장음표시 사용
241쪽
De bis non inaurata statua, sed aurea statueretur. Atqκe 8,quos nominaui,multis praeterea summi diseendi doctores uno tempore fuerut,ex quibus intelligi potest, ita se rem habere,ut ru Crasse dicis, oratorisq; nomen apud antiquos in Graecia maiore quadam uelevia,uel gloriastoruisse . Quo quidem magis dubito, tibi ne plus laudis,an Graecis uituperationis esse tribuedum statuam : cum tu in alia linglia ac moribus nuditus,occupatissima in ciuitate uel priuarorum negoti js pene omnibus,uel orbis terrae procκratione, ac summi imperij gubernatione di rictus,tantam uim rerum cognitionemq; comprehenderis,eam ; omnem cum eius, qui consilio ora oratione in ciuitate ualea silentia areque exercitatione sociaris ; illi nati in literis,ardelessbis studi js,otio uero diffluentes,non modo nihil acquirsierint, sed ne relictκm quidem traditum, ora pulsco eruauerint. Tum Crassus, Non in hac , inquit, una Catule re, sed in alijs etiam compluribus, distributione partium ac separatione magnitudines sunt artiudiminutae. An tu existimas, cu esset Hippocrates ille Cous, fuisse tu alios medicos qui morbis, alios qui nutineribus,alios qui oculis mederenturi non geometriam Euclide aut Archimede , num musicam Damone alit
Aristoxeno , num ipsas literas Aristophane aut Calliumacho tractante tam discerptus fuisse,ut nemo genηs uniuersum complecteretκr, atqM ut alius aliam sibi partem , in qua elaboraret, seponeret Ξquidem saepe hoc audiui de patre de secero meo, nostiros quoque homines,qui excellere sapientiae gloria uellent,omnia, quae quidem tum haec cinitus nosset,solitos esse comple
242쪽
DE ORATORE Eli. Meminerunt illi Sex.Aelium , M.vero Manlium nos etiam uidimus transiuerso ambκlantem foro: quod erat insigne eam, qui id faceret, facere ciuibus omniubus eo iiij sui copiam: ad quos olim π ita ambulantes,π in solio sidentes domi sic adibatur, non solii ut
de iure ciuili ad eos,uerum etiam de fila collocati, fundo emendo,de agro colendo, de omni denique aut officio aut negotio referretur .a Haec fuit P. Crassi sitalius ueteris, haec T. Coruncani, haec proavi generi mei
Scipionis prudentissimi hominis sapientia, qui omnes pontifices maximi tueriunt, ut ad eos de omnibus ditiinis atque humanis rebus referretur: ῆdemq; in ρα natu, apud populum, in causis amicoru, π dolmi, militiae consilium sinum fidemq; praestabant. Quid enim M. Catoni praeter hanc politisimam do,ctrinam transimarinam atqκe aduentitiam defuit,uquia ius ciuile didicerat,causas non dicebat aut quia poterat dicere,iliris scientiam negligebat at utroque in genere laborauit, praestitit. num propter banc ex prillatorum negotiis collectam gratiam turdidior in rep. capessenda fuit' nemo apud populum foratio nemo melior senato idem facile optimus Imperator: deniqM nihil in hac ciuitate teporibus istis sciri disii Re potuit,quod ille non cum inuestigarit iv scieruri tum etiam conscripsierit. Nunc contra plerique ad honores adipiscendos,'ad rempublicam gerendam nudi ueniunt atque inermes,nulla cognitione rerum, nulla silentia ornati. Sin aliquis excellit unus e multis,effert si , si unum aequid affert, ut bellicam utratκtem, aut usum aliquem militarem, qliae sane nunc
243쪽
quidem obsoleverant: aut inris scientium,ne eius qliidem uniue C. nam pontificium,quod est coniunctκm, nemo disicit: aut eloquentiam , quam in clamore crin uerborum cursu positam putant: omnium uero bonarum artium,denique uirtutum ipsarum societatem cognationemq; non norunt. Sed ut ad Graecos refectram orationem quibus carere in hoc quidem sermonis genere non . possum lis: nam ut uirtutis i nost is, sic
doctrinae sunt ab illis exempla petenda) septem fuisse
dicuntur uno tempore,qui sipientes ore haberentlir et uocarentur: hi omnes praeter Milesium Thulem civis
talibres sitis praefuerunt. Quis doctior isdem illis temporibus, aut cliills eloquentia literis in bructior fuisse traditur, quam Pisi rati ' qui primus Homeri libros confusos antea, sic distofuisse dicitur ut nunc habeumus. Non fuit ille quidem ciuibus suis utilis, sed ita eloquentia floruit, ut literis doctrinaq; praestaret. Quid Periclest de cuius dicendi copia sic accepimus,
ut cum contra uoluntatem Atheniensium loqueretur
pro salute patriae, severius tame id ipsium,quod ille corra populares homines diceret , populare omniblis iucundκm uideretAr: cuius in labris veteres comici,
etiam cum illi maledicerent, 'κod tum Athenis feri licebat leporem habitasse dixerunt: tantamq; in eo uim fuisse,ut in eorum mentibus,qui audissen qua si aculeos quosdam relinqueret. At hunc non declaramator aliquis ad clepsydram latrare docuerat, sed, ut accepimus, Clazomenius ille Anaxagoras, κir sumamus in maximarum rerum scientia. Itaque hic ἀοαctrina, considio, eloquentia excellens, quadraginta
244쪽
DE ORA Τ ORE annos praefuit Athenis, urbanis eodem tempore πbellicis rebus. Quid Critias ἰ quid Alcibiades sciuitautibus suis quidem non boni, sied certe docti atque
eloquentes,non ne Socraticis erunt distulationisus eruditis' Quis Dionem S racusium doetrinis omnibus exα polluit non Plato φ atque eum idem ille non linguae solum,lierum etiam animi ac uirtutis magister,ad liberandam patriam impulit,instruxit, arma it. Alijs ne igitur artibus hunc Dionem instituit Plato talijs Nodi crates clarissimum uiru Timotheum Cononispraestanatissimi imperatori, ilium, summum ipsum Imperatorem hominemq; doctissimum aut a ijs Pγthagoreus ille Lγfias Thebanum Epaminonda,haud sicio an sum:
mum virum unum omnis Graecisi aut Xenophon Agesilaum s aut Philolaum Archγtas Tarentinus tant ipse Pythagoras totam illam ueterem Italiae G uciam,quae qκondam magna uocitata est Equidem non arbitror. Sic enim uideo unam quandam omnium re ru, quae essent homine erudito dignae,atque eo,qui inrep. uellet excessere,fuisse doctrinam : quam qui accelpissent, si iijdem ingenio ad pronuciundum ualuissent, si ad dicendum quoque non replignante nailira dedissent,eloquentia praestitisse. Itaque ipsie Aristoteles, eum florere Isocratem nobilitate disicipuloru uideret, quod ipsi suas distulationes a causis forensibus et ciuilibus ad inanem sermonis elegantiam transtulisse m Atauit repente totum formam prope disiciplinae suae,κπμmq; qnendam Philoctetae paulo secas dixitiisse enimi: ve sibi ait esse tacere cum Barbaris: hic autem, cuisocratem pateretur dicere . itaque ornauit idus
245쪽
LIBER III. praudi doctrinam illam omnem. rerumq; cognitionem
eum orationis exercitatione coniunxit. Neque uera
hoc fugit sapientissimum regem Philippum, qui bune
Alexandro filio doectorem accierit, a quo eodem ille et agendi acciperet praecepta,ET eloquedi. Nunc siue que volet eum philosophum, qui copiam nobis rera orationisq; tradarier me appellet oratorem licet: sine bane oratorem,quem ego dico sapientiam iunctά habere eloquentiae ψhilosophum appellare malit non impediam idumodo hoc conste neque infantiam eius,qlii rem narit, sed eam explicare dicendo non queat; neque insitatium illius,cui res non suppeti uerba non desint, esse lalidandam : quorum si alterum sit optandum,malim quidem indisertam prudeliam, quam stultitiam loquacem . Sin quaerim lis quid unum excellat ex omnibus
docto Oratori palma danda est: quem si patiuntur eundem esse philosophum,sublata controuersia est: sin eos disiungent hoc erunt inferiores, quod in oratore perfecto inest illorum omnis scietia, in philosophoru autem
eognitione non continuo inest eloquentia: quae quavis contemnatur ab eis,necesse est tamen aliquem cssmulis illorum artibus afferre uideatur. Haec cum Crassus diuxis arumper er i e conticui π caeteris silentium fuit. Tum Cotta,Ξquidem,inqκit, Crasse non possum queri,quod mihi uideare ali; d quidda,π no i quod uesivi distulassellus enim aliquato attulisti, quam
tibi erat tributum a nobis ac denuntiatum . sed certebae partes fuerunt tuae, de illustranda oratione ut diceres: erus ipse iam i respus,atqAe in quatuor partes omnem orationis laudem descripseras: cums de duam
246쪽
modum primum ornate,deinde etiam apte diceremus 'quo cum ingressus esses, repente te quasi quidam aestus ingendis tui procul a tem abripliit, atque in altκm a
constectu pene omnium abstraxit, omnemq; rerum scientiam complexus, non tu quidem eam nobis tradita
disti, neque enim fuit tam exi ni temporis) sed apud hos quid profeceris,nescio : me quidem in Academiam. totum complilisti . in qua uelim sit illud,quod saepe poα sui ,ut non necesse lit cossumere aetatem,stque ut possit is illa omnia cernere, qui tantum modo astexerit:
sed etia si est aliquanto stissius,aut si ego sum tardior,
profecto nunquam coquiescam,neque defatigabor ante, quam illorκm ancipites uias rationesq; Cypro omanibus,π contra omnia distulandi percepero. Tu Caeαsar, Vnlim nquit,me ex tuo sermone maxime Crassi
commouit, quod eum nega ti,qui non cito quid didicisset, unquam omnino posse perdiscere: ut mihi non fit dis icile periclitari, Cr aut statim percipere ista, quae tu uerbis ad coelum extulisti: aut si non potsserim , tempus non perdere, cum tamen bis nostiis possim e se contentus.Hic Sulpitius, o uero,inquit, crasse nesque Aristotelem istrum, neque carneadem,nee philosora phorum qκenquam desidero, uel me licet existimes desperare posse ista perdastere,uel icquod facio,contem: nere: mihi rerum forensium communium unig vis hae cognitio saetis magna est ad eam, quam sterio, eloquentiam : ex qssa ipsi tamen permulta nescio, qκα tum deniqκe, c- cansa aliqua, quae a me dis
247쪽
LIBER III. cerida est,desidera qZaero . Quamobrem nisi forte esiam defessus, si tibi non graues sumus, refer ad illa te, quae ad ipsius orationis laudem si lendorems perti,nent: qtiae ego ex te audire uolui, non ut desterarem
me eloquentiam consiqκi posse,sed ut aliquid addiscerem. Tum Crassus,Peruulgatas res requiris,inquit,er tibi non incognitas Sulpiti. quis enim de isto genere non docui non instituit, non etiam scriptum reliquitρ sed geram morem,et ea duntaxat,qua mibi nota punt, breuiter exponam tibi: censebo tamen ad eos,qui cumctores π inuentores sunt barnm sane minlitarum rerum, reuertendum . Omnis igitur oratio conficitur eX uerbis. quorum primum nobis ratio simpliciter uiadenda est,deinde coniuncte. Nam est quidam ornarus orationis, qui ex sit His uerbis est: alius qui ex continuatis coniunctisq; constat. Ergo litemur uerrabis aut iis,quae propria sunt,'certa quasi uocabula rerum, pene uni nata cum rebus ipsis: aut sis, quiae transferuntur, π quasi alieno in loco collocantur:
ακt ijs, quae novamus er facimus ipsi. Inpru's est igitur uerbis illa laus oratoris, ut abiecta atque obsor leta fugiat, lectis atque illustribus utatur, in quibus plen m quiddam π sonans inesse uideatur. Sed in hoc uerborκm genere propriorum delectus est quidam habendus, atque is aurium quodam iudicio pondeα xrandus, in quo consiuetudo etiam bene loquendi ualet plurimum. Eliam hoc, quod uulgo de oratoribus ab imperitis dici solet, bonis is uerbis, aut aliquis nombonis utitur, non arte aliqua perpentitκr , sed
q dam quasi naturali sensu iudicaturi: in quo
248쪽
DE ORATORE non m1gna laus est vitare uitium, quanquam id est magnum uerum boc quasi solum quodda atque funαdamentum est,uerborum usius π topia bonorum. Sed quid ipse aediscet orato π in quo adiungat arte , id esse a nobis quaerendum atque explicandκm uidetur. Tria sunt igitur in uerbo simplici, quae orator asserat
ad illustrandam atque exornanda orationem, aut inustatum uerbum,aut nouatum, alit translatum. Inu
sitata suot prista fere ac uetusta,C ab usu quotidiaα ni fermonis iandiu intermissu,qua sunt poetarn licen:
tiae liberiora, quam nostri : sed tamen raro halet etiain oratione poeticum aliquod uerbum dignitatem. neque enim illud fugerim dicere,ut caelius,qua tempestate Poenκs in Italiam uenit: nee prolem aut sobolem , aut effari aut nuncupari: an ut tu soles catule, non rebar aut opinabar: π alia multa, quibus loco positatis grandior atque antiqκior oratio saepe uideri solet. Novantur autem uerba,quae as eo,qui dicit, ipso πιπgnuntur ac fiunt: uel coniungendis uerbis,lit haec, Tu pavor sapientiam mihi oem ex animo expectorat. Num non uis huius me versetiloquas malitias. uidetis enim' uersutiloquas, π expectorat ex consiunctione facta esse uerba,non nata. Vel sepe sine coniunelione uerba nouantur,ut ille siensius disienus in , ω digenitalis,ut,
Baccarum ubertate incurvescere..
Tertius ille modus transferendi uerbi late pate quem necessitas genuit inopia coacta angustijs, post auαtem delectatio iucunditasq; celebrauit. nam ut uestis
frigoris depellendi causa reperta primo , post adhiberi
249쪽
LIBER' III. IT Scoepta est ad ornatlim etiam corporis o dignitatem :sic uerbi translatio instituta est inopiae causa , frequentata delectationis . nam gemmare uites,luxuriem esse in hersis aetas segetes,etiam risiici dictini. quod enim declarari uix uerbo proprio potest, id translato cu est dictu ilustrat id,quod intestigi nolumus,eius rei, qua alieno uerbo posuimus , similitndo. Ergo hae translautiones quasi mutuationes punt,cum, quod non habeas, aliunde sumas. Illae paulo audaciores,quae no inopiam indicatsed orationi stlendoris aliquid accerpunt. quas rum ego quid uobis aut inuentedi rationem, aut genera ponam s Similitudinis est ad uerbum.unum cotraucta breuitas: quod uerbum in alieno loco tanquam in
μο positism, si agnoscitur, delectat: si simile nihil haes
set, repudiatur Sed ea transferri oportet, qua aut clariorem faciunt rem, ut illa omnia: - Inhorrescit mare, Tenebrae conduplicantar, noctisq; π nimbum occaedicat nigror Figma inter nubes cor cat,coelum tonitru contremit,
Grando mista imbri largifluo subita praecipitans cadit, Undique omnes uenti erumput, sani existut turbines, Feruet aestu pelagus. Omnia fere, quo essent clariora, translatis per similia tudinem uerbis dicta siunt. Aut quo signiscetur magis res tota, siuefacti alicuius, siue consiliis,ut ille,qui ocα cultantem consulto, ne id,quod ageretur,intelligi posset, duobus translatis uerbis similitudine ipsa indicat, Quandoquidem iste circunne tit dictis, sepit sedulo.
Nonnunquam etiam brenitus translatione conficitur,
250쪽
DE ORATOR Ent illud, Si telum manu fuit. Impriaentia teli emissi breuius proprijs uerbis exponi non potuit, quam est uno signisicato translato. Atque boc in genere persae: pe mihi admirandum uidetur,quid sit omnes transelatis alienis magis delectitur uerbis, quam propriis 'is. Nam si res Hum nomen π proprium uocax bulum non habet,ut pes in naκi,ut nexκm , quod perlibram agitur,ut in uxore diuortiam, cessitas cogit, quod non habeas,aliunde sumere: sed in Horum nerαbora maxima copi tamen homines aliena multo ma
gis , si sunt ratione translata, delectant. Id accidere
credo,uel quod ingenii sterimen est quoddam transidiare ante pedes posita,'alia loge repetita pumere: uel quod is qui audi alio ducitur cogitation neque tameaberra quae ma ima est delectatio: uel quod singiuis uerbis res, ac totum simile conficitur: uel quod omnis
tristatio,quae quide sumpta ratione est, ad sensus ipsos
admouetur,maxime oculoru,qui est sen*s acerrimus. No er odor urbanitatis, mollitudo humanitatis,er murmur maris,et dulcedo orationis, sunt dueta a caeuteris sensibus Illa uero oculoru multo acriora,quae pora nut pene in c. 'ectu animi,quae cernere et uidere nopo simus. Nihil est enim in reru natura,cuius nos no in alijs rebus possimus uti uocabulo et nomine. unde enim
simile duci potest, potest aut ex omnibus) indidem uerbu unu,quod similitudine cotine insitatu .ume affert oratiot. QUE' in genere primusvieda est dissimilitudo, coeli ingentes fornices. rauis sthaerii in Aenam ut dicitur attulerit Ennius,