장음표시 사용
261쪽
LIBER III. I 3Ipaeane priore aut cretico, sied uarie distinctes obsidat. Notatur enim maxime similitudo in conquiescendo etsi primi postremi illi pedes sunt hac ratione seruati,
medii possunt latere, modo ne circuitus φρ uerborum sit alit breuio quam aures expectet , aut i io quam. nires atque anima patiatur. Clausulas autem diligenaetius etii seruandas esse arbitror, κam superiora quod in bis maxime perfectio,atque absolutio iudicaturina uersius aeque prima, media, π extrema pars attendiditur,qui debilitatu in quacunque sit parte titubatu: in oratione autem prima pauci cernunt, postrema pleαrique,quae quoniam apparent π intelliguntur, uariάda sunt,ne aut animorum iudiciis repudientur ut aurium satietate. Duo enim aut tres sunt fere extremi seruasidi notandi pedes , si modo non breuiora praecisa erunt superiora, quos aut chorios, alit heroos aut aeternos esse oportebit,aut in paeane illo posteriore, quem Aristoteles probat, aut ei pari cretico . Horum
vicissitudines efficient,ut neque ii satietur,qui audiet, fastidio similitudinis nec nos id,quod faciemus, opera dedita facere uideamur Quod si Antipater ille Sidoaenius uile que tu probe catule meministi, solitus est uersus hexametros Hiosq; uarijs modis atque numeris fundere ex tempore; tantumq; bominis ingeniosi ac mea
moris ualuit exercitatio, ut cum se mente ac uolutate
coniecisset in uerbum,uerba siequerentur .qκanto id facilius in oratione,exercitatione, ex consuetudine adhibita consequemur f Illud autem ne quis admiretur ἀquonam modo, haec uulgus imperitorum in audiens do notet: clim in omni genere , tum in hoc ipso
262쪽
magna quaedam est uis, incredibiliues naturae. Omnes enim tacito quodam sensu sine ulla arte, aut ratione, quae set in artibus,ac rationibus recta ac praua, dijus
dicant: idq; cum faciunt in picturis er in signis
in aliis operibus, ad quorum intelligentiam a natura minus halent instrumenti, tam mi illo ostedunt magis in uerborum, numerorum, vocum s iudicio, quod ea sunt in comunibus infixa sensibus, neque earum rerilqκenqκam funditus natura uoluit esse expertem. Itaeque non solum uerbis arte positis mouentur omnes,uerum etiam nlimeris ac uocibus. Quotus enim quisque est,qui teneat artem nlimerorum ac modorlim At in bis si paulum modo offensum est, ut aut contractione breuius fere aut produmone longius,theatra tota reelamant. Quid,hoc non idem sit in uocibus ut a multitudine π populo non modo cateruae atque conuens
tus, sed etiam ipsi sibi singuli discrepantes eqciantur ἐ
Mirabile est, cum plurimum in faciendo intersit inster dodium π rudem , quam non multum disserat in iκdicando. Ars enim , cum a natura prosedia sit, nisi naturam moueat ac delecte nihil sane egisse uia deatur. Nihil est autem tam cognatum mentibus nodistris, κam numeri atqκe voces, quibκς π excitamuro incedimur lenimur er languesicimus, T ad hialaritatem er ad tristitiam sepe deducimur: quorum illa summa uis carminibus est aptior CT cantibus, non neglecta, ut mihi uidetur , a Numa rege dodi simo , maioribusq; nostris,ut epulara solenniusdes de tibiae, Saliorumq; uersus indicant, maxime autem ὰ Graecia vetere celebrata: qκ lis utinam , similibusq; de rebus
263쪽
didnitari,quam de puerilibus bis uerborum translationibus mesuissetis. Verum ut in uersu uulgus,si est pee caerum,uidet: sic, si quid in nostra oratione claudicat, sentit: sed poetae non ignoscit,nobis concedit, tacite tamen omnes non esse illud,quod diximus,aptum perfeαeilimq; cernunt. Itaque illi ueteres, sicut hodie etiam
nonnullos videmussu circuitum π quasi orbem uerrborum conficere non possent, nam id quidem nκper uel posse uel audere coepimus) terna,aut bina,aκt nonusti singula etiam uerba dicebant: qui in illa infanistia naturuli illud, quod aures hominum flagitabant,
tenebant tamen, ut π illa essent paria,quae dicerent, aequadibus interspirationibus titerentur. Exposκifere, ut potui,quae maxime ad ornatum orationis pitinere arbitrabar: dixi enim de fingulorum laude Merαborum , dixi de coniunctione eorum , dixi de numero
atque forma. Sed si habitum etiam orationis,π quasi colorem aliquem requiritis, est plena q aedam πtamen teres π tennis, tar non sine neruis ac uiriαbκs , π ea quae particeps utriusique generis quadam mediocritate laudatur. His tribus figuris insidere quidam uenustatis non fuco issitus, sed sanguine diffusi s debet color. Tum denique nobis hic orator ita conformandus est uerbis π siententiis, ut, q3em αadmodum qui utuntur armis aut pallastra, non solum sibi uitandi aut feriendi rationem esse habendam pκα
rant, sed etiam ut cum uenustate moκeantur: sic uerbis quidem ad aptam compositionem π condecentia, sententiis uero adgrauitatem orationis utatur , ut ij, qui in armora tractatione uersant r. Formantlir aut
264쪽
DE ORATORE π uerba sententiae pene innumerabiles,quod satis scio notum espe nobis; sed inter conformationem ueraborum Gr sententiarum hoc interest , quod uerborum tollitrer, si uerba mutaris; sententiarum permanet , quibusicunque uerbis uti uelis. zod quidem uos, etsi facitis,tamen admonendos puto,ne quid esse aliud oratoris putetis,quod quidem sit egregiis atque mirabile ,
nisi in singulis uerbis illa tria tenere,ut translatis litatim κr frequente interdumq; fictis, raro autem etiam peruetustis: in perpetua autem oratione Fum π conα iunctionis lenitatem numerorum, quam Axhrationem tenuerimus, tum est quasi luminibus distingueda
frequentada omnis oratio sententiarum atque uerborum . Nam eν commoratio una in re permultum
mouet, illustris explanatio : remmq; , quasi gera tu sub adpectu pene subiectio,quae π in exponendare plurimum ualet ad illustrandum id,quod expota nitu et ad amplificandi ,ut 's,qκi audiet illud, quod augebimus,quanta efficere oratio poterit tantum esse uideatur: π huic contraria sepe praecisio est,π plus ad intelligendum,quam dixeris, signiscatiο,π distincte concisa breuitas,π extenuatio, π huic adiunctai ψο a praeceptis Caesaris non abhorrens,π ab re non longa digressio: in qua cum fuerit delectatis,tum rediditus ad rem aptus π concinnus esse debebit propose
tios quid sis dicturus, ab eo,quod est dictum seiun
ctio,π reditus ad propositum, iteratio, π rationis apta conclusio: tu augendi minuendi ue causa ueritatiris superlatio atqM traiectio π rogatio,atque huic funitima quopercunctatio expositios siententiae suae si
265쪽
LIBER III. 1 3 3 illa quae maxime quasi irrepit in bominum mentes,
alia dicentis ac signi cantis dissimulatis,quae est periu
cunda, eum in oratione non contentione sed sermone
tractatur: deinde dubitatio,ium distributio,ium corarecti et ante,uel postquam dixeris, uel cum aliquis a te ipso rehcius: praemunitio est etiam ad id,quod ag*grediare,π reiectio in alium : communicatio,quae est quasi cum ijs ipsis,apAd quos dicas,deliberatio,mornm, ac uitae imitatio uel in personis,uel sine idis, magnum
quoddam ornamentum orationis, π aptum ad anismos conciliandos uel maxime ,sve autem etiam adcommouendos. Personarum ficta inductio,vel grauisssimum lumen augendi, descriptio,erroris induetiora in bilaritatem impulpo,ante occupatio : tum duo' illa, quae maxime mouent,similitudo exemplum, digesstio interpellatio, contentio reticeutta, commendatio, uox quaedam libera atque etiam effrenatior augendi causa,iracundia, obiurgatio gromisio, deprecatio,obsecratio, clinatio breuis proposito,no ut superior illa digressio,purgatio,conciliatio,iasio, optatio,atque exes cratio. Hi, fere luminibus illustrant orationem sententiae. Orationis autem ipsius tanquam armorum est uel ad usum comminatio π quasi petitio, uel ad uesnustatem ipsis tractatio. nam π geminatio uerbos rum habet interdum vim, leporem alias, π paulum immutatum uerbum atque deflexum eiusdem verbi crebra tum a primo repetitiossum in extremum couersio , π in eadem uerba impetus concursio, πadiunetio, progressio, eiusdem uerbi crebriuspositi quadam distinctio in reuocatio uerbi, illa qMe
266쪽
DE ORATORE similiter desinunt, aut 3Me cadunt similite aut quae paribus paria referutur,aut quae siunt intersie similia. Est etiam gradatio quaedam et conuerso, T verborum concinna transigressio,Cr contrarium 'disposimon, o declinatio, reprehensio, iuer exclamatio, ims minκtio, o quod in multis casibus ponitRr, ex quod
de singulis rebus propositis ductum refertur ad singuαια , ad propositum siubiecta ratio in item in distri:
bistis supposita ratio Npermissio, σν rκrsum dira duαbitatio, improuisium quiddam, dinumeratio, eralia correctio, o distulatio, π quod continuatum, interruptum, imago , π sibi ipsi restonsio , erimmutatio, ' disiunctio, ordo, relatio,et digressio,et circunscriptio. Haec enim sunt fere, atque horum similia uel plura etiam esse possunt, quae siententijs orationem,uerborum s conformationiblis illuminent.
Q uae quidem te Crasse uideo nqκit Cotta, quod nota esse nobis putes, sine desinitionibus ex sine exemplis effudisse. Ego uero,inquit Crassus, ne illa quidem , quae supra dixi, noua nobis esse arbitrabar,sed noαluntati uestrum omnium parui. His autem de rebus
sol me ille admonuit ut breuior essem, qui ipsie iam praecipitans, me quoque haec praecipitem pene euoluere , coegit. Sed tamen huius generis demonstratio est, doctrina ipsa uulgari usus autem grauissimus, ex in hoc toto dicendi studito difficillimus. Quamobrem quoniam de omatu omni orationis,si non sunt omnes patefacti,at certe commonstrati loci,nune quid aptum sit, hoc est , quod maxime deceat in oratione, uidea: m 3: quanquam id quidem persticisum est,non omni.
267쪽
LIBER III. 13 causae,nec auditori,neque persionae,neque tempori conαgruere orationis unum genus. Nam eν causae capitis alium quendam uerborum sonκm requirut, illlim rex rum priuatarum atque paruarum : adiud dicendi genus deliberationes, aliud laudationes,aliud iudicia,
aliud siermone aliud consolatio,aliud obiurgatio,aliud distulatio, aliud historia desiderat. Refert etiam quiaκdiant, sienatus,an popullis, an iudices: freqκentes, an paκα, an singuli: π qκales ipsi quoque oratores,
quae sint aetate,honore,assctoritate,debet videri: tema
pus pacis an belli , festinationis an otij. Itaqκe hoc loruco nihil sane est quod praecipi posse uideatur, nisi ut figuram orationis plenioris,π renuioris, item illius mediocris ad id, uod agimus, accommodatam deligas mus: ornamentis isdem uti fere licebit, alias contenatius, alias summisius: omniq; in re posse quod deceat 'facere, artis er naturae est: scire quid, quandos de ceat, prudentiae . sed haec ipsa omnia perinde sunt ,
ut aguntur. Actio inquam in dicendo una dominautur: sine haec summus orator esse in numero nullo poαtest, mediocris huc instructus summos saepe superare . Huic primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogarex tur quid in dicendo esset primum,huic sicundas, huic tertias. Quo mihi melius etiam illud ab A ehine die iam uideri solet, qκi cum propter ignominia iudiciis cessisset Athenis, se Rhodium contulisset,rogatus a Rhodiis,legisse fertur orationem illam egregiam,quam in Ctesiphontem contra Demosthenem dixerat: quae perlecta, petitum est ab eo postridie, ut legeret illum etiam,qua erat contra i Demosthene pro Ctesiphonte
268쪽
DE ORATORE edita: quam eum suauisma maxima uoce legifise admirantibus omnibus, uanto nquit, magis adα
miraremini, si audissetis ipsum ' in εκο satis signi
cauit,quantum esset in actione,qui orationem eadem aliam esse putaret auctore mutato. Quid fuit in Graccho , quem tu Catule melius meministi, qκod me , puero tantopere ferretur Quo me miser conferam quo uertum tin Capitolium ne at fratris sanguine redundat. an domum t matrem ne ut miseram laumentantemq; uideam π abiectum Quae sic ab illo' acta esse constaba oculis,uοcegestu, inimici ut lac et mas tenere non possent. Haec eo dico pluribus, qμod genus hoc totum oratores,qui sunt ueritatis ipsius actores, reliquerκnt, imitatores autem Meritatis histi iones occupauerunt. At sine dubio in omni re. uincit imi tationem ueritas: sed ea si satis in actione Usceret mi a per sesie,arte profecto non egeremus: uerum quia animi permotio,quae maxime aut declaranda,aut imitanda est actione, perturbata saepe ita est, ut obscureatur atque pene obruatur, disicutienda sunt ea quae obscuran π ea quae siunt eminentia π prompta μα menda. Omnis enim motus animi suum quendam a natura habet uultum π sonlim et gestκm:totum scorpus hominis eius omnis uultus,omnes s uoces,ut
nerui in filibus ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulse . nam uoces, ut chordae, sunt intentae,quae ad quenque tactum restondeant, acuta ,Πακis, ita, raraa,magna,parua: quas tamen inter omnes est suo quoque in genere mediocris. Atq; etia illa sunt ab his
delapsa pii a genera lene, ber contractu ,diffusim,
269쪽
continenti stiritu ntermisso, fractum, sicissum , flexo
sono,attenuatum,inflatum. Nullum est enim horum similium generum, quod non arte ac moderatione traditetur. hi sunt actori,ut pictori expositi ad Eurianducolores. Aliud enim uocis genus iracundiasibi sumat,
acutum,incitatum,cTebro incidens.
Impius hortatur mefrater, Et meos malis misier Manderem natos. - ea quae tu dudum Antoni prastulisti, Segregare abs te ass*s: CT, Ecquis hoc animaduertit tuincitem Atreus fere totus. Aliud miseeratio ac moeror, flexibile plenum, interruptum, flebili uoce, o nunc me uertam quod iter incipiam ingredi lDomu paternam ne ς an ne ad Peliae filias ore illa, 6 pater,o patris,ὸ Priami domus: π quae siegliatur,
Haec omnia uidi inflammari, Priamo ui uitam euitari. Miud metus,demissum, haesitans, abiectum, Multi' modissium circumuentus, morbo,exilio, allie inopia, Tum pauorsapientium mihi omnem ex animo expes
Alter terribilem minitatur uitae cruciatum π necem, Q me nemo est tam firmo ingenio er tanta costdetia , Quin refugiat timido Angue,atqlle exalbescat metu, Uiud uis,contentlim,vehemens,imminens,quadam incitatione grauitatis, Iterum Thyestes Atreum attractκm aduenit, Iteram iam aggreditur me,π quietum ex citat, Maior mibi moles, maius miscendum est malum :
270쪽
LIBER III. 133 rem auersum solitum esse dicere, qui in agendo conumens aliquid,pronunciaret. Quare oculoru est magna moderatio. na oris no est nimiu mlitada Ipecies, ne aut ad ineptias,aut ad prauitatem aliqua deferamur. Oraculi unt quorum tum intentione,tum remissione, tu coiectu, tum hilaritate motus animorum significemus apte cum genere ipso orationis est enim actio quasi sermo corporis, qno magis menti congruens esse debet. Oculos antem natura nobis, ut equo π leoni sietas, calidam,aures, ad motus animorum declarandos de dit. Quare in bac nostra actione sicundum uoce uulaetus uale is autem oculis gubernatur. Atque in iis ommnibus, qκae siunt actionis, inest quaedam uis a natus ra data,quare etiam hac imperiti,hac uulgus, hae deanique barbari maxime commouentκr: uerba enim neminem mouent, nisi eum qui eiusdem linguae socieatate coniunctus est, sententiae saepe acutae non acuatorum hominum sensus praeteruolant, actio,quae praese motum animi fert , omneis mouet: isdem enim odimnium animi motibus concitantur, π eos 'sdem noratis in alijs agno vn in se ipsi iudicant. Ad
actionis aute usium atque laudem maximam sine duis bio partem nox obtinet, qκae primκm est optanda noαbis: deinde, uaeclinque erit,ea tuenda.de quo illud ianihil ad hoc praecipiendi genus, qκemadmodμ uoci serniatκr,equidem magnoperecenseo seruiedu. Sed illud videtur ab huius nostiri sermonis offcio no abhorrere , quod,ut dixi paulo antellurimis in rebus,quod maxime est utile, id nescio quo pacto etiam decet maxia me . ngm ad uocem in dicendo obtinendam nihil est