“Imman. Io. Gerh. Schelleri ”Praecepta stili bene latini in primis Ciceroniani seu Eloquentiae romanae quatenus haec nostris temporibus in dicendo et scribendo usurpari potest

221쪽

inde pro nostris habeantur. Id quod Reile est , ii o illi diem, quod non accurate in lig HI V et scribo et disendi genere ni e tu

quod lectorum et auditorum attentionem excitet id quod in primis opus est, si oratio vel liber est paulo ' i' aut materia paulo tenuior ac siccior. Nam oper sim , ait Horatius, item in tenus fas es obrepere omni . Sed undo hoc consequimur Mouna ea pars debetur naturae, educationi et doctrinae, conventus hominum non fugienti. - Adjuvatur illud multis rebus, quas hic recensere non possumus v. c. I e L iis descriptionem rei continentibus ; sed haec non otio in debent: v. c. Cic. s est. 13 terrae nutura delectat qua eum gremio mollito ne subam semen num

sum excepit, primum id occaecatum cotibus devide -- esitit herbescentem ex eo viriditatem etc. Totus locus

est suavis additur hic mollit ae subacto, deinde spar: sum, occaeca sum, herbescenum et omnino descriptionis bus rei es t 'tibus ut ipse oculis sere subjiciatur . de quibus mox. 3 acuta iactis, de quibus insta. Nihil maiugis attentionem excitat. 4 interrogationibus et Melamationibus, ubi tamen videndum, ut aptae sint reique convenianti metaphora pulchra omnis metaphin

xa, i a re sensibus subsecta sumta est, excitat attenti.-nem in re subtili diu audienda. Nam quido id audire Vel videre videmur, id mentem magis nolirat a serit quam quod cogitando consequimur. In Primis delectat metaphora suavis, ut vulgo non satis quidema 'φ' loquuntur, h. e. in qua no suavis imago L.- α re fines ducta est v c Afere, vere, foribus etc. M o. aetatis et Placet etiam metaphora a grandi dum v. c. vallum arisari A sic Cicero Seneat loquens de segete et esntra avium minorum morsus munitur vallo arissarum. - Maxime tamen Onanium placet anentionemque excitat et recreat metaphora

ouando rebus inanimatis vitam vel adeo vocem et actio

222쪽

- P. II Cap. 3, De suavitat riundi Tra

ne an in alium aut a nainum tri bini v e somno, pressus, de eo, cui sonuius obrepit somno victus, de eo,

qui postquam diu somno restitit, tandem dormire e gitur somno vinctui, de eo, qui ita domisit, ut non Α-

ede excitari pollit. Mi Consideratur tom=rus ut homo, qui aliquem inimicum opprimit h. e. Finis invadit, vincit h. e superat, et viscit h. e. ligat. - Sicae Nati mox II, 33 quippe quae terra gravidata semicius m vi et fundat ex sese, sirpes amplexa Ire et augeat, ipsaque alatur vicisim a superis externisque naturis. Cui haec legenti somnus obrepere possit graues data, pariat, jumlat, ampum etc. Omnia praeclara et simia. -- Senea. Is seges dieitur niti sta aut Zet adolescera Verba sunt quae viriditas lieitescensi e seges nix, ris sirpium sensim adoleuit, culmoque erecta etc. Ac paulo pol Ditis dicitur serpens etc. Ne seges dieitur lana se sos dicitur mori sic agri dbeutitur stire etc. Fontes Istiunt dixit Cicero ad Q. Frat. Illici med. et venias ad 'lentes aures ta Att. II ep. 4 in . . A parcius tamen ita prosaici crebrius poetae, Fibus nihil requentius v. c. cmba gemit, tecta su gini p. Virgil it vino vel somno fallere curas pro obta

illi Horat Serm. II, 7, II 4 sic turrus non audit habenas Virg. Georg. L si Verba sinat: Fertur equis riga neque audit currus habeor. XVIII Descriptionibus rerum suavibus v. c. momum, regionum, esiarum actionum, permotion Ἀmmi etc. in primis naturae v. c. Ci Seneth. Is descri-hi segetem crescentem es at Deor. II, 33 in et cap. ΑΤ quae plena sunt descriptionum suavissimarum, Q eap. 4 Iahm vero citra se elaviculis adminicula, tam

quom manibus, apprehendunt, atque se itu erigunt, ut an mantes etc. Ibid. Iam vero alia animalia gradiendo, alia serpendo, ad pasum accedunt, alia volando, alia nando:

223쪽

ri P. II Cap. 3 De suavitate diremsi

νοσωπι usa sugunt, usia earpunt, usa vorarere a a mamdunt. Et plures sunt capp. seqq. de singulis animalibus: st uberior est descriptio hominis a cap. 4 ad cap. 6 : ubi de singulis ejus partibus dicitur et tota quidemsiavissima, ut cap. s6 Iersis autem, interpretes ae nunta rerum in capite, tanquam in strae, missu ad usui mussamrios et facti et ollimitibunt. Nam oculi, tanquam stem

latores, altissimum Deum obtinent ex quo piurima con- Dieienter fungantur suo munere. Et aures eum sonum percipere em cap. T in quae nat a primum Gulor membranis tenui mi vemetri et Ast quas primum per Aindis sis, ut per eo cerni posset Iimur autem, ut continerentur. Sed horicos oeulos ferit et mobilis, ut et declinarent, Ii quid noceret, et a pectum, quo vellent, fa-eiis converterent. - munitaeque sunt palpebrae tanquamvrisio sitorum, quisur , Ii quid inrideret, repelleretur et Sed totus locus est perlegendus. - Omninoquonihil suavius natura, ut, qui 'us nitionem accuratius cognoverit, is nullo negotio suaviter scribere possit: nam nulla fere est materia, ubi non vel similitudo albqua vel vocabulohum multitudo a natura arcessi et usur-tra possit Orator, cui natura ignota est, plerumque eret in spinis et jejune scribit ac dicit. Nec modo in cicerone sed etiam in Caesare, avio, maxime iii poetis, ut Ovidio, Virgilio, egregiae suavissimaeque reperiuntur descriptiones rerum. Animi permotionum descriptiones innumeras habent Ovidius et Virgilim v. ' Aen. I in descriptio irae 9unonis et epitini amo ris, irae M Droris Didonis Aen. IIII et Cujusmodi de scriptiones qui possit sine attentione ac sine voluptatis seris legere, serreus sit necesse est.

x Robrii apta actibilis. Qui in iocando pia

vult, debet ingenio uti praeclaro et cognitione animorum hun anorum instructus esse. Risum movere facile est: at apte jocari non cadit in uemque.

224쪽

P. II Cap. 3 De suavitate dicendi et is

I 1 ei debent esseo siseriae et liberali homine digni h. e. non modestiam

et religionem laedentes. Exsecrandin est, sin alios virtutis in *ensis, iuste loquar, delectare gaudet. ejiciendi e go omnes oci, in quidus, quidquid ad sacra et virtutes peritinet, deridendum propinaturi P carunt hic Aristophanes et Plautus, non item Terentius, Cicero e c. M rei cim ementes non igitur, quidquid inauream v Ut emiendum est, licet modestiam et virtutes nin ossentati s non sulares h e plebi non nimis notae debenti bere noxiiatis aliquid. vi acini, et tamen simul tales, ut πω quaesti videantur. Quod utrimque conjungere non sicillimum est. A uri'. o. in quibus aliquid reconditi latet, non cuivis statim apertum sed tantum prudentioribus et urbanioribus. Plaeetenim acumen ingenii. De ciste dissis separatim dicetur, quia non miae Mute dictum ocus est. Non quaesiti videri

debent h. e. tales eme debent ut statim in mentem venisse videantur. Ergo debet evel citatus eis in acute die is, qui acute odando placere utili. Aegre ferimus, si quis oeum profert, quem diu et diligenter excogitasse videtur quia tum videtur placete velle, quod molestum est. Homines volunt videri sponte risisse, et ridentes ob ocula magis placent lihi propterea, quod aeumen ingenii in Oe intellexerint, quia te acute cogitasse videntur, quam iis is placet, qui . . Dcando acumen sui ingenii ostetiditis parci. Quo crebriores sunt joci eo magis vulgares sunt. Qui nimis crebi jocatur, fit laomo ridiculus. Pee- eavit hic Cicero ingeni interdum abundans, qui aliquando propterea ridiculus consul appellatus est. Joci sunt ge

nus aromatum rationis. Sedri imis crebrum, ut arom

i tum Runiae lius fastidis. - Ceterum de ocis legi potest cero Orat. II S -II et uimi VI cap. totum.

XX Atute dictis, sive per ocum sive serio adhibeantur. - aut dicta sunt ea, quae non statim a quolibet intelliguntur, sed aliquid reconditi atque ita non quovis exspectati continent. - sabula acutus et alumen proprie de cuspide de gladio cultro sinilibu que insti uinentis dici notum est, quae dicuntur acuta esse sis ιn flabrra, quando non in superficie sev x-Υ a trem,

225쪽

treinitate reriim, ita petunt, haerent, sed alte pendi,

erant quod si non possunt, dicuntur obtusa φsse sic, ires obtusa est quae rei externam tantum sectem e. gitare et videre potest Musa vero mens s amnio mentis dicitur, quando mens in rem ipsam penetrat cogi 'tando vel altius qliai niens alioruin , et in ea plura ubde atque observat quam mens aliorum multorum v.

causam aliquam tectam vel causariun causas, it coibsilia et artes hontinum callidorum est Talis igitur mens dicitur acuta es et ista move, i sis e strare: nam cogitationes jus penetrant alte, atque ita ab

hominibus, quorum inens non aeque alte penetrat sed in externa rerum facie moratur, perspici non facile

vel nonsatim possvnf. - Facile hinc intelligitur, σομmen de cositando quidem, non vero de loquendo, prinpriei dici posse ut adeo aist dicta proprie salso ita dicantum verba enim non alte penetrant in rerun totimana ratio lae et naturam sed eoeitationes tantum.

Quia tamen, qui acute aliquid cogitat, id dicendo declarat, et acute cogitata non nisi dicendo apparere possint hinc mos invaluit, ut holmines, qui in eligendis voeabulis non sempei satis accurati sunt, eos, qui acute

cogitata profeIIent, dicerent acute disere, quemadΠ O

dum ii, qui res sublimes recte eloquerentur, dicebantur sublimiter scere, sublimitate orationis uti. Hinc aeut dicta saepe occurrunt Proprie igitur acute dicere per quandam dicendi brevitatem dicitur pro Mute eo lata diser s. proferre . - vite itaque loqui est ita loqui, ut, qui te audit, non statim mentem tuam intelligat, sed inexspectit aliquid audiat, quod tamen rei convenienset aptum verumque esse deinde animadvertit et sentiti omne a tum in dicendo est inexspectarum, at simul rei conveniens et verum. Ergo non omne inexspecta tum pro acute dicto habendum est sed et verum rebque conveniens simul sit necesse est. alacere autem hominibus acute dicta per se patet, quia mens human

226쪽

tans vulgo est, ut magis gaudeat, si quid infellectu di ficile intellexit et conjectura assecutiis elli quam si quid Deile intellem audit et intelligit id quod o studio hominum milgari aenigmata audiendi et solvendi apparet: nam quo dissiciliora sint aenigmata, eo libentius

audiunt nec quidquain studii remittunt in illis sol 'endis. - At non nimis crebra esse debent neute dicta, cum

ob causam supra in sententiis P. II a sere sis. VI an eam, tum crura mentis aciem auditorum et lactorum nimis intenmini ac tandem fatigant, et praeterea, qui omne venustum nimia frequeiatation invenustum fieri et taedium creare solet omninooue in acute loquendo

magno ingenio iudicioque opus,' ac simul cognitione

animbrum humanorum, ut non antea in acute loquenm do silices robis videatnur tuam Celeto sciamus ea, quae acute dixerimus, omnium prudentium plausum tulisse.

- , te dicta, quae melius chari niges h e scharysdo nides Reden quia Sini olim pro Mersavid usurpab tur quam ita es a Fen Reden a nobis dicuntur,

postulit dividi in minus vel magis acute dicta prout ad ea et profereiada et intelligenda vel majori vel minori ingenii ac doctrinae copia opus est. Interdum vel acum mne disti saniam amittunt et contemnitiatur quidem in vulgus et in omnium notitiam abeunt omniumque ore frequenter usurpant : id quod in multis videmus provectiuis fieri, cluae vilia sunt, quia piroverbia sunt. Acute tandem dicto, si vix ac me viri quidem intelligi possunt, omni ratione sunt vitiosa, quia ossentans perspicuitatem, priuauiam seribentis dicentisque virtuten .

Plinimari orbas innitinera sorsan gom sint Minia, orion. Quis singula novit qua, recensere potest Aesso indies nova rudivitur. Equidem septem genera enume rabo: nam non omnem hisum verborum inanem, qui imterdum etiam a mnmunis inter acute dicta numeratiar a G

227쪽

duas ideas sibi contrarias ita conpingo, ut propter comtextus reique rationem nihil repugnantiae iusti Dicuntur haec vulgo oxymora v. e. unx dii: De his est pauper, scit quia divitiis non sinutur, atque ita a paupere non di, versus videtur vel de avaro divite optat, quod habet Le. divitias. - Pertinent hue paradoxa illa Stoicorum e --nem sapientem, Me fit pauper, ,-- - disium ei Beel f sem

vus, amen regem esse et Pertinet hue illud e Cieerone , cum tacent, clamant 1ti sulta sapientia de eo , cujus sapientia nilii prodest Hue pertino Flor. II 6 6 2 acute die-

tum de , ahi Cunetatore qui novam de Hannibale victoriam commentus es non Finenare Martiat. VIII, II nubere

uxori, quod indicat ejus unperis obnoxium esse. Nerha sunt: Uxorem quare lacu pistem ducere volιm, Quaeritis uxori umbere nolo meae quod acutius cst quani cum Ovid. Et VHIL 76 I plus puella, cui pater, quia pro niare habebat, virginem desponderat, ait Pronuba quid Iuno, quid ad haesi Hymimaee, venitis Sacra, quis rus, qui ducat, asest, ubi nubimus ambae' diciti alest, qui ducat i. e. des vir . tibi nubimus ambae i. e. nos ambae sumus feminae iram ducere est viroruin, nubere seminarum. Acute et hoe dictum qui clem est, at sensus 'algaris inest, ut magis lusus iocabulorum speciosus sit. Add. Ovid. et VII, 6o mortisque timorem Morte fugant. Plenus est Ovidius v. c. Hero id XΙΙΙΙ, I s aduem sequeris

que fugisque, Tu tibi dux eomiti, ru comes ias duci. Sed haec omnia, si proprie intelligerentur, vere sibi repugna rent: at alterutra dea, sive sit subjectum sive proindicatu Risu alia sit idea adjesta, non ita sensitur, ut id, quod es, dicitur, verest, sed ut tantum osse ideatur ut itaque, si vere loquimur, si non nisi iustis es sallaesa voeabulorant. V. e. dives his es pauper dicitur pro videtur pauper pauperi fossis sapientia hominis stulta pro quae homini detur esse sapientia, nouis uera sopientia, sed est fuistris, vel, s vocabulum per jocum retinere velis, est sapiori in b. e. nulla. In hoc optas, quia habet est merus tu sus vocabulorum, deest Veritas avaru non optat quod sed puli quam tabe seu pluris Hestias, incrementum disi riarum. Nec igitur hoe ad mora subtiliter referri pintest Reserunt hue etiam otium negotissum sed hic in

verborum externa serma, non in Heis, reperitur repugnm tia. Nam otium hi sumitur pro vacatione ita ritas flari e muneris ratione subramis, qui nunquam tales sunt, ut don- ista mariti pie suscipere possimus. Cur finitis labori

228쪽

statis, hoe est in otio, non possimus aliud negotium is Cipere 3 o tum dieatur otium motiosum. Romani sena

tores de Ito amat tempore in villas suas excuriebant, quia tum Romae Otium erat h. e. senatus non conveniehat et,

negotia senatus cessabant. Cur igitur in villis non poterant aliquid agere atque ita otium negotiosum haberet At si otium esset Oaeatio ab omni labore, sive mune iis ratione sive alia quacunque de causa subeundo Mustemigi tum plane Tepugnaret huic otio, negotiosum. Ac Drsim primus, qui osium negotiosum pro oxymor habuit, trum ita intellexit,sc. MusinaM. Cf. p. 664 4 Ceteriam Oxynmla cauictosurpanda lanc Dictum de iis etiam supra , ' cap. a degraviuue sere Mn. XXII p. 6

BYAlterum genus est ambiguitas retentiae s. ideae .l tabulum homonymum Sunt scilice voeabula permulta, quae Euplicem saepe plures sententiam s. um habent, more

sna dicta, quibus utuntur aeut dimiri interdum de indus Eria ita, ut audientes et legentes paulisper incertos relim clualat, utram vim cum illis conjungere debeant quam quam ingenium sagax celeriter vim veram deprehendit, et omnino contextus debet esse talis, ut consilium die entis et seribentis intelligatur. Interdum ita ambigue loquens a paucis, iisque prudentioribus, intelligi vult. Exempla da-himu g. Cicero, cum dixit de Oetaviano, ornotam et to leniam esse . in vocabulo tollendum ambiaue locutus est. Nam rodere potest esse tum ad honores evehere tum interm cere. Octavianus dieitur hane nihiguitatem sensisse et -ε dixisse, se auturiam n tolleretur . e. interficeretur Suet. Aug. 2. Cicero autem videri volehat vocabulum priori

seruo usurpasse. Si v. Sueton. M. 39 stris negat Aenea magna is si e Neronem pSustulit Iuc matrem, sustulis ille patrem

ubi prius est isterfecit, posterius in porta vis humeris Aue pertinet in prinus hoc dictum Ciceronis: Terris isducta Serviliae cuidam, quam Caesar aeuue ac filiam ipsius Ter . . iam amabat, cura Caesisse praedium quoddam addictum

erat parvo Quod cum multi mirarentur, Cicero: - --

emium Daris, Tertia disiacta es. Sensus inest duplex, xyrerri rurri pretii deducta adeo L e. multa Semnae est: se multi intellexere, a Tertia, miser iae, ad Caesar evire rus e usa Mum est et hoe significare volebat Cicero C sueti Ju se. Eo aliud Faustus, sulliae situs, em

229쪽

jiu soror duos simul amasios habebat Fulvium, salonis

situm, et Pompeium laeulam dixit miror, sororem meam habere maculam , eum fullone)n habeat. Ciceronis Epistolae, in primis ad 'rebatium in libro II et ad Paetum ilhr. TUI, resertae sunt alibiis argutiis v. c. VII p. 3 Treviros viates eiis, auia capitalis esse , naΓίm auro, argento, aere essent ubi per Treviros et natio cluasdam Galliae in quaturi Prehatius erat, et Treviri l. Triumviri capitalis ae ιumυιr auro, argento, aere intelliguntur. Ad Div. IIII, ep. 8 Paeto, quocum it enter de Octnae apparatu et jocabariti, scribit diste jam προυγομένας in quo vocabulo et prole gomena eloqilentiae et ocose simul prologomenaariis eo enandi intellis it In orationibus Verrinis Cicero voeahulum Verris alnhigue turtha, ut et praetorem illum et suem iratelligat. Nescio, an incis apte et lasne ite v. c.

oras Verrinum usurpat Verr. I, 6 de jure quod Verres dixit in praetura urbana, ubi simul respici vult ad jus sui brum. Verba sunt negabo miro uim esse. jus iam quattuesse verrinum aerarinae: - Saceriorem, qui vestem ramnequam reliquisses, quae iterum ambigue dicturo Verru- riui erat nomen Ani, in quo latebat Verris nomen vid. Cic. Verri II, 76. Cicero irridendi causa appendicem inius vocat audiam Verri ynd. c. 8 M ambigue , respiciens ad auem. Ejusmodi ambiguitates, ad quas homines ingenio: bundantes valde propensi sunt, saepissime in sinus ab eunt sensuque carenti quod aliquis Aristoti l et Ia, a 3 de Draconis testibus dixit non hominis istae sunt gessia draconis h. e. serperetis quid hoc sibi vuli quid sunt

leges serpentis Si v. Plaut. Rud. I, I, ubi aliquis medusisustres vocat. luas venti perflabant. Haec sunt acute vel potius Aeete dicta hominum de plebe. Sic Augustus, dens multos a Cassio actusatos ab es, dixit, eum are eotus sori nimis diu hoc opus extraheret Velim Cassius um quoque forum accuset, ut tandem absolvatur . e. perficiatur. Quam parum acute quam rigide Quid inest, nisi iussis puerilis in verbo alsokere ' Nihil sentcntiao. Nam absol

uere aliud est do accusatis dictum aliud de foro. At acumen debet in sententia s. idea, non in verbi externa sorma, latere. Nam, si vis abolvatur substituas perficiatur , quod omini jur fieri potest . nilii absurdius diei videbis. Omnino fluctis eum En an ibis uitate vocabuli sola nitens nec simul ideam piae charam Et lap xl pyis alam continens semper miserum osse puto. Et inarum era acute diei ip Cicer et alios invenies,

quae omni statu ment et urium tui verbolum tanstant.

230쪽

P. II p. 3 De suavitate ditemsi

C Tertiti=n renus est ambiguitas sentemiae per vocabuli depravationem s. m nutationem a. e. alienam pronuntiationem locos quaesitam: v. c. Cato dixerat euidam eamus

deambularum; et hic ait quid opus fuit de qua re significate voluit, ambulatum jam sussccle tum Cato respondit Dio vero quid opus fuit te Narrat hoc Cicero rati II 63. Paulo acutius est dictum Stilponis p. Diog. Laert. II, II 8 Qui cum vidistet hyeme Crateten Dipor rigidum,

midetur tibi opus esse passio et menae sed Vocphula rara ris coibjunctim proiiunciabat, tanquam esset καινου καινὸς h. e.

payio novo simile quid attulit ad istum locini Menagius. Sed notandum, hoc tantum in pronuntimido, non in serubendo ergo tantum in sermone familiari locum habero posse nec ejusmodi acute dictis milium tribuendum sunt enim lusus verborum, quales toto die in ore hominini iuba norum observare licet.

D stuarium genus est, quando ad aberius τι-- --γαι--gium res is mur ab sensu quam quo ipse illia protulit. Me fecit Catulus v. Cic. oratia 69. latus quibdam 'rator, qui in epilogo misericordiam se moris p. tabat, eum deinde assedisset, quaesivit e Catulo, viderem , misericordiam movisseis Ac metuam quidem, respondit

Catulus, neminem enim puto esse in durum, ut non oratis sua miseranda Osi Ambiguitas erat in hoc miserico H im movisse orator de misericordia in clientem, Catulus de misericordia erga oratorem, Io luebatur, sed de industria. Sie, cum post pugnam Pharsalicam esset, qui diceret, nomdum ainimum esse despondendum, quia adhuc septem aquilae restarent, Cicero respondit Recte hortareris, si eum graculis nobis betam esset. Egregie eum praesertim insitis prehensio hominis modestiuE stti intum genus est iniecta rex is similitudo, vulgo

alltillio dicta, sive sit apertior live tectior. N. c. Furius Alis hinus post fugam Mutinensem intelii atus, quid ageres Antonius ''espondit quod eam in Aegisto, bibis et fugit. Egregie, quia simul inest salsa et venusta reprehentio reis intate summa simul se commendans. Sic Augustus, .lni ei quidam offerret libellum trepidus et manum modo rnfer- et modo retraheret dixit ei putasne te assem α'Aunto dare praeclare pro noli ram timidus esse. ue pertinet Flor