“Imman. Io. Gerh. Schelleri ”Praecepta stili bene latini in primis Ciceroniani seu Eloquentiae romanae quatenus haec nostris temporibus in dicendo et scribendo usurpari potest

81쪽

momentu=n enim est pondum, fundus pro hominibus , init, mi pro malis; nubare pro verberare, hic debet usurpari mulcare omnino ita affirmante te sponsione ori Dii de omisi sententia , etiam certa, sic et opinari paganus emineide pergetutio de malis illis quae Christiani passi sunt ii Impe ratoribus primis poenitentia die Bupe praeci pro ircsIιrstit, eum si breviter: U'ellum pro audeo, prileis est ante Jum; Fro re=yrpore pro nu=Ic yyrolι.vus de verbis, v. c. opistola pio-

lixa promovere pro adiuvare besorde proximus de Liminin imi versum publicus pro ma=issus, eum sit priscis id, quod nomia ae populi at, ad eum vel ejus commodum peres ne ete sic et publice, v. c. publice nisus es ad hoe εθωποῦ quoad cum accusat pro quod attinet ad et c. resurgere pro inferis aliquando redire remedium pio re, qua aliquid inci tur bono sensu, pristis dicitur de re, qua aliquid avertinu sientia pro disciplina in libris tradita v. e. lailosophia, Theinio pia priscis est id, quod scιmus, seu idem quod notitia, nitro, saecularis elisichiseducere pro decipere buspensat Τhonorabus, munere teneor pro deblo eq. infinitivo veri ereician, v. c. in ho=wrent verba facere pro loqui in unite um vice conjunctum cum nomin nunqΘrali, v. c. Πν vice , secunda vice eici, u=ri pr eo tinctio=re votatio de ma

nere alicui committendo; 'tum pro Uragi das πν' etc. His igitur significationibus abstinendunt: cun rem plura vocabula trii jus generis sint illa res non nil e lectidd' priscorum tuto disci potest. Nonnullae etiam significatione in aurea aetate non videntur in usu fuisse; hine militi

abstinent; huc pertinet privigium bono sensu qua 'ν

pro interdunt et . G sunt et significationes vocabulorum poetis forsan pio priae v. c. saluto pro amelior, sic et audio pro vocor est yyy licet v. c. hi ac vi iere es, hieraus harin an sitim. At δεῖ omnes lectores et auditores ita legerunt poetas, ut siginti tiones ibi tantum obvias tenerent. IIII ricabula Aebent quoque esse apta . e. notist ri φ η' 'mente renes, accurare respondere a1nque plane expri/ης qatque ita neque nimis nuutum neque nimis parum dicere

Haec est certissima ad perspicuitatem via. Tripliciter gi μhic peccari potest:

I ymmum, quando orator vel scriptor cum voeabulo ali

quo asiam ideam comungit, quam illud habet h. e. R '

82쪽

' pristi eum H issim conjunxerunt, . c. 'ando onsulere licui usurpat pro suadere f. consilium dare, ut vulgo iaciunt,

quando loquens vel seribens maiorem ideam

m' i iis conjurait, quam Dei et v.' quando usu . -'m o pro rem seuotui opinarii, o ju-- , sibi peri ista re, WA Gam orbitrari, est enim tantum credere e MV., 'N'ut paruit iis, pro unitam docto, eum sit hi sere Lin imis , rarum enim per contemtum dieitur, et vix disii, a mni, sic et vix parum abest a rimi, v. e. vix re pore, et in eo i mrest sere eadem lant, et apud priscos' in mirantur. Qui itaque alicujus laudandi. causa

, esse, in illum non laudat, et errat, cum putat se verna cul-----g, quod sere convenit cum semiis et me est inter et is et Mis, expressisse. Sic, qdiocris, Dourer, non semper eum laude dicitur; v. c. eruditio medi a m est tum mitte asiis e. i. e. emtiche, tum mittes Uile uni Geukrsiam eis. Sic mediocriter doctus. mydem' ec Dur; quando in loquendo vel seribendo '--- ademiam vocabulis coniungimus, quam ea vere sumtinent, . e. qua o dicitur ira inflammam pro rarus, Mun illud fraviter irat in hoc in citer iratum indicet; persuadere sibi pro putari, crederς, cum illud sit certo crede- ire, pro certo habere honorat si vi in titulis iacueehraeser, eum apud priscos de veroo ραρο in m Nere 4 - φαο si clam quomodo agendum est, ut vocalicia ubique ideis recte

respondeant Debemus et rem, quam exprimere verbis stu- . . demus, et vocabula ipsa, quibus exprimenda sit, accurate tima minere. Quod utrumque si observamus, nunquam pecca- bimus. mam tum videbimus multas ideas scies, Romanis olim notas, nobis hodie ignotas esse et contra multas resia nobis hodie cognitas illis ignotas fuisse unde patebit, non omnia prisca vocabula hodie usu ari amplius posse, quia non singulis ideis hodiernis respondent. Huc pertinent . .

83쪽

' Mi iu- et: se, vix respondet ii iiiiiltitudini mil. 'tum, quae vocatur hodie eis egissem: et cuni msuerit pristis is a pars legionis: puterlitiae, an reMmdeare numero, qui vocatur Baraim: Mummini, hori plano non ostii amplius est enim oppidum Iuli limbuistisque -- gistrat iis regens oe ut jure ei vitarii Mine utens, ubi est tale oppidum Et innuinem talia ad antiquitates perti nentia non suis tamentim nostris temporibus, a ne=- uidem, it iniecere. Nostriis, is suist liberi M. quod ni is meatur Ron, messe, disertum est a roga, tunica. Quid igitur agenius sumamus, areor, necesse in vocata lia prisca, quae habemus, et ignosci nobis saepe debet, vis

melioribus aremus. Hinc in rebus, quae ruens inventae sunt et priscis plane ignotae suere, non vitio verti debet iis qui recentiora vocabula usurpant, V. α Minoa-- ροι is prvisu, Archidux Cotyesonarius , Minister Hos pro amica ete. An etiam Regimentum, Baraia me dicamus Equidem putaverim. Sunt, qui circimis bere malint tales res quod non initibus placet, qui brevitatis sunt studiosiores. Hie' omnia ista vertuntur in consensu eruditorum: ab his pendet ista atque ita lex et norma loquendi Pertinent liues mimilia Theologica ruri sica, b ea. Theologo v. c. nostvitis verto, quando de amesis, diabolo Mesa, eis Mi. Quouo , Diritu et loquatur, quia haec voeabulla omnidas nota sunt: Sic Iureconsulto facile ignoseo loquenti defessu Min is, Vasasso, Gerada, jure patronatus, praescreptione ιον temporis etc. Medico, quando de pitulis, in se, duodsi, exstat fatimviri elictuariis ete loquitur et scribit. Si quis men velit ac possit apte L e salva perspieuitate eueum M 're, ei non invidebo. --. Philosophi non tanta necessitate pre muntur, quia Cicero jam philosephiam latine trafflavit: at Theologiae nostrae, im rudentiae, et Arti med di illud non contingere potui Ac docuit Emesti Initiis philosophi eis, posse nos de philosophia, dummodo velimus, bene la tine scribere. Ceterum cogitemus, in verbis non inesse pes chritudinem sed in deis latentibus in illis et in eo unctio ite vocabulonam ine, qui barbara ut vulgo memini. e. non occurrentia apud priscos iocabula usui pat, at praecla in iis cogitat, et ea praeclare et ad perspicuitatem meoin modate con)ungit, is pulchrius stabit et magis placet, umqui . vocabula non nisi e Cicerone hausta adhibet, sed in

iis non praedare cogitat, et ea imperite sistureque minjungiti

84쪽

vhDebent tandem Me a omni ambigvitare carer h. e. vel ex se definitam certamque vim habere vel haec vis debet per contextum aut etiam aliunda certo definiri Hinc rhiel legenda sunt vocabula, quae sunt unius ejus-- certae significationis v. Loino, sin fando etc. id

quod in primis agendum, si contexim ea non e 3licat Qvel, si vociibulum homonymum ti e duarum aut plurium

significationum summis, a quod propterea, quia illorum

numerias in maior a praeterea es saepe tale verbum

postulat, fieri saepissime necesse est, debetis aut conte tu talis ut, quam vim eum illo vocabulo conjungamus, statim appareat, . . vel verba statim addita vel antec dentia vel saltem consequentia debent manifeste deci

rare, quae vis sit illius umbuli; haut saltem res illo, obvio homonymo . . ambiguo expressa debet nun nota, esse, ut lectori et aurum statim in mentem veniat, quid vocabulum ima indicet. Exemplis hoc illustremus. -- um consuetudo , usi sunt vocabula homonyma si quis dicit mihi audisine a usi de eonfisi patris nec quid quam aliud addit, ego non intelligo, quid Onfidimu hie

ootet potest enim Rath, Mi JU, Mughri es. At,

quis dicit Pater mihi suaser, ut ita rem instituerem. v modo Haere tibi Mecim um hic aperte video, conflium E atque illo locutus est perspicue. Si quis di- Maii in minium multi vituperarunt , nemo hoc intel- .i, si dicit Marcelli in mum, qui tu patriam rediren o mili vituperarunt vel cu m Marcellus in patriam, . mi mota r nud: hoc consilium vituperarunt, pei spicue loquitur: nam manifestum est, misi esse de EnishIus. Sic dicen, ore--ilitiae furorem non vi et armis sed in fisi e cassiduare on rest, perspicue loquitur, quia coim totus docet, mi filis esse ii reWMnsierit. Qui dicit edim Dei γη Me diei iro familiaritate eici is obscure loqui- tur, at si diest Ab hominibus, qui sistimur, multa disti in ego Ese conjuetudine hominum multa, disi per benedoquitur: nam vocithulum morum de laxat, quid su---ἀ' huc sit et praecedentia mulio magis. Sic usus minis hominitas pro I. opera muliorum ic habemita viare M Hesio bessient, . . ad aliquid efficiendum, ambigue dictum est, quia et notare potest vixi cum muliis te bis si, ut Hen Menseti ni egangen hine rectius est addere pera v. c. Ad istam rem sciendam inultorum usus sum. hinc dicit Cicero, nisi fallor, semper uti

85쪽

- ne ii iram, puto, dumis uti homine pro Issam. eho Et si omnis iunbiguitas vitatur. Ime pertinent multa vocabula v. e. isnperium, oratio Ἀ---, signitat, auctoritas εια, in quorum usu seni per vel contextus vel historiae dio habenda: v. e. imperarum Sullae, Scipio ras, etc., quisque intelligit esse a Gm reo, tua hi viri sunt noti sic auctoritate senatus Caese ignomi Mare per se ambigue dimu est, at historia docet, Horitatemesi hi das Mm, Vosellang. At si de re ignota linquet; 'uterer minori iste isto semis, nemo me intelligerret, quia auctoritare posset esse 'o u impem vi finesta vel in fidis etc. Sic Cicero saepe in epistolis, praesertim ubi iocatur, utitur vocabulis ambiguis, piorum sententia, quia contextus nil explicat, nobis obseura est; sed quae is ad quem scripsit, praeclair intellexit, quia rem ad quam C, eo respiciebat, norat , ut ideo Cieero non illi sed nobis

tantum obscure scripserit, neque ita obseuritatis nomine accusandus sit. Ceterum in delectu verborum singulorum recte servando omnia vertuntur in eo, ut ea recte intelligamus, in primisque eorum vim propriam et immun tem

mus, de quare sapo p., se

De perisi intuta in conjungens vota lis Alte solis propior perspicuitatis in voca immitis est eom mn ala recta. Et haec est res primceps: nam, qui vocabula latina bene deligit et mala conjungit, is semper male scribiti

Tenenda hie sunt maxime haec: IDNominibus subsantiuis addi olabent verba, proprie dim,

quae illis conueniant, . c. vocabulo viae, quando pro Milone, qua quid consequimur vel consequi studemus, poni tur, das mi el, non convenit eripere, dare, quia pr0pΠς via der me non potest eripi, dari. Male ergo loquam; Omnes viae mihi sane ereptae, mi Ancalle Mitte benoinme' m occlusae, obseptae, interseptae etc. Non accurate dicit dedit mihi iam ad illud consequentam, imo patefeci mi. viam, veruix , munivit etc. Attamen tradere vias est C, Leg. I, on dici potest honoris gradum Meipere, eis

86쪽

. e. Sic non diei potest poenas Meipere, sed poemi vire, 'ἀere, memi re pers re Sie prisci unde patere puto imitam non proprie me in Ire e sed dis Rache hinc sui punitur, da alii quin uisumem sui Discit, ut alius se ulcist tur vel ultus sit. Non diei debet naufragium pati Sehebrucis

senecamere Oet II 8 ita loquarire, sed facere, cum Cici

ad Div. XVI, 9; quia illud ponet et verti Stai ruch red ara, se gestae lam Sic damnum orare vel aceipere Schmon ista in L e. ML-- re is dicitur, quam da--m, n,

piui hoc quoque seret damnum aequo animo ferre: nam para

wψῶ - re. inepe a Mistis dicitur. Non dicitur precata Mere, nam vim possim peream remitti er- ---, at --- remittere die Stras relasse recte dieinir: nam haec potest alicui remitti Non dixerim rogare munus sino- res, magi raruiri meisA- binen aniaben, sed petere, quia prisci fere seinperata rogare per se non sillam; sed Cicero distinxit rogare et pereo Planci I ui. Phil. II, 3 extr; ---ogare ea in universum Hiro, sed vetere dria 4--- --. Et si in aliis multis. Sed hic omnia vertuntur non modo in lectione priscorum, sed in primis in aegnitione primae notionis vocabulorum quam qui tenet, semper scit, qualia vertis iis addi possint. Qui eam nescit, semper dubius haeret, nec ullum vocabulum antea cum alio me ut conjungit, quam sciat, priscos eodem modo

ea conjunxisse. Sic ubi de rebus romanis loquimur, se vanda sunt, a substantivis convenientia, . . consulem, praetorem, creare, saltem se creberrime dicitur quamquam et facere reinim est dictitorem dicere, quia unus v. c. consui linam iacis quamquam et reare, facere, occurrit senatorem kvre, quia dele his habebatur legem ferre proprie reueris de magistratu, qui eam ad populum fert i. e. redas Gl hinreagi, o das Vol bringi , h. e. Ei proponit et recitat legem ubere, free, de populo illam ubenteratam esse, quia populus solus h. e. uni erit Romani, Ptit eis rat jubere, legem ratam esse Vestalem gere vel capiere; Flaminem et laterregem pro M. Sic I - - habere, commmem habere et ita II Verbis, proprie dictis, addi debent adverbia illis conis

venientia v. c. enixe rogare, ion obnixe facile pari felierwas gern fallen asseu, non libenter pati sic prisci sem

87쪽

om dici Mesere pari Ar, si quis in perserenda re a As, voluptatis aliquid perciperet quales homines vix iri putaverim), tum pollet iste homo diei menter pari. Sac mon diei potest Ei ribus δεμ putare, ut nosti: interdum loquuntur, scii necis statis nee Me flos in mkάκε -- fh ; nam ρο-rimis obuiis inest in exierea hecie, non

in natura et interea eonditio rei rectius in dicitu senesipis, olet et Ceterum et hic omnia 'lent a recta notitia vocabulorum maximeque primae eonam finiue tionis. III Nominibu sιbstantivis addi Meni adjectiva mari c- venientia tum sug temtiis satis multa. a mouismoris h. es quae a pristis addi solent, et vim ideae conveniunt ideis submittivo n v. e. recte ὀμritur considium bonum ac Me μα-, si eum prauim V etur, si in si eum sese: qui enim consilium nobis dat ista he lao primum deinde etiam mite perimet ad seientiam ejus, et tum consilium est ι- ο - tinet ad stam et viiluntatem ejus, ut ea loquatur, quae sentiat; tum consilium est deis. Non recte proprio dicitur emollium prudos, Iolens homines sunt sayientes, 31 --, non consilia eorum hinc nec satis ae rate dies potest Hi

prudentis vim es se histori eo inig, -- - Ah -- Uiruriniis vel 'dii ita agere Nec tamen dissim indum, orifcos, prudis etfa or dixi de rebus, v. Lyris mi simi eo filium Nep. Eum 3 Sapiens excusetismi Atti m 1α snsior missi ovissi et VI, 33 et saepius; in hie usus damnari nequeati Pulcher dicitur de exterea is es. ergo recte dixeris Lorii pulchri, vim misto, ad , externam speciem respicis o non ager purier de sertilintate, sed bonus se aeris uia est uiser, Vis is

de eius flaturis corporis omitu imperperam diritur, sed - dies debet timetus nam magnus de hominibus dictum perimm Wimum ine mi virtute et sinaa v. c. μ'

88쪽

F. II Cap. I De perspieustate dicendi s 79

fire vir magnus, hine Alexander mapnus eici auditis

fortuna amoena m amyrauhmes Schrcuat angene timer Z ad non accurate dicitur: nam amoenus alatum de sua itate, quae ope sensuum, inprimis oculorum, Percipitur, V. e. regionis dicitur, v. c. regio avisena Draectium a morarum h. e.

ei angen eiura gelegenes Lantque l. welches in iner angeriefimen Gegeivi se Remus itaque dieitur eondιNO fortuna, rex hera etc. Manus prodria pro nea, tua , sua cet stulte diaeitur quia prῬrrus est tantii eis enthumile et opponitur sommuni V. c. rei vis propria die ras , EDder Saehe euent i und Qe andere Sachen nichi haben, domus propria est, quae non est eommunis cum aliis v. c. aedes non domus est propria singulis hominthus sed omnibus cnmmunis. Hiia.

-ις pro μνι hominis est manus, quana non is labet communem eum aliis non no hoc per se intelligitur' manum e ullis vis hominis esse ei propriam Cur igitur addimus Ergo manu propria riAgi bre ich habe es ritu de Hai id schrisbeu, die nn eigeuthurn lich zugelidrt nonne in dirtum flet, quasi haberem adhuc alias metit His cum aliis hominibus communes Nonne igitur ridie ut uni et dicer η ψη proprii At, qui si loquuntur, cogitant veri aculum nut mei3ιer igenen Hand sed hoe est manu mea. Intellia g t ergo lectores manu provria non per se sed tantum

pr0pterea perperam dictum este, quia propria jam per sintelligitur, atque ita hoc epitheton supervacaneum est. Si quis vero ocole dicat diesie Hanci mir uelithiimhch, 3 es si quis habeat imam manum ligneam pro naturalI, quae e. abs eis sit si alio modo perierit , ae de altera manu, salVa adlaue loquatur dies Haud is mi euentliumlich , tun debet hoe verti haee manus es mihi propria , i. e. se gehorτmi alle in Eu te Graias honoris Eliren stelle non potest diei, agrius , praeclarus, egregius ulciter etc., sed alius, excelsus , quia in gradu proprie sumto die Stus non magnitudinis, excellentiae, puletu itudinis sed altitudinis ratio habetur Vsigia v. c. hominis possunt dici perΛιcua, exin Frusa, at non magua, pulchra etc., quia in vestigiis homi , mis quae debemus sequi, non ratio habetur, quam vesn agna vel pulcilia sint, sed quam expressa, ut ea vide mus Qui itaque de principe aliquo dicit, eum vestis Ogua patris sui magni sequi, is peccat, ut taeeam magna Vestigia homu 1 declarare magnum pedem vel laxos calceos, ut eo minus hoc possit laudi duci. Finis, pro congilio Al

fui imitus, non potest dici bos urasam, a*kiis, egre

89쪽

gius, mel us , laudat ius, tamilis ete eme filiisue vore A. e re, rhabene istacia, ita rige Utas, sed errus, o mirus : nam mi proprie est id, in quo e fissimus, das Emis; et quia Onfilium et id, ubi consistimus, si eo pervenimus, hine recte finis pro e filio die potest. Quia vero ita re proprie sumto non confideramus ne eonsiderari potest, an sit bonus, 3 ulcher multo minus, an sit humilis, excessio hae ne cogitari quidem possunt in fine , et in omni

translatione vocabulorum ad propriam eorum vim, Pe phantasiae nostrae, respicimus, hinc patet ire post illa adjectiva mi tropice unito convenire. Sic nec finis Pru-ἀens, sapiens, allidus etc., tum propter modo dictam ausam, tum propter supra allatam ciuia non nil homines suiu prudentes i. e. providentes voincliti pio prie , Ii ten-- es, auidi etc. At decipit tirones in t Bidun lingua ver- naculae usus Sic innacula dicendum, O marerna, oti mirersyracia non enim tantum mater ea utitia sed et pater fratres Et omnes in terra Eadem nobiscum ii ven-

es. Sic nec dixerim bona et mala conscientia, da gurende bos Geloissem cie eonfiιemι recte vel male actorum, seu conscientia rettorum vel malorum consiliorum nam inscientia Ps das ei Duosseu eluer Sache, die a gerias, scientι es rum , qtιae egeris haec nec hona nec mala esse Potest; at ea, quoium conscii iunius possunt esse Et ho- na vel mala, Et incide Getti e nos ad ea semper i spiebmus, quae egimus Equidem scio, Ciceronem divitie iraeclara tonstrentra, at semel ita locutus Est tantun ad Attic. X, ep. 4 Praeclara guti conscientia sustemor, cum .giro, me de re publιca aut neruisse optrme, cu n Oιuci m aut Cerres quam V Qvine cogitassi et: occurrit etiam apud eun- dem semel recta onscientia ad Attic. XIII, p. 2 in omni vita ua quemque a recta conscrentra raversum unguem Non oportet ascedere quae verba ne videntur quidem plius

esse, sed sententia potius e libro aliquo philosophac sumta. Apud Sallust Iugurth. 62 8 legitur quoque coepit lactere

animum et ex mala conscientia digna timere: at eme hic dieitur mala eonfitentia da bos Geloiden, et Cortius ait:. , pro mala aliud primum sui perscriptum in Guelf. II. Fortoe nudum dederat Crispus ex confitentia. Respicit Cortius ad Salliast. Iug. 32 . , ubi legitur ei timido et ex ouis fientia dissidenti rebus suis etc., ut adeo mala confitentι I Oia satis firma auctoritate Dratur. Quam quan igitur Cicero dixit praeclara conscιentιa recta eonfiuntra, tamen hoc non

imitandum puto, quia semel dixit dicendus potius est

90쪽

riores, Quintilianus, Plinius Tacitus, seriem et Quos imitetur, qui selet. Ae eum Cicero longe saepius discerit eo Uientis crani genitivo v. et recte factorum, rectori---- fit rum etc., cur non hoe potius imiter, praesertim eum et per se rectius si dictum Z - Ηue retulerim quoque nor', nulla participia, auae pro sabstantivis usurpantur: at, quia participia proprie linit, non possunt adjectiva juxta se seris, pro iis adverbia postillant, quia sunt particulae verborum proprie dictorum, et advertita solent addi verbis: v. inctum, a m --, sapiens et Non se potest veriudinus eis hiarer Gelehrter, ne magnus doctus et grosier Φhoer etci, sed vere doctus, va e do , dicendum est et sic non erus sapictis, sed vere sapiens in alior Veiser. Non.diei proprie potest praeclarum acutum, venustum, fac sum iactum, ei Melare, cure, venuse, facere ἀγctum hinc saepe occureum acute, facete, dicta bons min. Non dici proprie potest rectum, bonum, malum, Impiens, sultum factum ein rechischassene aure, bose, eis Tiat, sed recte fastrum, bene factum, male factum ete. Quamquam non negandum, priscos saepe τοῖe fastum et elictum substantive uti, atque ii adjectivum addere v. e. factum laudabile, Cic. Dom. 36:fisum praeclarum atque divinum, ita Phil II, 44 et u eLerrimumfacti , Ibid. facta illustria Cie Fin I, II ecquisse factum, Cie. Sull. 6 factum illustre ep. Arist. Σ

et saepius Nullum mpum minimum dictum, Cic. ad Div. I, 9: Mutua dicta, vid. Et VIII. 7IT: Bona QM, Cic. r. II, Dictis meis, Plaut. Pseud Ι, , Ias Et saepius ut adeo

ei, qui vocabulo factum velit jungere adjectiva, ignosci possit. a Sumeientia adiectiva addi debent substantivis h. e.

tot, quot sufficiant ad suhoectum aliquod pio ratione contextus rite describendum. Adjectiva κprimunt attributa subiecti videlidum igitur , quae et quo attributa res quae que postulet si definite loqui velimus. V. e. in consilio requirinita duo attrit Hira , ut primum lit bonum demdesdelerreti Erigo dixeris consiliun bonum ac Irdele. In eneficiis spectatur Dei ut tint multa et magna Qui itaque loqui itur Deo ob naπna ejus beneficia vorem debemus, te lice Deo ob multa listis bene icra amore νι debent usi mo I tam recte ac perspicue loqui tu . quam qui dicit Deo ob sus et multa et magna beneficia amoren debemus. Accuratius Erc