장음표시 사용
281쪽
fere sormam induerint a priscoriam aetat habuerant. e. ais medendi etα, tamen OI Plane aliae laetae sint atque ita saepissime notitia earum inde ad loea mulii, In quibus istae aries tractatim vel ad eas respiciis
De exercitatione in latis scribendo, Sundo, et meditando s. cUιtand Haec uin conjungi debent, si res procedere bene ectet.
I me rectatio in lati- -o quae prima post interpretationem priscomni rito institutam ess solae
.c debet, si quidum velis deinde acturate sesibere et dicere. In dicendo saepe in a praeeurrit mentem, atque haec non semper antinadvertit, i quid vitii illa eo isti an scribendo vero adjuvant simul oculi qui' hiis adjuta mens secilius vitia sentiti ieinde etiam propterea a scribendo incipem sesent pueri, quia magister vitia sic Acilius corrigere potest ut tamam, O- his crebriorem occasionem esse latine scribendi quam dicendi quod secus est in vernacula aliisve linguis, quibbus in vulgari sermone uti volumus id quod non ea di in latinam Qui dempti sorsan similitudine ver naculae vel rancogallicae, pueros volunt a prima inde
aetate sibi latinitatem comparare sua. e. OIluquendo, vel de urbe, in qua omne latine loquantiar, condenda somniant ii, ut ipsi non sermonis bene latini videntur
periti esse, sic non cogitant, in tali urbe non bene , tine dictum iri iocet hoc quotidiana experientia de vernacula lingua qua etsi nostri pueri perpetuo et a
diunt alios homines loquentes et ipsi confabulantur, tamen, quam exi Di sit eorum scientia linguae vernaculae multos per annos, quis nescit Imo plerique homines, maxime de plebe, etsi per omnem aetatem ingua uernacula vel psi locuti sunt vel alios loqui am divebunt.
282쪽
Gverunt, tamen ne in senectute quidem saepissime eam rem intelligunt, h. e. nesciunt, quomodo de singulis rebus perspicue et accurate loquantur, nesciunt vocarbula propria remim et Atque adeo plerumque talia
confuse de rebus plerisque loquuntur, ut, nisi saepius eos de rebus singulis interroges, vix mentem Ortum
percipias. Nam quod de paucis iisque vulgaribus robus, de quibus millies locuti sint vel alios audiverinis loquentes, quodam modo perspisue loqui possunt, hoc
nondum eorum magnam scientiam linguae indicat Loquuntur quidem celeriter et audacter de omnibus4 in . Quis vero celeritatem dicendi et audaciam pro
te laudabili et pro gno cognitionis linguae habeatr
scribere igitur recte latine discamus ante, quam ret . latine dicere velimus. .
Di lix est hae exercitatio in latine scribendo sch Misa a dotnesi ea. - Utraque et recta esse Et conjuno debet. Recta est, si non tantum vocabula Ciceronis adli. bere, sed in primis ejus connectendi rationem, copiam di-eendi, periodicam numerosamque verborum compositi nem, omninoque ejus totum habitin h. e. perspicuitatem, gravitatem, suavitatenique dieendi imitari rudes. o.
enim est imitari. Stulti sunt qui, si pueros ubent vocabula v. c. Nephtis, Ciceronis, usurpare hoc vocant imi Uri Nepotem, ocere nem. Ceteram 'ci in Aholastis exercisaltare qua melliodo utendum sid magistro, hujus judicio relinquendum est. Nam si s guae latinae vere peritus est h. e. scriptores optimos quo que in prinus Oeeronem actatam legit et intellexit, ejus que sera,endi rationem sibi familiarem reddidit, ei pra . epta alae dare arrogantis sereti is enim his varia via d. x discipulos ad Ciceronis elegantiam scribendi, quonas modum is, qui millies in urbe aliqua fuit ejusque rini plane cognitam habet, alios iacile variisque iis eo
dueere potest. Contra, qui Ciceronem non ipse intestu bit, neque ita ejus scribendi rationem satis novit quomodo is alios eam docebit Hic coecus coecum ducet. Dupla autem in sinulis sae esse emu μιαιτον qui a
283쪽
Gut amitis est, eum dictatur a magistro aliquid μα-
cule, quod adolescentes latine vertant v I statim inter dieistandum vel Olm. trilinqii bene: modo sint dileipuli isti labori pares h. e. talem ut Ciceroniani stili indolem tum e praeceptis rite traditis tum maxime e lectione Cieeronis assidua accurataque jam calleant. Iam etsi in subita versione, quam extemporalem vocant, a magistro perito
adjuvari possunt, hie tamen non omnia dicere potest. Inversione domestici, nisi sint bonae latinitatis satis periti, e. pejus scribunt, quo plus temporis ad meditandum habent Hine solent omni artificio plerumque loco alieno, uti M- torrectio nugistri, nisi accurata est, talis, ut si vitia, etiam minima, ostendantur ale ubique 'usis um prodest , hoc in magno coetu seri nesuit, prae sertim si magister domi corrigit ne eorum discipulis, H
enim saepe non legunt correetiones, nec intelligunt me. uiam, nysi magistro plane per lam est, discipulos latine satis Gre nam ista themata domi vertenda, quae exercisia vulgo vo tur, dictantur proprie non tam discetuli, ut idetironibus imperitis tale quid dictari non potest, quanis e i endi gratia : hinc vocantur quoque exercitia h. e. per quae discipitius exerceatur in iis, quae didicit , suaserim potius, ut magister, si tale thema latine vertendum dictaverit, id statim coram se a discipulsis emplicari veletique jubeat, ita, ut
singuli praelegant sententiam absolutam et vertant, nec ta- me chartae mandent ubi monere potest, cur hoc vel illud vocabulium Eligere debeant, cur aptius sit alio, annota aptius eligere aut sententiam aliter exprimere possint aliaque multa, Iiae ad connexionem membrorum, V. c. et Pr0nomen M, per duplex et et L , it ad periodicam numerosamque orationis structiaram pertinent, si discipuli nomdum sciunt, subjicere potest Haec ratio est valde utilis, quia si non modo mature virtutes bonae latinitatis suggeri sed etiam vitia simul caveri possunt Vitia corrigere etsi, ut in omnibus rebus, ita in latinitate, non inutile est, tamen mulio utilius est ficere ac praestare , ne vitia committantur. A teneris assuescere multum eli. Ista ratio indo pueritia incipienda et tamdiu persequenda, donec discipulus se ipse ubique juvare et domi quidlibet vernaculi apte vertere possit. Sed, ut diximus, omnia hic nitunturpe Iuta fidelis metis .istri et lite intra unius anni spatium Plus istice te valet, quam imperitus intra octo imo hie numquam discipulos bene latine seribere docebit, quia ipso nescit. Ac profecto, si quicunque latine scribere alios
284쪽
Hoeerent et priscos iis inplicarent, satis hujus rei petiti essent, persecta linguae latinae cognitio annis duobus au fiammium tribus acquiri posset. Nunc ea discitur sex sep
tem, octo et plures annos, et alnei tandem non addiscutur a. e. discipuli non facile audent aliquid latine padarem
sex there et c. Alae iam genus est, eum ma3ister peritiis , alius enim neo potos nige solet id sacere, hernari argunumum orationis,
narratιoms, Fistolae et latinuna discipulis proponit quoahi, postquam ni schola satis explicatum est, eadem lingua I tios in dant, illuItrent et elaborent. Haec ratio est egregia sic enim discipuli ipsi cogitare, ae simul latina
Coaitare, discunt nec theodii ea lingua, suam formam die radi libenter suggeiente, impediuntur, quo minus verba a sententias vere latine componere, connectere ete. ponsitit. - Epistola ista esse debet vera. Iubentur diseipuli v. c. epistolant gratulatoriam ad homiliem verum, quem ipsi satis nolunt scribere de re vera, . . de nuptiis dis honoris aceellione te. Epistolae fictae nil ill prosunt nam in epiItolis judicandis, utrum apte scriptae sint necne, magni reser relIi Et personam, ad quam scribitur, nosse. Hujus Utriusque iatio habenda est In epistolis, quartim argumentum thum et . Et quae ad homines fictos rei huntur, nullam te Igulam trabe discipulus, ad quam suum inge nium adcommodet. Imo scribit, quidquid ei in mentem V
. nit h. e. quidquid placet. - Sic se res quoque habet eum narratione. Proponitur discipulis factum aliquod, quod in . Livio Cicerone, vel alibi legerunt, aut aliunde constat ce tumque est Hujus facti particulas jubentur justo ex o
dine conjungere actumque ipsum dilucide a simul, ubi opiis, ausis, similitudinibMs, sententiisque adjectis enarra . , re In oratione elaboranda dictatur thema. vii vident, dum est, an intelligant; deinde assuefaciendi sunt iugiis mentis, exemplis tostimoniis, similitudinibus sponte inum mendis adjuvante tamen sensim magistro tum domici tam orationem elaborant. Haec ratio est optimi quia semens acuitur et colitur a linguae peritiam non leVem postulat. Ergo i non prius hoc tentandum, quam vires diseipulorum patiantur ubi tamen non negandum, sistrum peritinii, adsiduum, et fidelem istas discipuloriuta vires, licet sint tenues, in ra breve tempus alere et augero
gregie posse, mininoque, quidquid velit, cito inciperoae sesiciter celerrimeque ad exitum perducere valere, cum
285쪽
α Antea tamen ratio prior, e ver olla in litinam vi guam aliquid transferendi, aliquamdiu exercenda, twin etiam postea conservanda. - Sunt, qui plane nihil ve- nacissi latine verti sed statim latino scribi jubeant. Ea a fiditius utique et aenius est iis, qui linguae latinam callent, statim latino scribere, quam contextum theodiscum latine vertere. At etiam hoc opus est. Quid si enim jubeare a principe vel re e aliquando v. e. orationem emaeulam vest librum celeberrimi viri uiusdam latine vertere quomodo
hoc petiicere possis iis enim Philologis, qui non nisi latii in se ibi jubent, plerumque aesidit, ut, licet egregie scribant.
tamen e vernacula in latinum sermonent uni apte transferre queant. Deinde certum est, si quis adjuvant, perito magistro, e lingua vernacula in latinam diligenter et crebro transfert, eum utriusque linguae fieri simul peritissimum,
discrimenque inter utramque intercedens , penitus Perspi- . cere, atque ita linguae latinae indolem longe melius et certius callere quam alios, qui non nisi latine scribendo,
sine inter entu vemaculae, operam dederint, quo praeterea videmus, ut larinae lino uae peritissimos, ita emaculae' imperitissimos me qua les non turpitudine quadam caret. Utrainque is itur rationem, Et ciebro latita feribendi, sin . interventu ire Odisci seria Ol is, et e veInacula in latinam
multacitans rendi, in scholis usurpandam censeo. Sed , Ut diximus, are naagistro perito ac fideli illa omnia frustra funr. - Ceterui in latine scri h ndo non modo vocabu- . Iorum hi tinni uni sed et Eriodicae numero laeque eorum fructurae, nininoque eloquentiae, habendam si rati nem e supra distis luculenter apparet. a Domesica exercitatio in latine scribendo eadem esse debet, quae scholastica . . modo aliquid latine Veneris dum modo latine tatim scribendum, sed semper habita ratin ne iuri modo vocabulorum et phrasium sed etiam comnexionis, periodicae unierosaeque structurae, omninoque eorum Omnium, quae ad perspicuitatem, gravitatem , ae suavitatem dicendi, uno verbo ad loquentiam pertiI ent. Nam sitae eloquentia nemo bene scribit aut dicit. D inde ista exercitatio debet esse assidua Semper ali illud scribendum, . c. narratio aliqua vel epistola ad cni militoneni vel aliud quid. Exercitatio enim sola post institutionem xit i adlam reddit nos rei peritos' ipsa est magistra. inexecte Cicero monet, a stilo . e. exercitatione ne transver- viri quidem unguem recedendum Esse Stilus, ut idem
286쪽
dieredi it scribendi efctor ac magister. In primis latilis
Est haec ratio, liando aliquem Ciceronis Octim rape la-xuria accurare Pelle rarari s saepius repetinuas, ac stat in iliquid ad eius similituditio seiihimus. 'acilius enim est aliquem tum iliaitari, cum ejus forma et habitus totus nostrae menti adhuc praesens est, nosque ejus singulas alticulas acilluc tenemus etc., quam post aliqui id tempus. Hinc ir quens lectio Ciceronis e lariscorum cum tua litatione On- jungi debet, ut briri stiri latini saepius Oeetulat et Adae quae mira n. III de latine cogitando dicentul.
II Exercitatis in itine Pendo. Equidem scio, Permultos, licet in scholis se nunquam in latine dicendo
exercuissent, tamen, quia in latine scribendo se ere gie Ael uerant, postea, ut i res positi laverat, bene et celeriter latine locutos esse tamen, quia, quod nunquam fecimus, hoc timoris nescio quid ineutere solei; nosque id, quod primum ficere jubemur vel cogimur,
cum timore facere solemus, commendanda adole centibus utiqile es illa dicendi exercitatio, ut si forte aliqu/ndo in academicis disputationibus, quae latine instituuntur et linguae celeritatem postulant , personam re- , spondentis, opponentis, vel praesidis gerere velint hic aqua iis non haereat deinde, ut si Di te eos iis suis latine alloquatur, latine statim respondere pollini nequo
iis idem contino at quod accidisse funt magnis viris, Sigonio, Salmasio, retiastemio, acciolato, ut, licet egregie latinitatem nossent, tamen latine loqui tim rent quod inde factum puto, quia se pulchro loqui statim non poli videbant, famamque perdere nolebant, vel in dicendo non exercitati eis an His itaque de cau-ss in latine loquendo exercendus est adolescens. Nec
vero propterea haec exercitatio instituenda, ut lingua latinae melius discatur, ut nonnulli perperam Ol inantur. Nam omnis exercitatio ejusmodi in quaque lingua
nihil aliud efficit, quam ut celectis eam p loquamur et audaciam quandam filiam illam diuturnae consuet dinis adipiscamur. Nec vero hinc major Bus peritia
287쪽
exsistit. Imo, s quis in loquendo exercetur ant quam
firmani lingitae certamque notitiam tenet, hae exere,
latio facile Moere potest, ut illo multis vitiis sermonis latini sensi assuefiat quibus deinde liberari di melle
est. Quis enim non vim coiisuetudinis novit in utram- ρος partem ,
Quaeritur itaque, quando ista exercitatio die radi incipietida et quo in ido. qua ι des lietiud dubie non anto, ut inscribere scias o niagncim linguai notitiam tibi On Pu IR, Elis: quod vel serius vel citius accidere potest, prout vel ingenii vel institutionis ratio tulerit. et quomodo a coramma rastro . v. c. in disputationibus, vel in lectioni hos, ubi macilier interrogat, discipulus responder. mani acolescentes ii ter se latine lociui vix obent, nisi linguam praeclare calleant, quia nemo est, qui eorum vitia corrigat a quia nesciunt, de quanam re dicant. i ita, ut morem temporis partem dicendo, majore ira scribendo, impendas. am, si de hominis scientia latinitatis et de pius stilo iudicamus, non ex eius colloquiis latinis noe ex dicendo subito, sed ex iis quae scribit vel cogitate dicit, . c. oratione solenni, judicare solemus; quia hic hi temporis ad lithuit. Aeprofecto numerosa et periodica tructura, ut alia taceanaus, vix potest subito concinnari. Micor ipse Onit. I, 33 sub perlona Crassi accurate et par ate dicere praseserto suturo dicere. Nei ha sunt Quamobre=u in istis ipsis exercit irrio ι, bus, et utile est, etia=n jubito saeve dicere, tamen ii iaculislius suinto pari ad cogitandum, pararius atque accurunnἀicere. Et addit input avi ea est , quod, ut De re sim,rninime facimus, es enim magni laboris, quem plar ιque 1ν 2'mus qui plurιmum cribere. Stilus optimus et rusum sissimus dicend& efector ac magister : ciJue injuria. am,1 subitam et forruitam orarionem commentario i. e. meditatio
et cogitatio facile vineit, hane Asam profecto sidua ae diligens scriptura superabit Quod si Cicor lio loco subito
oticere non tantopere commendat, cum tam Pn hi de oratore romano agat, qui saepillinii subito dicΡi co ritur: eur nos, qui in istam necessitaten non adduci nuri', tanto-ppre o dicere latine coninienden us 3 Confundunt vulgo tinguam cum lingua Alia ratio est vernaculapi alia latibnae vel alius. Vernaculam di se imus pol illini uni dicensearsaci aliter Enim vivere chim hominibus nostiis non possumus rari utimur is, in s ibendo latinam disi
288쪽
nius potissimum, ut libros illa conscriptos intelligamus, et 'praechira naagnorum virorum sentemias in nostram hi
tem derivemus deinde etiam quodam modo δε--H causa,
quia haec lingua eruditis in omnibus terris nota est. Eodem consilio Francogallicam discere debebamus; quia vero qs hodie ita fert, ut multi, contemta emacula, Francogallica in licendo et colloquendo tantur, hinc fit, ut muli cro dant, omnes linguas, duraratim esse disce das.
HI Exercitolio in latine cogitando et meritomis. Haec est omnium utilissima, maxime necessaria, et tam topere commendanda, ut sne ea duae illae exerest,tiones parum sere prodesse videantur. Haec ratio, te iri omni hus linguis. In quibus si quis magnos pro
gressus sacere earumque indolem recte tenere cupit
mature in iis meditati et cogitare discat necesse est. Qui vernacule bene cogitat, is vernacule bene scribit: sic, qui latine, rancogallice etc., bene cogitat ac moditatur, is latine ac si ancogallice bene scribit. mem de
haec exercitatio in latine meditando et cogitatus saepius locum habet quam exercitatio in latria sci ibendo
latine dicendo. Non enim ubique ac semper latino scribere possumus, quia v. c. chartam atramentumve ad manus non habemus vel aliam ob causam nec semper et ubique latine loqui possumus, quia non semperest, quocum latine loqui possimus aut velimus. At tine cogitare et meditari ubique P0ssumus.
Hoe vero fieri potest ac debet dupliciter . 'r quingo sesi sumus, nec librum latinum legimus, d. bemus cogitare, quomodo hoc vel illud latine expriinere do.
beamus debemus totas sententias absolutas cum suis omneationibus, cum numerosa periodicaque collocatione essim gere et Quod qui saepius tentat, is multum adjuvabitur. a in primis, quando librum latinum . . Ciceronis legimus, debemus in singulis enuntiationibus, in singulis sententiis cogitare, quoniod rationem Ciceronianam ini,
temur h. e. statim aliquid ad ejus similitudinem effingere debemus. Ae seli est discipulus, si magister tale quid saepe mit, uicque rei illum matule afluefacit. V. Q quando' i. Cc a Prines
289쪽
principio rationis Cieerimis pro Rosci Ameri lego, creber vos mirari, quia Ar, quod, cum o summi oratores ti.
mirisue nobilissimi se inr, et Dromum surr cerim, si neque venis etci, quod propite dictum est pro Credes νιο mirari, cur ego potissimum Iurrexerim, cum tamen tot summi oratores hominesque ob bis ui sedeant otc. Quando in re istud lego, et periodicam structuram imitani cus. cus sum, variis modis imitari possum, v. c. alae miror, ouid', quod eum innumeri ceronis libros ligarat, me
frui tamen ejus dicendi penus in scribori assequantur, quoi dictum est pro quid sit, quod pisucissimi octonis direxit senui in scribendo assequantur, cum tamen innumeri das bros legant vesita: Mirabant- esse μή Carsi, quid oth quod Christus, Min se ab i feris terris die rediturum esse m misisset, tamen ηο id um QAparere pro quid si, quod , rus nondum anareret, cum tamen se ab itferis rariis disditurum esse promisisset. - Sic, quando ego in Gesurit. Ita misi meam coralem Demque reliquae visi me a populique omam existimatio comprobet, ut ego, Ρη-- mihi magistra os populus romanus mandauit, se μaecepi, ut me omnium, istum si rimi religione urbisai σοῦ ubi ira est pro diu in vom est me optare ut eici et is estim tantorum est, me accepissemici, statim ego, Amri q. ut tenendi cupidus, aliquid simile cogito v. e. harminora deus, vel divina exis aris, empetu compro Her, ego, quas me itis vires eu miti riderit, sis recta utic φη possum et aliis modis imitari, prout vel . ita seq. a it totam sententiam imitando exprimere volo. Nam se pii verba imitando exprimere est 1,aulo difficilius, ne dia μquadrat hinc, qui hic nimis diligentes sunt in affect in ae puerile dicendi genus incidunt. -- re, ubi ap. c
Div. VIIII p. lego gratulor tibi, cum ια totum vales apud Diilabellam, quant muta et aput με Mum aurem, jam salvi esse possemus pro eum ramam apud inbellam, ut, ego tantum apud sororis Muin statim ad eandem rationem pro iti mihi ianium sntfri tribuisti, ut, si pater tantum tribuisset, contentus es 'cogito et effingo haec: tu mihi totum ben/sciomm buisti, quorum A pater tribuisset, contentos ISic vel pueri, bonae latinitatis cupidi, simulac τὸ μ ν ἀν- vident, statim simile aliquid tui ponere inpi 'thent atque id facient, si a magistro ita assuefacti xinti sic, ubi legimus sententiam in Geerone periisti' qui pro ii, υ, ετ is etc., incipientem; statim similite um
290쪽
actemus, v. e. Nonnium literas et n. suas ubi ace eraetc. pro Ubi vero eas aecepero etc. Ae sie in omnibus agendum est, si quidem artem latine serihondi addi se re revitempore cupimus. - Est in primis honi magi1tri, in lectio. nibus, ubicunque occasio tulerit, istam rationem diligentarsequi, ut supra jam monuimus. Nam prosecto nilui utilius ista exercitatione est potest nec dabito, qui, quieunque heno latins scribere didicerint, at omnes hanc acultatem in primis latisi eNisania consecuti sint. Ac vix ullam aliameertiorem viam eo tendere posse censuerim.
Ceterum adiuvare hi quoque quodam modo poterunt libri supra nominati, e Moniam a Gesere editum, ne ' furui Gesturi, Ni lii Lexiso Cicero a Mesotin edi. tum i Guym ι de copia verb-- α g. Pintiani Epipolae, Gnaei Graiisae et Satir Menipp. itim eri se essique copia te Laudantur a non ullis in hanerem quo ille urini libellus de periodis et libri quatuor de
universa ratione et otionis rhetor. u. trisaei libellus da. elect in collocat verboriam a sunt rari ae forsan iuro
iis eis latine seribere discemus, modo Ciceronis libros . sequente legere recteque intelligere possim o
SECT. III uitamant de imitatione i momnia ea, quae hactenus dicta sunt pertinent ad
Ciceronis priscorumque aliorum imitationem. His enim imitandis discimus bene latine scribere Isine patet, eorum imitatio non conamendandam esse. - duplex hic ohitur quaestio, i qualis debeat es imitatio a qWs priscorum praecipue imitandus. maeo duplex uaestio, quae jam dudum ab iis, qui Ciceronem prisc.sque satis legerunt ita disceptata est, ut non amplius dubia et ilicerta videatur, nostra aetate non amplius oriri dehebetit, nec forsan amplius oriretur, si quicunque de latine scribendo loquerentur, ister Onem priL. cosque alios satis legis lent ac satis intellexissent. Cum vero linguae latinae hoc accidat, ut de ea riusque adeo