divini Codicis parte mirificε versatus: ingenio a teneris sic instituto, ut unas in deliciis haberet literas , hominumque doctorum contubernio
unicε acquiesceret. His ornamentis excultus Ecclesiae resque publicae magnum columen parabatur. Collegio Pataviensium Canonicorum adicr plus adolescens. sic enituit, ut honore festinato, quippe adolescentia vixdum peracta crearetur Praepositus anno Is 34. aetatis primo & vicesimo ; quam praefecturam in annum septimum ea laude gessit, ut Ernesto Principe ad SalEbur- Dei vis, in. gensem thronum translato, Ol angus ob insignm vitae O morum integritatem verba sent Georgii Ederi supra laudati ac eruditisnem incomparabilem; pu ς' summam autoritatem O gratiam, qua apud Imperatores Mos pro
caeteris si prope jure plurishm pollebat, summo consenD σ constantissmo ιmnium
δε agis in Episopum Pataviensem eligeremr. Ita Ederus. Accesseiat commendatio Ferdinandi Regis, quem is non tam 3ratiae personae, neque meritis familiae nobilissimae, quae tum ob oculos omnium versabantur, dabat, quam egregiae spei, quam pientissimus Princeps eo religionis ac reipublicae profligato statu de virtute Wol angi praeceperat. Electus est anno Is . circa festum S. Martini anno aetatis septimo si s r. pra vicesimum. Elemonem legitimὰ ratam habuit Paulus tertius anno Is 4 I. ς'' - , Pontificatus anno septimo , quo datis ad Salaburgensem literis Et novum Praesulem pro more commendavit. Annus aut locus consecrationis mol angi in incerto est. Ab Ernesto porro Salaburgensi, qued is ipse sacris emet ordinibus destitutus, consecrari haud poterat: verismile est consecratum esse anno Episcopatus primo , quod colligi videtur ex literis Pauli tertii Pontificis, per quas Wol ango concedit veniam , ii quocunque maluerit Catholico Antistite recipiendi consecrationis munus. Datum decimo Kal. Martii anno Pontificatus septimo, id est salutis Is r. IV. Staturam corporis, quam est modicam ii natura χrtitus, pensavit animi Μ ia vis vere nobilis & heroica , quae in gravibus quibusque reipublicae negotiis sesu tiis eluxit. N Rrip . Erant res Austriae loco admodum amicto r indὸ ab insundente se haeresi, cui praesidia ab doctis viris vix ulla suppetebant domi; hinc urgente εTurcis metu, quem ingrata adversus sectarios indulgentia saepe redimi oportebat : malum erat anceps, quorum alterum propelli citra alterins incrementum haud poterat. Iamque erat in Austria doctrinae novae pruritus adeo vulgatus, ut anno I I. coitione facta proceres I . civitates decem in qui biis Vienna petere etiam sistinerent ab Rege veniam Evangelii scilicet puri, . atque seb speciosis verborum involucris libertatem denique Lutherisimi: quos cum irritare ob metum ex occupata nuper Turcis Buda non auderet Rex,
eludere in praesens satis habuit, ad Concilium aut Conventum Imperii post 18. menses indicendum remitas. Adeb tristi reipublicae statu egregiam Femdinando Regi operam commodabat mol angus; ad omnia serό Germaniae
Comitia quae his annis crebra admodum ac turbida ccim in negotio religi nis, tum suppetiis adversiis hostem Christiani nominis corrogandis fiebant, Eius nomine Legatus. Sic anno Is a. mense Februario acceHIt ad Conve
Σουή. -Spirens . effeci ire ut decerneretur communi Consilio in Turcas bel Isinis; him, decreto viritim iubsidio. Rursum anno Is44. Comitiis in eadem S is 4 rens urbe coactis mense primum Ianuario, deinde & Majo mol angvs Fe dinandi iussu interfuit: indE ormatiae , No imbergae, Rarisbonae eadem - bis, Sparta perfunctus. Indictum subinde fuerat generale Concilium ad vi hem s4 . Tridentum anno Is4s. ad quem coetum celeberrimum , totius orbis Chri eis .... stiani florem Ferdinando Regi nemo qui allegaretur, opportunior inis a .d ii go visus : hunc misit una cum Friderico Praesele Viennensi . Francisco de C i Comitatus Teriolensis Praesecto generali , Ioanne Cochlaeo Theologo, & Antonio Queta utriusque iuris Doctore. Eos accepit solenni pompa uria MD,. ristophorus Madrucius Cardinalis Tridentinua, cum Didaco Mendoain
114쪽
Caeseris oratore. Adsuit mol angus inchoationi Concilii, cuius prima Sessio celebrata est idibus Decembris ejusdem anni: Sed clim Patres paulo
quam optaretur, pauciores adessent, resque religionis in Germania non iam Sanctionibus, sed armis videretur decernenda, quippe isdere Schmal caldico colligatis inter sese Principibus, atque in perniciem rei Catholicae tollentibus is 6. signa, revocatus est a Ferdinando Rege Nol angus, quo ejus opera in tractatu pacis, quem Carolus Caesar Ratisbonae habendum decreverat, uteretur. Eam ad urbem Wolfgangus anno Is 46. prose has est mense Majo, asseditque in eo coetu die duodecima ejusdem mensis Mali ad quintam usque sextilis, ubi quantum etiam studii ad negotium pacis ac Religionis formandum ipse cum aliis exereret, nihil tamen ad summam confici potuit: secutum inde bellum, quod appellavere Schmal caldicum, quo Carolus Caesiar hostes prudenti cunctatione primum , deinde celeritate vicit. Abruptum subinde Tridenti concilium ob luem pestiferam, paxque Germaniae tantilla reddita , quo demum licuit Antistiti Pataviensi valetudini, qua fere afflicta utebatur, paulispervacare : Caeterum E negotiis praeteritis tantum existimationis collegerat, amisti
eb satis Ferdinando fecerat, uti is deliberatum haberet ei mandare Cancel--λ p Iarii Imperialis aut Uicarii provinciam, eratque facturus, nisi precibus bene multis Antistes & excusiatione cumprimis affectae valetudinis privatum otium redemisset. Quoties a negotiis publicis vacatio contigerat, taedium illud senesto V.
rum temporum, Musarum nectare diluebat: literas enim, quas ab inclinabu Nd a
iis dilexerat, in Praefectura quoque constanter coluit, nullam vitae partem αἰ:-ι' sine studio exigere solitus. Instruxit Mustum librarium multiplici codicum genere, totus in eo visius habitare, part Emque temporis potiorem volvendis collocare libris: Doctorum hominum alloquio & familiaritate mirifico captehatur ; ejusmodi plerosque in familiam & consilium adoptabat; nec pensi lii habebat stipendia in eos largissima proseindere. Feruntur haud pauci, quo- '' 'rum studia fovebat, eruditione clari, ut Iacobus Zieglerus I.andovianus Cocmographus insignis; Aurelius Renningerus Legum Doctissimus idemque Principis Cance larius; Sebastianus Gleisi Medicus, Graecarum literarum cognitione peregregius ς Joannes Dum Philonius trium linguarum peritia clarus ; Christophorus Collatinus , Mathematicae Scientissimus, omnisque antiquitatis admodum gnarus ; his accenseatur ipse, qui haec scripsit, Gaspar x liii. d. Brusichius, cujus conatum in destribendis Germaniae Episcopalibus moligan aseare mu-gus liberaliter a iuvit, eratque in eo Brusichius , ut sedem Pataviae fideret munificentia Principis in commodum suae molitionis usurus. Hoc de ho mine, quoniam occasiostri, sic habe et ortus svh e Bohemiae anno is 18. Poeticam coluit, ob quam laurea donatus est a Ferdinando Caesare Uiennae anno Isset . quo tempore Maximiliano Regi Ferdinandi filio centuriam suam de monasteriis obtulit. Subinde operi de uiscopalibus insudavit, cujus gratia permultum consecit itinerum lustrandis archivis re bibliothecis , eratque annus Iss3. quo vitam Wolfgangi scribebat: Praesidet, inquit, Pataviae, magna cum laude hoc adhuc currente anno Iss3. Regibus ac Principibus carus &e. Sed eodem anno Bruschius Patavia relicta Basileam se contulit ad Oporinum, ubi scripta nonnulla Pataviae composta, libera & vincta oratione vulgavit; accusatus plagii ol . Laetio l. ra. Commentar. Reip. Ro. c. s. Calamus Bruschii Lutherum undequaque putet, nulla facile occassione neglecta. qua in Pontificem & Clerum grunnire potuit, Cereris Bacchique mancipium, ut eum Ge inoldiis appellat, quo itidem multorum lapsuum in Epistopis Laureacensibus & Pataviensibus redarguitur. Facile conjeetare est, hominem sublestae religionis, monimque degenerum displicuisse oligan-go, eaque propter aut iussum indε facessere, aut exarescentibus Epistopi ratiis vasa sponte collegisse. Occisus est in Sylva Schlingenhacensi, a qui s-dam nobilibus , quos appetere calamo minatus fuerat, anno Iss'. Haec de Brusichio, de quo inse quoque redibit sermo. Inter Clientes Wol angi GH, Wiu,rd. fuit etiam Georgius Edems, ab eo juventuti Pataviensi moderandae prae iςhoi ρε
115쪽
ctus, uti ipse testatur in praefatione, qua eidem Epistopo nuncupat orationem ab se dictam in exequiis germani ejus Nicolai; is Ut acerbissimam, in- is quit, fratris tui mortem oratiuncula deplorarem fianebri, totius Reipubl. si nomine sum adductus, tum etiam & multo magis amplissimis in me & stu- Adia mea beneficiis, gratiaque divina, qua ab eo me tempore, quo Patavienis sis tuae Reipub. juventuti moderandae fueram praesectus, ita amplexus esis benignissimε, ut non Tuae Celsitudini tantom , sed etiam toti Comitum a se Salmis familiae tantum me debere fatear , quantum gratissimus quisque Potest &c. Gradum indE a gymnade Pataviensi Geor us fecit ad Academiam Viennensem, in qua juris prudentia & arte eloquentiae clarus, Rectoris dignitate quartum continenter atque universim decim im praesulsit, admotus subinde consiliis Ferdinandi Caesaris. Ea evra is Sed quoniam de institutione juventutis Pataviensis sermo illatus est, te-Bruschius atque auctor Manuscripti, fuisse Vol ango non postremam curarum partem, uti adolescentes quk literis qua moribus rite formarentur. Praeceptorem alebat, quem ei muneri praesecit; eratque cum aliis ε nobilitate adolescentulis etiam Episcopi ex fratre nepos Nicolaus, cujus & aliorum indies non λlum recognoidebat ipse profectum , sed etiam emendare pensaliteraria persaepe sustinuit. Haec ise literis. Industriam haud minorem impendit Religioni tuendae. Illud praedicant, Operam dedisse, ut in basilica sua praecones Divini verbi haberet quam exquisitissimos. Celebratur 4 Bruschio Urbanus Sachstetterus Austriacus virtute ac doctrina praestantissimus , quem ait ex obsidione Viennensi, ubi captus a Turcis fuerat, mirabiliter liberatum, ut ceu Moyses ad aeterni Principis legationem divinitus servatus esse videatur: hunc ait concionatorem Principem fuisse inter eos , qui verbi coelestis doctrinaeque per Prophetas, Apostolos ac Christum ipsem patefactae , ditique admo)um neglesiae veri praecones extiterint; quorum ipse quoque Episcopus aliis in exemplum diligentissimus suerit auditor , nihil, inquit, optans, nihil suspirans tantopere, quam ut illa dies illucescat, qua Ecclesia Dei plurimis naevis hodie descedata, phiribus vulneribus lacerata & repurgetur & sanetur quam dexterrimε: Haec Bruschius; sed haec laus si alio tempore, si ab alio promeretur auctore, se sitan accipi in partem meliorem posset; at Bruschio de naevis Ecclesiae , de
puro Dei verbo perorante ex tempore, quo non alia sonantior quam haec ipsa erat Lutheristarum cantilena , vereor ne indε manaverit calumnia in ol angum Praesulem conflata, cuius meminit auctor Manuscripti, tanquam in partes Novatorum extiterit faventior. Fertur etiam eo nomine delatus ad sacros Iudices, malumque ei creatum , ni qua erat dexteritate de innocentia, staspicionem purgalset. Caeterum quam reto verbi Divini, mo. nimque corrigendorum Wol angus flagravit, tam fuisse ab eo, quod Bru- schius spectabat, alienissimum caetera ejus vita docuit, in qua ne ullum sequiOris coepti vestigium ; illiJdque instar omnium intestitatis documentum est,qubd apud se habuit Nicolaum Bobadillam ε primis Societatis JEi decem, praeservidum illum & stylo & voce rei Catholicae per Germaniam propugnatorem. Hunc ad Comitia Spirensia profecturus comitem sibi Praesul adscivit: hunc deinde in dioeces a flagitiosis moribus & pravis dogmatibus repurganda; hunc in aede sua Cathedrali Ecclesiasten adhibuit. Erat Bob dilla multis praeliis adversus Novatores editis egregia fama & verd etiam gratia apud Ferdinandum Regem, cujus pientissimi Principis studio, quo ad cohibendam ab interitu rem in Austria Catholicam flagrabat, egregiε satisfecit. Agebat Uiennae, cum Rex Episcopum Pataviensem ad imminentem , qui Spirae habendus erat anni 1344. principio, conventum mittendum censuit: Episcopus autem Bobadillam Comitem deducendum. Isthic Antistes hominis virtute familiarius cognita in emolumentum sui gregis uti decrevit, petiitque ab Rege , liceret sibi per eum taeteramque curiam in suam illum dioecesim ad navandam iterum sibi operam revocare. Fecit postea Rex Episcopo Patris copiam, immunitatesque x jura, quae in rem Pataviensis populisper
116쪽
sperari ab regia illa Maiestate poterant, Bobadilla suggerente concessit. Eo uem quoque auctore in dioecesii Pataviensi permulta pie & e re divina Wol
sangus constituit. Valescebant in Clero nuptiae Sacrilegae, & quae erat tem- Οpream dat rum labes , etiam coenobitae complures rupto votorum vinculo ad novi Evangelii ut errores sic licentiam proruebant: obnitebatur ut poterat Antisti nubiti, iis cura, & sacerdotum complures in carcerem conjectos Bobadillae commisit
revocandos in viam ; quod iste naviter praestitit, ut pravis dogmatibus publice abiuratis digna scelerum immanitate supplicia in arctis luenda Coenobiis sibi ultro deposcerent. His fructibus laetus Episcopus ccim rursus ipse man dato Regis allegaretur Spiram mense Majo , eundem sibi Comitem destinaverat: Sed id eo recusante , quod injussu Pontificis ad eiusmodi conventus accedere sibi nefas duceret , per Legatum Pontificis Alexandum Farnesium Cardinalem , qui ad coetum Spirensem advenerat, apud Bobadillam , ut veniret, effecit. Dimissio dein conventu cum vir Apostolicus certatim a viris Principibus in suis expeteretur imperiis atque provinciis, is Pataviensem Episcopum, qui maxime urgebat ex omnibus, sequi maluit. Quae deinde Viennae tum habendis Concionibus, tum Pastorum Doctorumque moribus ad veteris Ecelesiae disciplinam regia au toritate fingendiς, tum in serendis, quas in rebus fidei gravissimis tape rogabatur , sententiis ex usu res Catholicae peregerit, accurate memorat ortandi ratis ἔ illudque inter alia: constituisse Regem, ac Bobadillae Pataviae adhucdum agenti per literas indicam, gratam sibi sore ejus operam in lustrandis Austriae Coenobiis : ad quem libere Boba-dilla rescripsit, caveret prorsus ne quid in ea re sine Praestatum autoritate tentaret, ne videlicet monachorum disiciplina vulgo desipectui ct imperitissimo cuique ludibrio essiet. Adeo Wol angus hominis Apostolici virtutem & fructus aestimabat, ut deinde quoque cum occasio daretur, eum ad sese accerseret, atque licet idiomatis popularis ignarum tamen ad Latio sermone de divinis ditarendum adigeret : quod tum acciderat , quando consecto bello Schmalealdico, Apostolica in caltris procuratione perfunctus Pataviam rogatu Praesulis se retulit anno is47. ' Latinis per quadragesimam concionibus 1 'apud Antistitem amantissimum Ortandini verba int) operam posuit. obnitebatur, ut poterat, procumbenti per Austriam religioni Wol an. VII. gus suaque haud dubie hortatione apud Ferdinandum Regem persecit, uti is salutari decreto Praeceptores juventutis, priusquam Magisterium capessierent, iista ''''' vocari ad examen fideique rationem reddere iuberet: quo & illud spectabat, quo idem Rex anno is 8. solenni edicto vetuit, ne qui deinceps Austriorum is rusobolem suam ad Athenea peregrina instituendam dimitterent, ne videlicet una cum literis hauriret venenum , cujus contagio redundaret in patriam. Sed praecipua Wol angi cura in Ecclesiarum curionibus incorruptis deligendis, in quo non leves ei dimicationes extiterant cum iis, quorum haud pauci ad novam prurientes doctrinam sublestae fidei praeconibus commodare aures malebant, diisque furfuris homines & fovebant, & popularibus obtrudebant. Neque in eos potestatis Ecclesiasticae valebat rigor , quippe quod deprehensis etiam S patefactis erat impune, citatisque in jus patrocinium praesto erat ab iis, qui vetabant parere. His aliisque talibus saerae disciplinae vulneribus ut ira . mederetur Antistes in Consilium cum aliis Episcopis luit. Coacta Synodus Salrburgi is 4'. mense Februario, ad quam Wol angus cum Doctore Ber- , st. nardo Schwara Decano, Doctore Hueber Officiali ; quorum uterque erat Epi-- 'seopo a Consiliis; quibus accessierat Ioannes a Sch6nburg Canonicus Pata. viensis: item nomine Patavi ensis Capituli Michael a Kienburg; a quibus explicatae in Synodo querelae, seu ut vocant gravamina, quae remedium praesens exposcerent. Deliberatum a Patribus & denique decretum , quoniam ea pie Implorat remtas esset Ferdinandi , quam iam alias insigni adversius eiusmodi labes edicto praeclare declarassiet, ab Eo rursus qui unus optime possiet, flagitandam
opem. Et vero noXae erant ejusmodi, contra quas ante annos viginti Ferdinandus emisso ad Praetores & status omnes Austriae decreto impense caverat; Rd ut erant te ora, ruente in pejus religione & auctoritate Ecclesiae sus de-
. R. P. Hansa Germania Ara Tom. I. I iii a que
117쪽
que habita pientissimi Regis voluntati non redierat is, qui oportebat, provenatus. Intrudebantur in locum pastorum, atque ad munus docendi praedicandique divini verbi homines ab laico tantum magistratu delem, Episcopo ne quicquam vetante ἔ iidemque in praedicandi ossicio eius ingratiis sustinebantur. Usurpabatur communio sub utraque specie. Patroni beneficiorum dis simulata saepius praesentatione avertebant fructus. In Praelatorum electiones, visitationes cieri ac Coenobiorum inferebant se laici. Carpebantur bona E clesiae dicata. Querela itidem erat de violata immunitate Ecclesiastica ; de manu in personas sacras allata; impositis praeter fas vectigalibus ; de foro ecclesiastico variis modis turbato ; Clericis, qui citarentur , a comparendo prohibitis i haec & alia de consulto Synodi SalEburgensis per Wollangum Praesulem indicata regi Alicitabant eius animum, uti continub in hinusmodi
excessus mandaret inquiri: sed erant, qui ista in occasionem potius litis, &sinis, us υἰ,. curae sese purgandi, quam afferendae medicinae sumebant. Igitur apologiaci pologi ut composita, qua arcessitus Antistes de non submissis, clim posceretur, idoneis 'π''' pastoribus patrocinium etiam susceptum Communionis sub utraque specie, tanquam eius, quae conformis esset verbo Dei: Additis ad haec gravaminibus haud paucis, quae contra Episcopum & sacrum universim ordinem asse rebantur : extendi jurisdictionem sacram in fraudem Maiestatis Caesareae: recusari tributa provincialia, a Praelatis praesertim exteris , quorum essent in Austria constituta praedia. meitum Archiepiscopum Saizburgensem nuper Ecclesiae Patavientis Administratorem Monasterium Cellae Angelorum, risisque facultates cum magno superioris Austriae districtu in rem Episcopatus Patavientiis vertisse , in quo Wol angus Successor tantillo quidem uis temo
peramento, rem tamen nondum restituerit in integrum. Eundem varia praecipere quae ad Magistratum laicum & advocatos pertineant, circa nundinas, choreas, rationes decimarum reddendas, inventaria de bonis Cleric
rum , aliaque eius generis. Sed his ultro citroque disceptatis is demum p . nitendus existebat fi uctus, ut solo per inficiationem morbo elusaque sacri ordinis querimonia gravius indies res Catholica laboraret: ea sola in Episcopum Pataviensem redeunte laude, quod ossicio suo minime defuerit. Sane haud erat obscurum apologiam esse conceptam ingenio, ut ferebant exempla,
in opiniones jam sequiores vergente, atque illis popularibus in Clerum malediliis imbutoi quid enim illud de instituendis Episcopo insalutato pastoribus P de communione sub utraque specie, quae id temporis indulta nondum erat scilicet haec primum sepes distringebatur : auctoritas ecclesiastica, quo liberilis irrumperet aper de silva depascens vineam , quod anni sequentes nimium quantum docuerunt.
VHL Inclinabat indies causa Catholica; iamque periculis erat compertum nec decretis Caesareis, nec amicis colloquiis ; sed nec armis quidquam esse promotum: unum superabat generale Concilium, quod nuper identi coeptum, deinde interruptum, in eam saltem spem comp'ratum erat, uti in eo sapientissimorum Patrum consessu conjunctis operis de remedio deliberaretur, a certe daretur dubitantibus locus, in quo dirimi controversiae ex aequo & sso. no possent. Igitur anno Isso. indicta ad urbem Augustam comitia, ad quae
. I ' Wol angus, cum ipse per valetudinem aut negotia vetaretur accedere, misit
Autuitana le-Legatos eosdem quos nuper ad Synodum SalEburgensem, Bemardum vis mutit. SchWaret Decanum, dc Everardum Huberum Licentiatum iuriis, Ecclesiae Pataviensis Offcialem. In eo congressu, qui coeptus est die 26. Iulii, convenit, ut ad controveritas religionis aliquando sedandas preces adhiberentur Iulio tertio Papae nuper inaugurato de relamendo Concilio Tridentino. Caeterum per occasionem Augustani congressus evenit, ut Ferdinandus Rex, qui ibidem aderat, introducto ad se per Episcopum Labacensem Claudio Iaio e priamis Societatis JEm, viro conspicuo multa collocutus, Consilium denique declararet suum , huius instituti collegis stabilem in Austria condendi sedem squod mox datis ad Ignatium literis pius Rex pro ea, qua flagrabat in omnis religionis adjuvandae partes, cura effectum ibat, impetravitque socios undoincim
118쪽
him qui anno sequenti I n. appulere Viennam , quos velut e coelo missos ad is r. rem Catholicam his in provinciis adjuvandam c nisi obstet invidia γ fateamur
necesse es . Remmium eodem anno Tridenti Concilium ad Kalendas Majas: Austri,is ad quod imperio Wol angi Episcopi prosectus est Paulus Schiker Conciona-evocm. tor Pataviensis. Parabat DEus haec praesidia eo sere tempore , quo res Ecclesiae Germanicae grave accepit vulnus per eruptionem Mauritii Saxonis &s utam inde transactionem Patavi ensem. Anno isset. Mauritius cum Alberto Brandeburgico Carolum Imperat IX. rem Oeniponte sedentem repentino turbavit bello, faucibus Rhaeticis viso perruptis, adactoque Caesare ad praecipitandum e Tyroli discessumi quo ex tumultu ne fieret mora hello Gallico , in quod Carolus omne studium io urbe pia converterat, intercessu Ferdinandi Regis Conventus coeptus Pataviae die men sis Maii undecima. Multae in eo congressu partes Wol angi Episcopi non exhibendis modo in Principes, qui luculento numero confluxerant, hospitalibus ossiciis, vertim etiam consiliis, quibus Ferdinandus tribuebat plurimum. Aderant praeter Ferdinandum Regem Mauritius Saxo, Fridericus Palatinus Rheni, Ioachimus Marchio Brandenburgicus , Albertus Bavariae Dux: praeterea Ernestus Sal Eburgensis, Mauritius Et stet tensiis: item oratores trium Electorum Archi Praesulum aliorsimque tum Episcoporum tum Principum. Ferdinandus in palatio Pataviensis Episcopi sedem delegit: Episcopus aliique Principes in aedes Canonicorum distributi: praetoriani Regis in urbe oenana : Coetus instituti sunt in aula Capituli. Demum die secunda sextilis decreti articuli, quorum ille praecipuus, ut religionis causa deinceps molestia exhibesetur nemini, dum de ratione componendi dissidii sive per Concilium generale, sive per nationale, sive per colloquium, sive per ipsum mei publicum ordinum Conventum quod intra semestre fieret deliberaretur. Quod si hac etiam via pacandae religionis ratio facilis non occurreret, haec nihilominus pax & concordia in perpetuum firma rataque permaneret: Sieque abolitum est celebre illud Interim , cuius causa tot ac tanti concitati fuerant motus, cantatiimque a Protestantibus solenne Euge, qui hanc Dan
Milonem Passaviensem vulgo dictam, libertatis & pacis religiosae fundamentum appellant. - - . YΑ eonventu soluto Mauritius copias suas, sex equitum turmas , vexilla L .peditum undecim in Hungariam duxit: die Augusti postrema solverunt aatavia, rapinis vulgo in populares, qua mearunt, exercitis infames: audi. .itata pici . tae quoque minae de taenobiis & Clericorum ac civium domibus expilandis: Sed Antistitis eomitate & munificentia conciliati Ductores illaesa civitate postridie, quam venerant, demigrarunt. Egregium civibus praesidium omni tempestate comparatum erat in caritate Antistitis, sic, ut ad omnem belli aut necessitatis publicae casum uterentur eo promto adiutore. Frequens per hos annos copiarum in Hungariam iuxta Pataviam descensio. Civitas ne hospitiis militum gravaretur, potissimum auctoritate Praesulis essecit ; sed non nunquam miles erat arcendus manu, in quo cives militarem quoque constantiam suo Principi probaverunt, ausi hospiteS importunos aliquando tormeniatorum etiam jaculis propellere. Anno lue g. Bavariae Dux Wilhelmus de re omni annonaria, ut pecore, frumento, aliisque mercibus ad Pataviam vectandis grave exegit vectigal ; cujusmodi jam anno Is 3. institutum fuerat, quaniado ante portam praetoriam tabernaculo e materia constructo quaestor in rem vinariam impositus est, civitate nequicquam jus & aequum obtestante. Utriis uve coepto, quod in grave ac perpetuum civitatis incommodum vergebar,
Antistes intercessit, initisque cum Alberio Duce pactionibus anno i3 9. sustulit ; quemadmodum di litem, quae de jure dicundo in districtu Oenanam pantem ambiente, multos jam annos agitata fuerat. Valeat hic Bruschii testimonium, qui ite de Wol ango: Cives, inquit, ac subditos suos Episcopus sin-mulari vereque paterna benevolentia adeo sibi devinxit, ut non secus eum aevarentem amarent, Ze veluti Numen aliquod coeleste mira pietate ac obedientia revererentur. Multa ex usu publico per Eum instituta: Ossicinae lanio-I i i i a num I eo eonstituta.
119쪽
num I aquae fontanae per Canales super Oeni pontem dispositos in urbem do rivatio ; privilegia tribubus opificum indulta ι certi ritus descripti pileatoribus, pellionibus, sartoribus, vitriariis r eorum qui res ad usum vitae necessa rias praemio comparant, constitutus ordo: consultum etiam egenis, quo rum concursationibus ostiariis ut levarentur cives, & genus hominum inersae vagabundum moribus publicis ne ossiceret, instituta bursa seu pyxis eleemosynaria anno Isset. cui tres e civibus praepositi, Ambrosius Gruber, Geo gius Alchperger Senatores,& Georgius Huber: tectum etiam egenis adsignatum, quam vulgo domum Fratrum appellitant.. Sed cujus erat ea de civibus cura, eiusdem haud erat minor de patrimo-ς illo Christi, facultatibus inquam Ecclesiae sibi concreditae. Tempora erant, quibus ob motus bellorum continentes , praecipue Turcicorum solerti erat opus ad vires aerarii sustinendas industria. Decernebantur in Comitiis Imperialibus auxilia pro bello Tutico ab singulis pro portione conserenda: pars etiam rata Patavi ensem contingebat: qui dum ex praediis Ecclesiae magnam partem in Austria sitis decretam conficeret summam , eveniebat illud, ut eadem praedia praeter exactionem Episcopi, provinciae quoque oneribus eius dem belli nomine praeter ordinem imposit m gravarentur , quam rem in gangus cum SalZburgensii, Frisiingensii, Bam Sergensi, Ratissonensi Episeopis apud Ferdinandum Regem in Conventu Spirenti deprecatus, impetravit propitium diploma, quo Eis indultum nunc & in posterum, ut Eorum Coloni. si subsidium ad bellum Turcium conserrent. alia provincialium exactione ne graventur. Datum Spirae die XX. Februarii anno MDXLII. Sed hoc indultum Ferdinandus a statibus Austriae compellatus altero abhinc anno limitavit, novi inaque edidit decretum, quo pro hoc tantum anno nempe Is coloni Episieopales ab exactionei Provinciae absolvuntur, sic ut praeter id, quod ad hellum Turcicum ex statuto Comitiorum conserunt, ultra ne teneantur : quia autem in polierum observandum, statuit rem transgendam cum statibus Austriae, indicto ad Kalendas Septembres Legatorum episcopalium & provincialium congressit. Datum Spirae XXVI. Maii, anno MDXLIV. Seu Clementia Ferdinandi fuit, seu mol angi solertia, certe illud proditur aerarium
Pataviense sub eo magna cepisse incrementa, rejiciisque annuos multis auxisse partibus. Rem Oeconomicam dexterrime tractavit, provido delectu temporum , queis vinum aut fruges utiliter venirent , maluitque ad necessitatem domesticam tolerandam contrahere alienum aes, quam licitari tempore non
suo ; qua gratia praesectis horrei salinarii ultra duodecies mille florennum mutui nomine obaeratus ab obitu maniit, quod nomen Successori Eius adeo nihil negotii facessuit, ut ingens potius compendium secerit in vini frumentique vi magna reperta , cujus pretium sexagies mille superabat. Vestiurn quoque pretiosarum apparatum adeo copiosum reliquit , ut Canonicorum singuli in consueta indumentorum episcopalium partitione ultra sexcenties florennum pretium sortirentur. Cum magnam opum partem in opera publica profunderet, aerarium tamen Ecclesiae minime desilitavit. XT Instauravit arces collapsas bene multas: Ebe pergensem ad Trunam DP - ρος arrinem, quam olim AEneas Sylvius in Epistola, quam alias dederamus, ce-z ' ' lebravit, obernpergensem paulum supra Pataviam , quondam a Wol ero conditam : Hackelbergense Suburbanum uno sere lapide supra Pataviam ad ripam Danubii borealem situm , ubi geniales hortos cum variis labyrinthis , vivariis, & habitatione magnifica magnis impendiis adornavit: erat hoc velut Tusculanum, quo Praestit animi causia nonnunquam exspatiari, & ingenium studiis lassatum illic recreare consuevit. Gratia mira Hix fortunis accesserat gratia Principum , qua mirifice florebat; cum- 'p' rdinando Regi atque Alberto Bavariae Duci carus & familiaris: de-Moxium a nique dignus omnino Bruschii verbis inhaereo) quem haheret olim pacata aeruschi d.' Germania Patriarcham vel summum Pontificem r ita ille testis oculatus, qui
haec duobus ante Wol angi obitum annis id est anno Isn. scribebat: Plura, inquit,
120쪽
inquit, repectantur, ubi mortuus fuerit, quae ipsi & familiae In perpetuam redent laudem et interim subjicit tale hecasticon: Elastres habuit Patavina Rel a milus
Pont , melior quos moia mundus habet. - β MMDanum Salmonis strigone nasum, Hune penitus videas impiciasque mecum. Agnostes tantum hunc alios excellere, quantum Excellit clarius astra minora DEus. Nondum aetatem valde provexerat, cum valetudo qua laboribus pro XIII. Ecclesia susceptis, qua sudore literario debilitata vergebat indies in deteri . t Praesagierat sibi dudum perniciem ab aquis, in quibus nonnunquam proxime ab interitu abfuit. Nam anno isso. quum pontem sublicium Danubio instratum prope Hackelbergam transiret, eo derepente rupto datus in praecae se suit, ut aquis haustis habuerit salutem in loco prodigii. Simile expertus pollea Schardingar , quando illiso in sublices pontanos navio naufragum oenus amnis corripuit. Similia vitae discrimina subiisse complura testatur auctor manuscripti, e quibus, ait, non nisi eximio Dei munere fuisse servatum. Verum enimvero quum aquas timeret fatales, demum ab humore domestico, quo corpus paulatim tumescebat, finem sibi paratum intellexit. 'tas adhuc vigens quippe annos quadraginta haud longe supergressa praeterea virtus ac dotes aliae, quibus apud Domesticos iuxta ac externos eximie vigebat, maerorem omnibus commoverant: certe Ferdinandus Rex, item-rue Albertus Bavariae Dux, qui eum in oculis serebant, cognita eius aegrit ine quidquid erat insignium Viennae, Pragae, Monachii, Landspergae mediis eorum ad decumbentem allegarunt: omnes artes saluberrimae scientiae ad vitam ei prorogandam quaestae : sed malum inexpugnabile supremam ei necessitatem attulit die quinta Decembris, ad Vesperam S. Nicolai anno Ins. obis luctu omnium incredibili, praecipue Ferdinandi Regis, aliotamque Phinei pum omnium obiit, ut vixit, sapienter & pie. Cadaver die tertio ab obitu, vultu retecto ex aede sacra Beatimmae Viri nis elatum, sunebrique omnium ordinum pompa praelatis opificum istaris inter taedas quamplurimas circum basilicam Cathedralem deportarum, in monumento, quod ipse sibi in pariete meridionali templi Cathedralis e marmore Propheticis & Apostolicis dive hiis eleganter celato posuerat, compositum est: visebat drque ara S. Valentini convelata apparatu pullo, quem erux Alba perimabat; appenin item Epist pali scuto, cujusmoui ct in sepulchro eius spectabatur. . Haec adeo minues rearere codex manuscriptus quem ad manum habeo. Eius inferiis tristi elego Ugemuit poeta ejus temporis Ioannes Mulius Annaebergensis Viennae exe cuius, euius Musae insignium Episcopi laudum praedicatrici simplici, detur tantum, ut audiatur: Sic itaque canit:
Num igitur moesi luctus sunt omnia fera, At heus heus resonant hie θ' isaque domas. En paritur magnas clades Ecclesia taristi, Dum fato Princeps prae in me perit. Lucida gem a velut sereo renuestis in auro; Sic in Ne tietas Praesule Sancta micar. Nam fuit a teneras bis relligionis amator; Haud levis in siummo laus Duce nosse Deum. Molati vigili sudio quoque Biblia Sacra; Amplexus Christum non dubitante gri.
In rebus cunctis hunc casu mente vocavit;
Vis quantum est Ναο fidere posse DEDCum renuise animum gravium molimina rerum, invisa magnum voce te vis onus. Haec